Συζητώντας για το Νησί της Καλυψώς

Το νησί  της Καλυψώς είναι η Ωγυγία, αλλά το Νησί της  Καλυψώς είναι μυθιστόρημα του φίλου Πάνου Ζέρβα, που έχει πολύχρονη, πυκνή και δημιουργική παρουσία στη  μπλογκόσφαιρα,  από  το 2005 -και μάλιστα το ιστολόγιό του, η Καλύβα ψηλά στο βουνό, είχε λειτουργήσει προτρεπτικά για να ανοίξω κι εγώ το δικό μου  ιστολόγιο.

Ο Πάνος είναι Θεσσαλονικιός (πιο σωστά, Καλαματιανός την καταγωγή, αλλά ζει και εργάζεται στη Θεσσαλονίκη), κατέβηκε όμως τις προάλλες στην Αθήνα για την παρουσίαση του βιβλίου του, που  έγινε την Παρασκευή 26/5 στο φιλόξενο βιβλιοπωλείο Επί Λέξει (Ακαδημίας 32). Είχα τη χαρά να είμαι στο πάνελ της εκδήλωσης, μαζί με την  Πόλυ Χατζημανωλάκη, τη Μαρία Δεδούση και τον Νίκο Αραπάκη, υπό τον συντονισμό του Σπύρου Κακουριώτη -και να γνωρίσω και τον Πάνο διότι, όσο κι αν είχαμε, όλα αυτά τα χρόνια, συνεχή αλληλεπίδραση, ποτέ δεν είχε τύχει να συναντηθούμε από κοντά.

Θα δημοσιεύσω πιο κάτω την ομιλία μου, η  οποία στάθηκε όχι μόνο στο βιβλίο του Πάνου αλλά και γενικά στο «κίνημα των ιστολογίων». Υπήρχε  όμως  και ζωντανή μετάδοση της ομιλίας, κι έτσι στο τέλος θα παραθέσω το γιουτουμπάκι της εκδήλωσης, που περιλαμβάνει όλες τις  ομιλίες και τη σχετική συζήτηση -οπότε σας συνιστώ να το παρακολουθήσετε επίσης (άλλωστε, και στη δική μου ομιλία ξέφυγα μερικές φορές από το χειρόγραφο που παραθέτω εδώ).

ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΚΑΛΥΨΩΣ

Καλησπέρα, σας ευχαριστώ που ήρθατε εδώ να μας ακούσετε και ευχαριστώ τις εκδόσεις Επίκεντρο και τον Πάνο Ζέρβα για την πρόσκληση. Είναι μεγάλη χαρά για μένα που βρίσκομαι σήμερα εδώ· με τον Πάνο έχουμε επαφή και αλληλεπίδραση μέσα από τον κυβερνοχώρο εδώ και σχεδόν 20 χρόνια, έχουμε ανταλλάξει απόψεις, έχουμε συγκρουστεί κι έχουμε συμφωνήσει, κι όμως πρώτη φορά τον συναντάω από κοντά, καθώς εκείνος ζει κυρίως στη Θεσσαλονίκη κι εγώ κυρίως στο εξωτερικό· αλλά και με άλλους συνπανελίστες έχω διαδικτυακή γνωριμία παράλληλα με την προσωπική, «της πραγματικής ζωής», που λέγαμε κάποτε, πριν αρχίσει και η διαδικτυακή γνωριμία να έχει απαιτήσεις πραγματικότητας.

Το νησί της Καλυψώς θα συζητήσουμε σήμερα. Το νησί της Καλυψώς ήταν βέβαια η Ωγυγία, με ωμέγα και ύψιλον, όπως αναφέρει ο Όμηρος στο η της Οδύσσειας. Δολόεσσα την αποκαλεί ο Όμηρος την Καλυψώ, μαριόλα τη μεταφράζει ο Εφταλιώτης, που το προτιμώ από το «γεμάτη δόλους» του Καζαντζάκη ή το «δολοτεχνίτρα» του Ζήσιμου Σιδέρη, και έχει αυτό το χαρακτηριστικό η ηρωίδα του Πάνου, καθώς εμφανίζεται σαν διάττοντας στη ζωή του Κίμωνα, του πρωταγωνιστή ας πούμε του μυθιστορήματος, που είναι και το άλτερ έγκο του συγγραφέα.

Advertisement

Εσείς βάζετε τόνο στα (ερωτηματικά) «πού» και «πώς»;

Με το μονοτονικό, όπως ισχύει στη χώρα μας από το 1982, οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν τονίζονται, με ελάχιστες εξαιρέσεις.

Αυτές τις εξαιρέσεις τις μαθαίνουμε από το σχολείο, από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού ίσως. Η Γραμματική της Ε-ΣΤ Δημοτικού αναφέρει:

Επίσης στην επόμενη σελίδα αναφέρεται ότι τονίζονται οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών στις περιπτώσεις όπου θα μπορούσε να υπάρξει σύγχυση με τα εγκλιτικά, π.χ. «Η μητέρα μού είπε / Η μητέρα μου είπε).

Ίσως οι συντάκτες της γραμματικής θεώρησαν περιττό να αναφερθεί το θηλυκό άρθρο «η», που δεν τονίζεται βεβαίως, ενώ θα μπορούσε (ή θα έπρεπε) να επισημαίνεται ότι επίσης τονίζονται τα «πού/πώς» στις φράσεις «πού και πού» και «πώς και πώς», όπου δεν εισάγεται ερώτηση.

Η γραμματική του Γυμνασίου εύλογα αναφέρει περισσότερα:

Οι κανόνες του τονικού συστήματος (μονοτονικού) που ισχύουν στην ελληνική εκπαίδευση και διοίκηση από το 1982 είναι οι εξής:

1) Τόνο παίρνει κάθε λέξη που έχει δύο ή περισσότερες συλλαβές. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση που η λέξη παρουσιάζεται ως μονοσύλλαβη ύστερα από έκθλιψη ή αποκοπή, όχι όμως όταν έχει χάσει το τονισμένο φωνήεν από αφαίρεση, π.χ. ούτ’ αυτός, κόψ’ τον, αλλά θα ‘θελε, μου ‘πε.

2)   Οι μονοσύλλαβες λέξεις δεν παίρνουν τόνο. Εξαιρούνται και παίρνουν τόνο:

α)   Ο διαζευκτικός σύνδεσμος ή, π.χ. ή αυτός ή εσύ.

β)   Τα ερωτηματικά πού και πώς, π.χ. Πού θα πας; Με ρώτησε πώς τα περνάω. Τόνο επίσης παίρνουν το πού και το πώς σε περιπτώσεις όπως οι παρακάτω: Πού να σου τα λέω. Από πού κι ως  πού. Πού και πού. Αραιά και πού. –Τους έστειλες το γράμμα; –Πώς! Πώς βαριέμαι! Κοιτάζω πώς και πώς να τα βολέψω.

γ)   Οι αδύνατοι τύποι των προσωπικών αντωνυμιών (μου, σου, του, της, τον, την, το, μας, σας, τους, τις, τα), όταν στην ανάγνωση υπάρχει περίπτωση να θεωρηθούν εγκλιτικές, π.χ. Η μητέρα μού είπε (=η μητέρα είπε σε μένα), ενώ Η μητέρα μου είπε (=η δική μου μητέρα είπε).

δ)   Οι μονοσύλλαβες λέξεις, όταν συμπροφέρονται με τους ρηματικούς τύπους μπω, βγω, βρω, ‘ρθω σε όλα τα πρόσωπα και τους αριθμούς και προφέρονται εμφατικά, π.χ. θά ‘ρθω (προφέρουμε δυνατότερα το θά), θά ‘ρθεις, αλλά θα ‘ρθεις (προφέρουμε δυνατότερα το ‘ρθεις).\

Επανέλαβα τα παραπάνω πασίγνωστα για να ξέρουμε τι ισχύει και τι διδασκόμαστε στο σχολείο -οι παλιοί σαν και μένα δεν τα διδαχτήκαμε στο σχολείο άλλωστε.

Τότε που οι κοπέλες φορούσανε φουστάνια – 23 (μυθιστόρημα του Δημήτρη Σαραντάκου)

Εδώ και κάμποσους μήνες άρχισα να δημοσιεύω, ύστερα και από τη δική σας ενθάρρυνση, ένα ανέκδοτο μυθιστόρημα του πατέρα μου.

Οι δημοσιεύσεις γίνονται κανονικά κάθε δεύτερη Τρίτη. Η σημερινή συνέχεια είναι η εικοστή τρίτη, η προηγούμενη βρίσκεται εδώ.

Η δράση ξεκίνησε επί δικτατορίας και συνεχίστηκε στη μεταπολίτευση και στη δεκαετία του 1980. Ο Δήμος, ο κεντρικός ήρωας, είναι φιλόλογος. Ύστερα από μια μπερδεμένη σχέση με τη ζωγράφο Βασιλική ή Έζμπα που δεν ευοδώθηκε, μένει μόνος αφού και άλλες σχέσεις του δεν οδήγησαν σε κάτι μονιμότερο. Σήμερα συνεχίζουμε και ολοκληρώνουμε το δωδέκατο κεφάλαιο, όπου τον βρίσκουμε συνταξιούχο, κι έχουμε φτάσει στη δεκαετία του 1990.

Εκτός από την ιστορία του Στάθη του Μαυρόπουλου, που την έμαθε εμμέσως και με μορφή κουτσομπολιού, κατά τις συναναστροφές αυτές γνώρισε και μια πολύ χαριτωμένη κοπέλα, που στην αρχή την πέρασε για μαθήτρια Γυμνασίου ή Λυκείου, τόσο μικρή έδειχνε, με το παιδικό της πρόσωπο, τις κοτσίδες της, το πλισέ φουστανάκι της και τα σοσόνια της. Πληροφορήθηκε όμως πως ήταν είκοσι χρονώ, φοιτήτρια φιλολογίας, που για βιοποριστικούς λόγους δούλευε πωλήτρια σε ένα σούπερ μάρκετ της γειτονιάς αλλά παράλληλα ήτανε μοντέλο ενός ζωγράφου.

Αυτή η μικρή, Βαρβάρα ονόματι, τον κάλεσε στα εγκαίνια της έκθεσης αυτού του ζωγράφου και έτσι ο Δήμος γνωρίστηκε με τον ζωγράφο, τον Πέτρο. Είχανε πάει όλοι σχεδόν οι φίλοι της Νέας Σμύρνης, αφού η έκθεση γινόταν στο πνευματικό κέντρο του δήμου. Σε αντίθεση με τη Βασιλική, αυτός ο Πέτρος ζωγράφιζε τοπία ή πρόσωπα, αλλά εκείνο που εντυπωσίασε τον Δήμο, ήταν η διαύγεια και η δύναμη, που απέπνεαν θαρρείς οι πίνακές του.

Καθώς είχαν πάει στα εγκαίνια κάπως αργά, ο Δήμος έμεινε ως το τέλος και αφού υπήρχε στον προθάλαμο της αίθουσας μπουφές με μεγάλη ποικιλία εδεσμάτων και πεινούσε, άρχισε να τσιμπολογά τυροπιτάκια και κομμάτια πίτσας, πίνοντας κρασί. Με την ευκαιρία έπιασε συζήτηση με τον ζωγράφο και χάρηκαν και οι δύο όταν ανέφερε το όνομα της Βασιλικής, γιατί αποδείχτηκε πως ο ζωγράφος τη γνώριζε καλά. Όπως τον πληροφόρησε ήταν συμφοιτητές αλλά δεν κάνανε παρέα  Ο ίδιος ήταν φτωχόπαιδο, που σπούδαζε με μεγάλο ζόρι και πολλές στερήσεις, εργαζόμενος από τις 4 ως τις 10 τη νύχτα σε ένα μεγάλο τυπογραφείο στη στοά Πάππου. Έμαθε γρήγορα να χειρίζεται τις λινοτυπικές μηχανές και σε λίγο καθιερώθηκε σαν λινοτύπης, που εκείνο τον καιρό ήταν οι πιο καλά αμειβόμενοι εργάτες.

Αποφοίτησε με άριστα, αλλά τότε άρχισαν τα δύσκολα. Αποδείχτηκε πως μόνο με την τέχνη του δε μπορούσε να ζήσει. Συνέχισε λοιπόν να δουλεύει τα βράδια στο τυπογραφείο και τότε, απροσδόκητα η τύχη του χαμογέλασε Είχε πάει στο τυπογραφείο έναν πίνακά του, ένα λάδι, που είχε θέμα τη θάλασσα και τον είχε κρεμάσει πάνω από τη μηχανή του. Έτυχε μια μέρα να περάσει από το τυπογραφείο ένας μεγαλοεκδότης, πολύ καλός πελάτης  της επιχείρησης και φιλότεχνος, που είδε τον πίνακα, του άρεσε πολύ και όταν έμαθε πως ο ζωγράφος ήταν και λινοτύπης, του παράγγειλε δυο πίνακες. Από τον μεγαλοεκδότη ο Πέτρος γνωρίστηκε και με άλλους λεφτάδες που ήταν, ή έκαναν πως ήταν, φιλότεχνοι και άρχισε να παίρνει αρκετές παραγγελίες.

Επικός, μια επέκταση σημασίας

Σύμφωνα με το λεξικό, επικός είναι αυτός που αναφέρεται στο έπος (επικός ποιητής, ας πούμε) ή αυτό το έργο τέχνης που χαρακτηρίζεται από μεγαλοπρεπές ύφος, υψηλά νοήματα ή/και μεγάλη έκταση, ή μια πράξη που χαρακτηρίζεται από ηρωισμό, που αξίζει να εξυμνηθεί.

Αυτά που έγραψα πιο πάνω είναι σύνθεση από τους ορισμούς του ΛΚΝ και του Λεξικού Μπαμπινιώτη, αλλά και το νεότερο ΜΗΛΝΕΓ ή το Χρηστικό Λεξικό δεν διαφοροποιούνται.

Ωστόσο, τις προάλλες διάβασα τον τίτλο άρθρου από κάποιο κουτσομπολίστικο σάιτ: Επικός διάλογος ανάμεσα σε Καινούργιου και Αλεξανδρή. Και γκουγκλίζοντας λίγο, πάντα με πρόσφατα παραδείγματα: Επικός Λάκης Γαβαλάς: Δεν χρειαζόταν να περάσω τέτοια τιμωρία και βία από το ελληνικό κράτος. Λίβερπουλ: Επικός Τσιμίκας τρόλαρε τους συμπαίκτες του. Επικός καβγάς της Χ με την Ψ. Επικός Αντετοκούνμπο: Πώς σχολίασε ένα τσουχτερό δείπνο στο Λος Άντζελες. Αν περιηγηθείτε τα βιντεάκια στο Γιουτούμπ, θα βρείτε αμέτρητα «επικά» παραδείγματα.

Ασφαλώς ο διάλογος της τάδε σελέμπριτης με τον τάδε ή το σχόλιο του Αντετοκούνμπο για τον τσουχτερό λογαριασμό στο εστιατόριο δεν αναφέρονται φυσικά στα έπη, αλλά ούτε και χαρακτηρίζονται από ηρωισμό. Θα έλεγα ότι έχουμε λοιπόν μιαν επέκταση σημασίας, έστω κι αν κάποιος θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι ο ορισμός «πράξη που αξίζει να εξυμνηθεί» θα μπορούσε, με το κατάλληλο τέντωμα βέβαια, να καλύψει και την τοποθέτηση του Λάκη Γαβαλά για την άδικη τιμωρία του.

Στα αρχαία ελληνικά, έπος ήταν ο λόγος, η ομιλία, αλλά και η λέξη. Ήταν τα λόγια σε αντίθεση με τις πράξεις, με το έργο, μιαν αντίστιξη που τη βρίσκουμε πολλές φορές στα αρχαία κείμενα, ανάμεσά τους και στην παγιωμένη έκφραση «αμ’ έπος αμ’ έργον», το’πε και το’κανε δηλαδή. Θυμόμαστε ίσως το ομηρικό «ποίον σε έπος φύγεν έρκος οδόντων», ποιος λόγος δηλαδή ξέφυγε από τον φράχτη των δοντιών σου, όπως και την έκφραση «έπεα πτερόεντα», λόγια που πετάνε, χωρίς δηλαδή μεγάλη βαρύτητα. Τα «έπεα» (ή έπη) στον πληθυντικό δήλωναν επίσης την επική ποίηση ως είδος (σε αντιδιαστολή προς τα «μέλη»). Αρχαία λέξη είναι και ο επικός, με τη σημασία του σχετικού με την επική ποίηση, με τα έπη.

Λέξλη, ένα παιχνίδι με λέξεις

Βασικά, το παιχνίδι λέγεται Wordle, και είναι το καινούργιο ιότροπο χασομέρι με το οποίο ασχολείται ο μισός αγγλόφωνος κυβερνοπληθυσμός. Όπως λέει προχτεσινό άρθρο της Γκάρντιαν, είναι υπέρ του 2022 ότι, αντί να επιδίδονται σε βίαιες ταραχές ή να βυθίζονται στη μιζέρια του λοκντάουν, οι περισσότεροι αγγλόφωνοι στο διαδίκτυο είναι απασχολημένοι αυτή τη στιγμή με ένα ανώδυνο παιχνίδι με λέξεις. Και συνεχίζει ότι «ανώδυνο είναι προς το παρόν», διότι με τόση δημοτικότητα όλο και κάποιος θα το κατηγορήσει για εκείνο ή το άλλο κακό.

Στο Wordle, αν δεν το ξέρετε, ο παίχτης καλείται να μαντέψει μια λέξη πέντε γραμμάτων που του βάζει το παιχνίδι (παίζεται προς το παρόν στον μπράουζερ, όχι σε εφαρμογή για κινητό).

O παίχτης έχει έξι προσπάθειες στη διάθεσή του. Βάζει μια μαντεψιά, που πρέπει να είναι υπαρκτή λέξη της γλώσσας (δεν μπορεί να βάλει ABCDE). Αν βρει ένα γράμμα της λέξης αλλά όχι στη σωστή θέση, τότε το γράμμα αυτό φωτίζεται κίτρινο, ενώ αν βρει το γράμμα στη θέση που όντως είναι τότε το γράμμα φωτίζεται πράσινο. Στο παράδειγμα της εικόνας, ο παίχτης μάντεψε EAGLE και είδε ότι βρήκε το Ε στη σωστή θέση και το Α όχι στη θέση του.

Συνεχίζει να προσπαθεί, αν και όχι πολύ συστηματικά θα έλεγα, και παίρνει τα αποτελέσματα που βλέπετε. Τελικά με την τέταρτη προσπάθεια έχει εντοπίσει τρία από τα πέντε γράμματα στις σωστές θέσεις, οπότε έχει ελπίδες να βρει το σωστό που είναι, όπως λέει το άρθρο, CRAZE.

Στο άρθρο της Γκάρντιαν τονίζεται ότι η γνώση της γλωσσολογίας βοηθάει να κερδίσεις στο Wordle. Πρέπει ας πούμε να ξέρεις όχι μόνο τη σχετική συχνότητα των γραμμάτων, αλλά και τους φωνοτακτικούς περιορισμούς κάθε γλώσσας -ας πούμε, στα αγγλικά οι λιγότερο ηχηροί φθόγγοι εμφανίζονται στην αρχή της λέξης, ακολουθούν περισσότερο ηχηροί -με κορύφωση το φωνήεν- και ύστερα έχουμε πάλι λιγότερο ηχηρούς, γι’ αυτό και το blurb είναι υπαρκτή λέξη, ενώ το rbubl δεν είναι.

Το Wordle θέλησε να το μεταφέρει στα ελληνικά ο καθηγητής Διομήδης Σπινέλλης και το ανακοίνωσε χτες στο Φέισμπουκ. Έγραψε τα εξής:

Πιστεύοντας ότι αυτό το παιγνίδι πρέπει να υπάρχει και για ελληνικές λέξεις, πήρα την έτοιμη υλοποίηση του παιγνιδιού της ταλαντούχας Katherine Peterson και την προσάρμοσα στα ελληνικά. Μπορείτε να παίξετε το παιγνίδι με ελληνικές λέξεις ακολουθώντας το δεσμό https://dspinellis.github.io/word-master/ (Πρόκειται για ιστοσελίδα· δεν υπάρχει ως εφαρμογή κινητού τηλεφώνου.)

Για την υλοποίηση μετέτρεψα στα ελληνικά μια λίστα επιτρεπτών λέξεων και μια λίστα από λέξεις που καλούμαστε να μαντέψουμε. Η (μικρή) αυτή συνεισφορά μου βασίστηκε σε δυο ακόμα πυλώνες. Για τη δημιουργία των επιτρεπτών λέξεων χρησιμοποίησα το ελληνικό λεξικό ορθογραφικού ελέγχου που ξεκίνησε το 1999 ως πτυχιακή εργασία δυο φοιτητών μου που επέβλεψα στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. (Σήμερα έχει υιοθετηθεί σε πολύ εξελιγμένη μορφή από τα περισσότερα προγράμματα λογισμικού ανοιχτού κώδικα, όπως το Libre Office και το Firefox). Επίσης, αποφάσισα η λίστα ερωτήσεων να αποτελείται από τις πιο κοινές ελληνικές λέξεις. Για να τις βρω, ανέλυσα τη συχνότητα όλων των λέξεων στο σώμα κειμένου της ελληνικής Βικιπαίδειας που είναι επίσης ελεύθερα διαθέσιμο. Αν έχετε την περιέργεια, ανάμεσα στα 10,6 εκατομμύρια λέξεις πέντε γραμμάτων που εμφανίζονται στα ελληνικά λήμματα οι τρεις πιο συχνές είναι οι εξής: ΕΙΝΑΙ, ΟΝΟΜΑ, ΟΠΟΙΑ.

Metα το Facebook

Το άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα δημοσιεύτηκε το Σαββατοκύριακο στο ηλεπεριοδικό 2020mag. Όπως έχω ήδη γράψει, στο ηλεπεριοδικό αυτό δημοσιεύω άρθρα με Λέξεις της επικαιρότητας -σαν εκείνα που δημοσίευα κάθε μήνα στα Ενθέματα της Αυγής. Εδώ μπορείτε να βρείτε όλα μου αυτά τα άρθρα, 13 ως τώρα. Η εικονογράφηση είναι του περιοδικού. Στην εδώ δημοσίευση κάνω μερικές δευτερεύουσες προσθήκες.

Metα το Facebook

Αναμφίβολα η είδηση της εβδομάδας στα σόσιαλ μίντια ήταν η αναγγελία του Μαρκ Ζάκερμπεργκ ότι η εταιρεία Facebook μετονομάζεται σε Meta, αν και η δημοφιλέστατη πλατφόρμα θα εξακολουθήσει να ονομάζεται Φέισμπουκ.

Η είδηση είχε και ιδιαίτερο ελληνικό ενδιαφέρον, αφού ο Ζάκερμπεργκ τόνισε ότι έκανε κλασικές σπουδές στο πανεπιστήμιο και ότι το όνομα της εταιρείας του παραπέμπει στο ελληνικό «μετά» που σημαίνει «πέρα από» (beyond, όπως είπε). Μάλιστα για να τονιστεί η ελληνική προέλευση, στον λογότυπο της εταιρείας, με το μπλε σύμβολο του απείρου, η λέξη Metα γράφεται με ελληνικό άλφα.

Σειρές και σίριαλ

Σειρές υπάρχουν πολλών ειδών. Υπάρχουν οι σειρές των μαθηματικών, που κάποτε τις ήξερα καλά μα τις έχω σχεδόν ολότελα ξεχάσει. Οι φαντάροι ανήκουν ο καθένας σε μια σειρά, μαζί με όσους κατατάχτηκαν τις ίδιες μέρες, την ΕΣΣΟ -εξού και η προσφώνηση «ρε σειρά» ή «ρε σειρούλα». Σειρές υπάρχουν και στη μουσική, στη σειρά μπαίνουν οι στρατιώτες και οι μαθητές, όταν θέλουμε να εξηγήσουμε κάτι παίρνουμε τα πράγματα με τη σειρά, ενώ παλιά έλεγαν πως ο τάδε παντρεύτηκε την τάδε «που δεν είναι της σειράς του».

Αλλά στο άρθρο αυτό, θα το καταλάβατε από τον τίτλο, όταν λέω για σειρές εννοώ τις σειρές που βλέπουμε. Αν το άρθρο το έγραφα πριν από δέκα χρόνια, θα έλεγα «τις σειρές που βλέπουμε στην τηλεόραση» ή «τις τηλεοπτικές σειρές», δηλαδή τα σίριαλ, και οι δυο λέξεις θα ήταν συνώνυμες ή περίπου. Σήμερα, νομίζω πως οι δυο λέξεις δεν είναι συνώνυμες, τουλάχιστον για τους νεότερους χρήστες, που κάνουν σαφή διάκριση.

Η λέξη «σίριαλ» μπήκε στην ελληνική γλώσσα στο γύρισμα της δεκαετίας του 1970, όταν άρχισαν να προβάλλονται στην νεαρή τότε ελληνική τηλεόραση με τα δυο κανάλια οι πρώτες σειρές σε συνέχειες, Ο Άγνωστος πόλεμος ή η Γειτονιά από τις ελληνικές και διάφορες ξένες, Ταξίδι στ΄αστέρια, Μπονάντσα ή το Μικρό σπίτι στο λιβάδι. Tότε στις εφημερίδες έγραφαν «σήριαλ», αφού το ήτα υποτίθεται ότι μετέφερε το μακρό του αγγλ. serial. Μακρότητα βεβαίως υπήρχε σε εκείνα τα παλιά σίριαλ που διαρκούσαν και διαρκούσαν, οπότε η λέξη πήρε και μεταφορική σημασία για κάθε ζήτημα που χρονίζει, που παρατείνεται υπερβολικά και αδικαιολόγητα: Σίριαλ κατάντησε αυτή η υπόθεση!

Τον καιρό που πρωτάρχισα να ασχολούμαι με την ετυμολογία, νόμιζα ότι η λέξη «σίριαλ» είναι αντιδάνειο, αφού το αγγλικό serial προέρχεται από το αγγλ. series, και ήμουν σίγουρος, χωρίς ανάγκη να ανοίξω λεξικό, ότι το series είναι δάνειο από το ελληνικό.

Ίσως έχετε κι εσείς την ίδια εντύπωση, αφού «όλα από εμάς τα πήραν», αν όμως ανοίξουμε το λεξικό θα δούμε ότι δεν είναι έτσι.

Η σειρά είναι αρχαία, ανάγεται σε αμάρτυρο τύπο *σερ-jά (με αντέκταση) από ινδοευρ. ρίζα *twer-ja, που συνδέεται με λιθουαν. tveriu «τυλίγω, σφίγγω», ενώ, λέει το λεξικό του Μπαμπινιώτη, «δεν ευσταθεί φωνητικά η προσπάθεια για σύνδεση με τα συνώνυμα λατιν. sero και αρχ. είρω -με δασεία, πρβλ. ειρμός.

Από την άλλη, το αγγλ. serial ανάγεται στο λατινικό series, από το ρήμα serere, που σημαίνει «ενώνω, συνδέω» και που ανήκει στην ίδια ινδοευρ. ετυμολογική οικογένεια με τον δικό μας «ειρμό» και με το ρήμα «είρω», όχι όμως και με τη σειρά.

Οπότε, το series δεν έχει ελληνική αρχή κι έτσι το σίριαλ δεν είναι αντιδάνειο.

Η αβάσταχτη ελευθερία του free-lancer

Ένα ενδιαφέρον θέμα απασχόλησε την επικαιρότητα τις προηγούμενες μέρες και προκάλεσε αρκετή συζήτηση ιδίως (αλλά όχι μόνο) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Mια από τις γνωστότερες πλατφόρμες στον κλάδο του ντελίβερι, ο οποίος γνώρισε εκρηκτική ανάπτυξη μέσα στην πανδημία και εξαιτίας των πανδημικών περιορισμών, η εταιρεία efood, έστειλε τις προάλλες σε μερίδα εργαζομένων της το εξής βελούδινο τελεσίγραφο:

Αγαπητέ Rider,
Στα πλαίσια της αύξησης της παραγωγικότητας του στόλου και της ευρύτερης στρατηγικής της εταιρείας, θα θέλαμε να σου προτείνουμε να συμμετάσχεις και εσύ στο σχήμα συνεργασίας Freelancing. Θέλουμε να συνεχίσουμε τη συνεργασία μας αλλά με βάση τα παραπάνω και το batch σου (το οποίο προκύπτει από διάφορες αιτίες), εκτιμούμε ότι θα ήταν καλύτερο να συνεχίσεις να εργάζεσαι ως Freelancer.

Θα έχεις την ευελιξία να διαμορφώσεις τις ώρες εργασίας σου και να αυξήσεις τις αποδοχές σου.

Σε διαφορετική περίπτωση, θα θέλαμε να σε ενημερώσουμε ότι δεν υπάρχει δυνατότητα ανανέωσης της υπάρχουσας σύμβασης.

Παρακαλώ πολύ να μας ενημερώσεις άμεσα μέσω ticket για την αποδοχή του παραπάνω, προκειμένου να σε ενημερώσουμε για τα επόμενα βήματα.

Το χαρακτήρισα βελούδινο διότι, ενώ «προτείνει» τη συμμετοχή του εργαζόμενου στο νέο εργασιακό σχήμα, στο τέλος ενημερώνει ότι, εάν αυτός αρνηθεί την «ευελιξία» που του προσφέρεται και την ευκαιρία να «αυξήσει τις αποδοχές του», η σύμβασή του δεν πρόκειται να ανανεωθεί!

Κατά τα άλλα, το κείμενο είναι η επιτομή του newspeak των μανατζαραίων, με τα απαραίτητα μπόλικα αγγλικά, αλλά και με την επίπλαστη οικειότητα του ενικού, που βοηθάει ώστε το φιλικό χτύπημα στην πλάτη να μετατραπεί, στην κατάλληλη στιγμή, σε κλοτσιά λιγάκι πιο κάτω, αν ο Rider δεν συμφωνήσει ότι το batch του, όπως προκύπτει από διάφορες αιτίες, επιβάλλει να συνεχιστεί η συνεργασία με το σχήμα Freelancing πλέον.

Καθώς οι… rider είναι διάσπαρτοι και ανοργάνωτοι, εύκολα θα πρόβλεπε κανείς ότι οι περισσότεροι θα ενέδιδαν στο τελεσίγραφο της εταιρείας. Αλλ’ αυτή τη φορά δεν έγινε έτσι. Κάποιοι από τους θιγόμενους απευθύνθηκαν σε εργατικό σωματείο των διανομέων, ενώ ταυτόχρονα ξεκίνησε μια διαδικτυακή εκστρατεία διαμαρτυρίας για τις πρακτικές της e-food, που πολύ γρήγορα πήρε αναπάντεχα μεγάλη έκταση στο Facebook και στο Twitter, με το σύνθημα cancel efood.

Αμέτρητοι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης δήλωσαν ότι ήταν περιστασιακοί ή τακτικοί πελάτες της e-food και ότι στο εξής θα έπαυαν να παραγγέλνουν φαγητό μέσα από την πλατφόρμα της -αλλά δεν ήταν αυτό μόνο ή κυρίως αυτό που πείραξε την εταιρεία, μια και το μποϊκοτάζ αυτό, ακόμα κι αν τηρηθούν οι δηλώσεις, θέλει αρκετές μέρες για να κάνει αισθητή την πίεσή του.

Τα ντάτα και τα μαντάτα

Από τις πολλές εξαγγελίες και τα νέα μέτρα που περιείχε η ομιλία του πρωθυπουργού τις προάλλες στη ΔΕΘ εκείνη που συζητήθηκε περισσότερο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν, κατά πάσα πιθανότητα, η εξαγγελία ότι όσοι έφηβοι ηλικίας 15-17 ετών εμβολιαστούν θα πάρουν, ως επιβράβευση, ή ως κίνητρο, «50 γκιγκαμπάιτ δωρεάν ντάτα στο κινητό τους».

Το γράφω ελληνικά, ντάτα, όχι μόνο επειδή γενικά μού αρέσει να χρησιμοποιώ το ελληνικό αλφάβητο, αλλά και για να φανεί ο τρόπος που πρόφερε ο πρωθυπουργός τη λέξη, ενώ αν έγραφα data δεν θα ήταν αμέσως προφανές, αφού υπάρχουν πάνω από μία αποδεκτές προφορές της αγγλικής λέξης, όπως θα δούμε παρακάτω.

Αν θέλετε και το στιγμιότυπο, μπορείτε να το δείτε/ακούσετε εδώ.

Στο Τουίτερ η εξαγγελία αυτή σχολιάστηκε πολύ, κυρίως σε πνεύμα διακωμώδησης. Και, πάνω από μία φορά, τα πρωθυπουργικά ντάτα, συνδυάστηκαν με τα μαντάτα, όπως σε αυτό το τουίτ που βλέπετε εδώ, που κάθε αλλο παρά το μοναδικό ήταν. Άλλος έγραψε «δώσε και σε μένα data / για ν’ ακούσεις τα μαντάτα» κι άλλος «θα πάρετε κι επίδομα 50 γίγα data / να ‘χετε να μαθαίνετε τα θλιβερά μαντάτα».

Φυσικά, στο τουίτ της εικόνας παρωδείται η αρχή του Ερωτόκριτου (εννοώ του τραγουδιού, όχι του ίδιου του έργου, που αρχίζει «Του κύκλου τα γυρίσματα»). Και παρόλο που όλοι σχεδόν οι σχολιαστές στο Τουίτερ και στο Φέισμπουκ έγραψαν data, είναι φανερό ότι προφέρουν «ντάτα».

Και καλά κάνουν, διότι έτσι προφέρεται η λέξη στα ελληνικά. Όταν μιλάμε αγγλικά, μπορεί να την προφέρουμε «ντέιτα» μια και αυτή είναι η συχνότερη αγγλική προφορά. Αλλά στα ελληνικά, οταν μιλάμε όχι για δεδομένα γενικώς, αλλά για όγκο κατανάλωσης δεδομένων σε κινητή τηλεφωνία, τότε λεμε «ντάτα» -θυμάμαι μάλιστα μια ραδιοφωνική διαφήμιση που, για να παινέψει τα απεριόριστα δεδομένα που πρόσφερε μια εταιρεία στα συμβόλαιά της, έβαζε τον εκφωνητή να διαβάζει το ντα-τα-τα-τα σαν να ήταν ριπή αυτόματου όπλου.

Η αγγλική λέξη data έχει λατινική προέλευση. Είναι ο πληθυντικός του datum, που είναι μετοχή παρακειμένου, στο ουδέτερο γένος, του ρήματος dare = δίνω, «αυτό που έχει δοθεί», αντιστοιχεί δηλ. ακριβώς με το δικό μας «δεδομένο» Ως ουσιαστικό, στα λατινικά, σήμαινε «δώρο», π.χ. Quia non suppetunt dictis data, διότι τα δώρα του δεν ταιριάζουν με τα λόγια του.

Εσείς παίζετε;

Ο τίτλος είναι ασαφής, μεταξύ άλλων επειδή το ρήμα «παίζω» είναι πολυσήμαντο. Μπορεί κανείς να παίζει ποδόσφαιρο ή θέατρο, να παίζει σκάκι ή βιολοντσέλο, να παίζει κρυφτό ή πόκερ, για να μην πούμε για όσους παίζουν με τη φωτιά, παίζουν διπλό παιχνίδι, παίζουν με τον πόνο μας ή το παίζουν ειδήμονες.

Όμως το θέμα του σημερινού άρθρου δεν είναι οι πολλές σημασίες του ρήματος (κάτι έχουμε γράψει, αλλά πρέπει να ξαναγράψουμε). Η ερώτηση που σας κάνω είναι ειδικότερη: παίζετε παιχνίδια στον υπολογιστή ή σε κινητή συσκευή, στην ταμπλέτα ή στο σμαρτόφωνο;

Βέβαια, ηλεκτρονικά παιχνίδια υπήρχαν ήδη πριν από την εποχή των προσωπικών υπολογιστών, όταν στη δεκαετία του 1980 τα παίζαμε στις αίθουσες που τις έλεγαν ουφάδικα, σε ειδικά μηχανήματα που λειτουργούσαν με κερματοδέκτη, δεκαρικομηχανές που τα λέγαμε, και που κάποια από αυτά προσομοίωναν τα παλιότερα μηχανικά φλιπεράκια των δεκαετιών 1950-60.

Στους προσωπικούς υπολογιστές της προϊντερνετικής περιόδου υπήρχαν παιχνίδια, ας πούμε η πασιέντζα ή ο ναρκαλιευτής, και συνεχίστηκαν βέβαια και όταν γενικεύτηκε το διαδίκτυο στη σημερινή μορφή του, αλλά το διαδίκτυο είναι αυτό που ανέδειξε τα παιχνίδια, τα games, σε ένα από τα μείζονα καινούργια φαινόμενα στις δυτικές κοινωνίες στον αιώνα μας.

Ο νεαρός στην εικόνα βέβαια παίζει κάποιο παιχνίδι κονσόλας. Τέτοιο ομολογώ πως δεν έχω παίξει ποτέ μου -ήμουν πολύ μεγάλος όταν εμφανίστηκαν και όταν έγινα πατέρας οι κόρες μου δεν μας ζήτησαν ποτέ τέτοιες συσκευές. Έπαιζαν βέβαια, αλλά μόνο στον υπολογιστή.

Από τις κόρες μου πάντως κόλλησα δυο παιχνίδια, που συνέχισα να τα παίζω και όταν εκείνες τα άφησαν. Το ένα ήταν το Pokemon go, το καλοκαίρι του 2016 που είχε πιάσει υστερία τον μισό πλανήτη να κυνηγάνε τον Πίκατσου στην πλατεία της γειτονιάς ή στον κήπο του γείτονα. Το Pokemon Go μού άρεσε πολύ, επειδή μου αρέσουν οι χάρτες και η πεζοπορία, και το παιχνίδι αυτό εμφάνιζε τα τερατάκια πάνω στο υπαρκτό τοπίο και σε καλούσε να τα πιάσεις, να τα εξελίξεις, και να τα τοποθετείς σε «γυμναστήρια», που και αυτά ήταν τοπόσημα όπως εκκλησίες, αγάλματα, σχολεία κτλ.

Η εταιρεία που έβγαλε το παιχνίδι βασίστηκε πάνω σε μια λεπτομερή χαρτογράφηση που είχε γίνει από τους παίκτες ενός προηγούμενου παιχνιδιού, που το αγόρασε. Μπορούσες να παίζεις δωρεάν, αλλά το παιχνίδι είχε πολλούς τρόπους για να σε δελεάζει να βάζεις το χέρι στην τσέπη, π.χ. για να αγοράσεις επιπλέον μπάλες και γενικά για να επιταχύνεις την πρόοδό σου.

Είναι πολλά τα παιχνίδια που ακολουθούν αυτό το οικονομικό μοντέλο, δωρεάν καταρχήν, αλλά με χρέωση για διάφορα έξτρα, που φαίνεται αρκετά αποτελεσματικό αρκεί να συγκροτήσουν μια πολυπληθή βάση παικτών. Διάβασα κάπου ότι οι νεαροί, που αποτελούν τη μεγάλη πλειοψηφία των παικτών, αποκαλούν whales (φάλαινες) τους παίκτες μεγαλύτερης ηλικίας που έχουν την οικονομική άνεση να ξοδεύουν 50-100 ευρώ το μήνα για να αγοράζουν καλύτερα όπλα ας πούμε, κι έτσι να επιταχύνουν την πρόοδό τους στα παιχνίδια αυτού του είδους, αφού ο δωρεάν παίκτης για να αποκτήσει τα ίδια θα πρέπει να αφιερώσει πολλές ώρες ή μέρες παιχνιδιού.

Το άλλο παιχνίδι που μου κόλλησαν οι κόρες μου, που το έχω παρουσιάσει αναλυτικά σε άρθρο του ιστολογίου, είναι το WordBlitz, ένα είδος σκραμπλ για δύο παίχτες, που το παίζεις εναντίον κάποιου γνωστού σου μέσα από το Μέσεντζερ του Φέισμπουκ. Το WordBlitz το συνεχίζω ακόμα, ενώ το Πόκεμον το παράτησα ύστερα από κανένα χρόνο (αλλά το παιχνίδι, βέβαια, ακόμα συνεχίζεται).

Αν το πάμε έτσι, παλιότερα έπαιζα αρκετές ώρες την εβδομάδα μπριτζ διαδικτυακά, ενω πρόσφατα, ύστερα από το άρθρο που έγραψα για το μπριτζ, νοστάλγησα τα παλιά και έπαιξα ξανά (όπου διαπίστωσα πως δεν τα έχω ξεχάσει όλα). Υπάρχουν σέρβερ για να παίζεις μπριτζ, είτε με ανθρώπους για αντιπάλους είτε με ρομπότ, όπως και για να παίζεις σκάκι, τάβλι, ακόμα και πρέφα. Αλλά τα παιχνίδια αυτά δεν είναι ακριβώς αυτό που με ενδιαφέρει στο σημερινό άρθρο, αφού στην ουσία δεν αποτελούν παρά τις ηλεκτρονικές και από απόσταση υλοποιούμενες εκδόσεις των αντίστοιχων παιχνιδιών του υλικού κόσμου.

Αυτογκόλ στο Τουίτερ

Στην αρχή είχα κρατήσει το σημερινό θέμα για τα μεζεδάκια του Σαββάτου, επειδή όμως θέλω να σχολιάσω και ένα-δυο παρεπόμενα ζητήματα πέρα από την καθαυτό γκάφα του κ. Πάσχου Μανδραβέλη αποφάσισα να αφιερώσω ειδικό άρθρο σε αυτό το, όχι και τόσο σοβαρό, παραδέχομαι, θέμα γιατί αλλιώς θα χαλούσε η ισορροπία του σαββατιάτικου άρθρου μας.

Ποια γκάφα, θα αναρωτηθείτε, και με το δίκιο σας, αν δεν συχνάζετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ειδικά στο Τουίτερ, διότι η γκάφα αυτή, αυτογκόλ που τη χαρακτήρισα στον τίτλο, στο Τουίτερ συνέβη. Και ενώ το περιστατικό είναι διασκεδαστικό μεν αλλά σχετικά ασήμαντο, νομίζω πως δίνει αφορμή για σκέψη τουλάχιστον σε δυο κατευθύνσεις.

Λοιπόν, χτες το πρωί ο γνωστός δημοσιογράφος Πάσχος Μανδραβέλης δημοσίευσε ένα τουίτ στο οποίο παρέθετε μιαν οθονιά (screenshot που θα έλεγε ο κ. Μπαμπινιώτης) από τον ιστότοπο της Αυγής, με το σχόλιο:

Και «Κάποιον πρέπει να τον πετάξουν από το παράθυρο» της @AvgiOnline

Το σχόλιο του κ. Μανδραβέλη παραφράζει ένα άρθρο που είχε δημοσιευτεί την ίδια μέρα στην Αυγή, άρθρο του Πέτρου Κατσάκου με τίτλο «Κάποιον πρέπει να τον πετάξουν από το παράθυρο των Νέων». Στο άρθρο αυτό ο κ. Κατσάκος επικρίνει το απαράδεκτο προχτεσινό άρθρο των Νέων στο οποίο είχε γραφτεί για τη γυναικοκτονία της Φολεγάνδρου ότι πολλοί άνδρες έχουν σκεφτεί να πετάξουν, ύστερα από καβγά, τη σύντροφό τους από τα βράχια.

Ο κ. Μανδραβέλης ταυτόχρονα κύκλωσε μια διαφήμιση που υπήρχε στον ιστότοπο της Αυγής, διαφήμιση ενός ηλεκτρονικού καταστήματος που πουλάει σημαίες, ανάμεσα στις οποίες διαφημίζεται και η σημαία της 21ης Απριλίου (!). Θέλησε δηλαδή να καυτηριάσει την ασυνέπεια της αριστερής εφημερίδας, που βάζει διαφημίσεις που απευθύνονται σε νοσταλγούς της χούντας. Όχι μόνο τα Νέα έκαναν απαράδεκτο λάθος, αλλά και κάποιος από τον ιστότοπο της Αυγής, λέει με το σχόλιό του.

Τέτοιες ατάκες ανάμεσα σε δημοσιογράφους ή σε όχι επώνυμους χρήστες είναι καθημερινό φαινόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ειδικά στο Τουίτερ, το οποίο, επειδή ακριβώς έχει περιορισμό έκτασης των σχολίων (280 χαρακτήρες) δεν προσφέρεται για σχοινοτενείς αναλύσεις αλλά για έξυπνες (ή όχι) ατάκες, λογοπαίγνια και πειράγματα, που συχνά σχολιάζουν κάποια φωτογραφία ή κάποιο λινκ.

Οτιδήποτε έχετε πει στο παρελθόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον σας

Στις αστυνομικές ταινίες που βλέπουμε, τις αγγλοσαξονικές, τη στιγμή που συλλαμβάνεται κάποιος, ο αστυνομικός συχνά απαγγέλλει ένα στερεότυπο κείμενο, όπως: You have the right to remain silent. You do not have to make any statement. Anything you say will be recorded and may be given in evidence in court.

Mπορείτε να σιωπήσετε, αλλά οτιδήποτε πείτε από εδώ και μπρος θα καταγραφεί και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο δικαστήριο. Συχνά, το βλέπουμε διατυπωμένο: Οτιδήποτε πείτε, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον σας.

Τώρα με το Διαδίκτυο και με το Γκουγκλ, το μοτίβο έχει αλλάξει: οτιδήποτε έχετε πει στο παρελθόν ή μάλλον οτιδήποτε έχετε διατυπώσει γραπτώς σε κάποια γωνία του κυβερνοχώρου, μπορεί να ανασυρθεί τρία, πέντε ή είκοσι χρόνια μετά, να παρουσιαστεί ξεκομμένο από τα συμφραζόμενά του και να χρησιμοποιηθεί εναντίον σας.

Πολύ χαρακτηριστικό ήταν ένα περιστατικό που συνέβη την περασμένη βδομάδα. Το συζητήσαμε ήδη στα σχόλια του σαββατιάτικου άρθρου μας, αλλά θεώρησα ότι αξίζει να το συζητήσουμε σε ειδικό άρθρο.

Η Θράκα είναι εκδοτικός οίκος που εδρεύει στη Λάρισα, είναι όμως κάτι πολύ περισσότερο: είναι ένα πλούσιο διαδικτυακό περιοδικό, καθώς και ένας δραστήριος πολιτιστικός σύλλογος, με τη μορφή αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας, με πολλά πρωτότυπα προγράμματα για την προώθηση της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό και ιδίως στα Βαλκάνια. Για παράδειγμα, στο πρόγραμμα «Καταφύγιο του Οδυσσέα» χρηματοδοτείται η διαμονή λογοτεχνών ή μεταφραστών στο εξωτερικό. Επίσης, διοργανώνουν πανθεσσαλικό φεστιβάλ ποίησης ενώ επίσης έχουν θεσπίσει το Βραβείο Θράκα, που απονέμεται σε ποιητές που δεν έχουν εκδώσει βιβλίο -μια ιδέα αν μη τι άλλο πρωτότυπη.

Στην ιστοσελίδα της Θράκας μπορείτε να πάρετε μιαν ιδέα για τις πολυσχιδείς δραστηριότητές της. Όπως βλέπετε, πολλές από τις μόνιμες στήλες του ηλεπεριοδικού έχουν παιγνιώδεις τίτλους σχετικούς με τα κάρβουνα και τη φωτιά: Πυροβασίες, Σήματα καπνού, Σε αναμμένα κάρβουνα, Καρβουνόσκονη, Προσάναμμα, Στήλες άνθρακα κτλ.

Εγώ τη Θράκα την ήξερα, αλλά οι περισσότεροι στην Αθήνα την αγνοούν -εκτός βέβαια από όσους ασχολούνται ενεργά με τα λογοτεχνικά μας πράγματα.

Ωστόσο, πριν από μερικές μέρες η Θράκα είχε την τύχη ή την ατυχία να συζητηθεί ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε δυο μεγάλες εφημερίδες.

Όλα ξεκίνησαν όταν το λογοτεχνικό περιοδικό Athens Review of Books δημοσίευσε, στη σελίδα του στο Φέισμπουκ και στον ιστότοπό του, ένα λιβελογράφημα εναντίον του υφυπουργού Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη με τον τίτλο Ο προπετής Γιατρομανωλάκης και η επαιτειακή λίστα του. Το «επαιτειακός» είναι φυσικά λογοπαίγνιο και το βρίσκω έξυπνο, αλλωστε το έχω χρησιμοποιήσει κι εγώ σε κάποιο παμπάλαιο άρθρο του ιστολογίου. Το υπόλοιπο του λιβέλου κατά τη γνώμη μου στάζει εμπάθεια -γι’ αυτό άλλωστε το χαρακτηρίζω «λίβελο» το κείμενο, χωρίς κατ΄ανάγκη να περιέχει συκοφαντίες. Δείγμα γραφής:

Ανάμεσα στα asset του Σταύρου [Θεοδωράκη] ήταν και ο καμαρωτός διάνος ονόματι Νικόλας Γιατρομανωλάκης. Απ’ όπου κι αν περιέφερε την περσόνα του στον δημόσιο βίο δεν έμεινε τίποτε, αλλά ο εν λόγω επηρμένος αεροκόπος, θορυβώντας, περιαυτολογώντας και πουλώντας τον μπαγιάτικο για φρέσκο αέρα φαίνεται πως πέρασε υπέροχα. Μέχρι που δόθηκε η ευκαιρία στο εν λόγω κελεπούρι να παριστάνει και τον υφυπουργό «Σύγχρονου Πολιτισμού» (sic). Πρόκειται για μια φούσκα που όσο πιο γρήγορα σκάσει τόσο το καλύτερο για τον σύγχρονο πολιτισμό. Διότι έχουμε να κάνουμε με έναν αδιανόητα αναιδέστατο καιροσκόπο, που περιφρονεί τους κοινά αποδεκτούς δημοκρατικούς κανόνες. Όσο πιο γρήγορα τον απομακρύνει ο Πρωθυπουργός από την δημοκρατική Κυβέρνησή του τόσο το καλύτερο.

Δεν ξέρω για ποιο λόγο ο Μανώλης Βασιλάκης, ο εκδότης της ARB, στάζει τόση εμπάθεια κατά του κ. Γιατρομανωλάκη και δεν με ενδιαφέρει και πολύ. Υποτίθεται ότι η επίθεση εναντίον του έγινε διότι η ARB διαφωνεί με τις επιχορηγήσεις  που ο υφυπουργός μοίρασε σε μια σειρά από σωματεία και συλλόγους στον τομέα του βιβλίου -αλλά τέτοιοι χαρακτηρισμοί δύσκολα εξηγούνται από τη λίστα επιχορηγήσεων και μόνο:

Ποιος όμως είναι ο λόγος που η Athens Review of Books ασχολείται με την παρασιτική πολιτική παρουσία της εν λόγω ασημαντότητας; Εξηγούμαστε: Μελετήσαμε την πρόσφατα δημοσιευμένη, σοβιετικού τύπου, επαιτειακή λίστα του ΥΠΠΟ με την οποία κοινολογείται η διασπάθιση 1,5 εκατομμυρίου ευρώ για ποικίλες «δράσεις» υπέρ του «Σύγχρονου Πολιτισμού», τον οποίο …υφυπουργεύει ο Γιατρομανωλάκης.

Το κακό είναι ότι, για να χτυπήσει τον υφυπουργό και τις επιχορηγήσεις του, η ARB θέλησε να αποδείξει χαριστικές τις επιχορηγήσεις οπότε επιτέθηκε στους αποδέκτες:

Από το ποσό αυτό μισό περίπου εκατομμύριο είναι δήθεν υπέρ των… «Γραμμάτων και του Βιβλίου» και διατέθηκε σε «φορείς» επιτήδειων τυχάρπαστων ή/και ανύπαρκτων. Ένα παράδειγμα επιβραβευθέντων με δικά τους λόγια: «Ονομάσαμε το περιοδικό “Θράκα”, γιατί πάνω στα κάρβουνα ψήνονται οι μεζέδες. Στα τσίπουρα αυτά η μεταξύ μας τριβή απέδωσε πολύ καλές ιδέες». Η αναξιοπρέπεια του «Σύγχρονου Πολιτισμού» του ΥΠΠΟ πλήρωσε για… μεζέδες και τσίπουρα 7.000 ευρώ, καυτά, κυριολεκτικά στη θράκα τής καθ’ ημάς Proletkult. Αν είναι σωστές οι πληροφορίες μας, χρηματοδοτήθηκαν ακόμη και… «διανοούμενοι» που ζητούσαν «λευτεριά στον Κουφοντίνα» (…).

Να σημειωθεί ότι αυτό που διαβάζετε είναι το διορθωμένο κείμενο -στην αρχική μορφή του γινόταν λόγος για 18.000 ευρώ, ποσό εντελώς αναληθές.

Φέισμπουκ και λογοκρισία

Λογοκρισία, με τη στενή έννοια, είναι (αντιγράφω τον ορισμό του ΛΚΝ) ο προληπτικός έλεγχος που ασκείται συνήθως από μια αρχή σε προϊόντα του γραπτού ιδίως λόγου αλλά και σε θεάματα ή ακροάματα (βιβλία, έντυπα, εφημερίδες, επιστολές, κινηματογραφικά ή θεατρικά έργα κτλ.) με δικαίωμα επέμβασης στο περιεχόμενό τους (διαγραφές, τροποποιήσεις, απαγόρευση δημοσιοποίησης, κυκλοφορίας κτλ.).

Για τη μορφη αυτή της λογοκρισίας, που την είχαμε στην πατρίδα μας από τη δεύτερη δεκαετία του προηγούμενου αιώνα, ιδίως (αλλά όχι μόνο) σε περιόδους δικτατορικής διακυβέρνησης, έχουμε ειδικό άρθρο.

Συχνά όμως χρησιμοποιούμε τη λέξη με ευρύτερη έννοια, για να χαρακτηρίσουμε καταστάσεις στις οποίες μια δημοσίευση απαγορεύεται όχι από κρατική αρχή, αλλά από τον εκδότη μιας εφημερίδας ή, στον ψηφιακό πλέον κόσμο, από διαδικτυακές πλατφόρμες.

Mπορεί να υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη στενή και την ευρεία έννοια της λογοκρισίας, όμως κοινό στοιχείο είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις φιμώνεται η αντίθετη άποψη, ότι εμποδίζεται να φτάσει στο κοινό ή σε τμήματα του κοινού.

Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθώ κυρίως με τις διαδικτυακές πλατφόρμες και, ειδικότερα, με το Φέισμπουκ και με διάφορα περιστατικά απαγόρευσης δημοσιεύσεων, χρηστών ή σελίδων.

Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι η ματαίωση μιας δημοσίευσης στο Φέισμπουκ δεν συνιστά λογοκρισία επειδή το Φέισμπουκ είναι ιδιωτική επιχείρηση και όχι δημόσια αρχή και επειδή το «λογοκριμένο» άρθρο μπορεί να δημοσιευτεί αλλού, είτε σε έντυπα είτε σε ηλεκτρονικά μέσα.

Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα είναι ίδιο: ματαιώνεται η δημοσίευση ή εμποδίζεται η διάδοσή της. Και επειδή στην εποχή μας μεγάλο μέρος των πολιτών ενημερώνεται κατά προτεραιότητα (ή και αποκλειστικά) από το Διαδικτυο, η απαγόρευση δημοσίευσης στο Φέισμπουκ έχει πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο από την απαγόρευση δημοσίευσης σε μια συγκεκριμένη εφημερίδα ή άλλο μέσο ενημέρωσης. Να σκεφτούμε μάλιστα ότι δεν υπάρχει εναλλακτικό μέσο σαν το Φέισμπουκ, δεν υπάρχει ένα δεύτερο ισοδύναμο βήμα όπου να μπορούν να εκφράσουν απόψεις όσοι έχουν αποκλειστεί από το Φέισμπουκ.

Το ιστολόγιό μας, θα το ξέρετε, εδώ και έξι-εφτά μήνες, από τις αρχές Ιουνίου 2020, έχει αποκλειστεί εντελώς από το Φέισμπουκ. Τα καθέκαστα τα εξιστορώ σε ένα παλιότερο άρθρο. Ο λόγος, ή μάλλον το πρόσχημα, του αποκλεισμού ήταν «παραβίαση των όρων της Κοινότητας σχετικά με το σπαμ», χωρίς όμως να υποδειχτεί με ποιο τρόπο παραβιάστηκαν οι κανόνες αυτοί, ποιες δημοσιεύσεις μου προκάλεσαν τον αποκλεισμό -και βέβαια, όλες μου οι αιτήσεις για επανεξέταση έμειναν αναπάντητες, όπως και τα σχετικά διαβήματα πολλών φίλων του ιστολογίου.

Σε ποιους αρέσει η τηλεργασία;

Από τα μέσα Μαρτίου τηλεργάζομαι. Αντί να πηγαίνω στο γραφείο κάθε πρωί, μένω στο σπίτι και κάνω τη δουλειά μου μέσω υπολογιστή.

Επιφανειακά, ο τρόπος που κάνω τη δουλειά μου ελάχιστα έχει αλλάξει. Η εικόνα που βλέπω στην οθόνη του λάπτοπ μου είναι ίδια με εκείνην που είχα όταν δούλευα από τον επιτραπέζιο υπολογιστή του γραφείου, μόνο μικρότερη σε διαστάσεις. Στην αρχή, η απόκριση από το δίκτυο VPN ήταν αισθητά πιο αργή σε σύγκριση με το γραφείο, αλλά τώρα κάτι έκαναν και βελτιώθηκε πολύ. Όταν απορροφιέμαι από τη δουλειά δεν διακρίνω καμιά διαφορά.

Από κάμποσες απόψεις, η τηλεργασία βολεύει πολύ. Δεν αναγκάζομαι να βγω από το σπίτι το πρωί με το κρύο ή τη βροχή, ούτε να σκεφτώ τι θα φορέσω, μπορώ να δουλέψω με τις παντόφλες και τις φόρμες. Με βολεύει ακόμα αν έχω κάποια δουλειά στο σπίτι ή περιμένω κανένα δέμα ή αν θέλω να πεταχτώ κάπου κοντά. Μόλις έρθει η ώρα για το σχόλασμα, αποσυνδέομαι από το δίκτυο -και βρίσκομαι ως διά μαγείας στο σπίτι μου, με μια κούπα καφέ στο χέρι χωρίς να υποστώ το μποτιλιάρισμα της βραδινής επιστροφής.

Είναι η φύση της δουλειάς μου τέτοια, η μετάφραση εννοώ, που εύκολα πολύ μετατρέπεται ώστε να εκτελεστεί εξ αποστάσεως. Άλλοι, συνάδελφοι ή γνωστοί, που η δουλειά τους περιλαμβάνει αρκετή συνεννόηση με άλλους, μου λένε ότι έχουν διάφορα προβλήματα -η συνεννόηση είναι πιο δύσκολη όταν γίνεται μέσα από μέιλ ή διάφορες συσκευές βιντεοκλήσης παρά στην άμεση επαφή, κι έτσι γίνονται περισσότερες παρανοήσεις και λάθη.