Διαιτητές, θεατές ή αδαμαντωρύχοι; Ο ρόλος των γλωσσολόγων (άρθρο του Αχ. Κωστούλα)
Posted by sarant στο 29 Μαρτίου, 2023
Αναδημοσιεύω σήμερα από το ένθετο της εφημ. Πολίτης της Κύπρου ένα άρθρο του γλωσσολόγου Αχιλλέα Κωστούλα, ο οποίος διδάσκει Εφαρμοσμένη Γλωσσολογία στο Παιδαγωγικό ΔΕ του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μια και συνεχώς συζητάμε και στο ιστολόγιο ποιος είναι ο ρόλος των γλωσσολόγων.
Θα παραθέσω επίσης μια εισαγωγή, ας πούμε, που έκανε στο Τουίτερ ο Αχ. Κωστούλας, αφηγούμενος ένα ιστορικό ανέκδοτο για έναν γλωσσολόγο, μια και τη βρίσκω διαφωτιστική.
Η εισαγωγή στο Τουίτερ:
Όταν ο Πολωνός γλωσσολόγος Γιαν Μποντουαίν ντε Κουρτεναί ανέλαβε το 1903 να επικαιροποιήσει το «Ερμηνευτικό Λεξικό της Ζώσας Ρωσικής Γλώσσας», έκανε κάτι που τάραξε τη ρωσική κοινωνία: το διάνθισε με χυδαιότητες. Και καλά έκανε.
Και του είπαν, σε κάποια δεξίωση «κύριε καθηγητά, είναι τόσο ευγενής η γλώσσα μας —σε αυτή εκφράστηκε ο Τολστόι, ο Ντοστογιέφσκι!— δεν είναι σωστό να γράφετε στο λεξικό τη λέξη, με το συμπάθειο, «κώλος»
Στο οποίοι ο ντε Κουρτεναί, γόνος οικογένειας σταυροφόρων, μεταξύ των οποίων κάτι βασιλείς της Ιερουσαλήμ και ο τελευταίος Λατίνος αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης, αλλά κυρίως μεγάλο τρολ, απάντησε:
«Αν μου πείτε, αγαπητέ, πως εγώ έχω κώλο, αυτό δεν μειώνει σε κάτι την ευγενική μου καταγωγή. Ούτε μειώνει σε κάτι την ευγένεια της γλώσσας μας, αν γράψω πως αυτή έχει τη λέξη κώλος»
Τέλος πάντων, με αυτά και με τα άλλα, αλλά κυρίως επειδή έλεγε πως πρέπει να επιτρέπεται στους Πολωνούς να μιλάνε στη γλώσσα τους, τελικά τον έβαλε φυλακή η Οχράνα (η ασφάλεια του Τσάρου). Συμβαίνει.
Kαι τώρα το άρθρο στον Πολίτη:
Διαιτητές, θεατές ή αδαμαντωρύχοι; Ο ρόλος των γλωσσολόγων
Όταν ο Πολωνός γλωσσολόγος Γιαν Μποντουαίν ντε Κουρτεναί ανέλαβε το 1903 να επικαιροποιήσει το «Ερμηνευτικό Λεξικό της Ζώσας Ρωσικής Γλώσσας», έκανε κάτι που τάραξε τη ρωσική κοινωνία: το διάνθισε όχι μόνο με τύπους της καθομιλουμένης, αλλά ακόμη και με χυδαιότητες. Στους επικριτές του απάντησε ότι ένα λεξικό από το οποίο θα απουσίαζε μια ολόκληρη κατηγορία λέξεων θα ήταν όσο χρήσιμο όσο ένας άτλαντας ανατομίας χωρίς τα μέρη εκείνα του σώματος που δεν αναφέρονται στις καθωσπρέπει συζητήσεις (βλ. Farina & Durman, 2012). Τόσο ο συλλογισμός του ντε Κουρτεναί όσο και η έντονη κριτική που δέχτηκε δείχνουν μια απορία σχετικά με το ποιο είναι τελικά το έργο της γλωσσολογίας – απορία που συντροφεύει την επιστήμη ήδη από τη γέννησή της μέχρι και σήμερα.
Τελικά, λοιπόν, ποιος είναι ο ρόλος των γλωσσολόγων; Είμαστε θεματοφύλακες της γλώσσας, επιφορτισμένοι με την προστασία της από τη φθορά; Αποστασιοποιημένοι θεατές με αποστολή να καταγράφουμε, να συστηματοποιούμε και να μεταδίδουμε πληροφορία χωρίς να παρεμβαίνουμε οι ίδιοι; Ή κάτι άλλο;
Μια κοινή αντίληψη, που τη συντηρούν και άστοχες διορθωτικές παρεμβάσεις προβεβλημένων δασκάλων, θέλει τον γλωσσολόγο σαν ένα είδος διαιτητή που παρεμβαίνει κατά καιρούς για να δίνει λύσεις σε γλωσσικά διλήμματα («κτήριο» ή «κτίριο»;), είτε για να διαφυλάξει την ορθότητα είτε για να «βελτιώσει» τον τρόπο που μιλάμε και γράφουμε. Αυτή η οπτική, που θα την αποκαλέσουμε ρυθμιστική, είναι περιορισμένη και περιοριστική. Περιορισμένη, επειδή αποδέχεται μόνο μια χρονικά, κοινωνικά και γεωγραφικά εντοπισμένη μορφή της γλώσσας· και περιοριστική, γιατί επιδιώκει την οριζόντια επιβολή της μοναδικής αυτής ποικιλίας. Είναι μια οπτική απορριπτέα διότι στον πυρήνα της βρίσκεται η παραδοχή ότι η γλώσσα υπάρχει ερήμην της κοινότητας, ότι δεν είναι κάτι που συν-διαμορφώνουμε όλες και όλοι με τις διαφορετικές επιλογές μας.
Στον αντίποδα, η περιγραφική οπτική της γλωσσολογίας θέτει ως στόχο την κατά το δυνατόν πληρέστερη και ακριβέστερη περιγραφή της γλώσσας. Στην προσπάθειά της αυτή, θα ισχυριστούν όσοι αναλαμβάνουν ως αποστολή την περιγραφή, δεν υπάρχει περιθώριο για τον προσωπικό παράγοντα. Κατά πόσο ταυτίζεται η πρόθεση και η πράξη είναι βέβαια αντικείμενο συζήτησης. Παρατηρούμε, για παράδειγμα, ότι η περιγραφική γλωσσολογία συμπορεύεται συχνά με τη διαδικασία της εθνογένεσης. Όταν ένας λαός, είτε μιλάμε για τους Ουκρανούς, είτε για τους Σέρβους και τους Κροάτες, αρχίζει να νιώθει διαφορετικός από όσους τον περιβάλλουν, η αναζήτηση των χαρακτηριστικών του αρχίζει συχνά με την καταγραφή των γλωσσικών του ιδιαιτεροτήτων. Το απόφθεγμα του Κοραή, ότι «το πρώτο βιβλίο κάθε έθνους είναι το λεξικό του», σε αυτήν ακριβώς τη διεργασία αναφέρεται. Αυτό, και άλλα παραδείγματα, δείχνουν ότι η περιγραφική γλωσσολογία δεν είναι ποτέ μια απλή, ιδεολογικά αποστειρωμένη καταγραφή δεδομένων.
Ως τρίτη εναλλακτική προτείνεται αυτή της κριτικής ερμηνείας, μιας προσπάθειας δηλαδή να συνδέσουμε τα γλωσσικά δεδομένα με ευρύτερες διεργασίες, ενδογλωσσικές αλλά και κοινωνικές. Εδώ είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι η θεωρητική γνώση δεν παράγεται εν κενώ, χωρίς δηλαδή ένα προϋπάρχον πλέγμα αξιών, πεποιθήσεων και στάσεων για το κοινωνικό γίγνεσθαι, τον ρόλο της επιστήμης και τη φύση της γλώσσας (μια ιδεολογία). Αυτό που διαφοροποιεί την ερμηνευτική γλωσσολογία από την «αφελή» περιγραφή είναι πως αντί να εθελοτυφλεί ως προς τον ρόλο αυτής της ήδη διαμορφωμένης ιδεολογίας, τη φέρνει στο προσκήνιο, δείχνει τους τρόπους που αυτή εγγράφεται στη γλώσσα, και θέτει ερωτήματα που αμφισβητούν το προφανές. Τέτοια μπορεί να είναι, π.χ., γιατί θεωρείται αδύνατη η συνύπαρξη της Κοινής Νεοελληνικής με την Κυπριακή στο σχολικό πρόγραμμα, ποια είναι η σχέση των επίκοινων επαγγελματικών ονομάτων (π.χ., η πρόεδρος, η δικηγόρος) με τις πατριαρχικές δομές κ.ά.
Στον πρόλογο του λεξικού για το οποίο μιλήσαμε στην εισαγωγή, ο ντε Κουρτεναί παρομοιάζει τον ρόλο του με αυτόν ενός εργάτη σε αδαμαντωρυχείο, που μοχθεί για να αποδώσει πλούτο σε τρίτους ώστε να μην χρειαστεί να σκάψουν ή να λερωθούν οι ίδιοι. Προεκτείνοντας τον συλλογισμό του κατά έναν τρόπο που και ο ίδιος μάλλον θα ενέκρινε, η αξία αυτού που εξορύσσουμε συναρτάται με το πόσο είμαστε έτοιμοι να λερωθούμε, εκθέτοντας εαυτούς, τις επιστημολογικές και αξιακές μας παραδοχές σε κρίση – κρινόμενοι και όχι κρυβόμενοι πίσω από μια κίβδηλη επιστημονικοφανή ουδετερότητα.
Βιβλιογραφία
Farina, D. M. T. Cr. & Durman, G. (2012). «Academic hooliganism» or «False gold»?: The reception of Baudouin de Courtenay’s Russian dictionary. Dictionaries: Journal of the Dictionary Society of North America, 33, 1–41.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 
Δύτης των νιπτήρων said
Να βάλουμε και μερικά στοιχεία για τον Κουρτεναί, το γλωσσολόγο που είχε κώλο: https://en.wikipedia.org/wiki/Jan_Baudouin_de_Courtenay Ήταν επίσης αθεϊστής και εσπεραντιστής.
Αγγελος said
Καλημέρα!
ΓΤ said
Περιμέναμε πορτοκάλι με περισσότερο χυμό…
(Διεκπεραιωτικό κομμάτι ιστολογίου, ζορ ζουρνά να βγει η Τετάρτη)
dryhammer said
1. Θα έλεγα πως είχε τα αρχίδια να τραβήξει την κουρτίνα της γλώσσας ο Κουρτεναί
[με όλο το φόβο να χαρακτηριστώ σεξιστής, χυδαιολόγος και εκφραστής της πατριαρχίας με τις εκφράσεις μου -και που ν’ ακουστώ και live…]
gpointofview said
Καλημέρα
στις τρεις μονές επιλογές μπορούν να προστεθούν οι τρεις διπλές και οι δυο τριπλές (όλα ή τίποτε). Επιλογή μου είναι το τίποτε (καμία) γιατί και τρεις επιλογές δεν είναι αυστηρά καθορισμένες, είναι η φύση του θέματος τέτοια (π.χ. για κάθε λέξη υπάρχει ο τρόπος που γράφεται κι ο τρόπος που προφέρεται )
Γιάννης Μαλλιαρός said
Καλημέρα,
4 🙂
3 Ναι μεν, αλλά. Μπορεί να το δεις έτσι, αλλά είναι ένα θέμα που ενδιαφέρει πολύ κόσμο. Πολλές φορές λέγεται «τι λέει ο … για το θέμα» που στις τρεις τελείες το όνομα του γλωσσολόγου (ή μελετητή της γλώσσας) που προτιμάται. Οπότε μπορεί το πορτοκάλι να φαίνεται μικρό όμως ο χυμός θα βγει παρακάτω. Υπομονή.
voulagx said
Μικροδιόρθωση:
«…ότι ένα λεξικό από το οποίο θα απουσίαζε μια ολόκληρη κατηγορία λέξεων θα ήταν τόσο χρήσιμο όσο ένας άτλαντας ανατομίας χωρίς τα μέρη εκείνα του σώματος…»
Β. said
Συμπαθέστατος ο Αχιλλέας, έτυχε να γνωριστούμε πριν λίγο καιρό.
ΣτοΔγιαλοΧτηνος said
4# Κανόνισε χαρβαλόστομε μη σε πετύχω πουθενά. Είσαι τυχερός που είσαι μακριά.
Costas Papathanasiou said
Καλημέρα.
Πράγματι, ένας γλωσσολόγος “κρινόμενος και όχι κρυβόμενος”, που να «θέτει ερωτήματα που αμφισβητούν το προφανές», έχει μία σωστή καταρχήν επιστημονική θέση, ταιριαστή φυσικά και για κάθε άλλο δημιουργικά σκεπτόμενο άτομο.
ΣτοΔγιαλοΧτηνος said
Ρύθμιση ή περιγραφή. Μάστα. Ο Μπάμπης πρέπει να έχει διάφορα συμπτώματα από το πρωί 🙂
Παναγιώτης Κ. said
3. Ευκαιρία, οι γλωσσολόγοι της παρέας να μας πούνε πράγματα.
voulagx said
#11: Για τον Μπάμπη τον Νιώτη λες;
Μιχάλης Ρουμελιώτης said
Από λογικής απόψεως, η ρυθμιστική οπτική δεν είναι κατ’ ανάγκην ούτε περιορισμένη, ούτε περιοριστική. Μπορεί ο γλωσσολόγος να ενδιαφέρεται για τήν διαφύλαξη τής ορθότητας, αλλά οι απαντήσεις που δίνει να είναι συχνά ότι ορθό π.χ. και τό «κτίριο» και τό «κτήριο». (Όχι τό «κτώριο», ούτε τό «κτύριο»). Αντιστοίχως και η περιγραφική οπτική μπορεί να περιγράφει και εκτός διαδικασιών εθνογενέσεως· τό να παρατηρήσουμε ότι οι Κύπριοι συχνά χρησιμοποιούν τό «απολογούμαι» με τόν τρόπο που τό χρησιμοποιούν οι Άγγλοι, πράγμα που εξακολουθεί να μην είναι πολύ συνηθισμένο, αλλά συμβαίνει πλέον ενίοτε και στήν Αθήνα, δεν έχει κατ’ ανάγκην ιδεολογικό υπόβαθρο άλλο από τήν ιδέα τής περιγραφής.
Από ιστορικής απόψεως συμβαίνει να εμφανίζονται κατά κανόνα, αφενός μεν γλωσσολόγοι που ρυθμίζουν περιοριστικά, αφετέρου δε γλωσσολόγοι που περιγράφουν ό,τι εκπορεύεται από τήν πολιτική τους ιδεολογία. Νομίζω ότι σφάλλουν και οι μεν και οι δε, και ότι τό σφάλμα αυτό δεν βρίσκεται, ούτε στήν ιδέα τής σωστής ρυθμίσεως τών πρώτων, ούτε στήν ιδέα τής αντικειμενικής περιγραφής τών δευτέρων.
Παναγιώτης said
Αυτό στο σκίτσο ανθρακορυχείο δεν είναι; Έχουμε κανα μεταλειολόγο εδώ γύρω;
Αν και το διαμάντι άνθρακας είναι με λίγο περίεργη διαταξη των μορίων, οπότε και το αδαμαντορυχείο ανθρακορυχείο είναι 😉
ΣτοΔγιαλοΧτηνος said
13# Γιες ιτ ιζ.
15# Όχι, το ανθρακωρυχείο έχει πιο βάθος, που κατεβαίνουν οι ανθρακώρυχοι.
Παναγιώτης Κ. said
Η πρώτη επαφή με την Γλωσσολογία ήταν στη μακρινή δεκαετία του ΄70. Τα γλωσσολογικά εκείνα κείμενα ήταν…ενθουσιαστικά για μένα!
Τα διέκρινε σαφήνεια, αποτέλεσμα της αυξημένης αφαίρεσης (γενικότητα) και για αυτό εξασφάλιζαν αποδοχή. Χώρια που οι αφετηρίες είναι συνήθως αμφιλεγόμενες. ( Την ίδια περίοδο με κάτι φίλους είχαμε πιστέψει ότι μπορούμε να φορμάρουμε τον μαρξισμό με τη βοήθεια της Θεωρίας των Συνόλων και να επεκτείνουμε τα συμπεράσματα του Κάρολου… 🙂 )
Σήμερα όμως για τη Γλωσσολογία αλλά και για άλλους τομείς του κοινωνικού κάνω και δεύτερες σκέψεις. Το συμπέρασμα είναι ότι τα πράγματα πάντα είναι πιο πολύπλοκα από όσο νόμιζα.
Παναγιώτης said
@16 Πιομ πολύ και από τα 104 μέτρα (340 πόδια) που φαίνεται στο σκίτσο η πιο χαμηλή γαλαρία; (έτσι έλεγα τις σήραγγες ενα3ς μεταλειολόγος σε ενα έργο είτε ηταν για μετρό, έιτε για ορυχείο)
Με την ευκαιρία. Προς google και wordpress Δεν πρόκειται αν αγοροράσουμε ακόμα και να το θέλαμε οτιδήποτε έιναι σε διαφήμηστικό πλάισιο μέσα στο κέιμενο που μας σπαει το ρυθμό της αναγνωσης.
Πουλ-πουλ said
15, 16, 18
Απ’ όσο ξέρω τα αδαμαντωρυχεία είναι μάλλον ανοικτές εκσκαφές. Σε στοές δουλεύουν όσοι ψάχνουν για κάρβουνο (όχι άλλο κάρβουνο Χτήνος!), ασήμι (Λαύριο), ή ακόμα και μάρμαρο (Πάρος).
Τώρα επί της ουσίας, ο Σωσύρ ή ο Τσόμσκι, τι μάρκα γλωσσολόγοι είναι σύμφωνα με την περιγραφή του άρθρου;
ΣτοΔγιαλοΧτηνος said
18# https://kjsmining.com.au/top-5-deepest-coal-mines-in-the-world/
Γιάννης Μαλλιαρός said
Εμ, άμα κουβαλάνε με τα βαγονέτα τα διαμάντια, πάσο. Τέτοια αδαμαντωρυχεία θέλουμε 🙂
xar said
@19
Δεν ξέρω αν ο Σωσύρ και ο Τσόμσκι χωράνε σε τέτοιες κατηγοροποιήσεις. Από όσο ξέρω μάλλον δεν θα τους λέγαμε ρυθμιστικούς, μάλλον περιγραφικούς και ίσως κριτικούς ερμηνευτές.
Ο Σωσύρ ασχολήθηκε με πολλούς τομείς της γλωσσολογίας και εισήγαγε τη σημειωτική, δηλ. την περιγραφή της λειτουργίας της γλώσσας ως σύμβολα – εργαλεία για την αναφορά σε αντικείμενα ή έννοιες – που μπορεί να είναι είτε ηχητικά (προφορικός λόγος) είτε εικονικά (γραφή).
Διέκρινε τη συγχρονική από τη διαχρονική γλωσσολογία, δηλ. της μελέτης μιας γλώσσας ως συστήματος που «εφαρμόζεται» σε συγκεκριμένο χώρο και τόπο, σε αντιδιαστολή με τη μελέτη της ιστορικής εξέλιξης μιας γλώσσας.
Επίσης εισήγαγε στη γλωσσολογία και κοινωνιολογικές έννοιες όπως η συγκειμενικότητα (η επίδραση προγενέστερων κειμένων στο νόημα και την ερμηνεία ενός κειμένου/λόγου/μηνύματος), η πρόθεση του πομπού ενός μυνήματος (ομιλητή/γραφέα), η αντίληψη του μηνύματος από τον δέκτη, κτλ. Δεν θυμάμαι αν αυτά είναι ανάλυση του ίδιου ή των συνεχιστών του, πάντως αυτός έθεσε τις βασικές έννοιες (π.χ. όρισε τον «λόγο» (parole) ως ατομική πράξη θέλησης και εφυΐας σε αντιδιαστολή με τη γλώσσα που είναι το σύστημα από το οποίο αντλεί το άτομο σημεία (ήχους, λέξεις, δομές) για να εκφράσει ένα μήνυμα).
Η σημαντικότερη συμβολή του Τσόμσκυ είναι η μελέτη των έμφυτων μηχανισμών μέσα από τους οποίους παράγεται τόσο η γλώσσα όσο και η ικανότητά μας να διατυπώνουμε μηνύματα σε ατομικό επίπεδο (π.χ. υποστήριξε ότι υπάρχουν κάποιες δομές στον εγκέφαλο, κοινές σε όλους τους ανθρώπους, που μας επιτρέπουν να παράγουμε λόγο αλλά και επιβάλλουν περιορισμούς στο πώς μπορεί να υλοποιηθεί η δυνατότητα αυτή).
Περιέγραψε ένα φορμαλιστικό σύστημα σύνταξης, δηλ. του τρόπου δόμησης του μηνύματος από μέρη του λόγου σε φράσεις, σε προτάσεις κτλ (π.χ. Ονοματική Φράση – Ρηματική φράση, μετασχηματισμοί ως προς τη διάταξη των λέξεων κτλ.), που σε ένα βαθύ επίπεδο είναι κοινό για όλους τους ανθρώπους, αλλά σε πιο επιφανειακό επίπεδο κάθε γλώσσα μπορεί να παίρνει διαφορετικές μορφές (π.χ. Υποκείμενο Ρήμα Αντικείμενο ή Υποκείμενο Αντικείμενο Ρήμα κτλ.):
Έτσι ενώ οι προτάσεις ο Γιώργος κλώτσησε τη Μαίρη / τη Μαίρη κλώστησε ο Γιώργος ταυτίζονται με την αγγλική πρόταση John kicked Mary στο επίπεδο της βαθιάς δομής, σε επίπεδο επιφανειακής δομής η αγγλική δεν είναι αντίστοιχη της 2ης ελληνικής πρότασης, λόγω της διαφοράς των γραμματικών κανόνων των δύο γλωσσών (στα αγγλικά απαιτείται παθητική φωνή για να μπει η Μαίρη στην αρχή της πρότασης).
xar said
@11, 13
Μπορούμε να μάθουμε αν μαγνητοσκοπείται σήμερα καμιά εκπομπή του, για να το δούμε στην TV με λόξυγγα; 🙂
antonislaw said
Καλημέρα σας! πολύ ενδιαφέρον και το σημερινό άρθρο!
Εννοείται ότι αν δεν βρέξεις κώλο, γλωσσολογικό ψάρι δεν τρως!
Οι προβεβλημένοι μας γλωσσολόγοι είναι μάλλον ρυθμιστικοί, καθώς αυτό τους ζητάται ως παρέμβαση από τον τύπο.
(Α προπό, τον Κολοκοτρώνη γιατί άραγε τον γράφουμε με όμικρον το πρώτο; Έτσι το έγραφε και ο ίδιος, όλα όμικρον, όπως και το «Θεόδορος»
GeoKar said
Με αφορμή το απόφθεγμα του Κοραή, θα μπορούσαμε να πουμε κ ότι «ένα λεξικό είναι το πρώτο βήμα προς ένα έθνος», φαινόμενο που ιδίως τα τελευταία 30-35 χρόνια έχει ευδοκιμήσει, κτγμ, στην ευρύτερη -βαλκανική κ ανατολικοευρωπαική- περιοχή μας.
#18.2: 👍👏🤝
Nestanaios said
22. «Όρισε τον λόγο» αλλά ο «λόγος» παραμένει αόριστος τουλάχιστον για τους ξένους. Οι Έλληνες δεν έχουν βοηθήσει για να επιτευχθεί ο ορισμός του λόγου. Από που προκύπτει το «ω» στην γλώσσα; Από που προκύπτει το διπλό «σ»; Θα μας απαντήσει κάποιος γλωσσολόγος; Έχει κάποιος γλωσσολόγος ποτέ ετυμολογήσει την «γλωσσολογία»; Τα δύσκολα είναι αυτά που φαίνονται εύκολα και βαδίζουμε στα τυφλά.
Alexis said
Όπως λέει και ο Τζι στο #5 γιατί πρέπει υποχρεωτικά να είναι κάτι από τα τρία;
Κατά τη γνώμη μου η γλωσσολογία (πρέπει να) είναι συνδυασμός και των 3 προσεγγίσεων.
Nestanaios said
24. Υπάρχει ρήμα «κολέω» το «περιφέρομαι». Κολοβακτηρίδια είναι τα περιφερόμενα βακτηρίδια και Κολοκοτρώνης είναι ο περιφερόμενος στον Κότρωνα της Μάνης.
Λάμπας said
Η μετοχή «κρυβόμενος» δε μου κάθεται καλά. Αυτές οι μετοχές έρχονται από το παρελθόν, δε νομίζω ότι μπορούν να παραχθούν από λαϊκά ρήματα. Ή «κρυπτόμενος» ή τίποτα.
1. Ο «γλωσσολόγος που είχε κώλο» μου θύμισε τον ακαδημαϊκό Καραμπουζούκη του Βάρναλη.
https://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/tools/concordance/browse.html?cnd_id=4&text_id=587
ΣτοΔγιαλοΧτηνος said
Άρα κολόβιο δεν είναι ρούχο αλλά πλάνητας βίος. Κωλοζωή ρε πστ.
ΓΤ said
Μά’ στα… Οπότε το «Μπιθεγκούρας» πάει περίπατο…
ΣτοΔγιαλοΧτηνος said
31# Ναι, μπυθίστηκε αύτανδρο.
Πέπε said
24
Αφού συνέβη το γνωστό ιστορικό ανέκδοτο (-Καθήστε κύριε Κοτρώνη -Πού να καθίσω κυρά, αφού μου έκοψες τον κώλο;), έγινε μάλλον συνείδηση ότι δεν είναι σωστό να κόβουμε τους κώλους των ανθρώπων και δη τέτοιων ανθρώπων. Τουλάχιστον όμως να τους ορθογραφούμε μ’ έναν τρόπο που να υπαινίσσεται «με το συμπάθειο».
Το Μπιθεγκούρας, αν δεν απατώμαι, είναι απλώς μετάφραση στα αρβανίτικα.
Πουλ-πουλ said
22.
Το ερώτημα, ομολογώ, ήταν προβοκατόρικο. Από τα ολίγιστα που έχω διαβάσει, η ανάλυση του άρθρου μου φάνηκε κάπως επιδερμική, δεν άγγιξε τις βαθειές δομές, που θα έλεγε και κάποια ψυχή.
xar said
@34
Η αλήθεια είναι ότι η ανάλυση του άρθρου φαίνεται να ταξινομεί τους γλωσσολόγους σε 3 κατηγορίες, αλλά σκοπό έχει εμφανώς να προτείνει μια συγκεκριμένη προσέγγιση της γλωσσολογίας ως ορθότερη (την 3η): Κατασκευάζει/παρουσιάζει αρχικά την 1η κατηγορία ως απορριπτέα, μάλλον με πρόθεση να απορρίψει την δασκαλίστικη προσέγγιση στη γλωσσολογία, μετά αναφέρει μια 2η κατηγορία ως φιλότιμη αλλά ανεπαρκή προσπάθεια για μεγαλύτερη επιστημονικότητα, και στο τέλος δίνει τη λύση: η 3η κατηγορία που αντιμετωπίζει τις ελλείψεις της 2ης και αποφεύγει τις κακοτοπιές της 1ης.
Προφανώς το άρθρο δεν είναι επιστημονική ανάλυση, είναι πολεμική κατά συγκεκριμένων (γλωσσολογικών προσεγγίσεων. Είναι όμως ενδιαφέρον κειμενο και, κατά τη γνώμη μου, ορθώς στηλιτεύει το μπέρδεμα του ρόλου του επιστήμονα γλωσσολόγου με αυτόν του δασκάλου (ρόλοι που συχνά διασταυρώνονται στο ίδιο πρόσωπο και συχνά ο δάσκαλος μιλά με την τήβεννο του γλωσσολόγου για να προσδώσει μεγαλύτερο κύρος στις απόψεις του).
Αν κάπου διαφωνώ είναι φαίνεται να θεωρεί ότι η 3η προσέγγιση είναι κάποια πανάκεια, απαλλαγμένη από μεροληψίες και τα ιδεολογικά κολλήματα της εκάστοτε εποχής.
xar said
@35 Αν κάπου διαφωνώ είναι φαίνεται… -> Αν κάπου διαφωνώ είναι ότι φαίνεται…
Χριστοδούκας said
Σαφώς και πρέπει να εξετάζεται η γλώσσα συναρτήσει των κοινωνικών της συμφραζόμενων, να μην αποκόπτεται η γλώσσα από την κοινωνία που τη γέννησε και τη χρησιμοποιεί. Αν δεν κατανοήσεις την κοινωνία, δεν θα μπορέσεις να κατανοήσεις και τη γλώσσα που αυτή μιλάει. Από την άλλη όμως, η προσέγγιση της «κριτικής ερμηνείας» μπορεί να οδηγήσει, όχι απαραίτητα από τους ίδιους τους γλωσσολόγους, στην εισαγωγή της ρυθμιστικής προσέγγισης από την πίσω πόρτα, με διαφορετικές αφετηρίες αυτή τη φορά από τις συνήθεις αγκυλώσεις του κάθε Μπαμπινιώτη.
Πουλ-πουλ said
35.
Συμφωνώ σε όλα, και με τις διαφωνίες σου! Επιμένω όμως, ότι η ανενδοίαστη κατηγορηματικότητα που το διακρίνει, φτωχαίνει το αντικείμενο.
sarant said
Kαλημέρα και καλησπέρα, σήμερα το πρόγραμμα ήταν φορτωμένο, και εξακολουθεί να είναι, οπότε η παρουσία μου θα είναι συμβολική.
Χαρούλα said
Δεν μας έφταναν οι αλιείς μαργαριταριών, να και οι αδαμαντωρύχοι! Πλούτος!🥸🤓🤩
#35 Xar συνυπογράφω.
greggan193 said
Reblogged στις THE BROOM.
ΓΤ said
#39
«[..] σήμερα το πρόγραμμα ήταν φορτωμένο, και εξακολουθεί να είναι, οπότε η παρουσία μου θα είναι συμβολική».
(Αυτό ήταν το καλύτερο αστείο…)
Θα σε ξανάβρω στους μπουφέδες
της Βικελαίας να περνάς
σε μαραμένους κατιφέδες
λίγο Σεφέρη να κερνάς
Του κόσμου το πικρό ποτήρι
δεν θα το πιούμε όλοι μαζί
ρακή χτυπάω άσπρο πάτο
γιατί έχω έδρα το Δουκάτο
Σε εξήντα δύο ραδιόφωνα
πενήντα τρία φύλλα
ελάλησα για έτυμα
και πάθη της Μαρώς
τα κείμενα είχα έτοιμα
και είπα «Νίκο, εμπρός!»
κι αν νιώσεις ότι σε κοιτούν
θαρρείς σωστοί μαλάκες
βγάλε ευθύς από τη λίστα
τις «αμαλάκες»
του Νομπελίστα
Οι χάσκακες χειροκροτούν
παντού σ’ όλη την πλάση
«Ήρθαν οι διανοούμενοι»,
εκράξασι στην Κρήτη
αυτοί που στο προσκέφαλο
έχουν «Ονειροκρίτη»
και μ’ ένα σώμα ακέφαλο
τραυλίζουν μπαλοθιά
Στων Αθηνών τα κοτερά
έσπειρα τον Κωστούλα
και τους αφήνω ν’ απορούν
ίσαμε τον Βιστούλα
Σ’ ερτζιανά συμφώνησα
να σκάω μύτη daily
γλώσσας συγγένειες να ευρώ
σε κοντυλιές Ρος Ντέιλι…
Costas Papathanasiou said
—Υπάρχει και βουβαμάρα αδαμαντοφόρος (πέραν της χρυσής):
“Άρωμα εξομολόγησης”(Άγγελος Τζιβελέκης.2021)
Μόνη περιουσία τα λάθη μου/ και μια πληγή που αιμορραγεί
στα αδαμαντωρυχεία των σιωπών μου./Αυτά σου χαρίζω και λίγες λέξεις
φράσεις γυμνές, χωρίς αιδώ/ με λίγο άρωμα εξομολόγησης.
(https://www.monocleread.gr/2021/01/21/%CE%ACggelos-tzivelekis-tessera-poiimata/ )
—Υπάρχει και η αξίνα γέλιου και ομορφιάς που εξορύσσει τα πιο λαμπρά διαμάντια:
“Tο αδαμαντωρυχείο της πόλης”(Στεφανία Βελδεμίρη)
Υπάρχει ο καθημερινός τούτος τόπος,/ ένα γκρι βουνό από βράχια.//
Το αδαμαντωρυχείο της πόλης.// Ο ίδιος του ο κύρης/ βαριέται να κάνει εξόρυξη.//
Έχει βρει διαμάντια κατά καιρούς,/ στους περιπάτους του,/ εκεί στα ριζά του βουνού.//
Κάποια διαμάντια, τα μάζεψε,/ σαν βότσαλα/ και τα ‘ριξε στην τσέπη, όπου και τα ξέχασε.//
Τα περισσότερα τα χάρισε σε ανθρώπους άγνωστους./ Λίγα σε γνωστούς. //
Τα πιο πολλά, τα κλώτσησε./ Σαν παιχνίδι./ Όπως κάνουν τα μικρά αγόρια./ Για να δει μέχρι πού θα φτάσουν.//
Ξέρει ακριβώς πού είναι/ το κεντρικό κοίτασμα των διαμαντιών./ Αριστερά στα ριζά του βουνού/
μόλις 21 μέτρα κάτω από το βράχο./ Τέρμα αριστερά.//
Έβγαλε θέσεις εργασίας./ Βρήκα δουλειά,/ ανθρακωρύχος στο αδαμαντωρυχείο της πόλης./
Μεροκάματο, τρεις χούφτες ζέστη τη μέρα.//
Ξέρω απ΄ έξω κι ανακατωτά/ το χάρτη με τις σήραγγες που οδηγούν στα πιο λαμπερά του κόσμου τα
διαμάντια./ Έχω σιδερένια δύναμη. αστείρευτη, από γέλιο, ομορφιά και χρώματα.//
Μόλις γίνει η εξόρυξη,/ αλίμονο στους διαμαντοκράτορες./
Ζήτουλες θα μοιάζουν όλοι,/ πιο φτωχοί κι απ’ την ίδια την Ελλάδα.
(2 Μαρ 2022 http://stefaniaveldemiri.com/το-αδαμαντωρυχείο-της-πόλης )
—Μα δεν υπάρχουν πρίγκιπες, αν όλα ξεπουλιούνται:
“Υπάρχουν χρήματα πρίγκιπα, όσα χρειάζεσαι,/
Αν κυβερνάς δουλοπάροικους στ’ αδαμαντωρυχεία της Ανατολικής Σιβηρίας/
Αν υπακούοντας τον στρατολόγο του ολλανδικού πεζικού ναυαγήσεις/
μιαν άναστρη νύχτα στην Μπατάβια/
και υιοθετώντας το πλαστό όνομα Έντουιν Χολμς αλλάξεις την τύχη σου/
Αν προσληφθείς σφενδονιστής ή αναλάβεις τον εμπορευματικό σταθμό του Χαράρ /
Αν κυνηγάς ρινόκερους στην Κένυα, αν γίνεις ο ίδιος ρινόκερος/
Θα βρεθούν χρήματα κι έργα θαυμαστά θα σου αποδοθούν μετά θάνατον/
Και θα λένε πώς τη θέωση γύρευες κάτω απ’ τις γέφυρες σ’ έρωτες εξευτελιστικούς/
Και θα λένε./ Υπάρχουν χρήματα πρίγκιπα, αθώοι δεν υπάρχουν./
Και ποιητές που μετράνε τα ένσημα για να βγούνε στη σύνταξη.”
(Δημήτρης Αγγελής-“Ένα ελάφι δακρύζει πάνω στο κρεβάτι μου”, Πόλις 2015)
leonicos said
Πολύ ωραίο άρθρο. Μου έφαγε πολύ χρόνο να καταπιώ το ΄κτίριο’ για ν’ ανακαλύψω ότι είναι υπόλειμμα μιας λέξης, του ‘ευκτήριος’ και συεπώς είνα αστειο να εμμένουμε στην ορθογραφία μιας λέξης που δε σεβλαστηκε τον εαυτό της η ίδια.
Ένα άλλο πρόσκομμα ήταν το ‘εξομοιωτικό’ ‘θα παράξει’ αντί του ‘ορθού’ παραγάγει. Και ναί μεν δεν το υιθέτησα, αλλα το βρήκα σε πολύ παλαιότερα κείμενα.
Βέβαια από τον Μπαμπινιώτη μάθαμε πολύ περισσότερα, και κυρίως οτι η γλώσσα έχει πίσω της πολύ πιο περίπλοκες διεργασίες (μιλάω για τη γλώσσα γενικώς), εκτός του λεξικολογικού και μορφοσυντακτικού, που είναι περιγράψιμα. Μπορεί να τον γελ΄με καμιά φορά, αλλά είναι Δάσκαλος. Και τους δασκαλους μας τούς κοροϊδεύαμε κμιά φορά πίσω από την πλάτη τους, αλλά μπροστά τους στεκόμασταν σούζα, γιατί αναγνωρίζαμε ότι ‘ξέρουν καλύτερα’. Το να κάνεις πλάκα με κάποιον που αγαπάς, είναι μια μορφή τρυφερότητας.
Στο χτεσινό άρθρο, αν κι έχω το Ζορμπαλίκι τω Ραγιάδων, έβγαλα 4/10. Θα έβγαζα 5/10 αν ήμουν πιο προσεκτικός.
Η αλήθεια είναι ότι ο γλσσολόγος είναι όπως ο γιατρός. Όλοι έχουν το ίδιο αντικείμενο αλλά διαφορετικές ειδικότητες. Το να προσπαθείς να πεις για τί ο οφθαλμίατρος δεν ανατάσσει κατάγματα είναι παράλογο. Το ίδιο παράλογο είναι να περιμένουμε από όλους τους γλωσσολόγους τις ίδιες αποψεις. Απλώς δεν το έχουε καταλάβει ακόμα
Spiridione said
Το απόφθεγμα του Κοραή, ότι «το πρώτο βιβλίο κάθε έθνους είναι το λεξικό του»,
«Οι Αριστεροί είναι μόνο για ανεπρόκοπα πράγματα. Δεν μπορούν να κάνουν πράγματα της προκοπής. Ξέρετε η ελληνική γλώσσα που είναι μαγική, αν ανοίξετε το λεξικό LIDDELL & SCOTT – είναι το πιο γνωστό λεξικό αρχαίων ελληνικών στον κόσμο – δεν είναι δικό μου, αυτό που θα σας πω δεν είναι δικό μου, είναι LIDDELL & SCOTT, το νούμερο 1 λεξικό της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στον πλανήτη. Σε όποιο πανεπιστήμιο του κόσμου να πάτε να μάθετε αρχαία ελληνικά, αυτό το λεξικό θα δείτε. Αν πάτε στη λέξη «δεξιός» – κάνε το πείραμα να το δεις – δεξιός, αλλά μεταφορικά, ο ευοίωνος, ο εργατικός, ο ιδιοφυής, ο αποτελεσματικός. «Αριστερός»: μεταφορικά, ο άχρηστος, ο ανεπρόκοπος, ο γρουσούζης. Αυτό σημαίνει στα ελληνικά δεξιός και αριστερός. Είχε να κάνει φυσικά στην αρχαιότητα με το από πού έρχονταν τα πουλιά, αυτή είναι η πραγματικότητα για το αν ο οιωνός ήταν αίσιος ή απαίσιος. Αίσιος ο δεξιός, απαίσιος ο αριστερός».
ΓιώργοςΜ said
Καλησπέρα! Δεν ξέρω αν είναι διεκπεραιωτικό το σημερινό, αλλά μόνο για το λόξιγκα άξιζε τον κόπο 🙂
30 Δηλαδή του κόλου τα εννιάμερα είναι αεικίνητη εορτή;
ΣτοΔγιαλοΧτηνος said
46# Χαχα!!
aerosol said
Και η ομηρική κόλος μάχη είναι, ως γνωστόν, μια μάχη που περιφερόταν.
Το δε κόλον κάνει σούρτα φέρτα -αλλά ας μην υπεισέλθουμε στο θέμα, κυκλοφορούν και βακτηρίδια.
Γιώργος Τσιρίδης said
Πάνω που έστρωσε γήπεδο για να κάνει κάποιον ενδιαφέροντα συλλογισμό … Το άρθρο τελείωσε…
dimosioshoros said
Υπάρχουν κρατικοί γλωσσολόγοι; Τι δικαιώματα και υποχρεώσεις έχουν; Απέναντι σε ποιον/ποιους;
Α. Σέρτης said
Βρε τον έρμο τον Κουρτεναί…
20.000 λήμματα «επικίνδυνα» έμπασε, αλλά μόλις ήρθε ο κομμουνισμός λογόκρινε το λεξικό και αφαίρεσε όλα τα κουρτεναίικα λήμματα.
Και το κερασάκι; Ουδέποτε ξανακυκλοφόρησε στη Ρωσία η έκδοση Κουρτεναί…
ΓΤ said
Είχα παραιτηθεί, αλλά γύρισα.
Σιγά, παιδιά, ένας ένας, ‘τί άμα λυθεί τ’ αφάλι, άντε να εύρεις νοσοκόμο…
https://www.mixanitouxronou.gr/epistrefoyn-sta-mathimata-oi-kathigites-tis-dramatikis-scholis-toy-ethnikoy-theatroy-i-anakoinosi-poy-exedosan/
eva matenoglou (@evamaten) said
37
Σωστή παρατήρηση. Αλλά τότε, πράγματι, δεν αναλαμβάνει τον ρυθμιστικό ρόλο ο ίδιος ο γλωσσολόγος. Απλώς, αποδεικνύεται ότι και στη δική του περίπτωση η «ουδετερότητα» είναι μια χίμαιρα ή ευσεβής πόθος. Η κοινωνία αποφασίζει ποια χρήση των ευρημάτων του θα κάνει με βάση τους στόχους και τις αξίες της (τις ουσιαστικές «αφετηρίες» της). Πάντως, αυτό το γεγονός δεν υποβιβάζει καθόλου τον επιστημονικό του ρόλο, που, κτγμ, πραγματώνεται κυρίως στην τρίτη εκδοχή που αναφέρεται στο άρθρο.
(ΓουΤου, φίλε μου, τί γίνεται τελευταία με την πάρτη σου; 🙂🤔)
ΓΤ said
@53 Ευουλίνι
πίνω Αμαρέτο ντι Σκαρώνω 😛
gpointofview said
Costas Papathanasiou said
Σημειωτέον ότι το επικίνδυνο ρώσικο όνομα “жопа”, είναι φυσικό να αναφέρεται ως σκοτεινού ετύμου, δοθείσης και της αποδεκτής συγγένειας με το πρωτο-σλαβικό*dupa (“τρύπα”) το αναγόμενο στην ΙΕ ρίζα dʰewbʰ-(“βαθύς”), εκ της οποίας και τα βυθός/βυσσός, τυφλός ( https://en.wiktionary.org/wiki/%D0%B6%D0%BE%D0%BF%D0%B0#Russian και https://en.wiktionary.org/wiki/Reconstruction:Proto-Indo-European/d%CA%B0ewb%CA%B0- ).
Οπότε, από γλωσσολογικής απόψεως, ναι μεν “η ζωή με τα όπα όπα/ γίνεται στο τέλος Zhopa”, αλλά αν, έστω και έτσι, παραμένει αξιοσημείωτη, αξίζει σαφώς και οπωσδήποτε και να τραγουδηθεί (μετά χαράς):
https://www.youtube.com/watch?v=TrVmMCmzYIw Zhopa·VulgarGrad
https://lyricstranslate.com/en/zhopa-ass.html Pyotr Shumakher (Пётр Васильевич Шумахер) Song: Жопа (Zhopa), https://en.wikipedia.org/wiki/Zhopa
sarant said
Ευχαριστώ για τα νεότερα!
Την Παρασκευή θα βάλω ένα μέρος από την ομιλία μου στη Βικελαία
45 Από πού είναι αυτό; Άδωνης;
Μαρία said
57
Nαι, Άδωνης.
I. K. Mαμουλάκης said
Αν παραδεχθούμε ότι η γλωσσολογία είναι μία επιστήμη, αυτή πρέπει να έχει ως αποκλειστικό σκοπό την όλο και ακριβέστερη περιγραφή του αντικειμένου της –δήλ., της γλώσσας. Δεν μπορεί να έχει ρυθμιστικό ή κρητικό χαρακτήρα διότι οι επιστήμες δεν έχουν δεοντολογικές αξίες (εκτός από γνωσιολογικές αξίες που αφορούν την πρακτική τους στην προσέγγιση της γνώσης του αντικειμένου). Αυτό ισχύει και για τις κοινωνικές επιστήμες που έχουν αντικείμενο την περιγραφή της κοινωνικής συμπεριφοράς των ανθρώπων, όπως ακριβώς και με τις φυσικές επιστήμες, και ισχύει, και για την επιστήμη που περιγράφει την γλωσσική συμπεριφορά των ανθρώπων, την γλωσσολογία.
Κάποιος γλωσσολόγος θεμιτά μπορεί να εκφράσει απόψεις ρυθμιστικές και κρητικές για μια γλώσσα, αλλά τότε πια δεν λειτουργεί με την ιδιότητα του γλωσσολόγου, αλλά με κάποια από τις άλλες ιδιότητές του: αυτήν του πολίτη, ας πούμε, του δασκάλου, ή του μέλους μιας εθνικής ή γλωσσικής κοινότητος που νοιάζεται για την τύχη της. Εκφράζοντας τέτοιες απόψεις γλωσσολόγος-ρυθμιστής εισάγει στις κρίσεις και τις προτάσεις του αξίες και ιδεολογήματα που αντλεί από πηγή ή πηγές εκτός της επιστήμης του. Νομίζω ότι, σε τέτοια περίπτωση, η εντιμότητα απαιτεί από τον γλωσσολόγο αυτόν να ξεκαθαρίσει με πιά ιδιότητα μιλάει, και ποιες αξίες ή ιδεολογικές προσεγγίσεις καθιστούν την βάση των κρίσεων και προτάσεων του.
ΓΤ said
Μητσοτάκης@Γλυφάδα: «Ένα λάθος γίνεται σφάλμα όταν επαναλαμβάνεται».
Μιχάλης Νικολάου said
Στο ερώτημα του τίτλου: All of the above
(ιδέ και σχ. 59 για διευκρίνιση — σε αντίστοιχο ρόλο με γλωσσολόγους, πχ, περιβαλλοντολόγοι, μηχανικοί ενέργειας, γενετιστές, κα)
antonislaw said
28, 31-33
Καλημέρα σας! Σας ευχαριστώ για τις πληροφορίες και τις τοποθετήσεις! Πολύ γέλασα, το κολόβιο δεν το ήξερα ως λέξη, η καζάκα που λέμε, η αμάνικη ζακέτα των ιερωμένων, αλλά και η μετάφραση του Χτήνου ό,τι πρέπει. Θα έλεγα και όχι μόνο περιφερόμενος βίος αλλά και κωλοζωή θα μπορούσε κανείς να το πει 😀
dryhammer said
62.