Εσείς αντεπεξέρχεστε;

Δεν σας ρωτάω αν τα βγάζετε πέρα οικονομικά, αν μπορείτε να ανταποκριθείτε σε όσα ζητούν από σας στη δουλειά, στην  οικογένεια και όπου αλλού έχετε  υποχρεώσεις. Θα ήταν αδιακρισία μια τέτοια ερώτηση, έτσι δημόσια. Αλλά οι ταχτικοί φίλοι του ιστολογίου θα πρόσεξαν ίσως ότι τα άρθρα μας που διατυπώνουν ερώτηση με το «εσείς…» συχνά διερευνούν ποιον από δύο τύπους προτιμούν να χρησιμοποιούν οι σχολιαστές μας.

Διότι βέβαια, θα έχετε προσέξει ότι το ρήμα «αντεπεξέρχομαι» πολλοί το γράφουν «αντΑπεξέρχομαι»,  ενώ πολλοί αυτοδιορθώνονται, δηλαδή  ενώ τούς φαίνεται φυσικότερος ο τύπος με «ανταπ-«, ωστόσο, για να μην τους πουν αγράμματους, το αλλάζουν σε «αντεπ-«. Όπως είχαμε πει σε ένα  παλιόοοο μας άρθρο (εδώ και 12 χρόνια και βάλε), από το οποίο θα πάρω υλικό και σήμερα, το «ανταπεξέρχομαι» είναι πολύ διαδεδομένο «λάθος» και βρίσκεται πολύ ψηλά στη λίστα των «γλωσσικών ατοπημάτων» που αρέσκονται να στηλιτεύουν οι λαθοθήρες, παρέα π.χ. με το από ανέκαθεν ή τον Οκτώμβριο. Για να δούμε μια τέτοια άποψη, παραθέτω επιστολή που είχε στείλει πριν από μερικά χρόνια στην  Καθημερινή ο κ. Αναστάσιος Στέφος, της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων:

Σε καθημερινή σχεδόν βάση, στον γραπτό και τον προφορικό λόγο των ραδιοτηλεοπτικών εκπομπών, ακούγεται συχνά η χρήση του ρήματος «ανταπεξέρχομαι» (δεν ανταπεξέρχομαι στις ανάγκες μου) αντί του ορθού «αντεπεξέρχομαι» = ανταποκρίνομαι, αντιμετωπίζω με επιτυχία (λόγ. επιτίθεμαι κατά του εχθρού, Θουκυδ. IV, 131): π.χ. αντεπεξέρχεται ικανοποιητικά στις διαρκώς αυξανόμενες απαιτήσεις / δεν αντεπεξέρχομαι στα έξοδά μου, στις υποχρεώσεις μου κ.λπ.

Το ρήμα, σύμφωνα με τα λεξικά της Νεοελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη και του Χριστόφ. Χαραλαμπάκη, παράγεται από τρεις προθέσεις: αντί + επί + εξ, δίκην προρρηματικών τύπων. Επομένως, η χρήση του ρήματος «ανταπεξέρχομαι», προϊόν νεότερης ετυμολογικής ανομοίωσης, είναι εσφαλμένη και πρέπει να αποφεύγεται.

Πράγματι, το «αντεπεξέρχομαι» είναι ένα από τα λίγα αρχαία σύνθετα ρήματα με τρεις προθέσεις (αντί, επί και εκ + έρχομαι· με τεσσερις δεν φαντάζομαι να υπάρχει κανένα, αν και στα νέα ελληνικά έχουμε τουλάχιστον το «επ-ανα-προσ-δι-ορίζω»). Στα αρχαία πιο συχνό ήταν το δίδυμο αδερφάκι του, το σύνθετο με το ρήμα είμι (που ήταν ο άλλος τύπος του έρχομαι): αντεπέξειμι.

Όπως λέει και ο επιστολογράφος της Καθημερινής, αρχικά το επεξέρχομαι» και το «αντεπεξέρχομαι» ήταν ρήματα του πολέμου: επεξέρχομαι σήμαινε «βγαίνω για να επιτεθώ, κάνω έφοδο» (και μετά επεκτάθηκε η χρήση του στην ορολογία των δικαστηρίων, ως «διώκω δικαστικά, καταγγέλλω κάποιον»), ενώ το αντεπεξέρχομαι «βγαίνω για να αποκρούσω εχθρό που επιτίθεται», «βγαίνω για να αντεπιτεθώ, αντεπιτίθεμαι». Έτσι το βρίσκουμε στον Θουκυδίδη και στον Ξενοφώντα. Για παράδειγμα, στον Θουκυδίδη (7.37): οἱ δὲ πρὸς τοὺς ἀπὸ τοῦ Ὀλυμπιείου καὶ τῶν ἔξω κατὰ τάχος χωροῦντας ἱππέας τε πολλοὺς καὶ ἀκοντιστὰς ἀντεπεξῇσαν, που μεταφράζεται «αντεπιτίθεντο» στη μετάφραση του Πάπυρου (που θέλει κι άλλη μετάφραση για να διαβαστεί) ή «πήγαν να αποκρούσουν» στη μετάφραση της Έλλης Λαμπρίδη.

Advertisement

Κουίζ(ντομ)

Χτες ή προχτές μου έδειξαν οι κόρες μου ένα παιχνίδι κουίζ για το σμαρτόφωνο, για το οποίο είχα ήδη ακούσει να γίνεται λόγος χωρίς όμως να ασχοληθώ περισσότερο: το quizdom. Κατεβάζεις την εφαρμογή, γράφεσαι και προσκαλείς σε μονομαχίες γνώσεων άλλους παίχτες. Ο κάθε παίχτης διαλέγει 2 πεδία ερωτήσεων, οπότε συνολικά παίζονται 4 πεδία, ενώ κάθε πεδίο έχει 4 ερωτήσεις, έτσι συνολικά σε μια παρτίδα απαντάς σε 16 ερωτήσεις. Σε περίπτωση ισοβαθμίας, κερδίζει όποιος απάντησε πιο γρήγορα. Με κάθε νίκη παίρνεις πόντους και όσο κερδίζεις πόντους ανεβαίνεις επίπεδο, στην αρχή εύκολα και στη συνέχεια όλο και πιο δύσκολα. Επιπλέον πόντους κερδίζεις επίσης αν απαντήσεις γρήγορα, αν απαντήσεις σωστά και στις 4 ερωτήσεις μιας τετράδας, αν απαντήσεις σωστά και στις 16 μιας παρτίδας ή αν κάνεις 5, 10, 20 σερί νίκες.

Οι ερωτήσεις είναι πολλαπλής επιλογής, με 4 απαντήσεις κάθε φορά. Οι τομείς ερωτήσεων είναι: Λέξεις, Ιστορία, Γεωγραφία, Τέχνες, Θρησκεία, Επιστήμη, Φυσική, Υγεία-Σώμα, Φαγητό, Μπίζνες, Εικοστός αιώνας, Πολιτική, Μουσική, Κινηματογράφος, Σελέμπριτις, Παιχνίδια -ίσως να μου διαφεύγει και κανένα ακόμα. Αλλά δεν σου προτείνει όλους τους τομείς κάθε φορά, αλλά μόνο εννιά για να διαλέξεις δύο, αλλιώς θα διάλεγα συνέχεια Λέξεις και Πολιτική. Έτσι, διαλέγω επίσης Ιστορία-Γεωγραφία-Θρησκεία-20ό αιώνα-Τέχνες. Τα χειρότερά μου είναι οι Σελέμπριτις και τα Παιχνίδια (κυρίως σε κονσόλες και τέτοια).

Για να πω την αλήθεια, περίμενα να έχω πολλές διαφωνίες για τις ερωτήσεις, διότι είμαι από τη φύση μου γκρινιάρης, αλλά περιέργως δεν έχω. Βρίσκω καλοσχεδιασμένο το παιχνίδι, τεράστια την ποικιλία των ερωτήσεων και καλοδιαλεγμένες τις απαντήσεις. Πολλές φορές επιβραβεύουν τη γενική γνώση -για παράδειγμα, είχε μια ερώτηση «Ποιος ήταν Πρόεδρος των ΗΠΑ το 1801» -τρέχα γύρευε, θα πείτε, αλλά οι εναλλαχτικές που έδιναν ήταν ο Γούντρω Ουίλσον, ένας Ρούζβελτ, ο Αϊζενχάουερ και αυτός που όντως ήταν τότε, οπότε όποιος ήξερε γενικά ιστορία έβρισκε τη σωστή απάντηση. (Ενώ αν έβαζαν τέσσερις προέδρους της ίδιας περιόδου, θα ήταν πανδύσκολο). Επίσης, μου αρέσει ότι στις Λέξεις δεν ρωτάνε μόνο αρχαιοελληνικούρες (τι είναι απειρόκαλος ή ακριτόμυθος, ας πούμε) αλλά και λαϊκές λέξεις (π.χ. τι σημαίνει μετερίζι).

Βέβαια, οι περισσότερες ερωτήσεις είναι πάρα πολύ εύκολες, τουλάχιστον στους τομείς που έχω επαφή -αλλά έτσι πρέπει να είναι για ένα μαζικό παιχνίδι. Ωστόσο, κάποιες φορές, όταν η απάντηση είναι εύκολη, δεν πρέπει να είναι εξωφρενικές οι εναλλαχτικές. Για παράδειγμα, στην ερώτηση πότε ήταν πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους το Ναύπλιο, προτείνονται: 1628-33, 1728-33, 1828-33, 1928-33. Ε, παραείναι εύκολο. Ένα 1848-53 θα ήταν προτιμότερο σαν εναλλακτική.

Για να γκρινιάξω λίγο ακόμα, με ενόχλησε που σε μια ερώτηση «ποια λέξη από τις παρακάτω είναι γραμμένη ανορθόγραφα» η «σωστή» απάντηση ήταν το «συγνώμη» -που είναι μια γραφή που τη δέχεται το ΛΚΝ. Αλλά αυτό ήταν ο μοναδικός μπαμπινιωτισμός που συνάντησα. Καναδυό απαντήσεις ήταν παραπλανητικές. Για παράδειγμα, στην ερώτηση τι σημαίνει ακτιβισμός πρότεινε ως απαντήσεις α. πρακτικισμός, β. εθελοντισμός (και άλλες δυο πρόδηλα άσχετες) και το σωστό ήταν, υποτίθεται, το α). Προσωπικά δεν θα έβαζα την ερώτηση αυτή. Επίσης, πρόσεξα κάμποσα τυπογραφικά λάθη (π.χ. Γρηγόριος Δίκαιος αντί Δικαίος).

Μέχρι τώρα, έχω κάνει 135 νίκες και 10 ήττες, κι έχω ανέβει στο επίπεδο 27, αλλά συνολικά έχει 80. Ένα κακό, αναπόφευκτο φοβάμαι, είναι ότι κάθε τόσο σου ρίχνει διαφημίσεις ή σε καλεί να γίνεις PRO, πληρώνοντας κάτι τι.

Μια προφανής τρύπα του παιχνιδιού είναι πως οι πιο πολλές ερωτήσεις γκουγκλίζονται και δεν αμφιβάλλω πως κάποιοι θα νοιώσουν τον πειρασμό να παίξουν με τη βοήθεια του Γκουγκλ. Αλλά, εκτός που έτσι δεν έχει γούστο, δεν είμαι βέβαιος ότι προλαβαίνεις. Πιο απλό είναι να έχεις έναν βοηθό πλάι σου -κατά προτίμηση με συμπληρωματικά ενδιαφέροντα. Εγώ δεν έχω.

Το παιδί έγινε τέσσερα χρονώ

Κάποιοι θα αναρωτηθούν αν έχω ανιψάκι, άλλοι θα φρίξουν με τον «αντιγραμματικό» τίτλο, αλλά οι περισσότεροι θα καταλάβατε, είμαι βέβαιος, πως τα σημερινά γενέθλια είναι του ιστολογίου μας. Τέταρτα γενέθλια λοιπόν, μια και το ιστολόγιο άρχισε να εκπέμπει στον κυβερνοχώρο στις 16 Φεβρουαρίου 2009 κι ελπίζω να μου συγχωρήσετε την αυτοαναφορικότητα του σημερινού άρθρου, για το χατίρι του οποίου θα μετατεθούν τα μεζεδάκια αύριο.

Πριν όμως προχωρήσω στα επετειακά, να ξεκαθαρίσω για τον τίτλο, ότι το «τέσσερα χρονώ» είναι τύπος που λέγεται, όσο  κι αν σήμερα ακόμα και τα περισσότερα πιτσιρίκια συνήθως σου λένε με καμάρι «τεσσάρων!» όταν τα ρωτήσεις την ηλικία τους. Και εφόσον υπάρχει ο Ιωάννου και το συγκλονιστικό «Εν ταις ημέραις εκείναις», που μιλάει για ένα εβραιόπουλο, «ένα μικρό αγόρι τρία με τέσσερα χρονώ, που το έλεγαν Ίνο», τον τύπο «τέσσερα χρονώ» τον θεωρώ δόκιμο. Αλλά ας προχωρήσουμε στα επετειακά μας.

Η σημερινή επέτειος, των τεσσάρων ετών του ιστολογίου, παραλίγο να ήταν διπλή, ή μάλλον τριπλή. Θέλω να πω, πέρα από τη συμπλήρωση τεσσάρων χρόνων λειτουργίας, έχουμε επίσης τα 5 εκατομμύρια επισκέψεων και τα 1.500 άρθρα του ιστολογίου. Το τελευταίο από αυτά τα ορόσημα βρισκόταν σχεδόν αποκλειστικά κάτω από τον έλεγχό μου, και εφόσον εδώ και καιρό ανεβάζω ένα άρθρο την ημέρα, έγινε φανερό ότι τα 1.500 άρθρα δεν επρόκειτο να συμπέσουν με την επέτειο της 16ης Φεβρουαρίου, εκτός αν έβαζα αρκετά εμβόλιμα άρθρα, δύο την ημέρα. Το σημερινό άρθρο είναι το 1492ο.