Ποιος θα πληρώσει τα Μάρμαρα;

Τις τελευταίες μέρες έχει αναζωπυρωθεί η συζήτηση για την επιστροφή των μαρμάρων (ή των γλυπτών) του Παρθενώνα (των Ελγινείων μαρμάρων, τα λέγαμε οι παλιότεροι), σε σημείο που δημοσιεύματα να κάνουν λόγο για συνεννοήσεις της ελληνικής με τη βρετανική πλευρά που βρίσκονται πολύ κοντά στην επίτευξη συμφωνίας.

Αλλά εκτός από τη συζήτηση για τους όρους της συμφωνίας, είχαμε και μια δευτερεύουσα παρασυζήτηση όταν ο Αλέξης Τσίπρας, στη συνάντηση που είχε με το ΔΣ της Ένωσης Ελλήνων Αρχαιολόγων, αναφέρθηκε στα «Μάρμαρα του Παρθενώνα». Στο Τουίτερ πολλοί γνωστοί φιλοκυβερνητικοί λογαριασμοί (που δεν αποκλείεται να είναι μετακλητοί) ειρωνεύτηκαν την επιλογή του όρου «Μάρμαρα» αντί για «γλυπτά», μίλησαν, για πολλοστή φορά για αγραμματοσύνη του Τσίπρα, και κάποιοι προσφέρθηκαν να οπτικοποιήσουν την (υποτιθέμενη) διαφορά των όρων, βάζοντας πλάι στα γλυπτά του Βρετανικού Μουσείου φωτογραφίες από μάντρα μαρμαράδικου.

Οπότε, σήμερα θα λεξιλογήσουμε για τη λέξη «μάρμαρο», αρχικά, και στη συνέχεια για το αν ήταν σωστή η μομφή εναντίον του όρου «μάρμαρα του Παρθενώνα».

Το μάρμαρο που λέμε σήμερα είναι το αρχαίο «μάρμαρον», που όμως δεν είναι και πολύ αρχαίο -μάλλον μεταγενέστερο είναι· οι βεριτάμπλ αρχαίοι, οι σωστοί, οι γνήσιοι, έλεγαν «ο μάρμαρος», με αρχική σημασία, στον Όμηρο, «κομμάτι πέτρας (που λάμπει)». Στην Ιλιάδα (Μ380) ο Αίαντας σκοτώνει τον Επικλή «μαρμάρῳ ὀκριόεντι βαλών», που οι Καζαντζάκης-Κακριδής το μεταφράζουν «βαριά κοτρόνα σφεντονίζοντας». Aλλά και στους Αχαρνής του Αριστοφάνη «ο μάρμαρος» είναι μια πέτρα που κάποιος θέλει να πετάξει σε κάποιον άλλο.

Στα επόμενα χρόνια η σημασία εξειδικεύεται σε «λευκό πέτρωμα, μάρμαρο», εμφανίζεται και θηλυκός τύπος, π.χ. «μαρμάρου της Υμηττίας και της Πεντελικής» στον Στράβωνα, ενώ μάλιστα εμφανίζεται και η σημασία «μαρμάρινο καλλιτέχνημα» και ειδικότερα επιτύμβια πλάκα, π.χ. μάρμαρος τυκτή στον Θεόκριτο. Όπως είπαμε, το ουδέτερο, το μάρμαρον, είναι τύπος μεταγενέστερος, που όμως επικράτησε.

Ως προς την ετυμολογία, το μάρμαρο πρέπει να συνδέεται με το ρήμα «μαρμαίρω» «λάμπω, ακτινοβολώ», που προήλθε από εκφραστικό αναδιπλασιασμό του θέματος μαρ-.

Η ελληνική λέξη πέρασε στα λατινικά ως marmor (αυτό δέχονται οι περισσότεροι μελετητές) και από εκεί είχαμε το γαλλικό marbre με ανομοίωση και το αγγλικό marble. Στα αγγλικά, marbles είναι επίσης οι μπίλιες, οι γκαζές που λέγαμε. Υπάρχει και η έκφραση Have you lost your marbles? που ισοδυναμεί με τη δική μας «σου έστριψε η βίδα;» ή «έχασες τα λογικά σου;». Διαβάζω όμως ότι αυτά τα marbles προέρχονται από τον όρο marbles της σλανγκ που είναι παραφθορά του γαλλ. meubles (έπιπλα).

Marbles ονομάστηκαν και τα γλυπτά που αγόρασε ή έκλεψε ή τέλος πάντων απέσπασε ο Ελγίνος από τον Παρθενώνα το 1803 με ένα (αμφισβητούμενο) σουλτανικό φιρμάνι και μετά τα πούλησε στη βρετανική κυβέρνηση και που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο. Λένε ότι ο λόρδος Elgin ζημιώθηκε από την επιχείρηση αυτή, αφού το αντίτιμο της πώλησης δεν κάλυψε τα έξοδά του, τουλάχιστον όμως κέρδισε μιαν ηροστράτεια υστεροφημία αφού το όνομά του μνημονεύεται ακόμα και λέμε για Elgin marbles ή Ελγίνεια μάρμαρα.

Τότε που η Μελίνα Μερκούρη ξεκίνησε, ως υπουργός πολιτισμού στη δεκαετία του 80, την εκστρατεία επιστροφής των μαρμάρων του Παρθενώνα, η συνήθης αναφορά γινόταν σε Ελγίνεια ή Ελγίνεια μάρμαρα. Στην αρχή, οι βρετανικές αρχές αρνούνταν κατηγορηματικά ενώ και ο βρετανικός Τύπος ήταν αντίθετος έως ειρωνικός (θυμάμαι τίτλο The Greeks have lost their marbles). Η πρώτη νίκη σε αυτή την εκστρατεία ήταν το ψήφισμα της Unesco τον Αύγουστο του 1982. Βλέπουμε το σχετικό ρεπορτάζ των Νέων (7.8.82) όπου χρησιμοποιείται, φυσικά, ο όρος «μάρμαρα»:

Σε άλλες της δηλώσεις, η Μελίνα Μερκούρη είχε πει ότι «τα μάρμαρα συνηθίζεται να λέγονται Ελγίνεια, αλλά για μας θα είναι πάντα τα Μάρμαρα της Ακρόπολης».

Στα επόμενα χρόνια, πλάι στον όρο Ελγίνεια, τον οποίο πολλοί απέφευγαν να χρησιμοποιούν για να μη διαιωνίζεται το όνομα του άρπαγα, άρχισε να χρησιμοποιείται, όλο και περισσότερο, ο όρος «μάρμαρα του Παρθενώνα».

Χαρακτηριστικό είναι ότι στο ΛΚΝ (έκδ. 1998) καταγράφεται ο όρος «Ελγίνεια μάρμαρα» (και στο λήμμα «μάρμαρο» και σε ιδιαίτερο λήμμα, ενώ στο λεξικό Μπαμπινιώτη υπάρχει λήμμα «ελγίνεια» όπου συστήνεται να αποφεύγεται ο όρος -και στο λήμμα «μάρμαρο» καταγράφεται η σημασία «καλλιτέχνημα από μάρμαρο» όπως και ο όρος «μάρμαρα του Παρθενώνα».

Ο όρος «μάρμαρα του Παρθενώνα» υπάρχει και στα νεότερα λεξικά, το Χρηστικό δηλαδή, όπως και το ΜΗΛΝΕΓ. Βάζω την οθονιά από το ΜΗΛΝΕΓ, με απόσπασμα από το λήμμα «μάρμαρο», επειδή μού θυμίζει κι άλλη μια χρήση του όρου «μάρμαρο»:

Το «Πάριο μάρμαρο» (λέγεται και «Πάριο χρονικό») είναι μια μαρμάρινη επιγραφή που βρέθηκε στην Πάρο και αποτελεί χρονογραφική επιτομή πολιτιστικών γεγονότων της αρχαίας ιστορίας. Μπλεκει ιστορία και μύθο, καθώς ξεκινάει από τη βασιλεία του Κέκροπα και φτάνει έως το 264 πΧ, όταν και χαράχτηκε. Ομολογώ πως δεν το έχω διαβάσει.

Βλέπουμε λοιπόν πως η χρήση του όρου «μάρμαρα» με τη σημασία «μαρμάρινα καλλιτεχνήματα» είναι εδραιωμένη και δεν αποτελεί αγγλισμό, αν και ασφαλώς η χρήση ενισχύθηκε από τις αναφορές σε Elgin marbles. Πάντως, το βρίσκω άτοπο να θεωρείται «λανθασμένη» η φράση «μάρμαρα του Παρθενώνα», πολύ περισσότερο που όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί, ανάμεσά τους και ο Κ. Μητσοτάκης, την έχουν χρησιμοποιήσει.

Αυτή τη στιγμή, βέβαια, που έχει βγει το φιρμάνι πως είναι λάθος να λες «μάρμαρα», στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο πλειοψηφούν, σχεδόν μέχρι ομοφωνίας, οι αναφορές σε «γλυπτά του Παρθενώνα», οπότε δεν αποκλείεται τελικά να μείνουμε κάτι λίγοι που να λέμε (και) «μάρμαρα του Παρθενώνα» και έτσι να δείχνουμε την ηλικία μας. (Σε αυτό το ενδιαφέρον άρθρο, πάντως, οι όροι «γλυπτά» και «μάρμαρα» χρησιμοποιούνται αδιάφορα και εναλλάξ, όπως είναι το φυσιολογικό).

Αλλά αυτό είναι δευτερεύον. Πιο σημαντικό είναι ότι, από τις διαρροές στον Τύπο, φαίνεται ότι η ελληνική κυβέρνηση, προκειμένου να πιστωθεί προεκλογικά την «εθνική επιτυχία» της «επιστροφής» των γλυπτομαρμάρων, είναι έτοιμη να απεμπολήσει την πάγια εθνική θέση ότι η Ελλάδα «δεν αναγνωρίζει στο Βρετανικό Μουσείο νομή, κατοχή και κυριότητα των Γλυπτών, καθώς αποτελούν προϊόν κλοπής» και να δεχτεί δανεισμό και μάλιστα έναντι ανταλλαγμάτων, δηλαδή του δανεισμού άλλων σημαντικών ελληνικών αρχαιοτήτων στο Βρετανικό Μουσείο για όσο διάστημα θα φιλοξενούνται τα γλυπτά του Παρθενώνα στο Μουσείο της Ακρόπολης.

Η αλήθεια είναι ότι το διεθνές κλίμα έχει μεταστραφεί υπέρ της επιστροφής των αρχαιοτήτων -όχι του Παρθενώνα ειδικά, αλλά παγκοσμίως και γενικά. Όπως εξηγεί η Δέσποινα Κουτσούμπα σε άρθρο της (με την ευκαιρία, αξίζει να προσεχτεί ο νέος ιστότοπος που το φιλοξενεί), μέσα στο 2022 είχαμε την καθιέρωση του όρου «ηθική των μουσείων» και τη δικαίωση της Νιγηρίας για την επιστροφή αρχαιοτήτων που είχαν κλαπεί από το έδαφός της. Οπότε, αφού το μομέντουμ, για να χρησιμοποιήσω έναν όρο της μόδας, ευνοεί τις ελληνικές διεκδικήσεις, θα ήταν κρίμα μια βεβιασμένη προσπάθεια της κυβέρνησης να κερδίσει ψηφαλάκια να οδηγήσει σε μια συμφωνία δανεισμού, παρόμοια με την επαίσχυντη συμφωνία Στερν.

Ή αλλιώς, να μην πληρώσουμε τα Μάρμαρα με τον δανεισμό άλλων σημαντικών αρχαιοτήτων.

ΥΓ Δεν αναφέρθηκα στη φράση «ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο;», που σημαίνει «ποιος θα υποστεί τις συνέπειες;». Μια και εδώ λεξιλογούμε, να πω ότι, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να προήλθε από καβγάδες σε καφενεία. Όταν σπάσει το (ακριβό) μάρμαρο του τραπεζιού, κάποιος από τους συμπλεκόμενους θαμώνες αναγκάζεται να το πληρώσει.

Advertisement

Μεζεδακια πριν από τη χειμερινή ώρα

Απόψε τη νύχτα τα ρολόγια πάνε μια ώρα πίσω, δηλαδή από αύριο θα νυχτώνει νωρίτερα, μπαίνουμε στη χειμερινή ώρα. Παλιότερα, έπρεπε να ξενυχτήσουμε ως τις 4 το πρωί για να αλλάξουμε τα ρολόγια του σπιτιού μας, να τα βάλουμε να δείχνουν 3 (πλάκα κάνω), ευτυχώς όμως χάρη στη νέα τεχνολογία τώρα η αλλαγή γίνεται αυτόματα, τουλάχιστον για ταμπλέτες, σμαρτόφωνα και άλλες έξυπνες συσκευές, που είναι προγραμματισμένες να κάνουν μόνες τους την αλλαγή.

Βέβαια, κανονικά η (τυπικά) αυριανή αλλαγή δεν θα γινόταν, αφού από το 2019 κιόλας το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ψήφισε να σταματήσει η αλλαγή της ώρας, αφήνοντας όμως στα κράτη μέλη την ελευθερία να διαλέξουν αν θα έχουν μόνιμα τη θερινή ώρα ή μόνιμα τη χειμερινή. Η ακατανόητη αυτή απόφαση θα μπορούσε να μετατρέψει, θεωρητικά τουλάχιστον, την Ευρώπη σε κουρελού, αφού η ώρα θα μπορούσε ν’ αλλάζει από την Ολλανδία στη Γερμανία και από εκεί στην Αυστρία ή στην Τσεχία. Ωστόσο, με επίσημη δικαιολογία την πανδημία και μετά τον πόλεμο η απόφαση δεν εφαρμόστηκε -και καλύτερα, αν με ρωτάτε- κι έτσι προς το παρόν θα συνεχίσουμε ν’ αλλάζουμε ώρα κάθε Μάρτη και κάθε Οκτώβρη. Προς το παρόν, παίρνουμε πίσω την ώρα ύπνου που είχαμε χάσει τον Μάρτιο. Χωρίς τόκο όμως, παρά τον πληθωρισμό.

Θα μπορούσα να τα πω και «διαλεκτικά μεζεδάκια» διότι η λέξη «διαλεκτική» ήταν η λέξη που κυριάρχησε στα διεθνή ΜΚΔ την περασμένη εβδομάδα, καθώς ο Ελον Μασκ, ο δισεκατομμυριουχος που μόλις αγόρασε το Τουίτερ, εξέπεμψε ένα αινιγματικό τουίτ που περιείχε μόνο τη λέξη «διαλεκτική» στα ελληνικά γραμμένη κι έστειλε εκατομμύρια να ψάχνουν στο γκουγκλ.

Κάποιοι είπαν ότι το μυστηριώδες μήνυμα αφορούσε τις διαπραγματεύσεις για την αγορά του Τουίτερ, άλλοι ότι ήταν μήνυμα υπέρ των συνομιλιών για ειρήνευση στον πόλεμο (τον τελευταίο καιρό ο Μασκ έχει στείλει μερικά μηνύματα που θεωρήθηκαν φιλορωσικά), αλλά πάντως το βέβαιο είναι ότι το τουίτ οδήγησε και σε ανταλλαγή απόψεων επί γλωσσικών θεμάτων, οπως στην εικόνα που βλέπετε.

Να σημειώσω ότι ο πρώτος σχολιαστής, που αποκάλεσε νεκρή γλώσσα τα ελληνικά, είναι επίσης πολύ δημοφιλής στο Τουίτερ, με εκατοντάδες χιλιάδες ακόλουθους (πολύ λιγότερους βέβαια από τον Μασκ) και ότι πιθανότατα τρολαρει. Όταν άλλοι τον ρώτησαν (στα αγγλικά) πού βασίζει την άποψή του, απάντησε ότι από την έκφραση It’s all Greek to me συνάγεται πως κανείς δεν καταλαβαίνει ελληνικά, άρα είναι νεκρή γλώσσα.

(Δεν μας είπε βέβαια αν θεωρεί νεκρή γλώσσα τα αρχαία ελληνικά, άποψη με την οποία θα συμφωνούσαμε πολλοί, ή τα νέα ελληνικά. Κατά σύμπτωση, η λέξη του Μασκ είναι ίδια στα αρχαία και τα νέα ελληνικά, τουλάχιστον γραπτή, διότι η προφορά της έχει αλλάξει).

* Στο μεταξύ ο Μασκ μάλλον οριστικοποίησε την αγορά του Τουίτερ και μπήκε στα κεντρικά γραφεία του κρατώντας έναν νεροχύτη και συνοδεύοντας στην ανάρτησή του το σχετικό βίντεο με το σχόλιο Let that sink in, λογοπαίγνιο βέβαια, αφού ο νεροχύτης στα αγγλικά λέγεται sink, ενω η φράση του μπορεί να αποδοθεί στα ελληνικά «Χωνέψτε το, πάρτε το απόφαση» (ότι αγόρασα το Τουίτερ, εννοεί).

* Τις προάλλες εμφανίστηκε στην τηλεόραση της ΕΡΤ ο Νίκος Βασιλάκος, γνωστός στον χώρο των υπολογιστών, για να μιλήσει για θέματα ασφάλειας. Είπε λοιπόν ότι πήγαν να του χακάρουν τον λογαριασμό κι έτσι «αναγκάστηκα και έβαλα μια επιπλέον εφαρμογή, ή, για να το πω σε σωστά ελληνικά, μια επιπλέουσα εφαρμογή»

Φαίνεται πολύ αστείο να λέει κάποιος ότι θα πει σε σωστά ελληνικά το «επιπλέον εφαρμογή» και το κάνει «επιπλέουσα εφαρμογή» -θυμίζει τις παλιές διαφημίσεις του Κάμελ, που είχαν την καμηλίτσα να επιπλέει (σε φουσκωτό) στο νερό και είχαν τη λεζάντα «Πάρε ένα επιπλέον Κάμελ».

Μπορείτε να δείτε το στιγμιότυπο στο βίντεο, που το ανέβασε ο ίδιος στο Γιουτούμπ, στο 3.25 περίπου:

Πάντως, το λάθος είναι περίεργο, διότι ο Βασιλάκος έχει σπουδάσει και γλωσσολογία, αν δεν σφάλλω. Κάποιος σκέφτηκε μήπως λέγοντας «για να το πούμε σε σωστά ελληνικά» δεν αναφερόταν στο «επιπλέον» αλλά υποσυνείδητα μετέφραζε το floating app, το οποίο πάντως δεν το αναφέρει καθόλου. Τι να πω, περίεργα πράγματα, αλλά ο ΜέΦΡι τρίβει τα χέρια του.

* Κι ένα αθλητικό. Σε ρεπορτάζ για το ματς Παναθηναϊκού – Άρη διαβάζουμε:

Ο Αρης είχε τις δικές του καλές φάσεις, δύο με τον Ιτούρμπε στο πρώτο ημίχρονο, αλλά στο δεύτερο μέρος δεν μπόρεσε να απειλήσει και το μόνο που έκανε ήταν να αμυνόταν καλά…

Η Πόρσε των Σουμερίων (μια ακόμα συνεργασία του Ρογήρου)

Θα πείτε ότι, επειδή έχω ταξίδια αυτές τις μέρες, τα έχω φορτώσει στον κόκορα οπότε, για να μη σπάσω το καθημερινό σερί (που, να θυμίσω, βαστάει από τον Γενάρη του 2014) επαφίεμαι σε επαναλήψεις ή συνεργασίες.

Μπορεί να είναι κι έτσι, αλλά το σημερινό μού άρεσε πολύ όταν το είδα, πριν από καμιά δεκαριά μέρες, στη σελίδα του Ρογήρου στο Φέισμπουκ, και τον προειδοποίησα ότι θα το κλέψω. Μου έδωσε όμως την άδεια, οπότε δεν λογαριάζεται για κλοπή.

Ποια να είναι άραγε αυτά τα ζώα που σέρνουν τα άρματα μάχης των Σουμερίων, όπως απεικονίζονται στο αρχαιολογικό εύρημα το οποίο αποκαλείται, μάλλον εντελώς παραπλανητικά, «Λάβαρο της Ουρ»*;

Η κορμοστασιά τους θυμίζει άλογο, η ουρά κι η χαίτη, όμως, γαϊδούρι. Επιγραφές σφηνοειδούς γραφής που βρέθηκαν στην Έμπλα, στη βόρειο Συρία, κι ανάγονται στα μέσα της τρίτης χιλιετίας π.Χ. μας πληροφορούν για το όνομα του ζώου: κούνγκα.

Προοκτωβριανά μεζεδάκια

Ή τα τελευταία μεζεδάκια του Σεπτεμβρίου, αλλά το ιστολόγιο θεωρεί καθήκον του να χρησιμοποιεί στον τίτλο νεόπλαστες λέξεις, έτσι ώστε να φτάσουμε τα 5 εκατομμύρια λέξεις της ελληνικής γλώσσας, να μας χαριστεί το χρέος και να τρώμε όλοι με χρυσά κουτάλια.

* Και για ορντέβρ στη σημερινή μας πιατέλα, ένας τίτλος που θα ήταν πιο στρωτός αν άλλαζε η σειρά των λέξεων. Τίτλος άρθρου για το Αφγανιστάν στο in.gr:

Αφγανιστάν – Η UNESCO ζητά την επιστροφή στις τάξεις των κοριτσιών

Στις τάξεις των κοριτσιών; Εγώ θα το έγραφα αλλιώς, ώστε να μην κοντοσταθεί ο αναγνώστης διαβάζοντάς το:

Αφγανιστάν – Η UNESCO ζητά την επιστροφή των κοριτσιών στις τάξεις

Γενικός κανόνας: αν ειναι δυνατό, προσπαθήστε το ουσιαστικό που συντάσσεται με γενική να ακολουθεί αμέσως τη λέξη με την οποία συνδέεται. Εδώ, έχουμε την «επιστροφή των κοριτσιών». Ας μην διαχωρίσουμε το ζευγάρι. Βέβαια, δεν είναι πάντοτε εφικτό αυτό. Ίσως χρειάζεται και ειδικό άρθρο.

* Και συνεχίζουμε με ένα μεζεδάκι από ψητοπωλείο (λογικό δεν είναι; ) ή έστω από τη διαφήμιση ψητοπωλείου στο Φέισμπουκ.

Το κατάστημα επαίρεται ότι προσφέρει χειροποίητη τροφή «δημιουργημένη από γρατζουνιές».

Από γρατζουνιές; Δεν ακούγεται και πολύ δελεαστικό -είστε σίγουρα διαφημιστής;

Προφανώς, το κείμενο έχει μεταφραστεί από τα αγγλικά -πράγμα που φαίνεται και από το ασυνήθιστο «τροφή» (μεταφράζει το food), ενώ στα ελληνικά λέμε «φαγητό».

Και βέβαια, όπως καταλάβατε, το αγγλικό υπόδειγμα που είχαν έλεγε «from scratch» δηλ. από το μηδέν, που προκειμένου για φαγητά θα εννοεί ότι δεν αγοράζουν έτοιμα τα επιμέρους συστατικά, ας πούμε τις σάλτσες ή τον γύρο, αλλά τα φτιάχνουν οι ίδιοι. Πάντως όχι «από γρατζουνιές»!

Περίεργο δεν είναι ένα μικρό μαγαζί να χρησιμοποιεί αγγλικό υπόδειγμα για να διαφημιστεί;

Κάηκε το πούσι

Άλλη θα είναι η λέξη της χρονιάς, αλλά η λέξη της βδομάδας που διανύουμε, αν υπήρχε τρόπος να διοργανωθεί τέτοιος διαγωνισμός στα σόσιαλ, μπορεί και να είναι το πούσι.

Ποιο πούσι; Όχι εκείνο που έπεσε αποβραδίς, το πούσι του αρχαιολογικού χώρου των Μυκηνών.

Να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Την Κυριακή έπιασε φωτιά στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών. Σύμφωνα με τα μέσα ενημέρωσης, οι ζημιές ήταν περιορισμένες, αν και, επειδή στην Ελλάδα σχεδόν όλα τα μέσα ενημέρωσης είναι χειραγωγημένα, δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για το γεγονός. Πάντως, η είδηση της πυρκαγιάς μάλλον υποβαθμισμένα παρουσιάστηκε από τα πετσωμένα ραδιοτηλεοπτικά μέσα.

O αρχαιολογικός χώρος των Μυκηνών μετά την πυρκαγιά. Με το βελάκι η πύλη των λεόντων.

Θα μπορούσε το Στόουνχετζ να το έχουν κατασκευάσει αρχαίοι Έλληνες;

Κατά τη γνώμη μου, η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου είναι: Όχι.

Αν θέλετε εκτενέστερη απάντηση, είναι: Ασφαλώς όχι.

Γιατί τότε γράφω το σημερινό άρθρο;

Διότι με αυτόν τον τίτλο δημοσιεύτηκε πριν από 2-3 μέρες σε πάρα πολλά διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης (παράδειγμα εδώ) ένα εκτενές άρθρο, στο οποίο προβάλλεται η θεωρία του «ερευνητή» κ. Μηνά Τσικριτσή, ο οποίος καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε σε τόσο πολλά μέσα επειδή προέρχεται από το κρατικό πρακτορείο, το ΑΠΕ/ΜΠΕ. Η συντομευμένη (αλλά ωστόσο αρκετά εκτενής) μορφή του άρθρου του ΑΠΕ, του δημοσιογράφου Α. Μέτσιου, είναι αυτή που αναδημοσιεύτηκε στους περισσότερους ιστότοπους. Δεν έχω πρόσβαση στη συνδρομητική σελίδα του ΑΠΕ ώστε να δω τι επιπλέον προσθέτει το πλήρες άρθρο του κ. Μέτσιου.

Πώς έφτασε ο «ερευνητής» κ. Τσικριτσής σε αυτό το εντυπωσιακό συμπέρασμα; Όπως λέει, «αφαιρετικά συγκρίνοντας το αποτύπωμα του μηχανισμού του Παλαικάστρου με μία κάτοψη του Στόουνχετζ» διαπιστώνονται μεγάλες ομοιότητες. [O μηχανισμός του Παλαίκαστρου είναι μια λίθινη μήτρα που βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο του Ηρακλείου και τον οποίο ο κ. Τσικριτσής αποκαλεί «μινωικό υπολογιστή»].

Στη συνέχεια, αφού τονίσει ότι και το όνομα Stonehenge μπορεί να έχει ελληνική ετυμολογία, ο κ. Τσικριτσής θεωρεί ότι κάποια πετρογλυφικά σύμβολα που βρέθηκαν στους λίθους του Stonehenge είναι στην πραγματικότητα συμβολα της Γραμμικής Α’ γραφής, που ο ίδιος ισχυρίζεται ότι την έχει αποκρυπτογραφήσει και ότι αποτυπώνει ελληνική γλώσσα.

Τέλος, από τους τρεις πολιτισμούς που θεωρεί ικανούς να έχτισαν το μνημείο (Σουμέριους ή Ασσύριους, Αιγύπτιους, Μινωίτες) ο κ. Τσικριτσής προκρίνει τους Μινωίτες, διότι μόνον αυτοί έχτιζαν (και) κυκλοτερή κτίσματα.

Εγώ τον κ. Τσικριτσή τον θυμάμαι από τον προηγούμενο αιώνα, τότε που είχε ισχυριστεί (στις εφημερίδες, διότι το Διαδίκτυο ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτο στην Ελλάδα) ότι είχε αποκρυπτογραφήσει τη Γραμμική Α’. Έχει σπουδάσει μαθηματικός και έχει κάνει διδακτορικό στη θεολογία, με μαθηματική ανάλυση του κειμένου της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Αυτό σημαίνει ότι, για την γραμμική Α’ είναι ερασιτέχνης.

Ερασιτέχνης όμως ήταν και ο Μάικλ Βέντρις, ο ευφυέστατος Βρετανός στον οποίο χρωστάμε την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β’ -σε μια εποχή όπου η συναίνεση της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας απέκλειε το ενδεχόμενο να αποτυπώνει ελληνική γλώσσα η Γραμμική Β’.

Μετασεισμικά μεζεδάκια

Και βέβαια ονομάζονται έτσι από τον προχτεσινό διπλό σεισμό στη Ζάκυνθο, που έγινε ποικιλότροπα αισθητός στην Αττική καθώς άλλοι είπαν ότι κουνήθηκαν και άλλοι ούτε καν τον πήραν είδηση κι ας ήταν ξύπνιοι την ώρα του σεισμού.

Ευτυχώς ο σεισμός είχε ελάχιστες συνέπειες όπως φαίνεται -πέρα από την κατάρρευση ενός μεσαιωνικού καστρομονάστηρου στις Στροφάδες, τα νησάκια κοντά στη Ζάκυνθο.

* Ο Εγκέλαδος όμως βοήθησε να έρθει στην επιφάνεια η βυζαντινή δυναστεία των Παλαιοντολόγων, αν τουλάχιστον πιστέψουμε το σουπεράκι του Αντένα!

Μένει να βρεθεί ιστορικός και να αφηγηθεί τα λαμπρά κατορθώματα των ένδοξων Παλαιοντολόγων!

* Και για να συνεχίσουμε με σεισμικό μεζεδάκι, φίλος στέλνει ρεπορτάζ για τον σεισμό, στο οποίο διαβάζουμε:

Η έντονη μετά σεισμική ακολουθία βρισκεται σε υποθαλάσσια περιοχή 45 χιλιόμετρα ΝΝΔ της Ζακύνθου….

Σχιζολεξία βέβαια, αλλά που μπορεί να οφείλεται στον κορέκτορα ή γενικά στις ρυθμίσεις των κειμενογράφων της κινητής συσκευής, διότι έχω παρατηρήσει ότι όποτε πληκτρολογώ πολυσύλλαβη σύνθετη λέξη μού την προτείνουν διαμελισμένη.

Σε μια πρώτη μορφή, το άρθρο είχε τις μονάδες Ρίχτερ γραμμένες στο λατινικό, δηλ. μέγεθος 6.4 βαθμών της κλίμακας Richter… που το είχα βρει αδικαιολόγητο και άξιο σχολιασμού, αλλά φαίνεται πως το βρήκαν και εκείνοι διότι τώρα το άλλαξαν σε Ρίχτερ -και καλά έκαναν.

* O Σκάι έχει ιδιαίτερα προχωρημένες επιδόσεις στην παραμορφωμένη παρουσίαση στοιχείων σε διαγράμματα, όπως θα θυμάστε ίσως από το παρελθόν, με την άνοδο να γυρίζει ανάποδα και να γίνεται πτώση, ή το 43 να είναι μεγαλύτερο από το 49,5.

Έναν καινούργιο τρόπο παραμόρφωσης είδαμε σε πρόσφατη εκπομπή, όπου τα ποσοστά (που έχουν κάποια σχέση με τη συμφωνία των Πρεσπών, δεν κατάλαβα ποιαν ακριβώς) του δεξιού διαγράμματος βγάζουν άθροισμα 30+6+54 = 100. Όποιος θέλει 30+6+54 να κάνει άθροισμα 90 να πάει στη Βόρεια Κορέα.

Παρεμπιπτόντως, θυμάμαι έναν καθηγητή στο Πολυτεχνείο, που μας έλεγε όταν γράφαμε εργασίες: ό,τι λάθος και να έχετε στην εργασία κανείς δεν θα το προσέξει, αλλά αν τα ποσοστά σας δεν βγάζουν 100 άθροισμα θα το δουν όλοι.

* Λέει φίλος, που ασχολείται με τη μουσική:

Πριν από λίγο, σε εκπομπή του 3ου προγράμματος με ψαγμένο ‒υποτίθεται‒ εκφωνητή, ακούστηκε ότι ο Ντεμπισί τη μικρή του κόρη τη φώναζε χαϊδευτικά «Τσουτσού».

Η κόρη του Ντεμπισί είχε το χαϊδευτικό όνομα Chouchou, το οποίο όμως στα γαλλικά προφέρεται, φυσικά, Σουσού (με το σ παχύ) όχι… Τσουτσού!

* Πολλά μεζεδάκια γέννησε η υποτιθέμενη εισβολή μαθητών στο γραφείο του υπουργού Παιδείας Κ. Γαβρόγλου. Σχολιάστηκε ιδιαίτερα το… ακατάστατο γραφειο (το δικό μου είναι χειρότερο)

Σχολιάζοντας μια σχετική φωτογραφία, η πρώην υπουργός (Παιδείας, κιόλας) κ. Άννα Διαμαντοπούλου έκανε μια γκάφα που θεωρώ πως αποτελεί υποπερίπτωση του νόμου του Μέφρι. Θέλοντας να ψέξει τον τωρινό υπουργό (καθόλου κομψό αυτό, μεταξύ μας, ειδικά με βάση το έργο της στην ίδια θέση) για την ακαταστασία του γραφείου του, ανέβασε ένα τουίτ στο οποίο γράφει για «πρΩτυπο» μελλοντικού πρωθυπουργού -εννοώντας τον νεαρό συνδικαλιστή που μιλάει με τον υπουργό- με ένα Ωμέγα από εδώ μέχρι το Hotel Bilderberg.

Το λάθος δεν μπορεί να χρεωθεί στον κορέκτορα, είναι νέτη και σκέτη ανορθογραφία, με έλξη από το «πρώτος». Σε πολλούς συμβαίνει, αλλά είναι πολύ διασκεδαστικό όταν συμβαίνει σε κάποιαν που κόπτεται τόσο κραυγαλέα για την αριστεία!

Πολλοί σχολίασαν την ανορθογραφία της πρώην υπουργού, αλλά κατ’ εμέ υπάρχει κι άλλο λάθος, σοβαρότερο -σοβαρότερο επειδή είναι νοηματικό. Έστω ότι το γράφουμε σωστά, «πρότυπο». Θα ήταν σωστό στην ορθογραφία, αλλά στέκει στο νόημα; Είναι ο νεαρός μαθητής «πρότυπο μελλοντικού πρωθυπουργού» ή μήπως ήθελε να πει κάτι σαν «πρόπλασμα» εννοώντας βέβαια ότι και ο σημερινός πρωθυπουργός είχε συνδικαλιστική δράση από μαθητής;

Πώς (δεν) έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι το χόκεϊ επί χόρτου;

Ταξίδευα χτες και δεν προλάβαινα φρέσκο άρθρο, οπότε καταφεύγω στη δοκιμασμένη λύση της επανάληψης παλιότερου, κάτι που σκοπεύω να κάνω και μέσα στη Μεγαλοβδομάδα.

Το άρθρο που θα (ξανα)δούμε σήμερα το διάλεξα επειδή το είχα δημοσιεύσει αρχικά στο ιστολόγιο ακριβώς πριν από 8 χρόνια. Οι παλιότεροι θα το θυμούνται, πιθανώς -αλλά έχουμε στο μεταξύ αποκτήσει αρκετούς νέους φίλους. Αυτό ειδικά το άρθρο, μάλιστα, ουσιαστικά το οφείλουμε στον φίλο μας τον π2 και σε άλλους φίλους του ιστολογίου, που εκαναν την περισσότερη έρευνα για το θέμα.

Πριν ξεκινήσω, μια δήλωση αποποίησης: τα όσα θα διαβάσετε πιο κάτω δεν θα μπορούσα ποτέ να τα γράψω χωρίς την καθοριστική βοήθεια του φίλου π2, που βρήκε όλα τα στοιχεία που χρειάζονταν έρευνα σε βιβλιοθήκη, αλλά και χωρίς το έναυσμα που μου δόθηκε από την ερώτηση ηλεπιστολογράφου που έκανε με την παρέα του εντυπωσιακή δουλειά (έδωσε, που θα λέγαμε στο ποδόσφαιρο ή στο μπάσκετ, την ασίστ, ή επί το ελληνικότερο «πάρε βάλε»).

Όλα ξεκίνησαν από ένα επιτραπέζιο παιχνίδι τρίβιαλ, στο οποίο έπαιζε μια παρέα «άθεων μαλλιαρών» (οι ίδιοι το λένε). Τους έβαλαν την ερώτηση «Πώς λέγεται στα αρχαία ελληνικά το χόκει επι χόρτου;» Παρ’ ό,τι είχαν και γλωσσολόγο στην παρέα, δεν το βρήκαν. Η «σωστή» απάντηση ήταν: «κερητίζειν» το άθλημα, «κερητίζοντες» οι παίχτες. Επειδή οι ηλεπιστολογράφοι μου είναι δύσπιστοι τύποι, και καλά κάνουν άλλωστε, έψαξαν στο Λίντελ Σκοτ και δεν βρήκαν αυτή τη λέξη, οπότε τούς μπήκαν ψύλλοι στ’ αυτιά. Ωστόσο, και στη Βικιπαίδεια υπάρχει αναφορά στο «κερητίζειν», αλλά και στον ιστότοπο της Ελληνικής Ομοσπονδίας Χόκεϊ υπάρχει το ανάγλυφο που βλέπετε στην εικόνα, ενώ δίνονται αρκετές πληροφορίες για τον πρόγονο του χόκεϊ στην αρχαία Ελλάδα, μεταξύ άλλων και η αρχαία φράση «Το κερητίζειν εστί μετά τέρψεως αθλεύειν», από το οποίο συνάγεται ότι:

Η παραπάνω περιγραφή του αθλήματος φανερώνει ότι ήταν ιδιαίτερα αγαπητό και διασκέδαζε πολύ κόσμο. Μάλιστα, στον Πλούταρχο αναφέρεται ότι σε ένα σφαιριστήριο στην Αθήνα υπήρχε ένα άγαλμα του ρήτορα Ισοκράτη στο οποίο εμφανιζόταν να παίζει μπάλα με κυρτωμένο ξύλο.

Οι επιστολογράφοι μου βρήκαν και δημοσίευμα της… έγκυρης Απογευματινής [το λινκ δεν λειτουργεί πλέον αφού η εφημερίδα έκλεισε] στο οποίο, με την ευκαιρία των τελικών του πρωταθλήματος χόκεϊ, διαβάζουμε ότι: Η είσοδος για τους θεατές είναι δωρεάν και στους δύο αγώνες και αποτελεί μοναδική ευκαιρία, για όσους το επιθυμούν, να ανακαλύψουν ένα άθλημα που παραμένει σχετικά άγνωστο στη χώρα μας, παρότι ο πρόγονός του (το κερητίζειν) παιζόταν στην αρχαία Αθήνα ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ.! Όσοι προσέλθουν θα μπορέσουν να διαπιστώσουν ιδιοίς όμμασιν ότι (όπως έλεγαν οι αρχαίοι) το «κερητίζειν εστί μετά τέρψεως αθλεύειν».

Δασκαλιό χωρίς δασκάλους

Όταν ήμουν μικρός, πέρασα μερικά καλοκαίρια με τον παππού και τη γιαγιά στο Τολό, το παραθαλάσσιο χωριό κοντά στο Ναύπλιο. Παλιότερα πήγαιναν στο Ξυλόκαστρο, αλλά ο παππούς, που είχε τη μέση του, διάλεξε το Τολό επειδή είχε πιο ζεστή θάλασσα, καθώς βρίσκεται σ’ έναν μάλλον κλειστό κόλπο.

Απέναντί μας είχαμε ένα πολύ μικρό νησάκι, όπου πήγαινες και κολυμπώντας -εκεί κόβαμε φραγκόσυκα. Πιο δίπλα, ήταν ένα σαφώς μεγαλύτερο νησί, η Ρόμβη, ακατοίκητο κι αυτό -κάποιοι έβοσκαν κατσίκια. Πισω από τη Ρόμβη, και αθέατο από το Τολό, ήταν ένα μικρότερο νησάκι, το Δασκαλιό, όπου πήγαιναν για ψάρεμα οι ντόπιοι. Καναδυό φορές μάς είχε πάρει κι εμάς ο κυρ Χρήστος με τη βάρκα.

Το Δασκαλιό του Τολού δεν είναι ούτε το μόνο ούτε καν το γνωστότερο μ’ αυτό το όνομα. Οι παπαδιαμαντιστές θα ξέρουν το Δασκαλιό (Δασκαλειό το έγραφε συνήθως ο Παπαδιαμάντης), το «μικρόν φαιοπρασινίζον νησίδιον», έτσι το χαρακτηρίζει στον «Βαρδιάνο στα σπόρκα», που μαζί με άλλα κλείνουν το λιμάνι της Σκιάθου. Δασκαλιό υπάρχει και στην Κερατέα, νησάκι που έδωσε το όνομά του στο λιμάνι και στον παραθαλάσσιο οικισμό, υπάρχει έξω από τον Πόρο, στις Αλκυονίδες νήσους στον Κορινθιακό και σε πολλά άλλα μέρη. Στη Βικιπαίδεια αναφέρονται δεκατέσσερα νησιά ή ακτογραφικά χαρακτηριστικά με αυτό το όνομα, ενώ θα λείπουν κάμποσα ακόμα -το βέβαιο είναι πως λείπει ακόμα ένα Δασκαλιό, αυτό για το οποίο θα σας μιλήσω τώρα.

Σοβατζίδικα μεζεδάκια

.Οι περισσότεροι θα απορείτε με τον τίτλο του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας σημειώματος. Ας πούμε ότι μυγιάστηκα και γι’ αυτό διάλεξα αυτόν τον τίτλο -και θα σας εξηγήσω αμέσως τι εννοώ.

Την περασμένη Κυριακή, στην επιφυλλίδα του στην Καθημερινή, ο συγγραφέας Τάκης Θεοδωρόπουλος δημοσίευσε ένα μάλλον ανερμάτιστο κείμενο με τον προκλητικό τίτλο «Και αν καταργούσαμε τα Ελληνικά;» στο οποίο υπήρχε και ένα απόσπασμα που φαίνεται να εννοεί την αφεντιά μου. Το παραθέτω:

Κι όμως, σε ορισμένους κύκλους η ορθή χρήση των ελληνικών είναι του συρμού. Λεξικά εκδίδονται και μοσχοπουλιούνται σαν ζεστά ψωμάκια, και κάτι ονόματα στις μαρκίζες του Διαδικτύου σιτίζονται αλιεύοντας σολοικισμούς και γραμματικές παρεκτροπές. Ελληνομαθείς οι μεν, γλωσσολόγοι οι δε, ελληνοπρεπείς εκ των ων ουκ άνευ και οι μεν και οι δε. Το πνεύμα του Μιστριώτη παραμένει ζωντανό, κι ας μη μιλάει καθαρεύουσα. Η λατρεία του ορθοδόξου σχήματος. Ο κ. Μπαμπινιώτης παρασκευάζει λέξεις βάσει κανόνων, και κάποιος κύριος στο Διαδίκτυο περνάει τις μέρες του σοβατίζοντας ρωγμές στους τοίχους των κειμένων.

Δεν είμαστε σίγουροι, διότι η μπηχτή είναι «αμένσιωτη» (για να χρησιμοποιήσω τον ιντερνετικό νεολογισμό), αλλά αρκετοί φίλοι θεώρησαν πως το απόσπασμα με φωτογραφίζει -και την ίδια γνώμη έχω κι εγώ.

Το κείμενο του κ. Τάκη είναι τόσο μπερδεμένο και ασύνδετο, που θα ήταν άθλος να επιχειρήσει κανείς είτε να του κάνει περίληψη είτε να το αντικρούσει.

Ωστόσο, φίλος στο Φέισμπουκ κατάφερε να κάνει την εξής περίληψη: Νεο-και-αρχαιο-ελληνική γραμματεία είναι άξιοι να διδαχθούν μόνο οι άριστοι που πιστεύουν ότι όταν χτίζαμε Παρθενώνες οι κουτόφραγκοι έτρωγαν βελανίδια, και επειδή αυτούς τους αρίστους τους καταδιώκουμε πάθαμε κοινωνική αφασία και έτσι φτώχυνε η γλώσσα, γι’ αυτό δεν κάνει να μας παίρνουν στον μεζέ οι χημικοί μηχανικοί, ότι μπερδεύουμε τον Μπουρντιέ με τον Μπαντιού, σημασία έχει ότι εμείς είμαστε με τους αρίστους που λέγαμε προηγουμένως.

Ένας άλλος φίλος, που σχολιάζει και εδώ, παρατήρησε: «όποιος κύριος (ή κυρία) σιτίζεται αλιεύοντας ορθογραφικές παρεκτροπές, ας καταγράψει ότι ο κ. Θ. γράφει «τα Gaellic» με δύο «l» ενώ η λέξη θέλει ένα μόνο«.

Εγώ από την πλευρά μου δεν έχω τίποτε να απαντήσω, πέρα από το ότι, απ’ όσο ξέρω, οι ρωγμές στους τοίχους δεν σοβαντίζονται· μόνο τα σκασίματα.

Και μετά από αυτό το αυτοαναφορικό πρώτο πιάτο, ας περάσουμε στα κανονικά μας μεζεδάκια. Τα οποία, αν δεν ήταν οι σοβάδες του κ. Τάκη, πιθανόν να είχαν τίτλο σχετικό με την επίσκεψη του Εμανουέλ Μακρόν. Και πάλι καλά, επειδή αλλιώς ο τίτλος μάλλον θα επαναλάμβανε κάποιο χιλιοειπωμένο λογοπαίγνιο για το όνομα του Γάλλου Προέδρου. Για να παραφράσω μιαν ατάκα που είδα κάπου, «Ήρθε ο Πρόεδρος της Γαλλίας συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, 40 επιχειρηματίες και 36.578 λογοπαίγνια σχετικά με το όνομά του».

* Αλλά ας μείνουμε στην επίσκεψη του Μακρόν. Σε ρεπορτάζ της Καθημερινής, διαβάζουμε:

Φόρο τιμής στην ελληνική νεολαία «που βλέπει τις προοπτικές της να συρρικνώνονται» επέτεινε ο Γάλλος Πρόεδρος…

Παρντόν; Επέτεινε φόρο τιμής; Αλλά το επέτεινε μόνο του «επιτείνω» μπορεί να είναι αόριστος. Τον φόρο τιμής δεν τον επιτείνουμε, τον αποτίουμε ή, αν ενστερνιζόμαστε τη μπαμπινιωτική μόδα, τον αποτίνουμε. (Καθιερωμένο είναι το αποτίω. Ο Μπαμπινιώτης ξέθαψε το αρχαίο αποτίνω, και κάποιοι το υιοθέτησαν).

Στο μαργαριτάρι ίσως να έχει παίξει ρόλο το «αποτίνω», ίσως ο συντάκτης να έγραψε «απέτινε» και ο κορέκτορας να το διόρθωσε σε «επέτεινε» -αλλιώς δεν μπορώ να το εξηγήσω. Πάντως, κοτσάνες θάλλουν και στα τεμένη της αριστείας.

Ενδεικτικά μεζεδάκια

Γιατί «ενδεικτικά»; Ποιος ο λόγος να τιτλοφορήσω έτσι το σημερινό μας πολυσυλλεκτικό άρθρο με τα σημεία και τα τέρατα του γραπτού και ηλεκτρονικού τύπου; Θα μπορούσα να πω για «εσθονικά μεζεδάκια» ή «μεζεδάκια των βάσεων» αν είχα πάρει τον τίτλο από την επικαιρότητα. Όμως διάλεξα να τιτλοφορήσω το άρθρο από ένα χοντρούτσικο μεταφραστικό μαργαριτάρι -που θα το σερβίρω λίγο πιο κάτω, αφού πρώτα παρουσιάσω τα ορντέβρ.

Και ξεκινάμε με τα άχρηστα εισαγωγικά της εβδομάδας, που μάλιστα σερβίρονται και σε φιλικό μου ιστότοπο. Σε είδηση που διαβάζω στο stokokkino.gr για μια σύγκρουση πλοίων υπάρχουν κάμποσα περιττά εισαγωγικά, αλλά το αποκορύφωμα είναι η φράση:

Δέκα αγνοούμενοι από το πλήρωμα του «αντιτορπιλικού» John S. McCain είναι ο απολογισμός της σύγκρουσής του, υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, στα ανοιχτά της Σιγκαπούρης, ενώ ακόμη δεν έχει κοπάσει ο θόρυβος για το «ξήλωμα» του καπετάνιου και άλλων αξιωματικών του Fitzgerald για αντίστοιχο συμβάν που στοίχισε τη ζωή σε επτά μέλη του πληρώματος.

Και καλά, ας δεχτούμε για χάρη της συζήτησης τα εισαγωγικά στο «ξήλωμα» (λες κι αν έλειπαν θα νομίζαμε ότι ο καπετάνιος παρουσιάστηκε με ξηλωμένα τα κουμπιά της στολής του), όμως, προς τι τα εισαγωγικά στο «αντιτορπιλικό»; Όπως λέει κι ο φίλος που το στέλνει, δηλαδη δεν ειναι αντιτορπιλικό; Αλλά τότε τι είναι; Μπιγκόνια; Πληκτρολόγιο; Νεσεσέρ για καλλυντικά; Ο Λεβιάθαν των βυθών;

* Στο μέιλ μου παίρνω ειδοποιήσεις για νέα άρθρα του αθλητικού περιοδικού Humbazine, και μια ειδοποίηση με έκανε να ανατριχιάσω:

Φίλες, φίλοι το καλοκαίρι χλώμιασε  με την «Antetokounmpoιάδα».

Με εξοργίζουν οι λέξεις που ανακατεύουν ελληνικό και λατινικό αλφάβητο, αλλά αυτή εδώ, που δεν είναι και σαφές πού τελειώνει το λατινικό και πού αρχίζει το ελληνικό αλφάβητο, θαρρώ ότι σπάει ρεκόρ. Τι θα άλλαζε αν έγραφε Αντετοκουνμπιάδα; Δεν θα ήταν καλύτερο; Έλληνας δεν είναι ο Γιάννης; Γιατί δεν τον γράφουμε ελληνικά; Επειδή έχει ξενικό επώνυμο; Ώρες είναι να γράψουμε τότε και Ebert ή Fuchs (Έβερτ και Φιξ, αντίστοιχα).

* Και κάτι με γλωσσικό ενδιαφέρον, χωρίς να επισημαίνω κάποιο λάθος. Η φωτογραφία που βλέπετε αριστερά τραβήχτηκε από φίλο του ιστολογίου σε μινιμάρκετ στη Γαύδο.

Ο μαγαζάτορας έχει αναρτήσει την εξής μαντινάδα:

Το μαγαζί είναι μικρό και μπρόκα δεν σηκώνει
και όποιος παίρνει προϊόν, πρέπει να το πλερώνει!!!
(διόρθωσα δυο λέξεις)

Η μπρόκα είναι η πρόκα, νομίζω, που εδώ χρησιμοποιείται με την έννοια του απλήρωτου χρέους, του φεσιού.

Ξέρει κανείς τέτοια χρήση της λέξης ώστε να επιβεβαιώσει την εικασία μου;

* Λαθάκι σε άρθρο της Νεφέλης Λυγερού για τον υπουργό Παιδείας. Γράφει:

Λόγω της πολύ πιο ενεργούς ανάμιξής του….

Δεν πάει έτσι. Δεν είναι ούτε «η *ενεργής – της *ενεργούς» ούτε «η *ενεργού – της *ενεργούς» (κατά το αλεπού). Είναι η ενεργός, άρα της ενεργού.

* Και ύστερα από τα ορντέβρ, το μεζεδάκι που κρύβεται στον τίτλο του σημερινού άρθρου.

Πήλινα μεζεδάκια

Αφού υπάρχει πήλινος στρατός (ή στρατός από τερακότα) στην Κίνα, θα υπάρχουν και πήλινα μεζεδάκια στο ιστολόγιο, ιδίως την εβδομάδα που γίνεται ιότροπη η είδηση ότι «Ο διάσημος Πήλινος στρατός στην Κίνα είναι δημιούργημα Ελλήνων γλυπτών».

Η είδηση είναι υπαρκτή, αν και όχι εντελώς καινούργια, αφού εδώ και χρόνια έχει διατυπωθεί η άποψη ότι στη δημιουργία του Πήλινου στρατού υπάρχει επιρροή της κλασικής ελληνικής γλυπτικής. Βέβαια, τα ελληνικά μέσα την παρουσίασαν με υπερβολικούς τίτλους, όπως «δημιούργημα Ελλήνων γλυπτών» ή «φτιάχτηκε από αρχαίους Έλληνες» -στα αγγλικά άρθρα οι διατυπώσεις είναι σαφώς πιο μετρημένες. Άλλο όμως είναι ελληνική επιρροή και άλλο ελληνική δημιουργία -αλλιώς και ο Ερωτόκριτος είναι δημιούργημα Γάλλου συγγραφέα.

Ενδεικτικό της επιπολαιότητας με την οποία μερικές ελληνικές εφημερίδες αντιμετώπισαν τη σημαντική αυτή είδηση είναι και το άρθρο του Πρώτου Θέματος, στο οποίο διαβάζουμε ότι «Ο επικεφαλής των αρχαιολόγων Li Xiuzhen εξηγεί σχετικά…». Ωστόσο, δεν είναι «ο» επικεφαλής. Και δεν θα ήταν ανάγκη να γκουγκλίσουν το όνομα για να μάθουν ότι ο επικεφαλής των αρχαιολόγων είναι γυναίκα -αρκούσε να διαβάσουν το αγγλικό άρθρο που αντέγραψαν, όπου το γένος δηλώνεται σαφώς: she said.

Από το Τουίτερ, βέβαια, πληροφορήθηκα ότι έχει γίνει γνωστό και το όνομα του Έλληνα τεχνίτη που βοήθησε τους Κινέζους να φτιάξουν τον Πήλινο Στρατό -υπάρχει και σχετική φωτογραφία!

* Αλλά τη βδομάδα που μας πέρασε δεν διαβάσαμε μόνο ειδήσεις για τον Πήλινο στρατό. Είχαμε κι άλλη μια μαργαριτοφόρα είδηση σχετική με την αρχαιολογία.

Εννοώ την αναπαράσταση του προσώπου ενός πολεμιστή που βρέθηκε πέρυσι σε έναν ασύλητο τάφο στην Πύλο. Επειδή ανάμεσα στα πλούσια κτερίσματα υπήρχε και μια εγχάρακτη πλάκα από ελεφαντόδοντο με την εικόνα ενός γρύπα, οι (Αμερικανοί) ανασκαφείς τον ονόμασαν The Griffin Warrior, παναπεί «ο πολεμιστής με τον γρύπα».

Στη μετάφραση στα ελληνικά ΜΜΕ αυτή η προσωνυμία κακόπαθε. Κάποιοι την είπαν «γρύπας πολεμιστής», λες και πρόκειται για μυθικό πουλί και όχι για άνθρωπο. Σε ένα αρκετά προχειρόγραμμένο άρθρο, εκτός από το αναπόφευκτο «γρύπας πολεμιστής» βρίσκουμε και την απόδοση «Γκρίφιν του πολεμιστή», άλλα αντ’ άλλων δηλαδή.

Το ίδιο άρθρο πέρα από τσαπατσουλιές όπως το «επομονομασία» έχει και το ωραίο «ανακαλύφθηκε το πρόσωπό του» (αντί «αποκαλύφθηκε»).

* Στις αρχές της εβδομάδας είχαμε τη συζήτηση προ ημερησίας διατάξεως στη Βουλή, από την οποία βγήκαν μερικά μεζεδάκια.

Το πιο τρανταχτό ασφαλώς, που έδωσε αφορμή σε αρκετόν ευτράπελο σχολιασμό, ήταν η γκάφα του Κυριάκου (Κούλη) Μητσοτάκη, ο οποίος, επαιρόμενος για τα τρία πτυχία που πήρε σε εφτά χρόνια, κατηγόρησε τον Αλέξη Τσίπρα ότι δεν ξέρει τίποτα από Ρουσό και διάκριση των εξουσιών. Φυσικά, το όνομα του Ρουσό είναι συνδεδεμένο με το κοινωνικό συμβόλαιο ενώ η διάκριση των εξουσιών με τον Μοντεσκιέ, και αυτά τα μαθαίνουμε από το λύκειο, και είναι κωμικό να κάνει κανείς τέτοιο λάθος αμέσως μετά που έχει περηφανευτεί για τα πτυχία του -οπότε ακολούθησε η δέουσα καζούρα.

Φτηνά φροντιστήρια, ακριβά μουσεία

Πέρασε τελικά το πολυνομοσχέδιο από τη Βουλή, έμειναν όμως εκκρεμότητες -και μια από αυτές είναι το θέμα του ΦΠΑ της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Προς το παρόν, ισχύει η υπαγωγή της στον υψηλό συντελεστή, αλλά έχει δοθεί αναστολή στην εφαρμογή του -και χτες ή προχτές ο αρμόδιος υπουργός έδωσε παράταση μιας εβδομάδας στην αναστολή αυτή.

Η ιδιωτική εκπαίδευση βέβαια δεν είναι προνόμιο των πλουσίων, αφού σ’ αυτήν δεν ανήκουν μόνο τα ιδιωτικά σχολεία -που και αυτά, πρέπει να πούμε, δεν είναι όλα ίδια, υπάρχουν τα πανάκριβα σχολεία με τα απλησίαστα δίδακτρα, υπάρχουν και τα άλλα, που είναι προσιτά σε περισσότερους. Και βέβαια πέρα από τα ιδιωτικά σχολεία έχουμε και τα φροντιστήρια, από τα πιο μικρά μέχρι τις μεγαλύτερες αλυσίδες, στα οποία δεν φοιτούν βέβαια μόνο ή κυρίως τα παιδιά των πλουσίων αλλά και σχεδόν όλων όσοι μπορούν ν’ αντεπεξέλθουν, και πολλών που δεν μπορούν. Φροντιστήρια υπάρχουν πολλών ειδών, αλλά δυο είναι οι μεγάλες κατηγορίες που μας ενδιαφέρουν, τα φροντιστήρια ξένων γλωσσών και τα φροντιστήρια για την εισαγωγή στην ανώτατη εκπαίδευση.

Αυτή η δεύτερη κατηγορία φροντιστηρίων συχνά θεωρείται ότι αποτελεί ελληνική ιδιαιτερότητα. Δεν είναι αλήθεια αυτό, αλλά δεν είναι και εντελώς ψέμα: φροντιστήρια υπάρχουν σε πολλές άλλες χώρες, σε λίγες όμως έχουν τη διάδοση που γνωρίζει ο θεσμός στην Ελλάδα.  Επειδή εδώ λεξιλογούμε, να πω ότι παρόλο που υπάρχει στα αγγλικά ο όρος cram school, συχνά το ελληνικό φροντιστήριο αποδίδεται στα αγγλικά frontistirio και μάλιστα με τον τρόπο αυτό έχει περάσει και στην αγγλική Βικιπαίδεια όπου αξιώθηκε ιδιαίτερο λήμμα.

Λέει η αγγλική Βικιπαίδεια ότι όλοι οι μαθητές που οι οικογένειές τους μπορούν να αντεπεξέλθουν στα όχι ευκαταφρόνητα δίδακτρα παρακολουθούν φροντιστήριο, εξαιτίας της χαμηλής ποιότητας της δημόσιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα. Γενικά θεωρείται αδύνατο για όλους τους μαθητές εκτός από τους πιο προικισμένους να πετύχουν στις εισαγωγικές εξετάσεις χωρίς αυτή την επιπρόσθετη βοήθεια (Most Greek secondary education students whose families can afford the significant fees attend a frontistirio, because of the low quality of state-sponsored education in Greece. It is generally considered impossible for all but the most gifted students to pass university entrance exams without this extra help).

Η αρχαιολογία στον 21ο Παράλληλο

21ος Παράλληλος είναι μια σειρά βιβλίων των Εκδόσεων του Εικοστού Πρώτου που εξειδικεύεται σε θέματα ανθρωπολογίας με την ευρύτατη έννοια της λέξης. Πρόσφατα από τη σειρά αυτή κυκλοφόρησαν δύο βιβλία που αξίζουν την προσοχή μας. Βέβαια, εγώ που το λέω δεν είμαι αμερόληπτος, αφού από τον ίδιον εκδοτικό οίκο έχουν εκδοθεί τα δυο τελευταία βιβλία μου και επιπλέον έχω φίλους που εχουν συμβάλει στην έκδοση των βιβλίων. Όμως, τα δυο αυτά βιβλία, που είναι και τα δύο αρχαιολογικά, αξίζει να προσεχτούν ακόμα και σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς, που η κρίση δεν χτυπάει τις κουρτίνες των 280.ο00 ευρώ αλλά τα βιβλία των 28 ευρώ.

Το πρώτο βιβλίο έχει ξανακυκλοφορήσει από τον ίδιο εκδοτικο οίκο πριν από πολλά χρόνια, αλλά τώρα κυκλοφορεί σε τρίτη έκδοση ριζικά αλλαγμένη και το μισό βιβλίο είναι καινούργιο. Πρόκειται για το βιβλίο Διαβάζοντας το παρελθόν των Ian Hodder και Scott Hutson, και ο υπότιτλος, Τρέχουσες ερμηνευτικές προσεγγίσεις στην αρχαιολογία, περιγράφει με ακρίβεια το περιεχόμενο: οι συγγραφείς παρουσιάζουν και σχολιάζουν τις νεότερες εξελίξεις στις θεωρητικές διαμάχες στον κλάδο της αρχαιολογίας, έτσι, πλάι στις συζητήσεις γύρω από τη συστημική θεωρία, τις δομιστικές και μαρξιστικές προσεγγίσεις ή τη φεμινιστική αρχαιολογία, πραγματεύονται επίσης ζητήματα όπως η θεωρία της δραστικότητας, η πολιτισμική ιστορία και η προσέγγιση της ενσωμάτωσης. Το νέο βιβλίο αποτελεί εξαιρετική εισαγωγή στην αρχαιολογική θεωρία, όπως αυτή διαμορφώνεται στην αυγή του εικοστού πρώτου αιώνα.

Βέβαια, όσοι έχουν την πρώτη ή τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου (ετούτη εδώ είναι η τρίτη, είπαμε) θα βρεθουν σε δίλημμα, αλλά το καινούργιο υλικό είναι τόσο ώστε να δικαιολογεί να το ξαναγοράσουν.