Από πού πάνε για το Νεοχώρι;

Ποιο Νεοχώρι, θα ρωτήσετε -και δικαίως, διότι Νεοχώρια υπάρχουν πολλά στην Ελλάδα.

Για να πω βέβαια την αμαρτία μου, , εγώ ένα μόνο Νεοχώρι έχω επισκεφτεί, αυτό της Αιτωλοακαρνανίας, εκεί που ήταν να φτιαχτεί πετροχημικό εργοστάσιο στα τέλη της δεκαετίας του 70, και που το συζητούσαμε τότε που ήμουν φοιτητής στο Πολυτεχνείο -η διπλωματική μου ήταν μια προσομοίωση της ελληνικής πετροχημικής βιομηχανίας. Το πετροχημικό θα έλυνε το πρόβλημα απασχόλησης πάρα πολλών μηχανικών αν και όταν φτιαχνόταν, αλλά δεν φτιάχτηκε. Ούτε οι κάτοικοι το θέλανε, και δεν τους αδικώ, ήταν μαγευτικός τόπος εκεί στις εκβολές του Αχελώου.

Το Νεοχώρι εκείνο οι κάτοικοι της περιοχής, αν θυμάμαι καλά, το λέγανε Νιχώρι. Όπως είπα, υπάρχουν πολλά Νεοχώρια στην Ελλάδα. Πόσα; Στη Βικιπαίδεια βρίσκω πάνω από πενήντα οικισμούς με το όνομα αυτό, Νεοχώριον επίσημα, σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, κάποτε δύο ή τρία Νεοχώρια στον ίδιο νομό (π.χ. στην Αχαΐα). Πάντως, κανένα από αυτά τα Νεοχώρια δεν είναι πολύ μεγάλο, λίγα φτάνουν να χαρακτηριστούν κωμόπολη.

Την αναζήτηση των Νεοχωρίων την έκανα όταν είδα στο Τουίτερ τον εξής χάρτη, που έχει το συχνότερο τοπωνύμιο σε κάθε χώρα. 

Advertisement

Μπαρμπαρικά μεζεδάκια

Γιατί μπαρμπαρικά; Επειδή τα μεζεδάκια μας παίρνουν το όνομά τους από την καταιγίδα που περιμένουμε να χτυπήσει την Αττική, αν τελικά έρθει, και που πήρε το όνομα Barbara, όχι Βαρβάρα, γι’ αυτό και δεν τα είπα Βαρβαρικά.

Κι αφού ονομάτισα έτσι τα μεζεδάκια, λογικό είναι το πρώτο πιάτο της πιατέλας μας να έχει μετεωρολογικό χαρακτήρα.

Υπάρχει λοιπόν μια εφαρμογή στον ιστότοπο του υπουργείου Γεωργίας, που προειδοποιεί για τις πιθανότητες παγετού. Δεν ξέρω αν λειτουργεί καλά, μου κάνει όμως εντύπωση ότι τα τοπωνύμια είναι όλα σε καθαρεύουσα. Νιώθει κανείς σαν να μεταφέρεται στο 1960. Ιδού ένα στιγμιότυπο από την Αττική:

Δεν φαίνονται πολύ καθαρά, αλλά αν προσέξετε θα δείτε «Πετρούπολις», «Μεταμόρφωσις», «Χαλάνδριον», «Γαλάτσιον», «Καματερόν», «Ζεφύριον»!

Ας ελπίσουμε τουλάχιστον κατά τα άλλα να είναι σύγχρονη η τεχνολογία που χρησιμοποιείται για τις προβλέψεις.

* Και συνεχίζουμε μετεωρολογικά ή μπαρμπαρικά με μια προειδοποίηση από τρικαλινό ιστότοπο.

Ενδέχεται χιονοπτώσεις την Τρίτη 7 Φεβρουαρίου στα Τρίκαλα.

Πιθανές χιονοπτώσεις ή ενδέχεται να σημειωθούν χιονοπτώσεις, θα έλεγα.

* Ποιο είναι του θηλυκό του μαέστρου;

Άρθρο στο Πρόταγκον έχει τον τίτλο «Πώς η Κέιτ Μπλάνσετ εξόργισε μια διάσημη μαεστρέσα» και ξεκινάει:

Η Μάριν Ολσοπ, μαεστρέσα της Συμφωνικής Ορχήστρας της Ραδιοφωνίας της Βιέννης και πρώτη και, μέχρι πρόσφατα, μοναδική γυναίκα αρχιμαεστρέσα μιας μεγάλης αμερικανικής ορχήστρας αποκαλύπτει γιατί είναι έξαλλη με την αυστραλή ηθοποιό που την υποδύεται στην ταινία «Tar» και την απεικονίζει σαν μια χυδαία και κακοποιητική διευθύντρια ορχήστρας

Στη συνέχεια δίνει τον τύπο και στα ιταλικά (maestressa) ενώ στο υπόλοιπο άρθρο εμφανίζεται και ο επίκοινος τύπος «η μαέστρος».

Ο φίλος που το στέλνει μου γράφει, χαριτολογώντας, ότι η πρωτοβουλία του περιοδικού είναι αξιέπαινη «για τη δικιά μας… φράξια, που θέλουμε να βρούμε θηλυκά επαγγελματικά, για ν’ αντικαταστήσουμε τους επίκοινους τύπους που συμπίπτουν με το αρσενικό», αλλά αναρωτιέται αν είναι αυτός ο κατάλληλος τύπος. Υπάρχουν κάποια θηλυκά σε -έσα που είναι λαϊκά (γιατρέσα, δημαρχέσα, το τελευταίο σαφώς υποτιμητικό), υπάρχουν και τα πριγκιπέσα, κοντέσα, αλλά εξακολουθεί άραγε να είναι παραγωγική αυτή η κατάληξη;

Türkiye, Turkey και στο βάθος μια γαλοπούλα

Πριν από μερικές μέρες, η γειτονική χώρα, η Τουρκία, υπέβαλε επίσημα αίτημα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών, ζητώντας να αλλάξει η επίσημη ονομασία της χώρας από Turkey σε Türkiye, ένα αίτημα που έγινε δεκτό και υλοποιήθηκε αμέσως, όπως βλέπουμε και στη φωτογραφία, όπου μπροστά στη διπλωμάτισσα Αϊσέ Ινάντζ φιγουράρει η πινακίδα με το νέο όνομα.

Αλλαγές στην επίσημη ονομασία κρατών δεν είναι σπάνιες -σχετικά πρόσφατα η Σουαζιλάνδη μετονομάστηκε σε Εσουατίνι, πιο πριν η Βιρμανία σε Μιανμάρ και ακόμα πιο παλιά η Άνω Βόλτα σε Μπουρκίνα Φάσο, όπως και πολλές άλλες αφρικανικές χώρες που αποτίναξαν το αποικιακό τους όνομα. Πιο κοντά μας, χρονικά και γεωγραφικά, η πΓΔΜ μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών άλλαξε το συνταγματικό της όνομα από Δημοκρατια της Μακεδονίας σε Βόρεια Μακεδονία, μια αλλαγή που δεν είχε σχέση με αποικιακό παρελθόν. Σχετικά απαρατήρητη πέρασε η αλλαγή του ονόματος της Τσεχικής Δημοκρατίας που συντομεύτηκε σε Τσεχία.

Η περίπτωση της Τουρκίας είναι κάπως διαφορετική. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε πριν από λίγο καιρό ότι το όνομα Türkiye «αντιπροσωπεύει και εκφράζει με τον καλύτερο τρόπο την κουλτούρα, τον πολιτισμό και τις αξίες του τουρκικού λαού» και βέβαια είναι αλήθεια ότι οι ίδιοι οι Τούρκοι το όνομα της χώρας τους το γράφουν Τürkiye, το οποίο προφέρεται Τούρκϊε -βάζω διαλυτικά για να δηλώσω ότι προφέρεται τρισύλλαβο: Τούρ-κι-ε.

Μήπως να το μεταγράψουμε Τούρκιγιε; Πράγματι, κάποιοι πρότειναν αυτή τη μεταγραφή. Ωστόσο, στη σελίδα αυτή υπάρχει ένα βιντεάκι όπου μια Τουρκάλα δημοσιογράφος του BBC προφέρει καθαρά και επανειλημμένα το Τürkiye, και εγώ τουλάχιστον δεν είμαι βέβαιος ότι ακούγεται το γ. Εξάλλου, όπως ειπώθηκε και σε σχετική συζήτηση στη Λεξιλογία, και άλλες τουρκικές λέξεις που έχουν την ίδια αραβογενή κατάληξη σε -iye είθισται να μεταγράφονται χωρίς γ, π.χ. Χουριέτ, Μιλιέτ (hürriyet, milliyet).

Όπως και να προφέρεται το Türkiye, είναι γεγονός ότι οι Τούρκοι έτσι γράφουν τη χώρα τους. Ωστόσο, υπάρχουν πάρα πολλές χώρες που ονομάζονται αλλιώς από τους κατοίκους τους και αλλιώς από τις επικρατέστερες ξένες γλώσσες -ή και όλες. Και αυτό συχνά οφείλεται όχι σε αποικιακό παρελθόν αλλά στις δαιδαλώδεις διαδρομές της ιστορίας. Η Φινλανδία λέγεται απ’ όλους κάπως έτσι αλλά Suomi από τους Φινλανδούς, οι Γερμανοί λένε Deutschland τη χώρα τους αλλά σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες ακούγονται ονόματα όπως Germany, Allemagne, Νiemcy και άλλα (απορώ πώς δεν έχω γράψει άρθρο για το θέμα), την Αλβανία οι ίδιοι οι Αλβανοί τη λένε Shqipëria, και βέβαια την Ελλάδα άλλοι τη λένε Greece, άλλοι Γιουνάν… και σχεδόν κανείς Hellas παρά μόνο σε πολύ επίσημο επίπεδο (θυμάστε την κίνηση παλιότερα να ονομαστούμε Χελίν😉

Όταν υπάρχουν τόσες και τόσες περιπτώσεις, φανταζει περίεργη η κίνηση των γειτόνων, δηλαδή του Ερντογάν που όπως όλα δείχνουν είναι ο εμπνευστής της. Είναι κάπως αστείο, αλλά φαίνεται ότι βασικός λόγος για την αλλαγή είναι ότι το παλιό όνομα της χώρας στα αγγλικά, Turkey, συμπίπτει με την ονομασία του πουλιού γαλοπούλα, turkey, πάντα στα αγγλικά.

Το αγγλόφωνο τουρκικό δίκτυο TRT World έχει ήδη υλοποιήσει την αλλαγή και, όπως εξήγησε σε ανακοίνωσή του, αν γκουγκλίσετε τον όρο “Turkey” θα πάρετε ένα συνονθύλευμα από εικόνες, άρθρα και ορισμούς λεξικών που συγχέουν τη χώρα με το πουλί Meleagris, ένα μεγάλο πουλί ιθαγενές της Βόρειας Αμερικής που συνηθίζουν να το τρώνε τα Χριστούγεννα και την Ημέρα των Ευχαριστιών. Εξάλλου, συνεχίζει, αν ανατρέξετε στο Cambridge Dictionary θα δείτε ότι κάποιοι ορισμοί του ‘turkey’ είναι ‘something that fails badly’ ή ‘a stupid or silly person’.

Να το σκεφτούμε αυτό: Μια χώρα αλλάζει το επίσημο όνομά της επειδή προκαλεί έναν ενοχλητικό συνειρμό στα αγγλικά και μόνο. Πράγματι, μόνο στα αγγλικά λέγεται turkey η γαλοπούλα και μόνο στα αγγλικά υπάρχουν οι αργκοτικές σημασίες «ηλίθιος» και «παταγώδης αποτυχία», που βέβαια ασφαλώς προέρχονται από τη γαλοπούλα και όχι από την Τουρκία. Λέει πολλά αυτό για την απόλυτη κυριαρχία της αγγλικής στα χρόνια του Διαδικτύου.

Υπερδνειστερία (μια συνεργασία του Ρογήρου)

Με τον πόλεμο στην Ουκρανία έχει έρθει στην επικαιρότητα και η Υπερδνειστερία, αυτή η περιοχή που έχει αποσχιστεί από τη Μολδαβία, μια απόσχιση παγιωμένη και παγωμένη εδώ και πολλά χρόνια που απειλεί τώρα ν’ ανάψει φωτιές. Κι έτσι, συνειδητοποίησαν πολλοί, εκτός από τους ποδοσφαιρόφιλους, την ύπαρξη αυτού του μη αναγνωρισμένου κράτους, ενώ ως τώρα το αγνοούσαν -χαριτολογώντας, κάποιος έγραψε ότι νόμιζε πως «υπερδνειστερία» είναι κάποια περίεργη πάθηση, σαν την υπερμετρωπία ας πούμε ή τον υπερθυρεοειδισμό.

Οι ποδοσφαιρόφιλοι βέβαια είχαν μάθει από νωρίτερα την ύπαρξη της Υπερδνειστερίας χάρη στις μεγάλες (τηρουμένων των αναλογιών) επιτυχίες της Σερίφ Τιρασπόλ, που νίκησε και τη Ρεάλ μέσα στη Μαδρίτη στους φετινούς ομίλους του ΤσουΛου.

Όμως η περιοχή έχει και ιστορία -και αυτήν την εκθέτει ωραία ένα σημείωμα του φίλου μας του Ρογήρου στο Φέισμπουκ. Με την άδειά του το αναδημοσιεύω εδώ -άλλωστε, ένα τμήμα του είχε μπει στο ιστολόγιο ως σχόλιο, τότε που συζητούσαμε για τη Σερίφ Τιρασπόλ.

Όπως θα μάθουμε (εγώ τουλάχιστον δεν το ήξερα) υπήρχε και παλιότερα μόρφωμα με το όνομα «Υπερδνειστερία», αν και πολύ μεγαλύτερη, σχεδόν δεκαπλάσια σε έκταση. Ήταν το δώρο των Γερμανών Ναζί στον Ρουμάνο δικτάτορα για να τον πείσουν να συμμετάσχει στην επίθεση στο ανατολικό μέτωπο.

Πριν δώσω τον λόγο στον Ρογήρο, και για να προλάβω ερωτήσεις, το όνομα του ποταμού Δνείστερου (Τύρας στα αρχαία ελληνικά) έχει σαρματική ή σκυθική προέλευση -το πρώτο συνθετικό, Danu, είναι ίδιο και στον Δνείπερο, τον Δούναβη και τον Ντον. Κατά μία ετυμολογία, Δνείστερος είναι το κοντινό ποτάμι στα σαρματικά και Δνείπερος το πέρα ποτάμι. Και ο λόγος στον Ρογήρο:

Υπερδνειστερία;

Καθώς η Υπερδνειστερία κάνει την εμφάνισή της στις ειδήσεις (δυστυχώς όχι για καλό) όλο και συχνότερα… κι επειδή τα μέσα ενημέρωσης αρκούνται συνήθως στην παράθεση των γεγονότων μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ίσως και να μην έβλαπτε να πούμε δυο λόγια σχετικά με το θέμα αυτό.

Ι. Ας ξεκινήσουμε με μια ουσιώδη διαπίστωση: η Υπερδνειστερία ήταν ευθύς εξαρχής ξένο σώμα για τη Μολδαβία, μια εδαφική μεταμόσχευση που δεν έπιασε ποτέ.’

Από πού πάνε για το Καμερούν;

Το ευφυολόγημα λέει ότι τώρα με την πανδημία οι ξένοι θα μάθουν καλά το ελληνικό αλφάβητο, καθώς οι νέες παραλλαγές ονοματίζονται με γράμματα του αλφαβήτου μας. Εμείς πάλι, που το ξέρουμε, θα μάθουμε Γεωγραφία, αφού πολλές παραλλαγές, πριν πάρουν αλφαβητικό όνομα, ονοματίζονται, πρόχειρα κι ανεπίσημα, από τη χώρα στην οποία εντοπίστηκαν ή από την οποία προήλθαν (ή θεωρείται ότι προήλθαν).

Έτσι, τον περασμένο μήνα η παραλλαγή Όμικρον έφερε για λίγο τη Μποτσουάνα κάτω από τον προβολέα της διεθνούς προσοχής -και τώρα μια καινούργια παραλλαγή εντοπίστηκε στη νότια Γαλλία, σε άνθρωπο που είχε ταξιδέψει στο Καμερούν.

Το επίσημο όνομα της παραλλαγής είναι Β.1.640.2, και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ότι περιλαμβάνει 46 μεταλλάξεις. Ο ασθενής, που νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο IHU της Μασσαλίας, είχε μεταδώσει την παραλλαγή σε άλλα 12 άτομα. Μια άλλη προσωρινή ονομασία της παραλλαγής είναι «παραλλαγή IHU» ακριβώς επειδή εντοπίστηκε στο συγκεκριμένο νοσοκομείο.

Κι έτσι στο σημερινό μας άρθρο θα μιλήσουμε όχι για την καινούργια παραλλαγή καθαυτή, διότι μικροβιολόγοι δεν είμαστε, αλλά για το Καμερούν, από το οποίο φαίνεται να προηλθε.

Το  Καμερούν, λοιπόν, που βλέπουμε αριστερά τη σημαία του, είναι χώρα της δυτικής-κεντρικής Αφρικής. Βρίσκεται ακριβώς στο σημείο όπου η ακτογραμμή της Αφρικής κάνει γωνία περίπου 90 μοιρών και από περίπου οριζόντια γίνεται σχεδόν κατακόρυφη.

Το Καμερούν έχει έκταση 475.000 τ.χ. (τρεισήμισι φορές πιο πάνω από την Ελλάδα) και πληθυσμό κάπου 25 εκατομμύρια. Στα τέλη του 19ου αιώνα, η περιοχή έγινε γερμανική αποικία. Όταν, μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, οι νικητές πήραν όλες τις αποικίες της ηττημένης Γερμανίας, το Καμερούν το μοιράστηκαν Γάλλοι και Άγγλοι -το μεγαλύτερο μέρος έγινε γαλλικό. Το γαλλικό Καμερούν κέρδισε την ανεξαρτησία του το 1960, οπότε και στο νέο κράτος προσχώρησαν οι υπό αγγλικό έλεγχο περιοχές. Η χώρα αρχικά ήταν ομοσπονδιακή δημοκρατία και αργότερα έγινε ενιαίο κράτος.

Πρόστιμο 100 ευρώ σε όποιον δεν ξέρει την Μποτσουάνα!

Ήθελα να γράψω ένα άρθρο για την Μποτσουάνα, που έγινε ξαφνικά διάσημη με την παραλλαγή Ο του κορονοϊού, αλλά επειδή είχαμε δεσμευμένη την Τρίτη (κείμενο 1821) και την Τετάρτη (μηνολόγιο) το ανέβαλα για σήμερα -και αφού στο μεταξύ έσκασε και το πρόστιμο των 100 ευρώ, αναπόφευκτα θα συνδυάσω τα δυο θέματα, κυρίως στον τίτλο, ενώ περιμένω και τα σχόλιά σας. Bέβαια, συζητήσαμε μερικά πράγματα για τη χώρα στα μεζεδάκια του Σαββάτου, αλλά δεν νομίζω ότι καλύψαμε το θέμα.

Η Μποτσουάνα λοιπόν είναι χώρα της νότιας Αφρικής. Είναι περίκλειστη, χωρίς έξοδο στη θάλασσα, όπως βλέπετε.

Η Μποτσουάνα έχει μάλλον μεγάλη έκταση, 580.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, τέσσερις και βαλε φορές η Ελλάδα, και για να πάρετε κι ένα άλλο μέτρο σύγκρισης να πούμε ότι είναι μεγαλύτερη απο την ηπειρωτική Γαλλία (το εξάγωνο, χωρίς τα υπερπόντια εδάφη). Ωστόσο, ενώ η Γαλλία έχει 65+ εκατομμύρια πληθυσμό, η Μποτσουάνα έχει 2.300.000 μόνο, κάτι που εξηγείται αν δούμε πιο προσεχτικά, αφού το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης της χώρας το πιάνει η έρημος Καλαχάρι (εγώ την είχα ακούσει πριν μάθω τη χώρα). Είναι λοιπόν η Μποτσουάνα μια από τις πιο αραιοκατοικημένες χώρες του πλανήτη -θα άξιζε κάποτε να δούμε σε ένα άρθρο τις δυο άκρες του φάσματος με τις πυκνοκατοικημένες και τις αραιοκατοικημένες χώρες.

Πρωτεύουσα της Μποτσουάνας είναι η Γκαμπορόνε. Ναι, το όνομα της χώρας το κλίνω, και αν θέλετε το συζητάμε. Τώρα που έγινε διάσημη η «παραλλαγή/μετάλλαξη της Μποτσουάνας» στα μέσα ενημέρωσης, είδα ότι τα περισσοτερα είχαν άκλιτο το όνομα, αλλά δεν συμφωνώ. Εφόσον τα θηλυκά γεωγραφικά ονόματα σε -α είναι εκ κατασκευής προσαρμοσμένα στο τυπικό της ελληνικής, δεν υπάρχει λόγος να μένουν άκλιτα. Έτσι, εγώ κλίνω όλα τα ονόματα χωρών ή πολιτειών των ΗΠΑ: της Μποτσουάνας, της Φλόριντας, της Καλιφόρνιας, της Ζάμπιας, της Νικαράγουας, της Γιούτας, της Νεβάντας, της Ναμίμπιας.

Η πλειοψηφούσα εθνοτική ομάδα στην Μποτσουάνα (Botswana) είναι οι Τσουάνα (Tswana). Δεν είναι σύμπτωση η κοινή κατάληξη. Επίσημη γλώσσα είναι τα αγγλικά, αλλά η επικρατούσα γλώσσα είναι η Σετσουάνα, Setswana, το βλέπετε το πατερνάκι; Που συνεχίζεται, διότι ο Μποτσουανέζος, να τον πούμε έτσι, λέγεται Motswana στον ενικό και Batswana στον πληθυντικό. Πρόκειται για γλώσσα της οικογένειας των Μπαντού, που δουλεύει με προθήματα, όχι όπως η δική μας με επιθήματα-καταλήξεις.

Από πού πάνε για το Σαχέλ;

Και ξαφνικά, μετά τη συμφωνία με τη Γαλλία, που συζητήθηκε κιόλας προχτές στη Βουλή, το τοπωνύμιο «Σαχέλ» έγινε λέξη της επικαιρότητας.

Πολλοί αγνοούσαν τη λέξη, άλλοι την είχαν ακούσει κι ήξεραν μέσες-άκρες τι αφορά. Κάποιοι αναρωτήθηκαν αν πρόκειται για μια καινούργια χώρα, ή ίσως για καινούργιο όνομα, για μετονομασία χώρας δηλαδή, όπως κάποτε η Δαχομέη, που μάθαμε στο σχολείο οι παλιότεροι, μετονομάστηκε το 1975 σε Μπενίν ή όπως η Άνω Βόλτα, που πολύ μας διασκέδαζε στο σχολείο γιατί αναρωτιόμασταν αν συνορεύει με την Κάτω Βόλτα, έδωσε τη θέση της στη Μπουρκίνα Φάσο.

Όχι όμως, το Σαχέλ δεν είναι χώρα, είναι ονομασία γεωγραφική, που έχει δοθεί σε μια μεγάλη περιοχή της Αφρικής.

Πρόκειται για τη λωρίδα γης που βλέπετε στον χάρτη, που βρίσκεται νότια από την έρημο Σαχάρα. Το Σαχέλ είναι το νοτιότερο βορειότερο τμήμα της υποσαχάριας Αφρικής και αποτελεί τη μεταβατική ζώνη ανάμεσα στην έρημο και στη ζώνη της σαβάνας νοτιότερα. Τα εδάφη εκεί είναι στέπες.

Με τη γεωγραφική του έννοια, το Σαχέλ εκτείνεται από τον Ατλαντικό (μάλιστα περιλαμβάνει και τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου, που δεν τα δείχνει δυτικά ο χάρτης) έως την Ερυθρά Θάλασσα, στην Ερυθραία. Καμιά ντουζίνα χώρες έχουν εδάφη τους μέσα στο Σαχέλ, έστω και μιαν ακρούλα τους (όπως η Νιγηρία ή το Καμερούν στον ακρότατο βορρά τους).

Η λέξη Σαχέλ, διαβάζω, ετυμολογείται από το αραβικό sāḥil, που θα πει όχθη. Ταιριάζει από μια άποψη στη λουρίδα που βλέπουμε στον χάρτη.

Όμως, υπάρχει και η πολιτική διάσταση του όρου Σαχέλ, και με τη διάσταση αυτή δεν μιλάμε για εδάφη αλλά για κράτη. Στη συζήτηση που έγινε για το Σαχέλ, δεν εννοείται η γεωγραφική έννοια του όρου, και όταν λέμε για την εμπλοκή της Γαλλίας στο Σαχέλ κανείς βέβαια δεν σκέφτεται το Σουδάν ή την Ερυθραία -αλλά μόνο τη δυτική Αφρική.

Με αυτή τη στενότερη έννοια, Σαχέλ είναι 5 χώρες, που έχουν άλλωστε συμπήξει και την ομάδα G5 του Σαχέλ: Μαυριτανία, Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρας, Τσαντ (από αριστερά προς τα δεξιά στον χάρτη). Οι πέντε αυτές χώρες έχουν το κοινό στοιχείο πως ήταν παλιότερα γαλλικές αποικίες και εξακολουθούν να βρίσκονται στη γαλλική σφαίρα επιρροής.

Η Μαυριτανία βέβαια δεν ανήκει μόνο στις 5 χώρες του Σαχέλ, αλλά και στις πέντε χώρες του Μαγκρέμπ, για να αναφέρω μιαν άλλη γεωγραφική ονομασία που την ακούμε συχνά. Το Μαγκρέμπ, που ετυμολογείται από το αραβικό maghrib και σημαίνει τη Δύση, περιλαμβάνει το Μαρόκο, τη Μαυριτανία, την Αλγερία, τη Λιβύη και την Τυνησία (καθώς και τα εδάφη της Δυτικής Σαχάρας). Στα αραβικά, ο όρος μπορεί να σημαίνει και απλώς το Μαρόκο. 

Και μια και πιάσαμε τους γεωγραφικούς όρους στην περιοχή, να αναφέρουμε και το Μασρέκ (Mashriq, Mashrek), με τον οποίο δηλώνεται το ανατολικό τμήμα του αραβικού κόσμου, δηλαδή Αίγυπτος, Σουδάν, αραβική χερσόνησος, Συρία, Ιράκ. Ετυμολογία αραβική, που σημαίνει ανατολή. Όπως βλέπουμε στον πρώτο χάρτη, το Σουδάν ανήκει και στο Μασρέκ και στο γεωγραφικό Σαχέλ. 

Κι αφού κλείσαμε την τριάδα, ας επιστρέψουμε στο Σαχέλ. Η Γαλλία έχει πολύχρονη στρατιωτική εμπλοκή στο Σαχέλ εναντίον τζιχαντιστικών ομάδων. Η επιχείρηση Μπαρκάν στο Μάλι ξεκίνησε το 2014, αποτελώντας τον διάδοχο προηγούμενων επιχειρήσεων. Έπειτα από το τελευταίο πραξικόπημα στη χώρα, ανακοινώθηκε ότι σταδιακά η επιχείρηση θα τερματιστεί, έως τις αρχές του επόμενου χρόνου, αλλά γαλλικές δυνάμεις θα παραμείνουν, σε πολυεθνικό όμως πλαίσιο. Και η G5 του Σαχέλ έχει αναπτύξει δυνάμεις εναντίον των τζιχαντιστών. Κάπου διάβασα ότι το Σαχέλ είναι το Αφγανιστάν της Γαλλίας και δεν βρήκα άστοχη την παρομοίωση.

Θα χρειαστεί να πάμε στο Σαχέλ; Δεν εννοώ ατομικά για τουρισμό, αναρωτιέμαι αν θα χρειαστεί να σταλεί ελληνικός στρατός να βοηθήσει τη Γαλλία στο Σαχέλ. Στο άρθρο 18 της αμυντικής συμφωνίας που υπογράψαμε με τη Γαλλία, προβλέπεται ότι η συνεργασία Ελλάδας-Γαλλίας μπορεί να λάβει και την μορφή «συμμετοχής σε κοινές αναπτύξεις δυνάμεων ή αναπτύξεις σε θέατρα επιχειρήσεων προς υποστήριξη κοινών συμφερόντων, όπως, για παράδειγμα, τις υπό γαλλική διοίκηση επιχειρήσεις στο Σαχέλ». Η αναφορά δεν είναι δεσμευτική, είναι όμως ενδεικτική. 

Βέβαια, η συμφωνία με τη Γαλλία προβλέπει στο άρθρο 2 αμοιβαία στρατιωτική συνδρομή, που είναι μια ευπρόσδεκτη εξασφάλιση απέναντι στις τουρκικές βλέψεις. Η συνδρομή ενεργοποιείται αν τα δύο μέρη «διαπιστώσουν από κοινού ότι μία ένοπλη επίθεση λαμβάνει χώρα εναντίον της επικράτειας ενός από τα δύο, σύμφωνα με το Άρθρο 51 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών». Αλλά, όπως επισημάνθηκε, η υφαλοκρηπίδα, ακόμη και μετά την οριοθέτησή της και η ΑΟΖ ακόμη και μετά την ανακήρυξη και οριοθέτησή της δεν συνιστούν «επικράτεια» στην οποία ασκείται εθνική κυριαρχία, αλλά ζώνες στις οποίες ασκούνται ειδικά κυριαρχικά δικαιώματα. Οπότε, η Τουρκία θα μπορεί π.χ. να παρενοχλεί και να παρεμποδίζει έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, έξω από τα 6 μίλια, χωρίς να ενεργοποιείται η συμφωνία. 

Οπότε, παρά το γεγονός ότι η προσέγγιση με τη Γαλλία προσφέρει πλεονεκτήματα, ίσως θα χρειαστεί να μάθουμε από πού πάνε για το Σαχέλ. 

 

Σιδηροδρομικά μεζεδάκια

Μην ψάχνετε στην επικαιρότητα για να βρείτε την αιτία του σημερινού μας τίτλου. Δεν ξέρω να συνέβη κάτι συνταραχτικό ή έστω αξιοσημείωτο τις προηγούμενες μέρες που να αφορά τα τρένα. Ο σιδηρόδρομος του τίτλου δεν είναι σύγχρονος, αλλά αρχαίος. Πανάρχαιος.

Πόσο αρχαίος; Από τον καιρό των Νεάντερταλ -διότι η αρχαιολογική σκαπάνη, όπως λέει το κλισέ, έφερε στο φως ίχνη σιδηροδρόμου μέσα σε σπηλιά της εποχής των Νεάντερταλ.

Κι αν δεν με πιστεύετε, δείτε τι έγραψαν διάφοροι ιστότοποι, ακόμα και απ’ αυτούς που θεωρούνται έγκυροι.

Σε μια σπηλιά λοιπόν στο Γιβραλτάρ, με ίχνη κατοίκησης εδώ και 40.000 χρόνια, «οι ερευνητές βρήκαν κατάλοιπα λύγκα, ύαινας και γρύπα, καθώς και έναν μεγάλο σιδηρόδρομο».

Σιδηρόδρομο, και μάλιστα μεγάλο; Να θυμίσουμε ότι στο Γιβραλτάρ ήταν οι Ηράκλειες στήλες. Φαίνεται πως ο πρόγονός μας είχε μείνει για πολύ καιρό εκεί και, μεταλαμπαδεύοντας τα φώτα του προκατακλυσμιαίου ελληνικού πολιτισμού, είχε εγκαταστήσει και την πρώτη σιδηροδρομική γραμμή της ιστορίας!

Όλα από μας τα πήρανε, αυτό είναι γνωστό, αλλά ίσως δεν έγιναν ακριβώς έτσι τα πράγματα.

Στην πραγματικότητα, ο σιδηρόδρομος υπάρχει μονάχα στη φαντασία του συντάκτη που ανέλαβε τη μετάφραση του άρθρου. Διότι, αν ανατρέξουμε στο πρωτότυπο, ή μάλλον σε ένα αγγλόφωνο άρθρο που ίσως χρησίμευσε ως βάση, διαβάζουμε:

On its floor, they found the remains of a Griffon vulture, a hyena and a lynx, animals fully capable of climbing up into the chamber. But they also found the shell of a dog whelk—a type of sea snail, which the researchers note would not have been able to climb up into the chamber. This, they note, suggests something carried it up there.

Λύγκας υπάρχει, ύαινα υπάρχει, κάτι που θα μπορούσε να αποδοθεί γρύπας υπάρχει, αλλά πού είναι ο μεγάλος σιδηρόδρομος;

Όλα δείχνουν ότι το dog whelk μεταφράστηκε «σιδηρόδρομος»! Αλλά το whelk είναι εκείνο το θαλάσσιο σαλιγκάρι που έχει κωνικό κοχλιωτό κέλυφος, που νομίζω ότι λέγεται «βούκινο» σε ορισμένα μέρη. Το πώς από το dog whelk φτάσαμε στον σιδηρόδρομο φαίνεται εξωφρενικό, αλλά εγώ άλλη εξήγηση δεν βρίσκω. Αν βρείτε εσείς στο αγγλικό άρθρο κάτι άλλο που να μπορεί να έδωσε την απόδοση «σιδηροδρομος», πείτε μου.

Πάντως, τουλάχιστον η Ναυτεμπορική διόρθωσε το λάθος, διότι έγινε αρκετή πλάκα στο Φέισμπουκ και στο Τουίτερ, κι έτσι τώρα το επίμαχο άρθρο περιορίζεται αιδημόνως στο: Κατά μήκος της επιφάνειάς του, οι ερευνητές βρήκαν κατάλοιπα λύγκα, ύαινας και γρύπα.

Βέβαια, και ο γρύπας είναι λάθος. Διότι ο γρύπας είναι μυθικό ζώο, με σώμα λιονταριού και κεφάλι και φτερά αετού, οπότε είναι αδύνατο να βρέθηκαν υπολείμματα γρύπα!

Στα αγγλικά, Griffon vulture είναι ένα απολύτως υπαρκτό πτηνό, το όρνιο. Το ακούς, βρε όρνιο;

* Και πριν προχωρήσουμε στα επόμενα μεζεδάκια, να παραθέσω ένα στιχούργημα που το εμπνεύστηκε ο φίλος Γιάννος Ευπραξιάδης μας ο Ακίνδυνος προχτές στο Τουίτερ:

Από τη Σαγιάδα στο Ποντικονήσι

Το σημερινό άρθρο είναι, ας πούμε, τουριστικό, αφού αναφέρεται σε τόπους που επισκεπτόμαστε συχνά το καλοκαίρι στις διακοπές. Επίσης, είναι άρθρο «δοκιμαστικό», με την έννοια ότι παρουσιάζω δυο ή τρία σημεία για τα οποία δεν είμαι βέβαιος, ελπίζοντας ότι θα διευκρινιστούν και θα αποσαφηνιστούν με τα σχόλιά σας.

Πώς θα πάμε από τη Σαγιάδα στο Ποντικονήσι; Αλλά και από ποια Σαγιάδα;

Διότι βέβαια εγώ μέχρι σήμερα μόνο μία Σαγιάδα ήξερα: το χωριό του νομού Θεσπρωτίας, που βρίσκεται πολύ κοντά στα αλβανικά σύνορα, απέναντι λοιπόν από την Κέρκυρα. Πρέπει να έχει ωραίες παραλίες εκεί, τουλάχιστον το χρώμα των νερών με είχε εντυπωσιάσει όταν είχα περάσει πρόπερσι επιστρέφοντας από μια εκδρομή στο Βουθρωτό (μέρος που σας συνιστώ να πάτε).

Καθώς αυτή η Σαγιάδα βρίσκεται πολύ κοντά στην Κέρκυρα, κατά καιρούς έχει προταθεί η ατμοπλοϊκή σύνδεσή τους, αλλά δεν ξέρω αν έχει ποτέ υλοποιηθεί.

Όμως, φίλος Κερκυραίος, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στο νησί, και το επισκέπτεται και τώρα πολύ συχνά, με ενημέρωσε έκπληκτος χτες-προχτές ότι σύμφωνα με το Google Maps, τους παντεπόπτες χάρτες του Γκουγκλ, υπάρχει και μια δεύτερη Σαγιάδα, αφού έτσι ονομάζεται, στον χάρτη αυτόν, μια συνοικία της Κέρκυρας, πλάι στο Μαντούκι. Για του λόγου το αληθές:

Ο φίλος μου ορκίζεται ότι ποτέ του δεν έχει ακούσει Σαγιάδα ως όνομα γειτονιάς της Κέρκυρας, αν και φυσικά ήξερε το αντικρινό ψαροχώρι της Θεσπρωτίας. Απορούσε ο φίλος μου λοιπόν πώς μπηκε αυτό το όνομα εκεί και, μεταξύ σοβαρού και αστείου αναρωτήθηκε αν υπάρχει πιθανότητα αυτό το ανύπαρκτο (κατά τη γνώμη του) όνομα να καθιερωθεί στο μέλλον, αφού θα το βλέπουν τόσες χιλιάδες επισκέπτες, αλλά και μόνιμοι κάτοικοι.

Εγώ έχω εμπιστοσύνη στον φίλο μου, αλλά βέβαια κανείς δεν είναι παντογνώστης. Οπότε, το πρώτο σημείο που θα ήθελα να ξεκαθαριστεί στα σχόλιά σας είναι αν κάποιος άλλος Κερκυραίος (έχουμε δα κάμποσους) του ιστολογίου ξέρει κερκυραϊκή γειτονιά με το όνομα Σαγιάδα. Δεν το θεωρώ πιθανό, αλλά ας το κοιτάξουμε.

Τοπωνύμια και διοικητική διαίρεση του 1821

Όποιος διαβάζει τον Μακρυγιάννη ή άλλα κείμενα της εποχής του 1821 συναντάει τοπωνύμια που δεν ισχύουν σήμερα, που μπορεί να τον παραξενεύουν και να χρειαστεί να τα αναζητήσει. Πολλά από αυτά είναι αρκετά γνωστά, έτσι οι περισσότεροι ξέρουμε πως το Ζιτούνι είναι η Λαμία και πως το σημερινό Αίγιο είναι η παλιά Βοστίτσα. Κάποια άλλα, όχι και τόσο. Αν διαβάσετε για το Μεσολόγγι και την πολιορκία του αποκλείεται να μη συναντήσετε το Δραγαμέστο, αλλά ίσως να μη βρείτε πού είναι. Μπορεί μάλιστα να βρείτε ότι το Δραγαμέστο είναι ο Αστακός, που είναι ανακρίβεια -ο σημερινός Αστακός είναι η Σκάλα του Δραγαμέστου, το χωριό που λεγόταν τότε Δραγαμέστο λέγεται σήμερα Καραϊσκάκης, 5 χιλιόμετρα πιο μέσα.

Ακόμα, θα βρείτε αντικρουόμενες πληροφορίες για τη διοικητική διαίρεση που είχαν επί τουρκοκρατίας τα εδάφη που αποτέλεσαν στη συνέχεια το νεοελληνικό κράτος. Μετά τη μεταρρύθμιση του 1867 η διοικητική διαίρεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας εξορθολογίστηκε και απέκτησε ως πρώτη βαθμίδα το βιλαέτι. Tα βιλαέτια υποδιαιρούνταν σε σαντζάκια και τα σαντζάκια σε καζάδες.

Στην αγγλική Βικιπαίδεια βρίσκω ότι περί το 1900, εδάφη του σημερινού ελληνικού κράτους ανήκαν στα βιλαέτια των Ιωαννίνων, του Μοναστηρίου, της Σαλονίκης, της Αδριανούπολης, της Κρήτης και του Αρχιπελάγους. Το βιλαέτι του Αρχιπελάγους υποδιαιρούταν στα σαντζάκια της Ρόδου, της Μυτιλήνης, της Χίου, της Κω και της Κύπρου. Της Κρήτης στα σαντζάκια των Χανίων, των Σφακιών, του Ρεθύμνου, του Χάντακα και του Λασιθιού.

Πριν το 1867 τα πράγματα είναι πιο συγκεχυμένα. Η πρώτη βαθμίδα δεν ήταν το βιλαέτι αλλά το εγιαλέτι. Τις παραμονές του 1821, τα εδάφη του ελλαδικού χώρου ανήκαν στα εγιαλέτια της Ρούμελης (που έπιανε το μεγαλύτερο μέρος των Βαλκανίων), της Άσπρης Θάλασσας, του Μοριά και της Κρήτης.

Και πάλι τα εγιαλέτια υποδιαιρούνταν σε σαντζάκια και αυτά σε καζάδες. Στο εγιαλέτι της Ρούμελης ανήκε, για παράδειγμα το σαντζάκι του Κάρλελι που συμπίπτει περίπου με τη σημερινή Αιτωλοακαρνανία. Γιατί Κάρλελι; Επειδή πριν γίνουν οθωμανικά τα εδάφη αυτά ανήκαν στον Κάρολο Τόκκο. Το Κάρλελι τον 17ο αιώνα υποδιαιρούταν σε έξι καζάδες: Αγια Μαύρα, Βόνιτσα, Αγγελόκαστρο, Ξηρόμερο, Βάλτος, Βραχώρι. Το 1684 οι Βενετοί κατάκτησαν την Αγία Μαύρα (Λευκάδα) και τη Βόνιτσα, οπότε έγινε διοικητική αναδιάρθρωση.

Το εγιαλέτι του Μοριά σχηματίστηκε μετά την ανακατάληψη του Μοριά το 1715. Αποσπάστηκε από το εγιαλέτι της Ασπρης Θάλασσας. Φαίνεται όμως ότι κατ’ εξαίρεση το εγιαλέτι αυτό δεν διαιρέθηκε σε σαντζάκια (και αυτά σε καζάδες) αλλά απευθείας σε καζάδες. Ο καζάς ως γεωγραφική περιοχή υπόκειταν στη νομική και διοικητική δικαιοδοσία ενός καδή (δικαστή), γι’ αυτό και ονομαζόταν και καδηλίκι. Σε κειμενα της εποχής μπορεί να δείτε για τα 24 καδηλίκια του Μοριά.

24 νομίζω πως ηταν και οι επαρχίες του Μοριά επί Βενετών. Ο αριθμός των διοικητικών μονάδων του Μοριά παρέμεινε εκεί κοντά, άλλοτε 22, άλλοτε 23, μέχρι το 1821. Στην έκθεση που υπέβαλε ο Καποδίστριας στις προστάτιδες δυνάμεις το 1828 (τα «ερωτήματα των πρέσβεων» όπως λέγονται) αναφέρει ότι η Πελοπόννησος διαιρούταν επί Οθωμανών σε 24 επαρχίες: Κόρινθος, Βοστίτσα (Αίγιο), Καλάβρυτα, Πάτρα, Γαστούνη, Πύργος, Καρύταινα, Αρκαδιά (Κυπαρισσία), Νεόκαστρο (Πύλος), Μοθώνη, Κορώνη, Ανδρούσα, Νησί (Μεσσήνη), Καλαμάτα, Λεοντάρι, Μυστράς, Μονεμβασία, Τριπολιτσά, Άγιος Πέτρος, Πραστός, Άργος, Εμπλάκικα, Φανάρι [Ανδρίτσαινα] και Κάτω Ναχαγές (Ερμιονίδα). Να σημειωθεί ότι απουσιάζει η Μάνη, η οποία ήταν αυτόνομη φόρου υποτελής ηγεμονία.

Νησιώτικο φωτογεωγραφικό κουίζ

Καιρό έχουμε να βάλουμε κουίζ στο ιστολόγιο, κάπου 6 μήνες. Mια και είναι καλοκαίρι, σκέφτηκα να ταξιδέψουμε στα νησιά, οπότε θα βάλω ένα φωτογεωγραφικό κουίζ με ελληνικά νησιά. Θυμίζω ότι είχαμε βάλει, τον Σεπτέμβριο του 2018, ένα δύσκολο φωτογεωγραφικό κουίζ με φωτογραφίες τοπίων από διάφορες χώρες του κόσμου, και μετά, τον Μάρτιο του 2019, με φωτογραφίες από ελληνικές πόλεις.

Θα σας παρουσιάσω οχτώ φωτογραφίες από ελληνικά νησιά και θα σας ζητήσω να μαντέψετε σε ποιο νησί βρίσκεται το τοπίο που παρουσιάζεται. Θα σας δώσω 5 επιλογές για να διαλέξετε κάθε φορά.

Τα δυο μεγάλα νησιά, Κρήτη και Ευβοια, τα έχω εξαιρέσει. Οπότε, θα διαλέξετε από τα άλλα. Επίσης, η φωτογραφία δεν είναι παρμένη κατ ανάγκη στη Χώρα του κάθε νησιού.

Το κουίζ θα κρατήσει ως τις 7.30 ώρα Ελλάδος τουλάχιστον, εκτός αν υπάρχει ακόμα συμμετοχή. Η συμμετοχή δεν θα γίνει σε ειδικές σελίδες, αλλά εδώ, στα σχόλιά σας, πχ θα γράψετε:

1-Α, 2-Γ, 3-Ε, 4-Δ, 4-Β, 6-Α, 7-Α, 8-Ε (τυχαία τα έβαλα, εννοείται).

Στα σχόλια επίσης μπορείτε να συζητάτε ό,τι θέλετε. Επιτρέπεται να αλλάξετε κάποια πρόβλεψή σας αλλά βέβαια ακυρώνεται η προηγούμενη. Για να με διευκολύνετε, αν θέλετε να αλλάξετε μία πρόβλεψη θα σας παρακαλέσω να επαναλαμβάνετε όλο το σετ των προβλέψεών σας, όχι μόνο εκείνη που αλλάζετε.

Ξεκινάμε λοιπόν.

1.

Από πού είναι η φωτογραφία;

Α. Ιθάκη
Β. Σκόπελος
Γ. Σπέτσες
Δ. Λήμνος
Ε. Λέρος

2.

Από ποιο νησί είναι η φωτογραφία;

Α. Σίφνος
Β. Παξοί
Γ. Κάλυμνος
Δ. Ικαρία
Ε. Αμοργός

3.

Από πού είναι αυτή η νυχτερινή φωτογραφία;

Α. Αίγινα
Β. Κάρπαθος
Γ. Λέσβος
Δ. Ζάκυνθος
Ε. Νάξος

4.

Και πάλι, από ποιο νησί;

Α. Αστυπάλαια
Β. Θήρα
Γ. Σέριφος
Δ. Ανάφη
Ε. Σκύρος

5.

Ποιο νησί;

Α. Ζάκυνθος
Β. Χίος
Γ. Νάξος
Δ. Κως
Ε. Άνδρος

6.

Από πού είναι;

Α. Αλόννησος
Β. Κίμωλος
Γ. Αμοργός
Δ. Νίσυρος
Ε. Οθωνοί

7.

Εδώ πάλι, πού είναι;

Α. Σίκινος
Β. Αστυπάλαια
Γ. Ανάφη
Δ. Θήρα
Ε. Κύθηρα

8.

Α. Λέρος
Β. Σκιάθος
Γ. Τήνος
Δ. Ικαρία
Ε. Πάρος

Και εδώ τελείωσε το φωτογεωγραφικό κουίζ μας. Οι νικητές θα κερδίσουν από 2 εισιτ… άκυρο, θα μοιραστούν ένα ταψί σπαμακόπιτα και απεριόριστη δόξα.

Περιμένω λοιπόν τη συμμετοχή σας!

ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

1. Είναι το Β, Σκόπελος
2. Είναι το Ε, Αμοργός, τα Κατάπολα θαρρώ
3. Είναι το Γ, Λέσβος
4. Είναι το Α, Αστυπάλαια -το κάστρο των Κουερίνι
5. Είναι το Α, Ζάκυνθος
6. Είναι το Δ, Νίσυρος
7. Είναι το Γ, Ανάφη
8. Είναι το Ε, Πάρος, η Νάουσα

Οπότε, η νικήτρια στήλη μας διαμορφώνεται ως εξής:

Β
Ε
Γ
Α
Α
Δ
Γ
Ε

Το κουίζ αποδείχτηκε εύκολο (διέρρευσαν και κάποια θέματα….) κι έτσι είχαμε αρκετούς με 8/8 επιτυχίες. Το απόλυτο σκορ, που λέει το κλισέ, πέτυχαν, κατά σειρά εμφανίσεως: IL.K., ΓΤ, ΣΠ, Χαρούλα, NeoKid, Μιχάλης Νικολάου, Γιάννης Μαλλιαρός, Faltsos. Μοιράζονται σπαμακόπιτα και απεριόριστη δόξα. Λίγο πιο απεριόριστη από των αλλωνών ,η δόξα του ΣΠ και του Faltsos, που είχαν πιάσει 8/8 και στο προηγούμενο φωτογεωγραφικό κουίζ.

Πήραν μέρος 24 φίλοι και οι σωστές τους απαντήσεις είχαν την εξής κατανομή, αν μέτρησα σωστά:

1. 15
2. 17
3. 19
4. 19
5. 17
6. 16
7. 16
8. 18

δηλαδή μικρές διαφορές είχαμε.

Μέχρι το επόμενο κουίζ… καλά μπάνια σε οσους διακοπεύουν!

Μεζεδάκια με ελευθερία, ισότητα και αδελφότητα

Ο λόγος που δίνω αυτόν τον τίτλο στο εβδομαδιαίο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο δεν είναι (μόνο) ότι την εβδομάδα που μας πέρασε είχαμε την εθνική γιορτή της Γαλλίας που είναι και η επέτειος της άλωσης της Βαστίλλης και της έναρξης της μεγάλης Γαλλικής Επαναστασης. Είναι (επίσης) ότι θα σχολιάσουμε μια συζήτηση που έγινε στον μικρόκοσμο των σόσιαλ, σχετικά με το αν είναι λάθος (!) να αποδίδεται «Ελευθερία-Ισότητα-Αδελφότητα» στα ελληνικά το πασίγνωστο τρίπτυχο των ιδανικών της Επανάστασης, το Liberté, Egalité, Fraternité. Θα μπορούσα (και ίσως θα έπρεπε, δεν ξέρω) να αφιερώσω ξεχωριστό άρθρο σε αυτή τη συζήτηση, αλλά τελικά αποφάσισα να τη στριμώξω στην πιατέλα, ελπίζοντας να μην επισκιάσει τα άλλα μεζεδάκια.

* Και ξεκινάμε με ένα ορντέβρ, της κατηγορίας των άχρηστων εισαγωγικών.

Σε ρεπορτάζ για… κλοπή λειψάνου του αγίου Νεκταρίου, που έγινε στη Ναύπακτο, διαβαζουμε ότι: αναμένεται στο χώρο και η σήμανση προκειμένου να «πάρει» αποτυπώματα.

Καταλάβατε; Πηγαίνουν εκεί, κάνουν ότι παίρνουν αποτυπώματα, στην πραγματικότητα όμως δεν παιρνουν και παίζουν όλη τη μέρα τάβλι στο καφενείο.

Αλλά εγώ ήξερα ότι ο άγιος Νεκτάριος βρίσκεται θαμμένος στην Αιγινα. Πώς γίνεται το λείψανό του να είναι στη Ναύπακτο; Θα μου πειτε, λείψανο μπορεί να είναι ένα μέλος του αγίου, ένα δάχτυλο ακόμα. Αλλά κι αυτός ο διαμελισμός δεν είναι τάχα ιεροσυλία;

* Φωτογραφικό μπέρδεμα στο Λίμπεραλ.

Το άρθρο για τη δήλωση του εφοπλιστή Μαρτίνου συνοδεύτηκε από φωτογραφία του… Ανδρέα Μαρτίνη, που ήταν διοικητής στο νοσοκομείο Ερρίκος Ντυνάν και αν θυμάμαι καλά έχει καταδικαστεί για ξέπλυμα χρήματος -αλλά δεν μπήκε φυλακή διότι δεν έκλεψε μπρίζες.

Βέβαια και η δήλωση του Μαρτίνου έχει ενδιαφέρον γλωσσικό, μια και προσθέτει έναν καινούργιο όρο στην τρισχιλιετή μας, αλλά και παρουσιάζει τρικυμισμένη σύνταξη, όχι περίεργο βέβαια από έναν άνθρωπο της θάλασσας:

«Η τζαμοποίηση τής Αγίας Σοφίας είναι προσβολή για την διεθνή κοινότητα και μία ακόμη εξοργιστική και κραυγαλαία [sic] αναίτια πρόκληση τής Τουρκίας πού πλέον καταστεί σαφές ότι δεν μπορεί να υπάρχουν επί ίσοις όροις συνομιλίες μέ ένα ισλαμιστικό εθνικιστικό καθεστώς»

Σημειώνουμε λοιπόν τη τζαμοποίηση. Κατά τα άλλα, εμείς οι απλοί θνητοί, που δεν έχουμε εφοπλιστικές περγαμηνές, θα συνεχίσουμε να γράφουμε ότι το τάδε γεγονός «καθιστά σαφές», ή «κάνει σαφές» αν δεν θέλουμε να φορέσουμε φαρδομάνικα, ή «δείχνει καθαρά/ολοφάνερα» ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων.

* Κι ένα από την Αυγή. Σε άρθρο για την αστυνομική καταστολή διαβάζω «Και οι εποχούμενοι άνδρες των ανασυσταθέντων ειδικών μονάδων της αστυνομίας….»

Λάθος βέβαια, αφού οι μονάδες είναι θηλυκές και ο τύπος της μετοχής αρσενικός, λάθος συχνότατο, στην ατέλειωτη σειρά των -θέντων, των πληγέντων περιοχών και των δοθέντων εξηγήσεων.

Λάθος βέβαια, αλλά ποιο στόμα θα πει το σωστό; «των ανασυσταθεισών ειδικών μονάδων»; Και είναι και σφιχτή η σύνταξη εδώ και δεν σηκώνει εύκολα την ανάλυση της μετοχής. Των ανασυσταμένων ειδικών μονάδων θα έβαζα εγώ. Το στομάχι μου δεν αντέχει το «ανασυσταθεισών». Καλά έλεγε ο Ροΐδης για αυτόματη εξέγερση του αυτιού μας.

* Και περνάμε στο κυρίως πιάτο ή τέλος πάντων στο μεζεδάκι που τιτλοδότησε (το λέμε αυτό; οι χημικοί το δέχονται;) το σημερινό μας άρθρο.

Τρεις χώρες σε τρεις ώρες

Χτες πέρασα από τρεις χώρες μέσα σε τρεις ώρες. Θα μου πείτε, εδώ στο Λουξεμβούργο, που είναι σε μέγεθος λίγο μικρότερο από τον νομό Ηλείας, κάτι τέτοιο δεν είναι και μεγάλο κατόρθωμα -λίγο να αφαιρεθείς ενώ οδηγείς, βγήκες από τα σύνορα που λέει ο λόγος. Ωστόσο, εγώ δεν οδηγούσα, περπατούσα -με τα πόδια πέρασα από τρεις χώρες σε τρεις ώρες.

Για να το καταφέρει κανείς αυτό, βέβαια, πρέπει να βρεθεί κοντά σε τριεθνές σημείο. Τριεθνές είναι το σημείο όπου συναντιούνται τα σύνορα τριών χωρών. Πριν από πέντε χρόνια είχα κάνει σύντομα λογο για τα τριεθνή σημεία, με αφορμή κάποιο μεταφραστικό λάθος σε άρθρο, και είχα υποσχεθεί κάποτε να γράψω άρθρο για τα τριεθνή -ε, ήρθε η ώρα.

Η Ελλάδα έχει τρία τριεθνή σημεία -για τους φαντάρους, βεβαια, το διάσημο είναι το τριεθνές του Έβρου, με Βουλγαρία και Τουρκία, που το λέγαμε παλιά «η πινέζα στον χάρτη» επειδή (υποτίθεται ότι) είναι τόσο ψηλά που να το σκεπάζει η μία από τις πινέζες που συγκρατούν τον χάρτη στον τοίχο και που ήταν και τόπος δυσμενούς μετάθεσης παλιά (και ακόμα θα είναι, ίσως). Το άλλο τριεθνές είναι μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας και Βόρειας Μακεδονίας, λίγο πιο πάνω από τα Άνω Πορόια στο νομό Σερρών, και το τρίτο τριεθνές είναι μεταξύ Αλβανίας, Ελλάδας και Βόρειας Μακεδονίας, μέσα στη λίμνη Πρέσπα. Όταν είχα πάει στους Ψαράδες, είχαμε πάρει βάρκα και είχαμε πάει κοντά στο τριεθνές -ή, τέλος πάντων, έτσι έλεγε ο βαρκάρης.

Ο αριθμός των τριεθνών σημείων κάθε χώρας είναι συνάρτηση όχι μόνο της έκτασής αλλά και του αριθμού των χωρών με τις οποίες συνορεύει. Η τεράστια Κίνα έχει 16 τριεθνή, τα περισσότερα στον κόσμο, αλλά οι ΗΠΑ δεν έχουν κανενα. Το μικρό Λουξεμβούργο έχει τρία τριεθνή ενώ η Ισπανία έχει δύο όλα κι όλα κι αυτά χάρη στη μικροσκοπική Ανδόρρα. Η Αυστρία δεν είναι πολύ μεγάλη αλλά ως περίκλειστη χώρα και με πολλές όμορες έχει εννιά τριεθνή.

Τετραεθνές σημείο δεν υπάρχει. Κάποιοι θεωρούν τετραεθνές το σημείο ανάμεσα σε Μποτσβάνα-Ναμίμπια-Ζάμπια και Ζιμπάμπουε, όμως δεν είναι γνήσιο τετραεθνές αλλά δύο τριεθνή σε μικρή απόσταση μεταξύ τους. Αν πάλι κατέβουμε σε υποεθνικές οντότητες (άλα τις) ένα τετρασημείο βρίσκουμε στις ΗΠΑ, στο σημείο όπου συναντιούνται τα σύνορα ανάμεσα σε Αριζόνα, Κολοράντο, Νέο Μεξικό και Γιούτα, όπου, άμα δείτε στον χάρτη τα σύνορα είναι σαν να τα έχεις χαράξει με τον χάρακα (διότι, μάλλον, τα χάραξαν με τον χάρακα).

Υπάρχει όμως κι ένα άλλο πρώην τετραεθνές σημείο, που τώρα έχει υποβιβαστεί σε τριεθνές. Κοντά στο Άαχεν βρίσκεται το τριεθνές σημείο Γερμανίας-Ολλανδίας και Βελγίου -και ταυτόχρονα, στην ολλανδική πλευρά, η κορυφή με το μεγαλύτερο υψόμετρο της Ολλανδίας, στο δυσθεώρητο ύψος των 321 μέτρων. Είχα λοιπόν πάει εκεί, έχουν κι ένα μιραδόρ, παρατηρητήριο, που ανεβαίνεις και βλέπεις ολόγυρα τις τρεις χώρες, και είδα ότι μιλούσαν για «τέσσερις χώρες». Και πράγματι, όπως έμαθα, από το 1816 ως το 1920 υπήρχε η Ουδέτερη περιοχή του Moresnet, ένα κομματάκι γης με έκταση 1,4 τετραγωνικά χιλιόμετρα, 1400 στρέμματα δηλαδή, που ανήκε από κοινού σε Πρωσία και Ολλανδία. Το Μορεσνέτ, ή όπως προφέρεται, είχε σύνορα, οπότε τότε υπήρχε τετραεθνές σε εκείνο το σημείο.

Από τα τριεθνή του Λουξεμβούργου, το πιο διάσημο είναι εκείνο που βρίσκεται κοντά στο Σένγκεν, τη διάσημη κωμόπολη του Λουξεμβούργου όπου υπογράφτηκε το 1985 η φερώνυμη συμφωνία που καταργεί τα εσωτερικά σύνορα ανάμεσα στα συμβαλλόμενα μέρη (περισσότερα εδώ). Το τριεθνές βέβαια είναι μέσα στο νερό του ποταμού Μοζέλα και δεν μπορεί κανείς να το επισκεφθεί.

Το πιο όμορφο τριεθνές, πάλι, είναι στον μακρινό Βορρά του Λουξεμβούργου, ανάμεσα σε Γερμανία και Βέλγιο σε μια περιοχή με εξαιρετικό φυσικό κάλλος (βορείου τύπου: ποτάμια, δάση, τέτοια). Και αυτό βρίσκεται μέσα στο νερό, αλλά είναι πιο προσιτό: ανεβαίνεις στη γέφυρα πάνω από τον ποταμό Ουρ, που είναι το σύνορο Γερμανίας-Λουξεμβούργου, και βλέπεις το ρυάκι (δεν θυμάμαι το όνομά του) που είναι το σύνορο Λουξεμβούργου-Βελγίου. Εκεί που τέμνονται οι δυο γραμμές είναι το τριεθνές -έχω πάει κάμποσες φορές, μου αρέσει πολύ ο απώτατος Βορράς, κι έχω περπατήσει και «τρεις χώρες σε τρεις ώρες» και εκεί.

Το τρίτο τριεθνές, αυτό που πήγα χτες, είναι το πιο περιφρονημένο, διότι βρίσκεται σε (πρώην, έστω) βιομηχανική περιοχή, στην ανθρακοφόρο λεκάνη ανάμεσα σε Βέλγιο-Γαλλία και Λουξεμβούργο. Χτες η μέρα ξημέρωσε με βροχή, αλλά στις 10 το πρωί σταμάτησε και βγήκε κάτι σαν ηλιος, οπότε άρπαξα την ευκαιρία και πήγα για περίπατο, διότι στα μέρη τα δικά μας αν περιμένεις να έχεις απόλυτη ηλιοφάνεια για να ξεμυτίσεις θα βγεις από το σπίτι σου δυο μέρες τον Ιούνιο κι άλλες τρεις τον Αύγουστο. Τη διαδρομή την είχα χαράξει από τα πριν, και ήταν 13,5 χιλιόμετρα αλλά την τροποποίησα στην πορεία και βγήκε σχεδόν 15 (14,960 για την ακρίβεια)

Ο χάρτης:

Ξεκίνησα από την κεντρική πλατεία του Ροντάνζ, στο Λουξεμβούργο. Κατηφόρισα και σε ένα σχεδόν χιλιόμετρο έφτασα στα σύνορα με το Βελγιο.

Βέβαια, τα σύνορα σε αυτά τα μέρη είναι εντελώς ανύπαρκτα.

Εδώ τα καταλαβαίνεις από μια πινακίδα που λέει Βέλγιο κι άλλη μία πιο πίσω που αναφέρει τα όρια ταχύτητας στους διάφορους βελγικούς δρόμους (διαφέρουν: Λουξ και Γαλλία έχουν μέγιστο 130, οι Βέλγοι 120).

Περνάμε λοιπόν στο Βέλγιο και στην κωμόπολη Αthus. Στο σημείο που κάνει ένα δοντάκι η διαδρομή ο δρόμος ήταν κλειστός λόγω έργων και αναγκάστηκα να πάω από αλλού -είναι ένα ποταμάκι εκεί και δεν μπορείς να το περάσεις από οπουδήποτε, πρέπει να έχει γέφυρα.

Πέρασα επάνω από τον μεγάλο αυτοκινητόδρομο Ε411, και έφτασα στην Aubange, και πήρα τον δρόμο για Γαλλία. Όλη τη διαδρομή την έκανα από το πεζοδρόμιο διάφορων δρόμων εκτός από ένα μικρό κομμάτι που πέρασα μέσα από ένα πάρκο. Ο λόγος είναι ότι δεν βρήκα χαραγμένα πεζοπορικά μονοπάτια και δεν ήθελα να αυτοσχεδιάσω. Βέβαια, καθώς ηταν Κυριακή πρωί ελάχιστος κόσμος υπήρχε.

Κάπου στο 7ο χιλιόμετρο φτάνουμε στα γαλλικά σύνορα.

O δρόμος ανηφορίζει λιγάκι εδώ -όχι τυχαία, το πρώτο γαλλικό χωριό λέγεται Mont-Saint-Martin, και βρίσκεται σε ύψωμα. Χωριό ανθρακωρύχων, μεταναστών από την Ιταλία, όπως και το επόμενο χωριό που διέσχισα, που λέγεται Longlaville.

Tώρα βέβαια ο άνθρακας και η χαλυβουργία έχουν εκλείψει και όλες αυτές οι περιοχές έχουν παρακμάσει. Το εργατικό τους παρελθόν φαίνεται από το ότι εξακολουθούν να βγάζουν δήμαρχο κομμουνιστή ή αριστερό, και φαίνεται και στα ονόματα των δρόμων ή των κτιρίων. Η μικρή Λονγκλαβίλ έχει πνευματικό κέντρο Έλσα Τριολέ, βιβλιοθήκη Πωλ Ελυάρ, Σπίτι του Λαού (Maison du Peuple) και έχει και δημοτικό πάρκο με το όνομα του Ζακ Ντυκλό, παλιού Γ.Γ. του ΚΚΓαλλίας (σαν να είχαμε εδώ Πάρκο Νίκου Ζαχαριάδη π.χ. στη Νίκαια) το οποίο πάρκο είχα σχεδιάσει να το περάσω αλλά βρήκα την πόρτα του κλειστή «λόγω πτώσεως δέντρων» -πράγματι, φυσούσε πολύ σε όλη τη διαδρομή και όλες τις προηγούμενες μέρες. (Και στο Λουξεμβούργο τέτοιον καιρό βλέπεις στα δάση παντού δέντρα πεσμένα, κάποια θρυμματισμένα σχεδόν από τον αέρα). Επίσης παρέκκλινα λίγο από τη σχεδιασμένη διαδρομή για να περπατήσω πλάι στο ποταμάκι, που λέγεται Chiers και σχεδόν θα το λέγαμε άξιο του ονόματός του (chier στα γαλλικά δεν είναι καλό πράγμα, σημαίνει χέζω) γιατί ήταν θολό και βρώμικο.

Τα σύνορα του Λουξεμβούργου, κάπου στο 13ο χιλιόμετρο της διαδρομής, ήταν επίσης αόρατα. Πινακίδα με το όνομα της χώρας δεν είδα, μόνο την πινακίδα που ορίζει ότι μπαίνουμε στο (λουξεμβουργιανό) χωριό Ροντάνζ. (Τα λέω χωριά όλα αυτά, αλλά έχουν πάνω από 2000 πληθυσμό το καθένα).

Μετά τα λίγα πρώτα σπίτια του Ροντάνζ, που είναι μαγαζιά που πουλάνε τσιγάρα, μεσολαβεί μια σειρά από τεράστια βενζινάδικα, για κανα χιλιόμετρο, όπως σε όλα τα συνοριακά χωριά του Λουξεμβούργου, διότι η διαφορά της τιμής των καυσίμων είναι κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητη (όπως και των ποτών και τσιγάρων) κι έτσι όλοι έρχονται και φουλάρουν στο Λουξεμβούργο. Βενζινάδικο από τη γαλλική και τη βελγική πλευρά δεν βρίσκεις.

Μετά τα βενζινάδικα μπαίνουμε στο καθεαυτού χωριό (ή κωμόπολη) και εκεί είναι και η δεύτερη κάπως σημαντική ανηφόρα της διαδρομής που με οδηγεί στην αφετηρία.

Ανηφόρες δεν είχε πολλές η διαδρομή -195 μέτρα ανέβασμα για 15 χλμ. δεν είναι τίποτα- γι’ αυτό και βγήκε και με καλό τέμπο, περίπου 2 ώρες και 55, παρά τις διάφορες στάσεις για φωτογραφίες, για να γράψω κάτι στο Φέισμπουκ ή για άλλο λόγο. Ούτε ήταν όμορφη διαδρομή -αν ήθελα να περάσω από δάση κτλ. θα έπρεπε να απλώσω περισσότερο τον κύκλο, αλλά τότε θα ήθελε πολύ περισσότερες ώρες. Στο ίδιο το τριεθνές δεν πλησίασα (μπορείτε να δείτε μια φωτογραφία εδώ) γιατί είναι σε πολύ άβολο μέρος, μέσα στους αυτοκινητόδρομους και στο ποταμάκι.

Θα μπορούσα βέβαια να μικρύνω τη διαδρομή -αν δείτε τον χάρτη παραπάνω υπάρχει τρόπος να περάσεις «από τρεις χώρες» διανύοντας πολύ λιγότερο από 15 χλμ, αλλά μόνο στον χάρτη είναι εύκολο αυτό -διότι για παράδειγμα η Ν804 είναι εθνική οδός χωρίς πεζοδρόμιο. Επίσης, ήθελα να κάνω περίπου τρεις ώρες γιατί μ’ άρεσε ο τίτλος «τρεις χώρες σε τρεις ώρες».

Και βέβαια, δεν μπορείς να πας περπατώντας γυρω από όλα τα τριεθνή διότι δεν μπορείς σε όλες τις χώρες να περνάς τα σύνορα περπατώντας από όπου θέλεις -συνηθως υπάρχουν προκαθορισμένα σημεία διέλευσης κι έτσι δεν νομίζω (αλλά πείτε μου αν κάνω λάθος) να μπορεί κανείς να κάνει με πεζοπορία τον γύρο γύρω από το τριεθνές στα Πορόια ανάμεσα σε Ελλάδα, Β.Μακεδονία και Βουλγαρία ή, πολύ περισσότερο, γύρω από τη θρυλική πινέζα στον Έβρο.

Αλλά κάποτε θα αλλάξει κι αυτό.

 

 

Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων (Δημ. Σαραντάκος) 18 – Ο Κολόμβος από τη Χίο και άλλοι μύθοι

Εδώ και κάμποσο καιρό ξεκίνησα να δημοσιεύω αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων, μια ιστορία των εξερευνητών και των εξερευνήσεων του αρχαίου κόσμου. Οι δημοσιεύσεις αυτές γίνονται κανονικά κάθε δεύτερη Τρίτη.

Η σημερινή συνέχεια είναι η δέκατη όγδοη και τελευταία. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Ολοκληρώνουμε σήμερα το επίμετρο του βιβλίου, που έχει ως αντικείμενο Εξερευνήσεις και ανακαλύψεις που δεν έγιναν ποτέ -και βέβαια εδώ τελειώνει και το βιβλίο. Από τη μεθεπόμενη Τρίτη θα ξεκινήσουμε κάποιο άλλο βιβλίο του πατέρα μου -μάλλον τη βιογραφία του Χαράλαμπου Κανόνη.

         ­Το ταξίδι του «Ρα» από την Αίγυπτο στις Αντίλλες­

Ο νορβηγός εθνολόγος και αρχαιολόγος Θωρ Χάγιερνταλ έγινε διάσημος με τον περίφημο διάπλου του Ειρηνικού πάνω στη σχεδία «Κον Τίκι», από τις ακτές του Περού ως την Ανατολική Πολυνησία, στα μέσα της δεκαετίας του 50. Με το εγχείρημά του αυτό ο Χάγιερνταλ θέλησε να επαληθεύσει τη θεωρία του, ότι ο πολιτισμός της Πολυνησίας και ειδικότερα ο πολιτισμός της Νήσου του Πάσχα, προέρχεται από την προκολομβιανή Αμερική και συγκεκριμένα από τους ανδικούς πολιτισμούς.

Παρά το γεγονός ότι τελικά το «Κον Τίκι» έφτασε στον προορισμό του, οι ιστορικοί δε δέχονται ότι μ’αυτό επαληθεύεται η θεωρία του Χάγιερνταλ. Εκτός των άλλων επιχειρημάτων επισημαίνουν το γεγονός  ότι το «Κον Τίκι» χρειάστηκε να ρυμουλκηθεί σε μεγάλη απόσταση από περουβιανό πλοίο, ώσπου να συναντήσει το ρεύμα του Χούμπολτ, που το έφερε στην Πολυνησία. Αυτό σημαίνει πως οι σχεδίες των περουβιανών δεν ήταν δυνατό να απομακρυνθούν από τις ακτές, αλλά κι αν το κατόρθωναν δε θα μπορούσαν ποτέ να γυρίσουν πίσω.

Ο Χάγιερνταλ πάντως χωρίς να αποθαρρυνθεί από την παγερή υποδοχή που επεφύλαξε το σύνολο σχεδόν των επιστημόνων στην αμφιλεγόμενη επιτυχία του «Κον Τίκι», επιχείρησε και πέτυχε στη δεκαετία του ΄70 να διαπλεύσει τον Ατλαντικό με το σκάφος «Ρα», φτιαγμένο από δέσμες καλαμιών παπύρου, όπως έφτιαχναν τις βάρκες τους οι αρχαίοι  Αιγύπτιοι, αλλά και οι (πολύ μεταγενέστεροι τους) Αϋμαρά της λίμνης Τιτικάκα. Αυτή τη φορά ο Χάγιερνταλ θέλησε να αποδείξει πως οι ανδικοί πολιτισμοί κατάγονται από την αρχαία Αίγυπτο και σ’αυτό οφείλονται οι πυραμίδες του Κούσκο, τα καλαμένια σκάφη της λίμνης Τιτικάκα, οι μούμιες των Ίνκα κλπ.

Παρά την επιτυχία των δύο εγχειρημάτων του Χάγιερνταλ, αυτή δεν προϋποθέτει κατ’ ανάγκη και την επιβεβαίωση των θεωριών του. Αν ένας τολμηρός θαλασσοπόρος διασχίσει με καγιάκ την απόσταση από τη Γροιλανδία ως την Πελοπόννησο, αυτό δε σημαίνει ότι υπήρξαν στο παρελθόν παρόμοια ταξίδια. Ο Χάγιερνταλ παραβλέπει το, αναμφισβήτητο από ιστορικής και αρχαιολογικής σκοπιάς, γεγονός ότι ο αιγυπτιακός πολιτισμός, με τις πυραμίδες και τις μούμιες, είχε σβήσει δυο χιλιάδες χρόνια πριν οι πρώτες κόλουρες πυραμίδες εμφανιστούν στην Αμερική και τέσσερις χιλιάδες χρόνια πριν από την κλασσική εποχή των πολιτισμών των Μάγια και των Ίνκα.

­        Βάσκοι, Βρεττόνοι και Ουαλλοί ψαράδες στην Αμερική­

Στα τέλη της δεκαετίας του ΄70  ένας νεοζηλανδός ερευνητής ονόματι Μπάρυ Φελλ ισχυρίστηκε ότι βρήκε στην κοιλάδα Σουσκεχάννα της Πενσυλβάνιας των ΗΠΑ ίχνη μιας αποικίας βάσκων που έφτασαν ως ναυαγοί στις ανατολικές ακτές της Αμερικής και μη μπορώντας να γυρίσουν πίσω εγκαταστάθηκαν εκεί. Ο Φελλ στηρίζει τη θεωρία του στη μετάφραση που ο ίδιος έκανε των κειμένων πολλών επιγραφών σε πέτρες ή πλάκες, που ανακάλυψε.

Οι επικριτές των ισχυρισμών του Φελλ τονίζουν ότι επιβάλλεται μεγάλη επιφυλακτικότητα στην ανάγνωση παρόμοιων επιγραφών, γιατί κι αν αποκλείσουμε την περίπτωση της απάτης, έχει αποδειχτεί σε πολυάριθμες περιπτώσεις ότι είτε πρόκειται για τυχαία σκαλίσματα του βράχου που προήλθαν από τη διάβρωση, είτε πρόκειται για σχετικά πρόσφατες επιγραφές με ισπανικά, γαλλικά ή αγγλικά κείμενα, που έγιναν ακατανόητα λόγω μεγάλης φθοράς.

Πάντως, όπως και στην προηγούμενη περίπτωση των ελλήνων και φοινίκων ναυτικών της αρχαιότητας, δεν αποκλείεται κατά τον Μεσαίωνα να παρασύρθηκαν από τα θαλάσσια ρεύματα Βάσκοι, Βρεττόνοι και Ουαλλοί ψαράδες και να έφτασαν ως τις ακτές της Αμερικής, χωρίς το ακούσιο αυτό ταξίδι τους να είχε άλλη συνέπεια ή συνέχεια.