Μοναχός σου χόρευε κι όσο θέλεις πήδα

Στις εκλογές της Κυριακής επιβραβεύθηκε η επιμονή της Νέας Δημοκρατίας στην αυτοδυναμία κι έτσι οδηγούμαστε σε δεύτερες εκλογές, στις 25 Ιουνίου, χωρίς ο πρωθυπουργός να αξιοποιήσει τη διερευνητική εντολή  -όπως είχε άλλωστε εξαγγείλει. Δεδομένου ότι στις νέες εκλογές θα ισχύσει ο νέος εκλογικός νόμος, με το μπόνους,  το πιθανότερο είναι, αν το κυβερνών κόμμα πιάσει παρόμοιες επιδόσεις,  να έχει άνετη αυτοδυναμία. Αυτό θα εξαρτηθεί βέβαια και από τα ποσοστά των  εκτός Βουλής κομμάτων -πάντως, κάποιοι έχουν ήδη βάλει στόχο όχι απλώς την αυτοδυναμία, αλλά τις 180 έδρες,  όπως το διατύπωσε πιο καθαρά ο Άδωνης Γεωργιάδης («να πάρουμε 180 έδρες μόνοι μας και να πάμε να αλλάξουμε το Σύνταγμα»).

Για μια ακόμα φορά ο κ. αντιπρόεδρος λέει ανακρίβειες ή υπεραπλουστεύει. Δεν αρκούν 180 έδρες για να αναθεωρηθεί το Σύνταγμα, δεν αρκεί μία Βουλή και τίποτα δεν μπορεί να γίνει αμέσως. Για να γίνει συνταγματική αναθεώρηση,  πρέπει να έχει παρέλθει  πενταετία από την προηγούμενη -αυτή συμπληρώνεται το 2024. Ακόμη, δεν γίνεται σε μία αλλά σε δύο συνεχόμενες κοινοβουλευτικές περιόδους. Η πρώτη Βουλή αποφασίζει ότι η επόμενη θα είναι αναθεωρητική και ψηφίζει ποιες διατάξεις του Συντάγματος είναι αναθεωρητέες. Αν αυτές ψηφιστούν από 180 βουλευτές, τότε αρκεί απλή πλειοψηφία  στην επόμενη Βουλή για να εγκριθεί η αναθεώρηση. Αν ψηφιστούν από απλή πλειοψηφία, τότε χρειάζεται η ειδική πλειοψηφία των 180 στην επόμενη Βουλή. Ακολουθούν εκλογές και η δεύτερη Βουλή, με απλή ή με ειδική πλειοψηφία, αναθεωρεί το Σύνταγμα. Αυτά τα λέει το άρθρο 110 του Συντάγματος. Άρα, το να έχει ένα κόμμα 180 ψήφους σε μία Βουλή δεν είναι ούτε αναγκαία ούτε ικανή συνθήκη για την αναθεώρηση.

Όπως έγραψα, όμως, το εκλογικό σώμα επιβράβευσε προχτές την μονοκομματική λογική της ΝΔ και αποδοκίμασε ηχηρά το ενδεχόμενο κυβερνήσεων συνεργασίας. Εδώ έρχεται και η παροιμία του τίτλου, που την είδα καναδυό φορές να μνημονεύεται σε προεκλογικά άρθρα.

Οι παροιμίες υποτίθεται ότι αποτελούν το απόσταγμα της λαϊκής σοφίας. Δεν ξέρω αν μπορούμε να το δεχτούμε αυτό έτσι άκριτα. Πέρα από τον βαθύ συντηρητισμό που τις χαρακτηρίζει, σε πολλές περιπτώσεις υπάρχουν διαμετρικά αντίθετες παροιμίες  -με τρανό παράδειγμα το ζευγάρι «Από Μάρτη καλοκαίρι κι από Αύγουστο χειμώνα» και «Μήτε ο Μάρτης καλοκαίρι, μήτε ο Αύγουστος χειμώνας»- κάτι που δείχνει πως δεν μπορούμε να τις πάρουμε για απόλυτον οδηγό. Ας πούμε ότι εκφράζουν μία πτυχή της αλήθειας, συχνά με τρόπο τερπνό.

Η παροιμία του τίτλου, Μοναχός σου χόρευε κι όσο θέλεις πήδα, μπορεί να έχει την αφετηρία της σε ομαδικούς χορούς, σε κάποιο πανηγύρι ας πούμε, όπου όποιος χορεύει μαζί με τους άλλους δεν μπορεί βέβαια να κάνει όσα σάλτα και τσαλίμια τραβάει η όρεξή του αλλά πρέπει να  συμμορφώνεται στον ρυθμό και στις ανάγκες του συνόλου.

Αν θέλεις να χορεύεις με τον δικό σου τρόπο, λέει η παροιμία, χόρεψε μονάχος σου. Αν θέλεις να εφαρμόσεις το δικό σου πρόγραμμα ανόθευτο και χωρίς εκπτώσεις, επιδίωξε την αυτοδυναμία. Συχνά, η παροιμία αυτή συνοδεύεται από μιαν άλλη, δίδυμή της: Όπου λαλούν πολλοί κοκόροι, αργεί να ξημερώσει -που σημαίνει πως  όπου υπάρχουν πολλοί που έχουν λόγο, αργεί να παρθεί απόφαση και να γίνει κάποιο έργο.

Σε μια παλιά συζήτηση  στη Λεξιλογία, ο Δρ. Ζίμπενμαλ είχε μεταφέρει την τοποθέτηση κάποιου, ο οποίος «για να αναδείξει την απροθυμία των Ελλήνων να συνεργαστούν (πολιτικά, επιχειρηματικά κ.λπ.) χρησιμοποίησε το επιχείρημα: Σε ποια άλλη γλώσσα υπάρχει παροιμία ανάλογη με το «Μοναχός σου χόρευε και όσο θέλεις πήδα»;»

Είναι άραγε χαρακτηριστικό της φυλής μας η απροθυμία για συνεργασία και για ομαδικότητα; Παρακινδυνευμένο να το πει κανείς. Άλλωστε, στη συζήτηση εισφέρανε κάποιοι αντίστοιχες φράσεις από άλλες γλώσσες, όπως το αγγλικό If you want a thing done well, do it yourself ή του Κίπλινγκ το He travels the fastest who travels alone, που και οι δυο παινεύουν την αποτελεσματικότητα του να αποφασίζεις και να εκτελείς μονάχος.

Υπάρχουν κι άλλες παροιμίες που επαινούν την… αυτοδυναμία. Ας  πούμε:

* Γιατί  έχει χοντρό σβέρκο ο λύκος; Γιατί κάνει τις δουλειές του μόνος του.

ή η κρητικιά:

* Να ’τανε το συμμισακό καλό θα ’τανε κι η γυναίκα [Αν ήτανε καλό πράγμα ο συνεταιρισμός και το μοίρασμα, θα τον εφαρμόζαμε και στις γυναίκες. Είπαμε, άλλη εποχή]

Υπάρχουν  και περισσότερες που αποδοκιμάζουν την πολυκοιρανία, την πολυαρχία -ήδη από τον Όμηρο, «ουκ αγαθόν πολυκοιρανίη» (Β 204),  ας πούμε:

* Οι πολλοί  μάγεροι χαλάνε το φαΐ

* Όπου πολλοί νοικοκυροί, έρημο το  καράβι

* Οι πολλοί καραβοκύρηδες βουλιάζουν  το καράβι

Υπάρχουν βέβαια και αντίθετες παροιμίες. Σε διάφορα παροιμιολόγια, αμέσως μετά ή αμέσως πριν από το «Μοναχός σου χόρευε κι όσο θέλεις  πήδα» βρίσκει κανείς το «Μοναχός,  ούτε στον Παράδεισο» ή, για τον έπαινο της  συνεργασίας και της αλληλοβοήθειας, στη συλλογή κρητικών παροιμιών του Μάριου Παπαδάκη και του Λευτέρη Τσικαλάκη (την είχα παρουσιάσει παλιά) βρίσκω επίσης:

Οι δυο πέτρες το κάνουν τ’ αλεύρι ή Κι απού τσι δυο πέτρες βγαίνει τ’ αλεύρι.

Όπου φτύσουνε πολλοί, πηλός γίνεται -και πιο καθαρά: Όπου δεις πολλούς και φτύσουν, κάνουνε πηλό και χτίζουν.

Ούλα τα παραπόταμα τον ποταμό κινούνε.

Και πάλι, θα πείτε, έχουμε άλλη πτυχή της αλήθειας -καλό πράγμα (για την παροιμία) να αποφασίζεις μόνος σου αλλά όχι και να ζεις μόνος σου. Κακό πράγμα να αποφασίζουν πολλοί, καλό να συνεργάζονται πολλοί (υπό την εποπτεία ενός,  άραγε; )

Ίσως να’ ναι κι έτσι. Πάντως, εγώ δεν έχω εμπιστοσύνη στη μονοκρατορία του κ. Μητσοτάκη, ούτε θεωρώ αποδοκιμαστέες τις κυβερνήσεις συνεργασίας, που άλλωστε είναι ο κανόνας στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, εκείνες που τις θεωρούμε προοδευμένες και όπου ξενητεύονται τα παιδιά μας. Κι  όσο για την  παροιμία του τίτλου, που επιδέχεται και άλλες ερμηνείες στο δεύτερο σκέλος της (μας διαβάζει η μαμά μου και δεν λέω περισσότερα), ας φροντίσουμε  να μην τον αφήσουμε να χορεύει μονάχος και να  κάνει πολλά σάλτα.

 

 

 

 

Advertisement