Πανωλεθρία

Η πανωλεθρία είναι λέξη σύνθετη, από το παν + όλεθρος. Ο όλεθρος  γράφεται με όμικρον, αλλά εξαιτίας του νόμου της  «έκτασης εν συνθέσει» (ή νόμου του Βακερνάγκελ,  από  τον υπουργό που… από τον φιλόλογο που τον  διατύπωσε) το ο τρέπεται σε ω, όπως και στον όροφο που γίνεται στη σύνθεση ημιώροφος, το έλεος που γίνεται ανηλεής, ή το ακούω που γίνεται βαρήκοος.

Αλλά σήμερα, την  επαύριο των εκλογών, δεν  λεξιλογούμε. Πανωλεθρία ήταν  η  χτεσινή ετυμηγορία από τις κάλπες και δυστυχώς ήταν πανωλεθρία για το κόμμα που υποστήριζα, τον ΣΥΡΙΖΑ. Η πανωλεθρία του ενός είναι  χαρά του άλλου ή των άλλων, και οι χτεσινές εκλογές ήταν  θρίαμβος της  Νέας Δημοκρατίας και του κ. Μητσοτάκη προσωπικά. Σκέφτηκα να βάλω τίτλο «πανωλεθρίαμβος» αλλά αυτό το εύρημα του Κωνστ. Τζούμα λέγεται  συνήθως για μια πανωλεθρία που την  παρουσιάζουμε για θρίαμβο, ενώ εδώ έχουμε πανωλεθρία που είναι πανωλεθρία και θρίαμβο που είναι θρίαμβος.

Στον ιστότοπο του υπουργείου,  στις 2 το  πρωί, τα σχεδόν πλήρη αποτελέσματα (που φέτος βγήκαν  με μεγάλη ταχύτητα, κάτι καλοδεχούμενο) είναι τα εξής:

Όταν στις 7 το βράδυ βγήκαν τα πρώτα έξιτ πολ, που ήδη έδιναν μεγάλη διαφορά, 38-27, το σοκ ήταν μεγάλο, αλλά δεν ήταν το τελευταίο, ούτε το μεγαλύτερο. Πρόκειται για αποτελέσματα που κανείς δεν φανταζόταν, παρόλο που τις τελευταίες μέρες πλήθαιναν οι προβλέψεις ότι η διαφορά ανάμεσα στα δυο πρώτα κόμματα θα  είναι μεγάλη -όπου όμως το μεγάλη οριζόταν ως πάνω από 5 ή 6 μονάδες, όχι 20+!

Και οι δημοσκοπήσεις άλλωστε έδιναν διαφορά γύρω στις 6 μονάδες. Ελπίζαμε πολλοί ότι θα έπεφταν έξω. Έπεσαν θεαματικά έξω -αλλά όχι έτσι που το περιμέναμε.

Παρόλο που το κοινό του ιστολογίου ίσως να μην  είναι αντιπροσωπευτικό, στο προεκλογικό στοίχημα που διοργανώσαμε μόνο ένας από τους 776 συμμετέχοντες (ακριβέστερα: μόνο μία από τις 776 προβλέψεις) προσέγγισε ικανοποιητικά τα αποτελέσματα: ο φίλος με το παρανόμι manolas πρόβλεψε σκορ 41-18 και 5 κόμματα στη Βουλή. Μπράβο του και κερδίζει δίκαια τη σπαμακόπιτα. Αν θέλει, ας σχολιάσει να  μας πει περισσότερα για το σκεπτικό του.

Τους μήνες πριν από τις εκλογές, εννοώ πριν από τη διάλυση της Βουλής  και την επίσημη έναρξη  της προεκλογικής περιόδου, πολλοί φίλοι του ΣΥΡΙΖΑ πρόβλεπαν με βεβαιότητα ότι δεν θα χαθεί καμία από τις ψήφους του 2019 και επομένως ξεκινούσαν από την αφετηρία πως το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν  σίγουρα ανώτερο από το 31,5% του 2019. Εγώ διαφωνούσα με αυτό, επειδή ήξερα πως το 2019 υπήρξαν πάρα πολλοί που ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ με βαριά καρδιά, τρομαγμένοι από την ευρεία νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις ευρωεκλογές που είχαν προηγηθεί. Κάποιοι  το επανέλαβαν και χτες, αλλά οι ψηφοφόροι δεν είναι δεδομένοι, όπως κακώς τους θεώρησε ο ΣΥΡΙΖΑ (και το ΠΑΣΟΚ παλιότερα).

Ωστόσο, πολλές συγκλίνουσες ενδείξεις δείχνουν ότι η χαώδης διαφορά των  20 μονάδων  (νταμπλ σκορ το λένε στο μπάσκετ) διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό τις λίγες τελευταίες μέρες (και γι’ αυτό δεν αποτυπώθηκε δημοσκοπικά). Σε κάποια εκπομπή άκουσα μια σφυγμομέτρηση από την  οποία προέκυψε ότι ένα  εντυπωσιακά μεγάλο ποσοστό (το 10% αν άκουσα καλά) αποφάσισε τι θα ψηφίσει μόλις χτες, τη μέρα των εκλογών. Και πράγματι, τις τελευταίες μέρες ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε τρομερά λάθη, που προφανώς κόστισαν πολύ -με  κορυφαίο την «προσωπική άποψη» που εξέφρασε ο Γ. Κατρούγκαλος, που οδήγησε στην  παραίτηση-αποπομπή του (και στο ρεζιλίκι που ακολούθησε με τις οδηγίες προς ψηφοφόρους). Φυσικά, το εχθρικό μιντιακό τοπίο έκανε  τη δουλειά του, υπερτονίζοντας τα στραβοπατήματα των συριζαίων και αποσιωπώντας τα λάθη των άλλων, αλλά, όπως λένε και στο ποδόσφαιρο, αν θες να πάρεις πρωτάθλημα πρέπει να φτιάξεις ομάδα που να κερδίζει και τους διαιτητές.

Πέρα όμως από τις τελευταίες μέρες, αποδείχτηκε ότι η γενική στρατηγική της Νέας Δημοκρατίας εκτιμήθηκε από το εκλογικό σώμα  και το έπεισε, ενώ η στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ αποδοκιμάστηκε. Η ΝΔ απόρριψε διαρρήδην κάθε ιδέα συνεργασίας, επιδιώκοντας τη μονοκομματική αυτοδυναμία, κάτι που εγώ προσωπικά το θεωρώ οπισθοδρόμηση  για τη χώρα, αλλά που το εκλογικό σώμα το ενστερνίστηκε, προτιμώντας την ασφάλεια της σταθερότητας από τη συνδιαλλαγή που αναπόφευκτα συνοδεύει κάθε κυβέρνηση συνεργασίας. (Βλέπουμε σε ευρωπαϊκές χώρες όπως πρόσφατα στη Γερμανία και συχνά στο Βέλγιο οι διαπραγματεύσεις για σχηματισμό κυβέρνησης να διαρκούν μήνες  -αλλά βέβαια τον κρατικό μηχανισμό να λειτουργεί ικανοποιητικά όλο αυτό το διάστημα. Αυτό το απορρίπτουμε επειδή στην Ελλάδα «δεν έχουμε τέτοιο κράτος». Ε, ποτέ δεν θα φτιάξουμε μ’ αυτά τα μυαλά).

Ενώ λοιπόν το εκλογικό μήνυμα της ΝΔ ήταν κρυστάλλινο, του ΣΥΡΙΖΑ ήταν θολό, αφού η προτεινόμενη κυβέρνηση συνεργασίας δεν είχε εταίρους, ενώ ο Αλέξης Τσίπρας επέμενε πεισματικά στον στόχο να αναδειχθεί πρώτο κόμμα ο ΣΥΡΙΖΑ και μόνο τότε εξέταζε κυβέρνηση  συνεργασίας κάτι που, όπως έχω γράψει και στο ιστολόγιο, θεωρούσα ότι είναι λάθος διότι ακυρώνει τη λογική της απλής αναλογικής. Κατά τη γνώμη μου, που όμως αποδοκιμάστηκε από την ετυμηγορία της κάλπης, το μέλλον βρίσκεται σε αναλογικό εκλογικό σύστημα και σε κυβερνήσεις συνεργασίας, όπως ισχύει στη μεγάλη πλειονότητα των χωρών της Ευρώπης.

Στα χτεσινοβραδινά πάνελ, ιδίως από τον  Σκάι, οι δημοσιογράφοι έσπευδαν να τονίσουν ότι η απλή αναλογική αποτέλεσε μπούμερανγκ για τον ΣΥΡΙΖΑ και ότι ευθύνεται, η  απλή αναλογική, για τον κατακερματισμό του εκλογικού τοπίου, με το 15% -πρωτοφανές ποσοστό, είπαν!- να μένει εκτός Βουλής. Αυτό το τελευταίο κατά τη γνώμη μου είναι λάθος ή ψέμα. Θα οδηγούσε σε περισσό κατακερματισμό η  απλή αναλογική αν, όπως είναι το σωστό, δεν είχε όριο το 3%. Τότε, ο κάθε τζήμερος θα είχε όχι απλώς ελπίδα, αλλά τη βεβαιότητα πως με 0,4% θα εξασφάλιζε την είσοδό του στη Βουλή. Η διαφορά της απλής αναλογικής με την οποία ψηφίσαμε χτες (δηλαδή με όριο 3%) από το σύστημα με μπόνους (που και αυτό είναι αναλογικό για τις έδρες εκτός του μπόνους) είναι ότι τα κόμματα που ήδη  έχουν εξασφαλίσει κοινοβουλευτική εκπροσώπηση χάνουν κάποιες έδρες (χοντρικά το 15 με 20%) που πηγαίνουν στο πρώτο κόμμα. Το κόμμα που θα πιάσει 3% θα βγάλει πχ 10 βουλευτές με την απλή αναλογική ενώ θα είχε 8 με το μπόνους. Αλλά αν  ένα κόμμα πιάσει κάτω από 3% έχει μηδέν έδρες τόσο με την απλή αναλογική που ίσχυσε χτες όσο και με το μπόνους. Ούτε είναι ρεκόρ το 15% των κομμάτων που έμειναν εκτός -τον Μάιο του 2012 το αντίστοιχο ποσοστό ήταν 19%.  (Οι εκλογές του Μαΐου 2012 είχαν χαρακτηριστεί «σεισμός». Το ίδιο και οι χτεσινές αλλά αντίστροφα).

Ίσως βέβαια να είναι σωστό ότι το εκλογικό σύστημα έβλαψε τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά αυτό έγινε για έναν άλλο λόγο, νομίζω: επειδή οι χτεσινές εκλογές από τον περισσότερο κόσμο θεωρήθηκαν σαν «πρώτος γύρος» (λες και ήταν δημοτικές) υπήρξαν ψηφοφόροι, εξ αριστερών του ΣΥΡΙΖΑ, που ψήφισαν άλλα κόμματα έχοντας κατά νου να  ψηφίσουν ΣΥΡΙΖΑ στις δεύτερες εκλογές. Ξέρω περιπτώσεις, αλλά δεν λέω ότι το φαινόμενο ήταν διαδεδομένο.

Στα μετεκλογικά πάνελ οι εκπρόσωποι του ΠΑΣΟΚ, με εντυπωσιακή ομογνωμία,  χαρακτήριζαν  «μεγάλο χορηγό» του Κ. Μητσοτάκη τον Αλέξη Τσίπρα, εννοώντας ότι με τα λάθη του έσπρωχνε τον κόσμο στη ΝΔ. Εγώ πάλι θεωρώ μεγάλο χορηγό του Μητσοτάκη τον Γιάνη Βαρουφάκη. Ίσως και να τον αδικώ, αλλά πάντως πρόσφερε στην προπαγάνδα της κυβέρνησης (και των  φιλικών της μέσων) έναν  πολύ εύκολο στόχο με το σκιάχτρο της Δήμητρας (που, ως ιδέα, μπορεί και να  είναι πολύ καλή και μην  παραξενευτείτε αν τη δείτε να εφαρμόζεται από ευρωπαϊκές κυβερνήσεις). Το ότι το ΜΕΡΑ25 έμεινε εκτός Βουλής, και μάλιστα πίσω και από την Πλεύση ή την ακροδεξιά Νίκη, είναι βέβαια λυπηρό, ιδίως όταν, μετά τα Τέμπη, υπήρχε η αίσθηση ότι αξιόλογο μέρος του νεανικού κοινού θα ψήφιζε ΜΕΡΑ25.

Θα ήταν  όμως εύκολη δικαιολογία  να αποδώσουμε τη συντριβή του ΣΥΡΙΖΑ στα (πολλά και υπαρκτά, είπαμε) λάθη  της προεκλογικής περιόδου και ιδίως της τελευταίας φάσης της. Όλα αυτά τα τέσσερα χρόνια, η αντιπολίτευση του ΣΥΡΙΖΑ ήταν σπασμωδική, άλλοτε υποτονική και άλλοτε υπερβολική. Μια πολύ συχνή επωδός στα σόσιαλ, κάθε φορά που ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε κάποιο στραβοπάτημα ή παρέλειπε να κάνει κάτι, ήταν «δεν σας τα έλεγα; δεν θέλουν να κυβερνήσουν». Πολλοί λένε ότι το στελεχικό δυναμικό του ΣΥΡΙΖΑ έχει χαμηλή ποιότητα, αλλά δεν νομίζω ότι των άλλων κομμάτων  βγάζει μάτια.

Η βασική αδυναμία του ΣΥΡΙΖΑ, κατά τη γνώμη μου, είναι ότι, ακόμα και την εποχή που κυβερνούσε ή που όδευε προς την εξουσία, ποτέ δεν  είχε ισχυρή οργανωτική δομή, ποτέ δεν κατάφερε ν’ αποκτήσει ερείσματα σε εργατικά συνδικάτα, φοιτητικούς συλλόγους, επιστημονικά – επαγγελματικά σωματεία ή την τοπική αυτοδιοίκηση. Το ΠΑΣΟΚ, αντίθετα, είχε ανέκαθεν ένα πυκνό δίκτυο, που το διατήρησε ακόμη και την εποχή της καταβαράθρωσής του. Ο ΣΥΡΙΖΑ έμεινε στη δομή και στη νοοτροπία του μικρού αριστερού κόμματος, χωρίς την οργανωτική στιβαρότητα ή την κομματικότητα του ΚΚΕ. (Το οποίο, παρεμπιπτόντως, έχει κάθε λόγο να χαίρεται για τη σημαντική αύξηση των δυνάμεών του  -πιο αξιοπρόσεκτο θεωρώ το γεγονός ότι το ΚΚΕ ήρθε τρίτο κόμμα σε όλες τις περιφέρειες Αθήνας-Πειραιά).

Βέβαια, ο ΣΥΡΙΖΑ εξακολουθεί να είναι το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, αλλά το προβάδισμά του έχει τρωθεί  καίρια -άλλο είναι το 32-8 κι άλλο το 20-11. Δεν θέλω να γίνω μάντης κακών, αλλά προβλέπω ή φοβάμαι ότι η  επόμενη προεκλογική περίοδος και τα μετά τις  εκλογές θα είναι δύσκολη δοκιμασία για τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς θα αντιμετωπίζουν  πολυμέτωπη επίθεση από τα άλλα κόμματα που θα θέλουν να  διαμοιράσουν τα ιμάτιά του, ενώ το μιντιακό σύστημα  ασφαλώς θα επιδιώξει με κάθε δύναμη  την επαναφορά του ΠΑΣΟΚ στη  δεύτερη θέση ώστε να αποκτήσει επιτέλους ο τόπος μια υπεύθυνη  αντιπολίτευση, βρε παιδί μου.

Ομάδα που χάνει, αλλάζει προπονητή, λένε  στο ποδόσφαιρο και ο Αλέξης Τσίπρας ασφαλώς έχει πολύ μεγάλο μερίδιο ευθύνης για την πανωλεθρία αφού και το πρωθυπουργικό προφίλ του είχε τρωθεί (αν στηριχτούμε τουλάχιστον σε κάποια «ποιοτικά» στοιχεία των  δημοσκοπήσεων, μονίμως υπολειπόταν με μεγάλη διαφορά σε δημοτικότητα από τον Κ. Μητσοτάκη) αλλά και οι χειρισμοί του δεν ήταν πετυχημένοι.  Δεν δικαιώθηκε επίσης  η απόφασή του να επαναφέρει τον Παύλο Πολάκη στα ψηφοδέλτια του ΣΥΡΙΖΑ και καθαρά στον Πολάκη πρέπει να χρεωθεί το Βατερλό στα Χανιά, όπου η Νέα Δημοκρατία πήρε 41% και ο ΣΥΡΙΖΑ 20,7%, πρώτη φορά που  η ΝΔ κερδίζει τον νομό Χανίων σε εκλογές (ακόμα και το 1974, που ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε θριαμβεύσει  πανελλαδικά με 54%, στα Χανιά είχε έρθει δεύτερος).

Θα ήταν βέβαια μεγάλο λάθος να βιαστούμε να νεκρολογήσουμε τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος εξακολουθεί να έχει την υποστήριξη του 20% του εκλογικού σώματος (και τη δική μου). Θα πρέπει όμως το χτεσινό σοκ να τον αφυπνίσει.

Το πρωτεύον ερώτημα, κατά τη γνώμη μου, είναι αν ο ελληνικός λαός χτες, αποδοκιμάζοντας τον ΣΥΡΙΖΑ επιδοκίμασε όλα όσα προωθεί η κυβέρνηση, ας πούμε τις (κατ’ εμέ αντιδραστικές) μεταρρυθμίσεις στην υγεία και την παιδεία κι αν έδωσε συχώρεση  στο σκάνδαλο των υποκλοπών. Σε κάποια θέματα, όπως στο μεταναστευτικό, δεν έχω αμφιβολία ότι οι κυβερνητικές επιλογές βρίσκουν σύμφωνη την  κοινή γνώμη (αν δεν τη βρίσκουν εχθρική από ακόμα πιο ξενοφοβικές θέσεις), κάτι που άλλωστε εμφανίζεται και σε πανευρωπαϊκή κλίμακα (γι’ αυτό σε 30-40 χρόνια η θέση της Ευρώπης θα είναι πολύ χειρότερη, αλλά βέβαια  εμείς  θα έχουμε γεράσει πολύ και δεν θα το καταλαβαίνουμε).

Κατά τα άλλα, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι στις επόμενες εκλογές  ο Κ. Μητσοτάκης θα αποσπάσει την  αυτοδυναμία που εξαρχής δήλωσε ότι επιδιώκει και θα επιμείνει μονοκομματικά, σε μια μονοκομματική μεν κυβέρνηση στην οποία ενδεχομένως θα συμμετέχουν και στελέχη εκ μεταγραφής από την κεντροαριστερά, υπεύθυνοι κεντροαριστεροί σα να λέμε, όπως είχε επιχειρήσει να  κάνει ο Σαρκοζί στη  Γαλλία το 2007-2012. Αυτό κατά τη γνώμη μου θα είναι ολέθριο για τον τόπο (να που ξαναήρθε στην κουβέντα μας ο όλεθρος, στο τέλος του άρθρου) -και μακάρι να βγω ψεύτης.

Advertisement