Μάρκετ πας με market pass;

Βάλαμε τις προάλλες ένα άρθρο για το food pass, το μέτρο ενίσχυσης που εξάγγειλε ο πρωθυπουργός, αλλά τελικά το όνομα του μέτρου άλλαξε σε market pass. Δεν υπονοώ βέβαια πως η αλλαγή έγινε επειδή γράψαμε το άρθρο εμείς -μάλλον ο όρος food pass θα κρίθηκε ότι παραπέμπει πολύ έντονα σε δελτίο σίτισης, σε τρόφιμα, σε πληθυσμό αναγκεμένο, ενώ το market pass δεν έχει τέτοιες συνδηλώσεις, είναι σαφώς πιο γκλαμουράτο, καθώς φέρνει στο νου το αόρατο χέρι της αγοράς που όλα τα ρυθμίζει.

Kατά τα άλλα, δεν φαίνεται ν’ άλλαξε τίποτα στο εξαγγελθέν μέτρο, που έτσι κι αλλιώς θα αρχίσει να ισχύει, αν αρχίσει, από τον Φλεβάρη.

Όμως η αλλαγή αυτή του ονόματος μάς δίνει λαβή για ένα ακόμα άρθρο -προχτές λεξιλογήσαμε για το πάσο και το pass, σήμερα θα λεξιλογήσουμε για το μάρκετ και το market.

Το γράφω ελληνικά και αγγλικά, επειδή θεωρώ ότι έχουμε δυο διαφορετικές λέξεις, μια της αγγλικής γλώσσας, market, και μια της ελληνικής, μάρκετ, δάνειο βέβαια από την πρώτη.

Βέβαια, στα λεξικά μας, μέχρι τώρα, δεν υπάρχει λήμμα «μάρκετ». Υπάρχει λήμμα «σούπερ μάρκετ» και «μίνι μάρκετ» (κάποτε με ενωτικό, σούπερ-μάρκετ, μίνι-μάρκετ), υπάρχει και το ομόρριζο «μάρκετινγκ», αλλά «μάρκετ» όχι. Ωστόσο, συχνά συμβαίνει να πούμε «πάω στο μάρκετ» εννοώντας το σουπερμάρκετ, οπότε νομίζω πως αργά ή γρήγορα θα αποκτήσουμε και αυτόνομο λήμμα. Στο Τουίτερ πάντως βρίσκω δεκάδες παραδείγματα χρήσης, όπως «ψάχνουμε μισή ώρα στο μάρκετ να βρούμε ένα φτηνό χαρτί υγείας» ή «είδα στο μάρκετ μια μαμά που τάιζε το μωρό της».

Ασυμμόρφωτο βέβαια είναι το δάνειο, διότι πέρασαν τα χρόνια που τα γλωσσικά δάνεια τα εξελληνίζαμε προσαρμόζοντάς τα -κι έτσι δεν λέμε «μαρκέτα», αν και στο σλανγκρ βρίσκω διάλογο στα κρητικά όπου γίνεται λόγος για το Λίζι, μια από εκείνες τσι καινούργιες μαρκέτες, τσι γερμανικές.

(Yπάρχει και γυναικείο όνομα Μαρκέτα, το οποίο ή είναι κάποια σύμφυση Μαρίας και Κατερίνας ή έρχεται από το τσέχικο Μarketa, αντίστοιχο του Μαργαρίτα).

Το μάρκετ λοιπόν είναι δάνειο από το αγγλικό market, το οποίο, μέσω γαλλικών, ανάγεται στο λατινικό  mercatus «εμπόριο, αγορά», μετοχή παρακειμένου του ρήματος mercari, από το ουσ. merx (γενική mercis) «εμπόρευμα», που είναι μάλλον ετρουσκικής αρχής.

Στα σημερινά γαλλικά ο αντίστοιχος όρος είναι marché, ενώ από το λατινικό έχουμε επίσης όχι μόνο το ιταλικό mercato (που χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια διεθνώς στην ποδοσφαιρική ορολογία για να δηλωθεί η μεταγραφική περίοδος) και το ισπανικό mercado αλλά και το γερμανικό Markt, που το γνωρίσαμε στη χώρα μας από την αλυσίδα Media Markt.

Να θυμηθούμε ότι η σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση, τον καιρό που ακόμα ονομαζόταν Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, λεγόταν συχνά (και ανεπίσημα) Common  Market / Marché Commun στα γαλλικά, Κοινή Αγορά στα ελληνικά (ιδίως την εποχή πριν από την ένταξη της Ελλάδας). Eπίσης, υπάρχουν και πολλοί άλλοι αγγλικοί όροι με το market, όπως market economy – οικονομία της αγοράς (να θυμηθούμε και το γερμανικό soziale Marktwirtschaft).

Αν ανοίξουμε ένα λεξικό, θα δούμε κάμποσους δάνειους όρους πλάι και κοντά στο μάρκετινγκ, όπως μάρκα, μαρκαδόρος, μαρκάρω, μαρκήσιος, μαρκίζα, μάρκο. Όλοι αυτοί οι όροι είναι μεν δάνειοι αλλά δεν έχουν καμιά σχέση με το μάρκετινγκ και το μάρκετ, από άλλη ρίζα προέρχονται (εκκρεμεί άρθρο), όπως από άλλη ρίζα είναι και το μαρκούτσι (τουρκικό) και το μαρκαλώ (βαλκανικό).

Μόνο ο μαρκετίστας είναι ομόρριζος -στο ΜΗΛΝΕΓ βρίσκω και λήμμα «μαρκετίρ», απευθείας μεταφορά του marketeer, συνώνυμο του μαρκετίστα. Να αναφέρουμε όμως και το μεσαιωνικό «μαρκατάντος», μεταφορά του ιταλ. mercadante, έμπορος.

Παρουσιάζοντας το market pass στο υπουργικό συμβούλιο, ο πρωθυπουργός έκανε για μια ακόμα φορά επίθεση στους «αριστερούς του χαβιαριού» που, υποτίθεται, λοιδόρησαν το μέτρο, αλλά και στους «φιλελεύθερους πολυτελείας». Εύστοχα γράφτηκε κάπου ότι ο ίδιος ο κ. Μητσοτάκης περιστοιχίζεται από πρώην αριστερούς του χαβιαριού που ανένηψαν και δήλωσαν φιλελεύθεροι, ίσως ευτελείας ή ευκαιρίας. Αυτό με το χαβιάρι το έχει ξαναπεί πολύ πρόσφατα, που σημαίνει ότι τώρα κοντά ανακάλυψε ο λογογράφος του τον όρο gauche caviar, κι αν το συνεχίσει σίγουρα θα βάλουμε άρθρο και για το χαβιάρι, που έχει και ενδιαφέρουσες ετυμολογικές πτυχές.

Η κριτική βέβαια στο μέτρο συνίσταται στο ότι δεν αρκεί για να αντιμετωπιστεί ο πληθωρισμός που καλπάζει, ειδικά στα είδη διατροφής, και που μετατρέπει σε δοκιμασία την επίσκεψη στο μάρκετ. Ή αλλιώς, μάρκετ πας με market pass;

Advertisement