Μεζεδάκια των πανελλαδικών

Άρχισαν προχτές οι πανελλαδικές εξετάσεις, χτες για τα Γενικά Λύκεια, οπότε ήταν εύκολο να διαλέξω τίτλο. Μάλιστα, όπως θα δείτε, μεγάλο μέρος της σημερινής πιατέλας μας σχετίζεται ακριβώς με τις εξετάσεις, και ειδικά με το χτεσινό θέμα της Γλώσσας.

Δεν σας κρύβω μάλιστα ότι προς στιγμή χτες το μεσημέρι παραλίγο να υποκύψω στον πειρασμό και να γράψω ειδικό μικρό άρθρο, που θα ανεβαινε εμβόλιμα -αλλά μετά έπεσε δουλειά κι έτσι θέλοντας και μη εγκατέλειψα την ιδέα αυτή.

Τις Πανελλαδικές εξετάσεις έχω την πολυτέλεια πλέον να τις σχολιάζω «από τον καναπέ» μου και όχι από το μετερίζι του δοκιμαζόμενου γονιού -ή, πολύ περισσότερο, από την πρώτη γραμμή του πυρός των υποψηφίων, αφού εγώ είμαι παλιότερος και απο τον ατακαδόρο της εικόνας, μια και έδωσα όχι Πανελλήνιες αλλά το προηγούμενο σύστημα -ακαδημαϊκό, θαρρώ, λεγόταν;

.

* Σχετική με τις Πανελλαδικές εξετάσεις και η αστεία επιγραφή της εβδομάδας, ισως απο ασανσέρ πολυκατοικίας (αν είναι αυθεντική).

To γέλιο είναι στην αγγλική μετάφραση (θα έχει και ξένους η πολυκατοικία) με το we have period of Panelladikes.

Λες και αν έγραφε school exams ή national school exams δεν θα το παίρναν στα σοβαρά οι αξιότιμοι ένοικοι!

* Παραδοσιακά, το θέμα των Πανελληνίων που σχολιάζεται πιο πολύ είναι το θέμα της Γλώσσας (παλιότερα Έκθεσης) αφού τα μαθηματικά ή τα άλλα μαθήματα δεν είναι προσιτά στο πολύ κοινό. Εμείς, που είμαστε γλωσσικό ιστολόγιο, κι άλλες φορές έχουμε σχολιάσει το θέμα της γλώσσας (αλλά και μια φορά της Φυσικής, τότε με τον φωρατή).

Φέτος έπεσε ένα κείμενο του Δημήτρη Μαρωνίτη, με τον τίτλο Παιδεία και εκπαιδευση, παρμένο από δύο διαδοχικές ομόθεμες επιφυλλίδες του στην εφημερίδα Βήμα το 2009.

Και ενώ το κείμενο το ίδιο το βρήκα πολύ καλό, παρά τα μικροψεγάδια του, και με ταιριαστό θέμα, το γεγονός ότι (αναγκαστικά) υπέστη περικοπές για να έρθει σε μέγεθος κατάλληλο για εξετάσεις προκάλεσε προβληματα. Για παράδειγμα, στο κείμενο που δόθηκε στους υποψήφιους, η κατακλείδα βρίσκεται στο τέλος και αυτό δεν βοηθάει στην περίληψη, πολύ περισσότερο που ο Μαρωνίτης είχε δημοσιεύσει το 2009 όχι δύο αλλά τέσσερις διαδοχικές επιφυλλίδες όπου ανέπτυσσε τη σκέψη του.

Χάρη στον εκπαιδευτικο υπευθυνο του ιστολογίου έχω ανεβάσει εδώ και τις τέσσερις επιφυλλίδες του Μαρωνίτη και έχω κιτρινισει τα αποσπάσματα από τις δύο πρώτες που περιλαμβάνονται στο κείμενο που δόθηκε στους υποψηφίους.

Να πιστώσουμε στην εξεταστική επιτροπή ότι είδε το τυπογραφικό λάθος που είχε γινει στην εφημερίδα όπου το «παιδία» (σπάνια αρχαία λέξη) είχε τυπωθεί «παιδεία» και εκανε το σχετικό αποσπασμα ακατανόητο.

Ατυχής στιγμή ήταν οτι στη φράση: «Η παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μη παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη, κάποτε και ελευθέρια- επιλογή που αναγνωρίζεται στις προδρομικές κυρίως εφαρμογές των γραμμάτων και των τεχνών» επέλεξαν να κόψουν το απόσπασμα που έχω με πλάγιους χαρακτήρες. Ίσως το έκαναν αυτό εξαιτίας της λέξης «ελευθέριος» (ελευθερίων ηθών!) όμως το απόσπασμα συμβάλλει καίρια στο να γίνει κατανοητή η διαφορά εκπαίδευσης και παιδείας.

Advertisement

Ηλιομακεδονικά μεζεδάκια

Ο τίτλος φυσικά αναφέρεται στην είδηση που έγινε γνωστή χτες, ότι η γειτονική ακατονόμαστη χώρα πρότεινε να υιοθετησει το όνομα «Republika Ilindenska Makedonija», δηλαδή Δημοκρατία της Μακεδονίας του Ίλιντεν. Ξέρουμε βέβαια ότι η εξέγερση του Ίλιντεν θεωρείται το ιδρυτικό γεγονός του υπο διαμόρφωση έθνους, το δε Ίλιντεν είναι η ημέρα του Προφήτη Ηλία, αφού η εξέγερση έγινε στις 20 Ιουλίου 1903 με το παλιό (ιουλιανό) ημερολόγιο.

Αν η πρόταση επιβεβαιωθεί, ασφαλώς θα τη σχολιάσουμε ξανά στο ιστολόγιο -σήμερα κάτι τέτοιο είναι εντελώς πρόωρο, πολύ περισσότερο επειδή σε παρόμοιες διαπραγματεύσεις τέτοιες διαρροες πολυ συχνά γίνονται για να απορριφθούν. Πάντως, το θέμα συζητήθηκε στα κοινωνικά μέσα, με τρόπο καφενειακό βέβαια. Κι εκεί τεθηκε το ερώτημα πώς θα αποκαλούνται π.χ. οι κάτοικοι της υποθετικής Μακεδονίας του Ίλιντεν. Ιλιντενοί; Ιλιντενομακεδόνες; Κάπως έτσι λοιπον προέκυψαν και τα ηλιομακεδονικά μεζεδάκια μας, λέξη που προς το παρόν δεν γκουγκλίζεται.

* Πάντως δεν νομίζω να λυθεί γρηγορα το θέμα, διότι ο πρωθυπουργος, αντί να συζητάει με τον ομόλογό του της γειτονικής χώρας, συναντιέται, αν τουλάχιστον πιστέψουμε την ΕΡΤ, με τον Βέλιμιρ Ζάετς, την παλιά δοξα του Παναθηναϊκού.

Δεν λέω, καλός ποδοσφαιριστής ήταν -αλλά νομίζω πως για το όνομα της ΠΓΔΜ αρμοδιοτερος είναι ο Ζοραν Ζάεφ, ο πρωθυπουργός της χώρας.

Εναλλακτικά βέβαια, μπορεί απλώς το σουπεράκι της ΕΡΤ να είναι λάθος.

(Αν πρόκειται για φωτοσοπιά, ζητώ προκαταβολικά συγνώμη, δεν μπορώ να το ελέγξω).

* Συνεχιζοντας στο ιδιο θέμα, μεταφέρω εδώ την άποψη που δημοσίευσε στον τοίχο του στο Φέισμπουκ ένας γνωστός και καλός λόγιος:

Προς δημοσιογράφους: πολύ εύκολα, ακόμα και από την ελληνική wiki, μπορεί κανείς να πληροφορηθεί ότι «η Ονοματολογία είναι κλάδος της Γλωσσολογίας που ασχολείται με την έρευνα των κυρίων ονομάτων (ανθρωπωνύμια, τοπωνύμια κτλ.), την προέλευση τους κ.ά.» Να ξέρετε λοιπόν ότι αυτός ο νέος όρος που κοτσάρετε εσχάτως στα ρεπορτάζ για το «Μακεδονικό», το «ονοματολογικό», είναι εντελώς λάθος. Λέτε «οι διαπραγματεύσεις για το ονοματολογικό των Σκοπίων» αλλά εννοείτε για «το ζήτημα της ονομασίας της ΠΓΔΜ», εφόσον το θέμα είναι αποκλειστικά διπλωματικό και αφορά την ονομασία μιας χώρας, όχι βέβαια γλωσσολογικό που αφορά την ερμηνεία ή την προέλευση της ονομασίας μιας πόλης. Κόψτε το παρακαλώ λοιπόν αυτό το «ονοματολογικό», πονάνε τα αυτιά μας και τα μυαλά μας.

Έχει μια βάση η ένστασή του, αλλά όχι απόλυτα. Συχνά χρησιμοποιούμε το επίθημα -λογία για να δηλώσουμε τη συζήτηση για ένα θέμα, και μάλιστα δίνοντας ειρωνική ή απαξιωτική χροιά, π.χ. εκλογολογία είναι η (συχνά ατέρμονη ή άνευ αντικειμένου) συζήτηση περί εκλογών, σκανδαλολογία η (συχνά αβάσιμη ή υποβολιμαία) συζήτηση για σκάνδαλα κτλ. Μάλιστα, το Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας αναγνωρίζει το επίθημα -λογία και με τη σημασία «λόγος για κάτι» πχ εκλογολογία.

Το σπάσιμο της γραβάτας και άλλα μεζεδάκια

Όπως ξέρουν οι τακτικοί μας αναγνώστες, το σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, που σταχυολογεί τα στραβά και τα περίεργα του γλωσσικού μας τοπίου, συνηθως έχει στον τίτλο τη λέξη «μεζεδάκια» με ένα επίθετο να προηγείται. Περιστασιακά, τιτλοφορώ το άρθρο με βάση ένα μεμονωμένο μεζεδάκι, οπως σήμερα -κι αυτό σημαίνει πως το θεωρώ κάτι πολύ ξεχωριστό.

Αλλά τι μπορεί να είναι το «σπάσιμο της γραβάτας»; Πώς μπορει να σπάσει μια γραβάτα; Στο κάτω κάτω οι γραβάτες είναι από ύφασμα, δεν είναι γυάλινες ούτε πορσελάνινες. Σκεφτείτε λίγο μήπως και μπορέσετε να το μαντέψετε.

,

,

.

Να το πάρει το ποτάμι. Πρόκειται για ένα θηριώδες μαργαριτάρι, ευγενική προσφορά ενός αθλητικογράφου της ΕΡΤ, που είχε αναλάβει τη μετάδοση του αγώνα βόλεϊ Ολυμπιακός – ΠΑΟΚ. Τον αγώνα μπορείτε να τον δειτε εδώ, αλλά το μαργαριτάρι εμφανίζεται προς το τέλος. Για να ακούσετε το μαργαριτάρι πρέπει να πάτε στο 2.03.00.

Το μαργαριτάρι το εντόπισε ο Λεξοπλάστης στο φόρουμ Λεξιλογία. Πράγματι, ο σχολιαστής του αγώνα, ενώ το ματς είναι 2-2 και οι ομάδες μπαίνουν για το πέμπτο σετ, λέει:

Οι δύο ομάδες είναι έτοιμες πλέον να εισέλθουν εντός παιδιάς για ξεκινήσει το σετ της μιας ανάσας, το tie break, εκεί που, όπως λέει και η αγγλική ορολογία του ονόματος, tie break, το σπάσιμο της γραβάτας, εκεί που οι προπονητές λύνουν τις γραβάτες καθώς η αγωνία τους είναι στο κατακόρυφο…

Το μαργαριτάρι ειναι επικό, διότι η λέξη tie break, που χρησιμοποιείται και σε άλλα αθλήματα (στο τένις, ας πούμε, αλλά με διαφορετική διαδικασία και στο σκάκι) δεν έχει καμιάν απολύτως σχέση με τη γραβάτα. Η λέξη tie έχει κάμποσες σημασίες, π.χ. δένω -και μία από αυτές είναι η ισοβαθμία/ισοπαλία και το ρήμα ισοβαθμώ. They tied for first place, θα πούμε όταν δυο ομάδες ισοβαθμήσουν στην πρωτη θέση. Κι επειδή σε πολλά αγωνίσματα δεν υπάρχει ως αποτέλεσμα η ισοπαλία, για να βγει ο νικητής, για να «σπάσει η ισοπαλία/ισοβαθμία», εφαρμόζεται κάποια διαδικασία -το tie break.

Αυτά ένας αθλητικός συντάκτης, ειδικά τη σημερον ημέρα που οι πάντες μιλάνε αγγλικά, θα έπρεπε να τα παιζει στα δάχτυλα. Ο συγκεκριμένος όμως όχι απλώς τα αγνοούσε αλλά και στην προσπάθεια να βρει μια λογική εξήγηση που να ταιριάζει στη μοναδική σημασία της λέξης tie που ήξερε, τη γραβάτα, κάθισε και έπλασε μιαν ολόκληρη (όχι εντελώς απίθανη) θεωρία για την προέλευση της έκφρασης, περίπου όπως στα ραμόνια παρακούμε το «σαντουροβιόλι» κι υστερα αναρωτιόμαστε ποιος σπουδαίος βιολιστής είναι ο Ροβιολης.

Το αστείο είναι πως το μαργαριτάρι ήταν αβίαστο: ο συντάκτης δεν ήταν υποχρεωμένος να αποδωσει την έκφραση tie break αλλά έσπευσε να… μεταλαμπαδεύσει τις γνώσεις του στους θεατές. Αυτό τον κάνει πιο συμπαθή στα μάτια μου αλλά όχι λιγότερο κωμικό το πάθημά του.

Πεμπτομαγιάτικα μεζεδάκια

Θα μπορουσα να τα πω και «μεζεδάκια με μπουγάτσα» (ή μπουγάτσα με μεζεδάκια;) διότι όταν θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές θα βρίσκομαι για σαββατοκύριακο στη συμπρωτεύουσα όπου γίνεται, ανάμεσα στ’ αλλα, και η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου. Θα δω την έκθεση, θα δω την κόρη μου, θα δω και φίλους.

* Πριν απο μερικές μέρες πέθανε η καλή τραγουδίστρια Ζωή Κουρούκλη. Στη νεκρολογία της γράφτηκε ότι:

Ξεκίνησε σαν παιδί-θαύμα στο Θέατρο παίζοντας και τραγουδώντας, μέχρι που την ανακάλυψε ο νεαρός τότε Μίμης Πλέσσας, στα 11 της χρόνια.

Μαζί ηχογράφησαν τον πρώτο τους τραγούδι 45 στροφών.

Ο φίλος Φώντας Τρούσσας, βαθύς γνωστης της δισκογραφίας και της μουσικής σκηνής, αφου έχει και δισκορυχείο, επισημαίνει ότι ο πρωτος της δίσκος, που ηχογραφήθηκε το 1952, ήταν δίσκος 78 στροφών -45άρια δεν υπήρχαν ακόμη στην Ελλάδα, λέει.

* Μαύρη χρονιά η φετινή για εμάς τους βάζελους, αφού η διάλυση στο ποδόσφαιρο συνοδεύεται από τα καραγκιοζιλίκια του προέδρου (που ειναι και… εναλλακτική λύση!) στο μπάσκετ. Αλλά εδώ δεν αθλητικολογούμε, λεξιλογούμε.

Στην ανακοίνωση λοιπόν των 10 σωματείων της Ευρωλίγκας που θέλουν την αποπομπή του Δημήτρη Γιαννακόπουλου αλλά όχι του Παναθηναϊκου, διάβασα:

Η χρήση υποτιμητικών τοποθετήσεων, η δημόσια πίεση και οι λεκτικές επιθέσεις με στόχο την επιρροή αποτελεσμάτων αγώνων και την πληγή της διοργάνωσης, τα μέλη της και τα ανώτερα στελέχη της, δεν έχουν θέση σε μία επαγγελματική λίγκα.

Ο μεταφραστής (υποθετω ότι για μεταφραση πρόκειται) της ανακοίνωσης είχε τη ριψοκίνδυνη ιδέα να χρησιμοποιήσει ονοματική συνταξη -αλλά δεν έψαξε να βρει και τα κατάλληλα ουσιαστικά, διότι βέβαια ούτε η επιρροή ούτε η πληγή μεταφέρουν την ιδέα της ενέργειας.

Προσπερνάω τη συντακτική τρικυμία, διοτι βέβαια το υπογραμμισμένο πρέπει να είναι κι αυτό σε γενική πτώση.

Να το ανασυντάξουμε σε στρωτά ελληνικά: …με στόχο να επηρεαστούν αποτελεσματα αγώνων και να πληγεί η διοργάνωση….

Ή, με ονοματική σύνταξη: ….με στόχο την άσκηση επιρροής σε αποτελέσματα αγώνων και την υπονόμευση της διοργάνωσης, των μελών της…

* Φίλος μου έστειλε τη φωτογραφία. Φαίνεται αυθεντική -κι αν διαβαζει κανείς από Λευκάδα (ξέρω ότι μας διαβαζει τουλαχιστον ένας) ας επιβεβαιώσει.

Προσπερνάμε το «Διατηρείται», που θα έπρεπε να είναι «διατηρείτε», και πάμε στην τριτη γλώσσα της πινακίδας, κάτω κάτω.

Θα έχει αρκετούς Ρώσους τουρίστες στη Λευκάδα (μου το λενε για το Μεγανησι και ξέρουμε και για τον Σκορπιό) και αξιέπαινη η ιδέα να γράφονται τα μηνύματα και στο κυριλλικό αλφάβητο, αλλά καλό θα ήταν να γράφονταν και στη ρώσικη γλώσσα!

Διότι, βέβαια, αν δεν κανω λάθος, το τρίτο μέρος της πινακίδας είναι μεν στο κυριλλικό αλφάβητο αλλά όχι στα ρωσικά, απλώς κάποιος μεταγραμμάτισε το KEEP THE BEACH CLEAN στο κυριλλικό -φτιάχνοντας κάτι εντελώς ακατανόητο που οπως κι αν προφέρεται στα ρώσικα δεν βγάζει νόημα σε καμιά γλώσσα.

Διπλωματικά μεζεδάκια

Γιατί διπλωματικά; θα αναρωτηθείτε. Δεν υπαινίσσομαι τις συνομιλίες που θα γίνονται για το όνομα της γειτονικής μας ακατονόμαστης χώρας, ούτε άλλη δραστηριότητα πρέσβεων και λοιπών διπλωματών.

Είπα να ονομάσω έτσι τα μεζεδάκια αυτής της εβδομάδας επειδή η μισή ελληνική μπλογκόσφαιρα έχει βαλθεί από προχτές να διπλώνει χάρτες και να βλέπει ποιο μέρος πέφτει πάνω σε ποιο άλλο.

Όλα ξεκίνησαν από τη δήλωση του Κυριάκου Μητσοτάκη, σε περιοδεία στη Μακεδονία, ότι «Εμείς οι Κρητικοί έχουμε μια ιδιαίτερη ευαισθησία στα ζητήματα της Μακεδονίας. Αν διπλώσεις τον χάρτη της Ελλάδας στα δυο θα ‘ρθει η Κρήτη να πέσει πάνω στη Μακεδονία και η Μακεδονία πάνω στην Κρήτη».

Κάποιοι πάντως που όντως διπλωσαν τον χάρτη είδαν πως η Κρήτη πέφτει πάνω στη Θράκη, άλλοι πάλι πρότειναν να ονομαστεί Βόρεια Κρήτη η ακατονόμαστη χώρα, ενώ μια μικρή επιλογή αντιδράσεων υπάρχει εδώ.

Σήμερα δεν λεξιλογούμε, αλλιώς θα λέγαμε ότι και οι διπλωμάτες και τα διπλώματα των σχολών και των πανεπιστημίων από το «διπλώνω» (ή έστω το αρχαίο διπλόω-ώ) προέρχονται, αλλά αυτό το αφήνουμε για κάποιο μελλοντικό λεξιλογικό άρθρο.

* Πάντως, για να τελειώσουμε με τα διπλωματα, να πούμε ότι αν μπορούσαμε να διπλώσουμε ένα κομματι χαρτί 23 φορές, το πάχος του θα έφτανε το ένα χιλιόμετρο. Μην το δοκιμάσετε στο σπίτι και μην το πείτε στον Κούλη.

* Ένας άλλος τίτλος που είχα σκεφτεί για το σημερινό άρθρο ήταν «πολυνομοσχεδιακά μεζεδάκια» μια και αυτές τις μέρες ψηφίζεται το (πέμπτο; δέκατο; ) πολυνομοσχέδιο της μνημονιακής εποχής. Ωστόσο, δεν μπόρεσα να παρακολουθήσω καθολου συνεδριάσεις της Βουλής κι έτσι δεν έχω κανένα σχετικό μαργαριτάρι, οπότε θα περιοριστώ σε ένα φαινόμενο ακλισιάς που το ξεσηκώνω από τη Λεξιλογία.

Όπως λοιπόν επισημαίνει ο φίλος Εαρίων, στο πολυνομοσχέδιο που συζητιέται στη Βουλή αυτές τις μέρες και στις διατάξεις για τα καζίνα (βλ. άρθρα 357-378, σσ. 1236-1281 του σχεδίου νόμου, και σσ. 282-309 της αιτιολογικής έκθεσης) χρησιμοποιείται αποκλειστικά ο άκλιτος τύπος (τα καζίνο, των καζίνο).

Δεν είναι δυστυχώς η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται σε επίσημο κείμενο ο απαράδεκτος άκλιτος τύπος για μια λέξη απόλυτα και αβίαστα ενταγμένη στο κλιτικό της νεοελληνικής. Όλα τα λεξικά και όλες οι πηγές κλίνουν κανονικά τη λέξη: του καζίνου, τα καζίνα, των καζίνων.

Θυμίζουμε ότι στα ιταλικά casino είναι ο οίκος ανοχής. Ελπίζω αν ψηφιστούν οι σχετικές διατάξεις, στην τελική νομοτεχνική επιμέλεια να αντικατασταθούν οι άκλιτοι τύποι.

* Μου το έστειλαν, νομιζα ότι το έχουμε ήδη παρουσιάσει αλλά ψάχνοντας δεν βρήκα να έχουμε γράψει για το φονικό κόκκινο όπλο που πετάει μαλάκες.

Το ιστολόγιο αθλοθετεί ειδικό βραβείο (σπαμακόπιτα) σε όποιον βρει να μας πει ποια ήταν η αγγλική φράση.

* Ο Περικλής Κοροβέσης, που τον είχαμε μελετήσει και στα μεζεδάκια της περασμένης εβδομάδας σχετικά με την άγνωστη Μαχνοβίτσα (διάβαζε: Μαχνοβτσίνα) επανήλθε με νέο άρθρο που επιχειρεί να απαντήσει στους αναγνώστες του που διαφώνησαν -νομίζω ότι δεν απαντάει αλλ’ υπεκφεύγει, ωστόσο είπαμε ότι σήμερα δεν μπαίνουμε στην ουσία και μόνο μαζεύουμε μαργαριτάρια. Και ο Περικλής δεν μας άφησε να φύγουμε με άδεια χέρια, αφού στο άρθρο του αναφέρεται στους Λευκούς «με επικεφαλής τον στρατηγό Ντενίκιν και μετά τον Βράγκλερ».

Και αναρωτιέμαι, o μαύρος βαρόνος, ο Πιοτρ Νικολάγεβιτς Βράγκελ, λέτε να φορούσε τζιν μάρκας Ράνγκλερ;

Αρχηγοσυμβουλιακά μεζεδάκια

Το άρθρο γράφεται την ώρα που διεξάγεται το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών στην Προεδρία της Δημοκρατίας, οπότε σκέφτηκα να το ονομάσω έτσι, πετυχαίνοντας μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: αφενός βρίσκω τίτλο για το σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο και αφετέρου φτιάχνεται μια καινούργια λέξη, αφού μέχρι στιγμής το μακρινάρι του τίτλου δεν γκουγκλίζεται.

Τα μεζεδάκια μας βεβαίως δεν είναι αντλημένα από τη σύσκεψη των πολιτικών αρχηγών, που άλλωστε τα πρακτικά της δεν δημοσιοποιούνται.

* Και ξεκινάμε με μια ακλισιά που έμμεσα έχει σχέση με την προσφυγική κρίση, εφόσον, μόλις άρχισαν να γίνονται εργασίες στο Πάρκο Τρίτση είχαμε και δηλώσεις του δημάρχου της περιοχής, «του δημάρχου του Ίλιον» όπως έγραψε το Πρώτο Θέμα (δεν είναι ανάγκη να βάλω λινκ στη θεμοφυλλάδα».

– Δεν μας άρεζαν τα Λιόσια (που κλίνονταν κανονικά, «Ολυμπιακός Λιοσίων») τα κάναμε αρχαιοπρεπές Ίλιον, αλλά να το κλίνουμε κιόλας, ε; μου είπε ένας φίλος.

Θαρρώ πως αυτό το περιττό Ν («το Ν του μεζεδοπώλη») κάνει τη ζημιά. Κάνει αμέσως ασυνήθιστη τη λέξη και ασυνήθιστο σημαίνει άκλιτο. Θυμάστε και το Άκρον Ίλιον Κρυστάλ.

* Πολύ συζητήθηκε μια αποστροφή της συνέντευξης του, ας πούμε, φιλόσοφου Στ. Ράμφου στην Καθημερινή, όπου συνδέει το να μη φοράς γραβάτα με τον ελλειμματικό ανδρισμό. Το συζητήσαμε κι εδώ, οπότε δεν θα σχολιάσω περισσότερο.

Πρόσεξα όμως ότι η δημοσιογράφος που πήρε τη συνέντευξη χρησιμοποίησε το επίθετο «φροϊντιανός». Είναι πραγματικά ευτύχημα που σε μια τόσο καθυστερημένη χώρα όπως η Ελλάδα, όπου όλοι οι άλλοι λένε και γράφουν «φροϊδικός» (ή έστω «φροϋδικός») βρέθηκε και ένας άνθρωπος που έχει μάθει αγγλικά κι έχει περάσει διαφωτισμό!

* Η προσφυγοφοβία τέτοιες μέρες πουλάει και ο κ. Τάκης Θεοδωρόπουλος το έχει καταλάβει και γράφει το ένα απαράδεκτο άρθρο μετά το άλλο. Σε ένα από τα πιο εξοργιστικά, φαντάζεται και συγκρούσεις σουνιτών-σιιτών σε ελληνικό έδαφος.

Μπρεξιταρισμένα μεζεδάκια

Το 1998 το Λεξικό Μπαμπινιώτη συμπεριέλαβε το λήμμα «εξιτάρω» με τη σημείωση ότι πρόκειται για αργκό των νέων. Το νεότερο Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας επίσης περιλαμβάνει το λήμμα αυτό. Αντιθέτως, λήμμα «μπρεξιτάρω» δεν υπάρχει, όπως δεν υπάρχει και λήμμα «γκρεξιτάρω» -αν πάντως το βάλουμε στόχο να φτιάχνουμε αβέρτα λέξεις για να φτάσουμε τα 5 εκατομμύρια, μπρεξιτάρω θα μπορούσε να σημαίνει «ερεθίζω, διεγείρω κάποιον με την ιδέα του μπρέξιτ». Και αφού τα μεζεδάκια γράφονται ενώ συνεχίζεται η μαραθώνια σύνοδος κορυφής που είναι αφιερωμένη στο μπρέξιτ, δηλαδή στην έξοδο της Βρετανίας από την ΕΕ, σκέφτηκα να νεολογίσω στον τίτλο, αν και τελικά μαθαίνω ότι στη σύνοδο τα βρήκαν με τη Βρετανία, χωρίς αυτό βέβαια να σημαίνει ότι αποτράπηκε ο κίνδυνος του μπρέξιτ.

Τα μεζεδάκια, εννοείται, δεν έχουν σχέση είτε με το μπρέξιτ είτε με τη σύνοδο κορυφής, απλώς συμπίπτουν χρονικά.

* Και ξεκινάω με μιαν ακόμα περίπτωση γραμματικής μπούρκας, που μας έρχεται από την Κύπρο. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, υπάρχει αίτημα του Προέδρου Αναστασιάδη «για παύση της διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας». Σε άλλα κυπριακά μέσα η μπούρκα διατηρείται, αλλά με καθαρευουσιάνικη δαντέλα: της διοικητού.

Ασφαλώς, «της διοικήτριας», όπως θα λέγαμε και «της διευθύντριας». Έχω πάντως προσέξει ότι οι κουμπάροι στην Κύπρο προτιμούν τους επίκοινους τύπους περισσότερο από εμάς. Από την άλλη, έχουν διοικήτρια στην κεντρική τους τράπεζα, έστω κι αν την αποκαλούν «διοικητή».

* Η ακλισιά της εβδομάδας, από άρθρο της ΕφΣυν για τον Άγιο Γεώργιο, το νησάκι που βρίσκεται πλάι στη Σαλαμίνα -αν και δεν είναι πια νησάκι, αφού, όπως βλέπω στο χάρτη, ενώνεται με τη Σαλαμίνα με ένα είδος προβλήτα(ς).

Το νησάκι αυτό χρησίμευε τον 19ο αιώνα για λοιμοκαθαρτήριο, για καραντίνα -οπότε ο αρθρογράφος το παρομοιάζει με τη Σπιναλόγκα αν και, όπως κι ο ίδιος αναγνωρίζει, υπάρχουν αρκετές διαφορές στον ρόλο που έπαιξαν. Ωστόσο, μας λέει «Οι ομοιότητες των δύο μικρών νησιών, της Σπιναλόγκα και του Αγίου Γεωργίου, είναι πολλές».

Εδώ τα χαλάμε. Γιατί άκλιτη η Σπιναλόγκα; Για να δείξουμε ότι ξέρουμε πως είναι δάνειο; Σουσουδισμός απαράδεκτος.

* Ύστερα από τόσον καιρό που ψαρεύω τα μαργαριτάρια του, ας πω και ένα μπράβο για τον Κώστα τον Μπογδάνο, ο οποίος την Τρίτη (αν δεν κάνω λάθος) χρησιμοποίησε στην εκπομπή του τον αναλογικό τύπο «έχει ανάξει» αντί του αμαληκιτικού «έχει αναγάγει». Νομίζω μάλιστα πως με κοιτούσε την ώρα που το έλεγε 🙂

* Ενδιαφέρουσα ακυρολεξία στις δηλώσεις του παραιτηθέντος υφυπουργού κ. Παν. Σγουρίδη. Δήλωσε: «Αν δεν τάξεις, δεν σε ψηφίζει. Όταν σου μιλάει κάποιος ορθολογιστικά, δεν είναι καλός. Επειδή είμαι παλιά καραβάνα και επειδή δεν φείδομαι των λόγων μου, πρέπει κάποια στιγμή να πούμε την αλήθεια. Αυτή είναι η αλήθεια»

Άλλο ήθελε να πει ο κ. Υπουργός. Προφανώς ήθελε να πει ότι μιλάει πάντα με παρρησία, ότι δεν κρύβεται, ότι δεν μασάει τα λόγια του. Προτίμησε το «δεν φείδομαι» που όμως σημαίνει δεν οικονομώ τα λόγια μου, είμαι φλύαρος. Βέβαια, αλήθεια έλεγε -αλλά δεν νομίζω ότι είναι να παινεύεται γι’ αυτό!

* Πιο σωστό βέβαια θα ήταν να πω «του υπό παραίτηση υπουργού». Επειδή ο Αλέξης Τσίπρας βρίσκεται στις Βρυξέλλες για το μπρέξιτ, δεν έχει ασχοληθεί με το θέμα.

* Οι σπαμαδόροι βελτιώνονται. Βλέπω στη σπαμοπαγίδα του ιστολογίου τρία-τέσσερα σπαμ που λένε περίπου το εξής:

«Ψαγμενο κειμενο παιδια. Συνεχίστε να ανεβαζεται τετοια κειμενα να εχουμε και κατι της προκοπης να χαζευουμε».

Αγροτικά μεζεδάκια

Και πάλι ο τίτλος του σαββατιάτικου άρθρου μας είναι παρμένος από την επικαιρότητα, αφού χτες είχαμε την κάθοδο των αγροτών στην Αθήνα και το μεγάλο αγροτικό συλλαλητήριο. Ωστόσο, όπως συχνά συμβαίνει τα μεζεδάκια μας δεν αφορούν το γεγονός αυτό, απλώς τον τίτλο δανείζονται.

Έγραψα για «κάθοδο» των αγροτών, αλλά πολλά μέσα ενημέρωσης έκαναν λόγο για «απόβαση». Ο όρος στέκει για τους αγρότες της Κρήτης, δυσκολότερα για τους υπόλοιπους. Να τον δεχτούμε δημοσιογραφική αδεία; Τι λέτε;

Κατά τα άλλα, τη βδομάδα που μας πέρασε είχαμε επίσης τη συζήτηση στη Βουλή για τις τηλεοπτικές άδειες. Επειδή όμως είχα ταξίδι πολύ λίγο μπόρεσα να την παρακολουθήσω. Πάντως, άκουσα κάποιον Αναστασιάδη (βουλευτή Β΄Θεσσαλονίκης της ΝΔ, αν πρόσεξα) να λέει το βαρβαρικό «έχετε εισάγει», το οποίο ποτέ δεν μπορεί να είναι σωστό, όπως ποτέ δεν μπορεί να είναι σωστο το «έχετε βάζει» ή «έχετε παίζει». Τι να γίνει, κάποιοι προτιμούν να βαρβαρίζουν παρά να υιοθετήσουν τους αναλογικούς τύπους. Οι κουμπάροι στην Κύπρο, που λένε «έχετε εισάξει», κατάφεραν και βγήκαν από το μνημόνιο.

* Επίσης από τη συζήτηση στη Βουλή άκουσα ένα «διαμέσου πυρούς και σιδήρου» του Κωνσταντινόπουλου. Το πυρούς θα το θεωρήσω σαρδάμ, αλλά το διαμέσου δεν το λέμε, «διά πυρός και σιδήρου» είναι η έκφραση.

Απεργιακά μεζεδάκια

Τα ιστολόγια βέβαια δεν απεργούν, ούτε και η μπλογκόσφαιρα, αλλά προχτές είχαμε γενική απεργία, οπότε αυτό αρκεί θαρρώ για να δικαιολογήσει τον τίτλο του σαββατιάτικου πολυσυλλεκτικού μας άρθρου, πολύ περισσότερο αφού κάποια από τα μεζεδάκια της πιατέλας μας είναι αντλημένα ακριβώς από τις συγκεντρώσεις των τελευταίων ημερών.

Πράγματι, δυο φωτογραφικά στιγμιότυπα από την προχτεσινή συγκέντρωση έχουν και γλωσσικό ενδιαφέρον.

 

Στο πρώτο, αριστερά, βλέπουμε τις βλαβερές συνέπειες της γλωσσικής μπούρκας. Οι ένστολοι, θέλοντας να δώσουν το μήνυμα ότι τούς αγγίζουν οι περικοπές των εισοδημάτων των άλλων πολιτών, είχαν την εύστοχη ιδέα των μαύρων πανιών με συνθήματα όπως «Ο πατέρας μου είναι αγρότης» -μόνο που το «Η γυναίκα μου είναι μισθωτός» προκάλεσε θυμηδία. «Η δικιά μου είναι άνεργος», λέει φίλος που το στέλνει. (Από την άλλη, λέγεται τάχα το θηλυκό του «μισθωτός»; ).

Δεξιά, πάλι, βλέπουμε πανό με σύνθημα σε διάλεκτο, κάτι που είναι μάλλον σπάνιο -εγώ δεν θυμάμαι να έχω ξαναδεί, γι’ αυτό και το ξαναβάζω, παρόλο που το συζητήσαμε και προχτές στα σχόλια. Κι έτσι, εμφανίστηκε και ο Πιλέκατς (Τσέχος ή Κροάτης τάχα; ) που θυμίζει τον μεγάλο γκολτζή Μόνιτς, που είχε μεγαλουργήσει στην ελληνική επαρχία παλιότερα.

Φιλολογικά μακροβούτια και άλλα μεζεδάκια

Καθώς ξεκινούσα να γράφω, φοβόμουν πως η σημερινή μας πιατέλα θα ήταν κάπως πιο λιτή από τις συνηθισμένες σαββατιάτικες, αφενός επειδή μέσα στη βδομάδα είχα ταξίδι και αφετέρου επειδή χτες είχα την παρουσίαση των βιβλίων μου στην Καλλιθέα κι έτσι το άρθρο γράφτηκε αρκετά νωρίτερα απ’ ό,τι συνήθως.

Ωστόσο, τελικά στείλατε ή βρέθηκε αρκετό υλικό, κι έτσι δεν κινδυνεύουμε να μας κατηγορήσει για «ελλιπή μερίδα» ο αστυνόμος του Καρυωτάκη. Και ενώ το πιάτο έχει αρκετά νόστιμα μεζεδάκια, ένα από αυτά το έκρινα άξιο να δώσει τον τίτλο στο άρθρο.

* Αλλά πρώτα, ένα ορντέβρ.

Ξεκινάμε λοιπόν με μιαν ακυρολεξία ολκής, που μάλιστα προέρχεται από μια από τις βαριές, υποτίθεται, πένες της ελληνικής δημοσιογραφίας -την Ιωάννα Μάνδρου, δικαστική συντάκτρια της Καθημερινής και του Σκάι. Σε ρεπορτάζ για τους γονείς της Άννυς γράφει:

Η δικογραφία που θεμελιώνει και αποδεικνύει με αδιάσειστα στοιχεία και μαρτυρίες το πρωτοφανές έγκλημά του, καταδεικνύει, πέραν πάσης αμφιβολίας, ότι ο ίδιος ομολόγησε υπό το βάρος των αποκαλύψεων και ενώ δεν μπορούσε πλέον να προβάλλει παραμυθίες για την τύχη του άτυχου παιδιού. Οτι δηλαδή εξαφανίστηκε και άλλα σχετικά.

Η φίλη που το ψάρεψε σχολιάζει στη Λεξιλογία:

Προφανώς γι’ αυτήν η λέξη «παραμυθία» σημαίνει το παραμύθι, αλλά στο πιο σικ, όπως αρμόζει σ’ ένα σοβαρό ρεπορτάζ.

Παραμυθία, βέβαια, είναι η παρηγοριά. Αλλά όταν για κάποιους δημοσιογραφία σημαίνει παραμύθιασμα, λογικό είναι να αποκτά κι η παραμυθία τη σημασία του παραμυθιού.

* Και πάμε στο φιλολογικό μας μακροβούτι, που το ψάρεψα στη διαμαρτυρία της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων κατά της απόφασης του Υπουργείου για περικοπή μίας ώρας από τη Λογοτεχνία της Γ’ Λυκείου προκειμένου να διδάσκεται η Ιστορία των Κοινωνικών Επιστημών.

Να πω, πάντως, ότι θεωρώ άστοχη την απόφαση του κ. Κουράκη, αν μη τι άλλο για πρακτικούς λόγους. Αν δεν σφάλλω (και διορθώστε με, σας παρακαλώ), με την αφαίρεση της μίας ώρας από τη Λογοτεχνία το ένα δίωρο μάθημα μετατρέπεται σε δύο μονόωρα. Όπως μού λένε πολλοί μάχιμοι εκπαιδευτικοί, μονόωρο ίσον μηδέν, ειδικά αν πέσει σε μέρα που χάνονται μέρες ή ώρες για γιορτές κτλ.

Αλλά και έτσι να μην είναι, με ενοχλεί πολύ που η αριστερή κυβέρνηση, σε ένα θέμα που, επιτέλους, ούτε τον προϋπολογισμό επιβαρύνει, ούτε είναι απαίτηση των πιστωτών μισθωτών μας, ακολουθεί πολιτική και πρόχειρου εντυπωσιασμού και συντηρητική -διότι, επιτέλους, αν έπρεπε να αφαιρεθεί από κάποιο μάθημα μία ώρα την εβδομάδα, αυτό μόνο τα Θρησκευτικά μπορούσαν να είναι.

* Ας προχωρήσουμε όμως στη διαμαρτυρία της ΠΕΦ, η οποία ουσιαστικά δίνει δίκιο στην αφαίρεση της μιας ώρας (ει δυνατόν και περισσότερων), μια και ξεκινάει με το εξής θηριώδες μακροβούτι:

Επετειακά μεζεδάκια

Επετειακά άρθρα έχουμε δημοσιεύσει πολλά στο ιστολόγιο, επετειακά μεζεδάκια όχι ακόμα -ας κάνουμε την αρχή, αφού αυτές τις μέρες κλείνουν 70 χρόνια από τη συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας τον Μάιο του 1945 και τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Όχι ότι τα μεζεδάκια μας θα έχουν άμεση συνάφεια με την επέτειο, πάντως, αν και η Μηχανή του χρόνου φρόντισε για ένα ορντέβρ.

Σε ένα ενδιαφέρον άρθρο με φωτογραφίες των ίδιων σημείων του Βερολίνου το 1945 και σήμερα (που μάλιστα τραβήχτηκαν με το ίδιο μοντέλο φωτογραφικής μηχανής), διαβάζουμε ότι «H αντεπίθεση του ρώσικου στρατού ενάντια στη Γερμανία ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1945 με αποκορύφωμα τη μάχη του Βερολίνου, που σήμανε και το τέλος του πολέμου….». Εντάξει, το «1945» είναι λάθος, αλλά είναι τάχα σωστό το «Νοέμβριος 1944»; Αν δεν κάνω λάθος, ο σοβιετικός στρατός είχε περάσει στην «αντεπίθεση» αρκετά νωρίτερα, ενώ σε έδαφος της καθαυτό Γερμανίας μπήκε μόλις τον Γενάρη του 1945, αν δεν κάνω λάθος. Τέλος πάντων, ας μας πουν οι ειδήμονες.

* Τελικά, το βασιλικό μόrrow (για να θυμηθούμε το άφταστο λογοπαίγνιο Εγεννήθη το μόrrow του Μποστ) θα ονομαστεί Σάρλοτ (αν και θα έχει κι άλλα δυο ονόματα για εφεδρεία), αλλά το in.gr δεν απέφυγε τη σχεδόν υποχρεωτική κοτσάνα, αφού μας ενημερώνει ότι «Η μόλις τριών ημερών τέταρτη διάδοχος του θρόνου θα αποκαλείται η Αυτού Βασιλική Υψηλότητα Σάρλοτ του Κέιμπριτζ». Και πάλι, όχι -η Αυτής Υψηλότητα θα αποκαλείται η μπέμπα.

* Στην ίδια κοτσάνα είχε προηγηθεί η τηλεόραση του Σκάι, όπως βλέπετε αριστερά. Βρίσκω επίσης πολύ ενδιαφέροντα τον συνδυασμό του χοντρού γλωσσικού λάθους στα ελληνικά και της προσπάθειας να αποδοθεί «σωστά» η αγγλική προφορά του (καθιερωμένου, διάβολε) Κέμπριτζ και να γραφτεί Κέιμπριτζ ή, ακόμα πιο εξεζητημένα, Κέημπριτζ (λες και είναι κανένα Kaybridge).

* Το περασμένο Σάββατο, σε μια ταινία που έδειχνε η Nova, το at an IT company (για το πού δουλεύει κάποιος) αποδόθηκε στους υποτίτλους «στην εταιρεία IT» -τώρα ξέρετε ποια ειναι η κορυφαία εταιρεία υπολογιστών της Νομανσλάνδης: η ΙΤ!

* Ένα πολύ ανησυχητικό κρούσμα ακλισιάς εντοπίστηκε πριν από μερικές μέρες στην Καθημερινή: Στον Μπαρτολομέο Κριστοφόρι, τον ιταλό εφευρέτη του πιάνο ο οποίος γεννήθηκε στις 4 Μαΐου το 1655 στην Πάντοβα της βόρειας Ιταλίας, είναι αφιερωμένο το σημερινό doodle της google.

Γιατί το χαρακτηρίζω «ανησυχητικό»; Επειδή, παλιότερα, επικρίνοντας μια πιο διαδεδομένη ακλισιά (ίσως «του τσίρκο»), είχα γράψει «δηλαδή, θα πείτε και ‘του πιάνο'»;

Ναι ρε, θα πούμε, ακούστηκε από το βάθος.

Ανεμοδαρμένα μεζεδάκια

Μπορεί να σας παραξενέψει ο τίτλος του σημερινού σαββατιάτικου άρθρου μας -θα καταλάβετε την αιτία όταν φτάσουμε στο τέλος του άρθρου (εκτός αν βιάζεστε και πάτε κατευθείαν εκεί). Αρχικά έλεγα να τα πω «σωφρονιστικά μεζεδάκια» επειδή την ώρα που τα γράφω γίνεται η ονομαστική ψηφοφορία για το σωφρονιστικό νομοσχέδιο, αλλά επί του πιεστηρίου, που λέμε, μου έστειλαν κάτι ανεμοδαρμένο, οπότε άλλαξα γνώμη.

* Από τη συζήτηση του σωφρονιστικού νομοσχεδίου στη Βουλή, συγκράτησα το εξής στιγμιότυπο που μου φάνηκε γουστόζικο:

Χαράλαμπος Αθανασίου: Αφήστε τις ε… σε παρένθεση το λέω, τις εξυπνάδες αυτές.
Ζωή Κωνσταντοπούλου: Σε εισαγωγικά εννοείτε.

* Ένα λεξιλογικό που πρόσεξα από τη συζήτηση στη Βουλή. Στην ονομαστική ψηφοφορία, η Ζωή Κωνσταντοπούλου είπε «Τώρα θα σας διανεμηθεί το λεγόμενο σπλάχνο του νομοσχεδίου, για να ξέρετε τι ψηφίζετε». Ομολογώ ότι αρχικά νόμισα πως άκουσα «πλάνο του νομοσχεδίου» και υπέθεσα ότι είναι ενας πίνακας με τις διατάξεις που έμπαιναν σε ψηφοφορία (διότι η ονομαστική δεν αφορούσε όλο το νομοσχέδιο, αλλά ορισμένα άρθρα). Ωστόσο, το πρόσεξα περισσότερο (γιατί ξαναειπώθηκε) και το διασταύρωσα με άλλους αυτήκοους και τελικά είπε, βεβαιωμένα, «το σπλάχνο του νομοσχεδίου». Να καταγραφεί λοιπόν κι αυτός ο όρος της κοινοβουλευτικής αργκό!

* Ποζάρει για μέγας γνώστης της ελληνικής, αλλά κάνει στοιχειώδη λάθη, ποιος είναι; Ο Άδωνης βέβαια, ο οποίος στο Τουήτερ έγραψε, σε σχέση με το επεισόδιο με τη Ζωή Κωνσταντοπούλου και το βενζινάδικο: Αναρωτιέμαι αν θα υπάρξει αντίδραση από την Αυτού Εξοχότητα την κα ΠτΒ Ζωή Κωνσταντοπούλου...

Όχι όμως, όταν το υψηλό πρόσωπο είναι γένους θηλυκού, δεν λέμε «η Αυτού Μεγαλειότητα» αλλά «η Αυτής Μεγαλειότητα» (ή Εξοχότητα).

Ο χακεμένος Πλούταρχος και άλλα μεζεδάκια

Ο τίτλος του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου είναι παρμένος από κάτι που ειπώθηκε στην έκτακτη συνεδρίαση της Βουλής την περασμένη Δευτέρα. Αλλιώς μπορεί και να τα λέγαμε «Μεζεδάκια των Βαγιών» αφού αύριο, Κυριακή των Βαΐων, μοιράζουνε βάγια στις εκκλησιές -υποθέτω, δηλαδή, διότι δεν έχω πάει ποτέ. Θα μπορούσαμε επίσης να τα πούμε «μεταπρωταπριλιάτικα», μια και κάποια θέματά μας αναφέρονται ακριβώς στα πρωταπριλιάτικα ψέματα.

Λοιπόν, κατά τη συζήτηση στη Βουλή, ο πρώην (θέλω να το ακούω) πρωθυπουργός, απαντώντας στην πρόεδρο της Βουλής, η οποία τον επιτίμησε (και όχι άδικα) για τις λεκτικές παρεκτροπές του, της ανέφερε ένα ρητό του Πλούταρχου από το έργο του «Γυναικών αρετή», ότι «η ανδρεία είναι αρετή και των ανδρών και των γυναικών» -και άρα μην παρεξηγείστε τόσο εύκολα κυρία Πρόεδρε, είπε. (Για του λόγου το αληθές, το απόσπασμα είναι εδώ).

Πέρα από το ότι η θέση των γυναικών στην κοινωνία ήταν διαφορετική στην αρχαιότητα και ότι υπάρχουν πάμπολλα ρητά… μεγάλων ανδρών που επικροτούν την ανισότητα ανάμεσα στα δυο φύλα, αναρωτήθηκα αν υπάρχει αυτό το ρητό.

Έψαξα το συγκεκριμένο έργο του Πλούταρχου, το «Περί γυναικών αρετής», αλλά δεν βρήκα το απόφθεγμα. Σε όλο το έργο η λέξη «ανδρεία» υπάρχει μία φορα, στο «καὶ μὴν οὐκ ἔστιν ἀρετῆς γυναικείας καὶ ἀνδρείας ὁμοιότητα καὶ διαφορὰν ἄλλοθεν καταμαθεῖν μᾶλλον, ἢ βίους βίοις καὶ πράξεσι
πράξεις», όπου όμως η λέξη «ανδρεία» δεν είναι ουσιαστγικό, αλλά επίθετο (αντρικός) και σημαίνει: Και πραγματι δεν είναι δυνατόν να γνωρίσουμε καλύτερα τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στις αρετές των ανδρών και των γυναικών παρά συγκρίνοντας τους βίους (με τους βίους) και τις πράξεις (με τις πράξεις).

Κατά πάσα πιθανότητα, το σκονάκι που πάσαρε ο Άδωνης στον πρώην πρωθυπουργό εννοούσε το εξής χωρίο, στην αρχή του έργου: «μίαν είναι και την αυτήν ανδρός τε και γυναικός αρετήν» -προσέξτε όμως ότι ο Πλούταρχος γράφει για ΑΡΕΤΗ, όχι για ΑΝΔΡΕΙΑ, επομένως ο κ. Σαμαράς διαστρέβλωσε τον Πλούταρχο για να υπερασπίσει τη σεξιστική του φράση (είχε μιλήσει περί «ανδρικής σχολής» ή «ανδρικής γραμμής» ή κάτι τέτοιο).

Bλέπουμε βέβαια και τη μαγική χρήση των αρχαίων ελληνικών σε κύκλους της εθνικοφροσύνης: πετάει κάποιος ένα αρχαίο ρητό, υπαρκτό ή ανύπαρκτο, ολόκληρο ή μισό, άσχετο με το θέμα ή συναφές, και θεωρεί ότι αποστομώνει τον συνομιλητή του. Και ξαναλέω ότι σε ζητήματα φύλου ασφαλώς και δεν πρέπει να πάρουμε τοις μετρητοίς σαν οδηγό για το σήμερα τα αρχαιοελληνικά ρητά, αφού είναι διαποτισμένα με τη νοοτροπία της εποχής, που έβλεπε για κυριότερη αρετή της γυναίκας τη σιωπή και την απουσία από το δημόσιο προσκήνιο (το γνωστό «γυναιξί κόσμον η σιγή φέρει» από τον Αίαντα του Σοφοκλή).

* Επομένως, το απόφθεγμα του Πλούταρχου είναι ανύπαρκτο, άρα… απόφευγμα.

Εκτός βέβαια αν ο κ. Σαμαράς εννοούσε τον γνωστό αοιδό Γιάννη Πλούταρχο -που όμως δεν γνωρίζω τη δισκογραφία του κι έτσι δεν μπορώ να πω αν έχει πει κάτι για τις γυναίκες και την ανδρεία.

Κυριακάτικα μεζεδάκια

Επειδή το ιστολόγιο χτες πενθούσε, τα μεζεδάκια μετατέθηκαν για σήμερα· θα μπορούσα να τα αποκαλέσω ‘ετεροχρονισμένα’, αλλ’ αυτό το επίθετο το έχω χρησιμοποιήσει άλλη φορά, όπως και το ‘αγιοπνευματικά’, οπότε ας τα πω απλώς «κυριακάτικα» να ξεμπερδεύω.

Το πρώτο από τα μεζεδάκια έχει ξεμείνει από την προηγούμενη βδομάδα, όπου δεν χώρεσε λόγω πληθώρας ύλης. Μετά τις δημοτικές εκλογές, ο Αγ. Πειραιώς εξέδωσε μακροσκελή απάντηση προς την παράταξη «Λιμάνι της αγωνίας» (που υποστηρίχτηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ), στην οποία περιέχεται η εξής θαυμάσια κατακλείδα: καταδεικνύει τό ἀποτυχημένο μαρξιστικό-λενινιστικό κοσμοείδωλό του, πού 70 χρόνια στίς χῶρες τοῦ ὑπαρκτοῦ σοσιαλισμοῦ προσέφερε γκουλάγκς, μυστικές ἀστυνομίες, ψυχιατρεῖα καί τίς περίφημες δίκες τῆς Μόσχας μέ τίς ἀλλεπάλληλες ἐκτελέσεις τῶν πρώην συντρόφων.

Να προσέξουμε αφενός ότι ο αγ. Πειραιώς κλίνει τα γκουλάγκ κατά την αγγλική γραμματική, με -ς στο τέλος, κάτι που είναι σωστό για τα αγγλικά όχι όμως για τα ελληνικά (ή για τα ρωσικά), και αφετέρου ότι, όπως ομολογεί, διετέλεσε μπολσεβίκος.

* Τα μουστάκια της εβδομάδας, σε άρθρο για τη Βραζιλία: Εκατοντάδες Βραζιλιάνοι είχαν σκοτωθεί ή είχαν βασανιστεί κατά τα χρόνια της δικτατορίας, ανάμεσα στους οποίους ήταν και η σημερινή Πρόεδρος της χώρας, Ντίλμα Ρούσεφ – τότε αριστερή αντάρτης. Μουστακάκι μάλλον διότι τουλάχιστον το επίθετο διατήρησε τη θηλυκότητά του έστω κι αν η αντάρτισσα αναγκάστηκε (ίσως και για συνωμοτικούς λόγους) να μεταμφιεστεί σε αντάρτη.

* Κατά καιρούς δημοσιεύουμε κωμικούς τίτλους του τύπου «Παιδάκι δάγκωσε σκυλάκι», δηλαδή τίτλους όπου η συνήθης σειρά υποκείμενο-ρήμα-αντικείμενο έχει αντιστραφεί για λόγους εφέ, με αποτέλεσμα να σκοντάφτει ο αναγνώστης και να αναρωτιέται ποιος δάγκωσε ποιον. Στα μεζεδάκια της περασμένης εβδομάδας είχαμε, για παράδειγμα, τον τίτλο «Κοριτσάκι 18 μηνών μετέφερε από τη Μύκονο στην Αθήνα αεροσκάφος C-130», και το αναπόφευκτο σχόλιο «χεροδύναμο το βρέφος!»

Βέβαια, εδώ ο αναγνώστης απλώς κοντοστέκεται και χαμογελάει. Ωστόσο, μερικές φορές τέτοιοι αναποδογυρισμένοι τίτλοι είναι γνήσια ασαφείς. Παράδειγμα, ο τίτλος που υπήρχε σε άρθρο στο in.gr: Φοιτητές κρατούν ομήρους τζιχαντιστές αντάρτες στο Ραμάντι του Ιράκ. Ποιος κρατάει ποιον; Από τη διατύπωση, οι φοιτητές έπιασαν ομήρους τους αντάρτες. Όπως σχολιάζει και ο φίλος που μου το έστειλε: «Αυτοί είναι φοιτητές!» Όμως όχι, οι αντάρτες εισέβαλαν στο πανεπιστήμιο, οπότε το εφετζίδικο αναποδογύρισμα της φυσιολογικής σειράς λειτουργεί εντελώς παραπλανητικά -γι’ αυτό άλλωστε και ο τίτλος στο μεταξύ άλλαξε σε «Στα χέρια ανταρτών φοιτητές στο Ραμάντι του Ιράκ», όχι πριν αναπαραχθεί σε διάφορα ιστολόγια.

* Άλλο ένα πολύ διασκεδαστικό λάθος που τελικά διορθώθηκε στον αρχικό ιστότοπο αλλά αναπαράχθηκε αλλού. Σε άρθρο του tvxs.gr περί Μπακούνιν, υπήρχε η εξής πρόταση: Ενώ ο Μαρξ πίστευε ότι η επανάσταση θα ξεσπάσει στις αναπτυγμένες χώρες και το βιομηχανικό προλεταριάτο, ο Μπακούνιν, επηρεασμένος από τις  θεωρίες του Μαρκούζε και του Φανόν, πίστευε ότι η επανάσταση θα ξεκινήσει από τις υπανάπτυκτες χώρες (Ρωσία, Κίνα, Κούβα κτλ) και η βάση της θα είναι οι αγρότες, διανοούμενοι και οι «λούμπεν» προλετάριοι.

Δεδομένου ότι ο Μιχαήλ Μπακούνιν γεννήθηκε το 1814 και πέθανε το 1876, θα ήταν πολύ δύσκολο να επηρεαστεί από τον Μαρκούζε, ο οποίος γεννήθηκε το 1898 και επομένως το 1876 δεν ήταν «μουδέ σπόρος στ’ αχαμνά του πατέρα του» για να επαναλάβω τον Καρκαβίτσα. Ακόμα πιο δύσκολα είναι τα πράγματα με τον αντιλέζο Φραντς Φανόν, που γεννήθηκε το 1925.

Πώς έγινε το λάθος; Φαίνεται ότι η πηγή της πρότασης είναι η εξής:  «Fanon, like Bakunin, pinned his hopes on the great mass of unprivileged and un-Europeanized village laborers and Lumpenproletariat from the shanty towns, uprooted, impoverished, starving, and with nothing to lose (από το Bakunin on Anarchy. πρόλογος, σελ. xviii, ενώ στην ίδια σελίδα γίνεται αναφορά και στον Μαρκούζε). Χρειάστηκε βέβαια και μια καλή μηχανή του χρόνου (ή μπόλικη αμάθεια).