Από πού πάνε για το Νεοχώρι;

Ποιο Νεοχώρι, θα ρωτήσετε -και δικαίως, διότι Νεοχώρια υπάρχουν πολλά στην Ελλάδα.

Για να πω βέβαια την αμαρτία μου, , εγώ ένα μόνο Νεοχώρι έχω επισκεφτεί, αυτό της Αιτωλοακαρνανίας, εκεί που ήταν να φτιαχτεί πετροχημικό εργοστάσιο στα τέλη της δεκαετίας του 70, και που το συζητούσαμε τότε που ήμουν φοιτητής στο Πολυτεχνείο -η διπλωματική μου ήταν μια προσομοίωση της ελληνικής πετροχημικής βιομηχανίας. Το πετροχημικό θα έλυνε το πρόβλημα απασχόλησης πάρα πολλών μηχανικών αν και όταν φτιαχνόταν, αλλά δεν φτιάχτηκε. Ούτε οι κάτοικοι το θέλανε, και δεν τους αδικώ, ήταν μαγευτικός τόπος εκεί στις εκβολές του Αχελώου.

Το Νεοχώρι εκείνο οι κάτοικοι της περιοχής, αν θυμάμαι καλά, το λέγανε Νιχώρι. Όπως είπα, υπάρχουν πολλά Νεοχώρια στην Ελλάδα. Πόσα; Στη Βικιπαίδεια βρίσκω πάνω από πενήντα οικισμούς με το όνομα αυτό, Νεοχώριον επίσημα, σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, κάποτε δύο ή τρία Νεοχώρια στον ίδιο νομό (π.χ. στην Αχαΐα). Πάντως, κανένα από αυτά τα Νεοχώρια δεν είναι πολύ μεγάλο, λίγα φτάνουν να χαρακτηριστούν κωμόπολη.

Την αναζήτηση των Νεοχωρίων την έκανα όταν είδα στο Τουίτερ τον εξής χάρτη, που έχει το συχνότερο τοπωνύμιο σε κάθε χώρα. 

Όπως βλέπετε, στον χάρτη δηλώνονται «μόνο» 39 Νεοχώρια στην Ελλάδα. Ίσως κάποια μικρά να τους ξέφυγαν.

Κοιτάζοντας την άλλη χώρα που ξέρω πολύ καλά, το Λουξεμβούργο, διαπιστώνω ότι σωστά έχουν συχνότερο τοπωνύμιο το Ερπελντάνζ. Όντως υπάρχουν τρία στο μικρό Μεγάλο Δουκάτο. Ένα από αυτά είναι πάνω στον ποταμό Sûre (και συχνά δηλώνεται ως Erpeldange-sur-Sûre, συρσύρ) και το έχω παρουσιάσει και στο ιστολόγιο.

Στη Γαλλία συχνότερο τοπωνύμιο είναι το St-Sauveur, Άγιος Σώστης να πούμε, ενώ στη Γερμανία το Steinbach, ρυάκι με πέτρες, πολύ συχνό. Στην Αγγλία είναι το Sutton, που βρίσκω στη Βικιπαίδεια ότι θα πει «αγρόκτημα στον νότο», ενώ στην Ιταλία είναι ο Άγιος Μαρτίνος, μεγάλη η χάρη του, όπως ο Άγιος Γεώργιος στην Κύπρο.

Στη Ρωσία έρχεται πρώτο το τοπωνύμιο Οκτιάμπρσκι, κληρονομιά της Οκτωβριανής επανάστασης, ενώ στην Ουκρανία το Ιβανίβκα, υποθέτω από το όνομα Ιβάν. Τώρα στον πόλεμο καναδυό Ιβανίβκες βρέθηκαν  στην πρώτη γραμμή του μετώπου.

Στην Ισπανία κανένα τοπωνύμιο δεν ξεχωρίζει, σύμφωνα τουλάχιστον με τον χάρτη, ενώ στην Πορτογαλία πιο συχνό είναι το Νogueira, Καρυδιά, ή Καρυές, αν προτιμάτε, Αράχοβα -και το συχνότερο τοπωνύμιο στο Μαυροβούνιο είναι Οράχοβο, ίδια σημασία.

Αλλά βέβαια το εντυπωσιακό στον χάρτη αυτόν είναι ότι σε πάρα πολλές χώρες το συχνότερο τοπωνύμιο είναι, ακριβώς, η αντίστοιχη λέξη που σημαίνει Νεοχώρι. Δείτε:

• Τουρκία, 155 οικισμοί με το όνομα Yeniköy, δηλαδή Νεοχώρι. Ένα από αυτά θα είναι και το Νεοχώρι της Χηλής, στην Ανατολική Θράκη, σήμερα Yeniköy Sile.
• Βόρεια Μακεδονία, 10 οικισμοί Novo Selo (το γράφω με λατινικό για ευκολία). Σέλο είναι το χωριό σε πολλές σλαβικές γλώσσες, παρομοίως:
• Σερβία, 13 Νόβο Σέλο, Βοσνία 10 Νόβο Σέλο, Κροατία 6 Νόβο Σέλο, Κόσοβο 5 Νόβο Σέλλε. Και ο Νοβοσέλατς, που έπαιζε μπάλα κάποτε του Ολυμπιακού στην ΑΕΚ, από κανένα Νόβο Σέλο θα ονοματίστηκε.
• Ρουμανία, 39 οικισμοί με όνομα Satu Nou. Sat είναι το χωριό στα ρουμάνικα (το αόριστο άρθρο πάει πίσω από τη λέξη)
• Πολωνία, Nowa Wieś 62 φορές, και 35 φορές το ομόρριζο Nova Ves στην Τσεχία, που πάλι σημαίνει Νέο Χωριό.
• Λευκορωσία, Navasiolki (στο λατινικό για ευκολία). Προφανώς ίδια ρίζα με το selo = χωριό που είδαμε στις βαλκανικές σλαβικές γλώσσες.

Παναπεί, σε 11 ευρωπαϊκές χώρες, όλες τους στα ανατολικά της Ευρώπης, κυριαρχούν τοπωνύμια που σημαίνουν «Καινούργιο χωριό».

Στις γερμανόφωνες χώρες το αντίστοιχο του Νεοχωριού είναι Neudorf, και υπάρχουν κάμποσα Neudorf στη Γερμανία και την Αυστρία -έτσι ονομάζεται και μια γειτονιά της πόλης του Λουξεμβούργου, παλιότερα ανεξάρτητος οικισμός. Επίσης, πολλά από τα πολωνικά Nowa Wies και τσέχικα Nova Ves που είδαμε πιο πάνω ονομάζονταν Neudorf όταν ανήκαν στη Γερμανία ή στους Αψβούργους.

Κάπως σχετικά, στη Δύση, είναι τα τοπωνύμια του τύπου Neufchâteau ή Chateauneuf, στη Γαλλία και στις γαλλόφωνες χώρες, το αγγλικό Newcastle και το δικό μας Νιόκαστρο (η Πύλος σήμερα).

Γιατί άραγε είναι τόσα πολλά τα Νεοχώρια όλων των χωρών; Συμβαίνει συχνά ένα χωριό να το εγκαταλείπουν οι κάτοικοί του, ας πούμε όταν καταστραφεί από σεισμό ή κατολίσθηση ή όταν βρεθεί σε σημείο ευπρόσβλητο από εχθρούς ή στοιχεία της φύσης, και να μετοικούν λίγο πιο πέρα -τότε, τον καινούργιο οικισμό το λένε Νεοχώρι. Ακόμα περισσότερες περιπτώσεις θα υπήρχαν, τα χρόνια που υπήρχε απλοχωριά, που κάποιες οικογένειες από το παλιό χωριό θα πήγαιναν να εγκατασταθούν πιο πέρα.

Δεν έφυγαν πρόσφυγες, διωγμένοι, μακριά από την αλησμόνητη γενέτειρά τους, ώστε να ονομάσουν τον νέο τους οικισμό Νέα Σμύρνη, Νέα Μουδανιά, Νέα Αρτάκη ή Νέα Φιλαδέλφεια. Πήγαν λίγο πιο πέρα, στο καινούργιο χωριό. Ο καινούργιος οικισμός λοιπόν έπαιρνε το όνομα Νεοχώρι, σε αναφορά στο «μητρικό χωριό» -αν και βέβαια σε μια δυο γενιές έπαυε να είναι «νέο» και αυτονομιόταν στη συνείδηση των κατοίκων, τόσο των δικών του όσο και του παλιού χωριού.

Οπότε, στο ερώτημα του τίτλου, Από πού πάνε για το Νεοχώρι; η απάντηση είναι απλή:

Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο Νεοχώρι -ή, έστω, σε κάποιο Νεοχώρι (ή Γενίκιοϊ ή Νοβοσέλο, ή…)

Advertisement