50 χρόνια από την κατάληψη της Νομικής

Συμπληρώθηκαν χτες 50 χρόνια από μια πολύ σημαντική αντιδικτατορική μαζική κινητοποίηση, την κατάληψη της Νομικής σχολής του πανεπιστημίου της Αθήνας, που ουσιαστικά ήταν η πρώτη μαζική αντιδικτατορική φοιτητική κινητοποίηση και αποτέλεσε το προανάκρουσμα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου εννιά μήνες αργότερα.

Έστω και με μια μέρα καθυστέρηση, αξίζει να τιμήσουμε στο ιστολόγιο αυτή τη σημαντικήν επέτειο. Ομολογώ βέβαια ότι εγώ τότε δεν ήμουν ούτε 14 χρονώ και τα γεγονότα τα παρακολούθησα από μακριά και από τις εφημερίδες, αλλά ίσως κάποιοι σχολιαστές λίγο μεγαλύτεροι σε ηλικία να έχουν να εισφέρουν με αναμνήσεις τους.

Η κατάληψη αποτέλεσε το  επιστέγασμα μιας πολύμηνης αναταραχής στα πανεπιστήμια που είχε ως σημείο τριβής τον φοιτητικό συνδικαλισμό. Η χούντα είχε τοποθετήσει διορισμένα συμβούλια στους φοιτητικούς συλλόγους, αλλά από το 1972 άρχισαν να εμφανίζονται Φοιτητικές Επιτροπές Αγώνα που αμφισβητούσαν τους διορισμένους. Ταυτόχρονα, τον Μάρτιο του 1972 έγινε προσφυγή στο Πρωτοδικείο από 42 φοιτητές της Νομικής, που ζητούσαν να αντικατασταθεί η διορισμένη από τη χούντα διοίκησή του Συλλόγου φοιτητών Νομικής «Η Θέμις» και να προκηρυχθούν άμεσα εκλογές για ανάδειξη νέου ΔΣ. Παρόμοια υπομνήματα υπογράφηκαν και σε άλλες σχολές. Στις κινητοποιήσεις αυτές πρωτοστατούσαν οι φοιτητές της Αριστεράς (Αντι-ΕΦΕΕ, Ρήγας Φεραίος, ΑΑΣΠΕ κτλ.)

Advertisement

Ο Γιωργάκης έχει πάντα δίκιο

Δεν εννοώ τον Γιώργο Παπανδρέου, που όταν ήταν νεότερος τον λέγαμε «Γιωργάκη». Εδώ που τα λέμε, δεν ξέρω καν αν ο μαθητής της ιστορίας μας λέγεται Γιώργος -ας πούμε ότι πήγα με τις πιθανότητες, μια και είναι το συχνότερο αντρικό όνομα.

Ποια ιστορία, θα ρωτήσετε. Είναι μια ιστορία που προκάλεσε τρικυμία στο φλιτζάνι του ελληνικού Τουίτερ στο τέλος της περασμένης εβδομάδας, μια ιστορία για την άσκηση ενός μαθητή, τις διορθώσεις που έκανε η δασκάλα του και την οργισμένη αντίδραση της μητέρας του. Τώρα που ο τουιτερικός σαματάς καταλάγιασε (κάθε θάμα τρεις ημέρες, γαρ) ταιριάζει να σχολιάσουμε κι εμείς, είτε το θέμα καθαυτό είτε τη γενίκευσή του.

Λοιπόν, τις προάλλες μια χρήστρια του Τουίτερ δημοσίευσε μια φωτογραφία από μαθητικό τετράδιο, προφανώς του γιου της, με το εξής δικό της σχόλιο:

Δασκάλα κομπλεξικιά. Και πολύ καλά της απάντησα πιστεύω για να μη πάω από κει και της εξηγήσω το ονειρο.Σίγουρα δεν είναι κανονικο παντως να γραφεις τοσες μαλακιες σε ένα παιδάκι που έφαγε μια ώρα να ψάχνει στο λεξικό για να απαντήσει.

Δεν βλέπουμε ποια είναι η εκφώνηση της άσκησης, αλλά κάτι έχει να κάνει με ορισμούς λέξεων. Ο μαθητής, της Β’ Δημοτικού, έχει γράψει τις απαντήσεις.

Η δασκάλα έχει κάνει κάποιες δευτερεύουσες διορθώσεις, σε σημεία στίξης και σε έναν τόνο, ενώ στην τελευταία απάντηση του μαθητή, που ήταν:

μικρός: κάτι είναι μικρό, το μέγεθός του είναι κάτω από το κανονικό.

Η δασκάλα σημείωσε: μικρός σε μέγεθος, λίγος σε ποσότητα, νέος σε ηλικία και «το κανονικό» είναι σχετικό.

Η μητέρα αντιπαρατήρησε:

Αυτά έγραφε στο λεξικό. 

Ο ….. έκανε αρκετή προσπάθεια για να γράψει όλα αυτά. Δεν συμφωνώ να μαυρίζετε το τετράδιό του με τόσα λόγια.

Η μητέρα αναφέρεται «στο λεξικό», από το οποίο πήρε ο μαθητής τους ορισμούς που παρέθεσε στο τετράδιο. Δεν εννοεί κάποιο από τα «σύγχρονα μεγάλα λεξικά» μας, που μου αρέσει να λέω, αλλά ένα σχολικό βιβλίο, το Εικονογραφημένο Λεξικό Α’, Β’, Γ’ Δημοτικού, που εδώ και αρκετά χρόνια μοιράζεται στους μαθητές του Δημοτικού.

Το λεξικό αυτό μπορείτε να το δείτε εδώ. Ο μαθητής της ιστορίας μας, ο Γιωργάκης που τον είπα, αντέγραψε τους ορισμούς από το λεξικό. Πιθανότατα, στην εκφώνηση της άσκησης να οριζόταν ακριβώς αυτό, ότι οι μαθητές έπρεπε να αντιγράψουν τους ορισμούς από το συγκεκριμένο λεξικό ή ότι έπρεπε να ανατρέξουν στο λεξικό και να απαντήσουν στη συνέχεια.

Συστάσεις γραμματικής προς φοιτητές (μια συνεργασία του Μιχάλη Ρουμελιώτη)

Την περασμένη εβδομάδα είχαμε αναδημοσιεύσει και συζητήσει εκτενώς το άρθρο Ζητείται ορθογραφία στο Πανεπιστήμιο. Ο φίλος μας Μιχάλης Ρουμελιώτης, που συμμετείχε και στη συζήτηση εκείνη στο ιστολόγιο, μού έστειλε ένα κείμενο με «συστάσεις» που έχει συντάξει και που διανέμει στους φοιτητές του. Το βρήκα ενδιαφέρον, ανεξάρτητα από το αν συμφωνώ με όλες τις συστάσεις, και νομίζω ότι θα ενδιαφέρει και εσάς.

Το κείμενο των συστάσεων διανέμεται στούς προπτυχιακούς φοιτητές τού Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων και τού Τμήματος Διοίκησης Τουρισμού τού Πανεπιστημίου Αιγαίου, στά πλαίσια τών νομικών μαθημάτων και τού μαθήματος επιχειρηματικής ηθικής. Πρόκειται, όπως λέει ο Μ.Ρ., για μια προσπάθεια να εξοικειωθούν οι φοιτητές με βασικά λόγια στοιχεία τής καθομιλουμένης, τά οποία τούς χρειάζονται αλλά ενδεχομένως τα αγνοούν. 

Μεταφέρω το κείμενο αυτούσιο, διατηρώντας την ορθογραφία του συντάκτη. Διαφωνώ με τη διατύπωση «κραυγάζει/φωνάζει αγραμματοσύνη» που χρησιμοποιεί δυο φορές ο Μ.Ρ., για να καυτηριάσει κάποιο αστόχημα, ιδίως επειδή στη μία περίπτωση δεν είναι τόσο ξεκάθαρα τα πράγματα. Σχολιάζω κι εγώ, αλλά με φειδώ -τα δικά μου σχόλια είναι μέσα σε αγκύλες, [  και ].

 

Μιχάλη Ρουμελιώτη

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ

ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

 

Υπάρχουν κάποια πράγματα στή χρήση τού λόγου που βλέπω ξανά και ξανά, κάθε χρόνο, να σάς δυσκολεύουν, και που σάς εκθέτουν στήν κατηγορία τής αμάθειας. Θεώρησα λοιπόν χρήσιμο να μαζέψω εδώ ορισμένες πρόχειρες συστάσεις.

1. Τά τριγενή και δικατάληκτα επίθετα.

Λέγονται έτσι γιατί έχουν τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο), αλλά δύο μόνο καταλήξεις σε κάθε πτώση· μία κατάληξη για τό ουδέτερο γένος, και μία για τά άλλα δύο γένη.

Ο διεθνής (οργανισμός), η διεθνής (Αμνηστία), τό διεθνές (ενδιαφέρον)

Τού διεθνούς (τύπου), τής διεθνούς (πολιτικής σκηνής), τού διεθνούς (κύρους)

Τόν διεθνή (αερολιμένα), τήν διεθνή (κατάσταση), τό διεθνές (δικαστήριο)

Οι διεθνείς (κανόνες), οι διεθνείς (ειδήσεις), τά διεθνή (στενά)

Τών διεθνών (χρηματιστηριακών δεικτών, συμβάσεων, προβλημάτων)

Τούς διεθνείς (ποδοσφαιριστές), τίς διεθνείς (αντιλήψεις), τά διεθνή (ύδατα)

Ζητείται ορθογραφία στο πανεπιστήμιο

Με τον τίτλο αυτό δημοσιεύτηκε πρόσφατα στην Καθημερινή ένα εκτενές άρθρο του Απ. Λακασά, στο οποίο φιλοξενούνται οι απόψεις πολλών πανεπιστημιακών σχετικά με τα ορθογραφικά και γλωσσικά λάθη μαθητών και φοιτητών. Το συζητήσαμε παρεμπιπτόντως σε άλλα άρθρα, αλλά στο θέμα αξίζει να αφιερωθεί ξεχωριστό άρθρο -το σημερινό.

Παραθέτω το άρθρο και σχολιάζω σύντομα στο τέλος. Η εικόνα είναι από την Καθημερινή.

Ζητείται ορθογραφία στο πανεπιστήμιο

Φοιτητές, ακόμη και της Φιλολογίας, δυσκολεύονται να συντάξουν γραπτό χωρίς λάθη – Πού το αποδίδουν οι καθηγητές

Χαμένοι σε ένα δάσος λέξεων, στίξης και παρερμηνειών όπου βρίθουν ορθογραφικά λάθη βρίσκονται, όχι μόνον μαθητές, αλλά και φοιτητές. Οι μαθητές σκοντάφτουν στη σωστή χρήση των επιθέτων και των επιρρημάτων, στις ρηματικές καταλήξεις, στους χρόνους, στους τόνους, στα σημεία στίξης. Ενας επιβαρυντικός παράγοντας για μαθητές και φοιτητές είναι η υπερχρήση της νέας τεχνολογίας. Δάσκαλοι, καθηγητές και πανεπιστημιακοί μιλούν στην «Κ» για… ακραία περιστατικά, τονίζοντας την ανάγκη διορθωτικών κινήσεων, καθώς η ορθογραφία δεν είναι μόνον η ορθή γραφή των λέξεων αλλά και η κατανόηση του νοήματός τους. Το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής έχει διαγνώσει το θέμα και ετοιμάζει παρεμβάσεις μέσα στο 2023.

Ο Βασίλης Γούναρης, καθηγητής στη Φιλοσοφική Σχολή του ΑΠΘ, υπαγόρευσε στους φοιτητές του ένα κείμενο που περιείχε τη λέξη «εκτιμάται/ε», αλλά χωρίς να προσδιορίσει το υποκείμενο. Πώς έπρεπε να γράψουν οι φοιτητές τη λέξη; Το υποκείμενο προσδιορίζει και την κατάληξη του ρήματος: «Γενικά εκτιμάται» ή «εσείς εκτιμάτε». Από τη συνέχιση της υπαγόρευσης από τον κ. Γούναρη προέκυπτε το υποκείμενο και άρα η ορθογραφία του ρήματος. Αλλά φευ: ένας στους τέσσερις φοιτητές έγραψε τη λέξη λανθασμένα. «Πλέον είναι αδύνατον να βρεις ένα πλήρως ορθογραφημένο γραπτό στα γραπτά των φοιτητών», παρατηρεί στην «Κ» ο κ. Γούναρης.

Κάνε βαριά καρδιά ναύτη μάγκα…

Κάποιοι θ’ αναγνωρίσουν τον «στίχο» του τίτλου. Τη λέξη τη βάζω σε εισαγωγικά, με την έννοια οτι δεν είναι στίχος από ποίημα επώνυμου ποιητή -μάλλον στην ανώνυμη δημιουργία πρέπει να τον κατατάξουμε, αν και αυτός ο όρος συνήθως παραπέμπει σε παλαιότερες εποχές και μορφές κοινωνικής οργανωσης.

Τον στίχο αυτό εγώ δεν τον ήξερα ή, αν τον είχα ακούσει στα νιάτα μου, τον είχα ξεχάσει. Τις προάλλες όμως, που είχαμε μια ωραία μάζωξη με εκλεκτούς φίλους του ιστολογίου, ο φίλος μας ο Κόρτο απάγγειλε αυτόν τον στίχο, απαντώντας σε άλλον στίχο που είχε απαγγείλει ο φίλος μας ο Γιάννης Μαλλιαρός.

Ξαναλέω, δεν είναι στίχοι από ποίημα κάποιου γνωστού ποιητή, είναι αποσπάσματα από μαθητικά μνημοτεχνικά ποιηματάκια, απ’ αυτά που χρησιμοποιούν οι μαθητές της δευτεροβάθμιας για να βοηθιούνται να θυμούνται διάφορες έννοιες της χημείας -στην προκειμένη περίπτωση, την ηλεκτροχημική σειρά των μετάλλων.

Για να πω την αμαρτία μου, εγώ τέτοια μνημοτεχνικά ποιηματάκια δεν χρησιμοποιούσα ως μαθητής. Ό,τι ήταν να μάθω απέξω, το μάθαινα απέξω. Τα περισσότερα τα έχω ξεχάσει, αν και θυμάμαι -και μπορώ να απαγγείλω, αν προκληθώ- τους δώδεκα ελάσσονες προφήτες του Ισραήλ (γράφω από μνήμης τώρα: Ωσηέ, Αμώς, Μιχαίας, Ιωήλ, Οβδιού, Ιωνάς, Ναούμ, Αββακούμ, Σοφονίας, Αγγαίος, Ζαχαρίας, Μαλαχίας, που το άκουσμά του προκαλούσε θυμηδία).

Τέτοια ποιηματάκια υπήρχαν, και μας βάζανε να μαθαίνουμε, για τις δασυνόμενες λέξεις, όπως το: Άδης, άγιος, αγνός, αδρός, αίμα και αβρός, αλλά έχω ξεχάσει πώς πάει στη συνέχεια και άλλωστε στην πράξη, επειδή διάβαζα πολύ, σχεδόν πάντα θυμόμουν αν παίρνει δασεία μια λέξη, κι όταν δεν θυμόμουν προσπαθούσα να τη συνθέσω: ορμή… να δούμε, εφόρμηση, άρα παίρνει δασεία. Ευτυχώς ο άγιος Κριαράς μάς γλίτωσε από τέτοιες βλακείες. (Αυτό το είχα γράψει στο πρώτο μου βιβλίο, το Γλώσσα μετ’ εμποδίων, κι απ’ ό,τι μου είπε αργότερα κάποιος γλωσσολόγος, ο Κριαράς σχολίασε: ακόμα δεν πέθανα και βάλθηκε να με αγιοποιήσει;).

Τώρα που μεγαλώνω και ξεχνάω, έχω κάποιους κανόνες για να θυμάμαι τα PIN, π.χ. Άλωση του Σπαλάτου (δεν ξέρω πότε έγινε και αν αλώθηκε, αλλά είναι ένας τετραψήφιος αριθμός που αρχίζει από 14..) ή «2x-2» για ένα τετραψήφιο ΡΙΝ με αυτή τη σχέση ανάμεσα στα δύο διψήφια μέρη του, π.χ. 4021 (το δικό μου είναι διαφορετικό).

Αλλά ποιηματάκια για τη χημεία δεν θυμάμαι να ήξερα, οπότε μου κίνησε το ενδιαφέρον ο Γιάννης Μ. που, δεν θυμάμαι τωρα με ποιαν αφορμή, απάγγειλε:

Και βάσανα μεγάλα μια ζωή χρυσή σηκώνει σαν μολύβι. Η Βίκη υδράργυρο απατά.

εξηγώντας ότι κάθε συλλαβή του ποιήματος θυμίζει κάποιο χημικό στοιχείο, κάποιο μέταλλο, με την ηλεκτροχημική σειρά τους.

Και – το Κ (κάλιο)

βά – το Ba (βάριο)

σα – το Ca (ασβέστιο, αν και προφέρεται Κα και οχι Σα)

να – το Na (νάτριο)

μεγ – το Mg (μαγνήσιο)

άλα – το Al (αργιλιο)

μια/μνια – το Mn (μαγγάνιο)

ζωή  – το Zn (ψευδάργυρος)

χρυσή – το Cr (χρώμιο)

ση-      το Fe (σίδηρος)

κώ-      το Co (κοβάλτιο)

νει –      το Νi (νικέλιο)

σαν –    το Sn (κασσίτερος)

μολύβι – το Pb (μόλυβδος)

Η          – το Η2 (υδρογόνο)

Βί        – το Bi (βισμούθιο)

κη        – το Cu (χαλκός)

Υδράργυρο – ο Hg (υδράργυρος)

α                 – το Ag (άργυρος)

πατ            – το Pt (λευκόχρυσος)

ά    – το Au (χρυσός)

Γκορμπιμεζεδάκια

Όπως γράψαμε και χτες, όταν ανέλαβε ηγέτης της ΕΣΣΔ ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ έγινε τόσο δημοφιλής στη Δύση, εκεί γυρω στο 1987, που πολλοί έκαναν λόγο για Γκορμπι-μάνια -ή ίσως να την πούμε ελληνοπρεπέστερα Γκορμπιμανία. Τώρα που πέθανε, κι αφού τιμήσαμε και χτες με ειδικό άρθρο τη μνήμη του, σκέφτηκα να του αφιερώσω το σημερινό πολυσυλλεκτικό μας άρθρο και συνάμα να πλουτίσω την υπερτρισχιλιετή μας με μία ακόμα λέξη.

Και για να δικαιολογήσω τον νεολογισμό, θα ξεκινήσω με καναδυό μεζεδάκια που, ακριβώς, συνδέονται με τον εκλιπόντα.

Και πρώτα, η οθονιά που βλέπετε αριστερά από το σάιτ της ΕΡΤ, με το λαθάκι για την ημερομηνία του θανάτου του Γκορμπατσόφ, 30 Σεπτεμβρίου αντί για 30 Αυγούστου.

Κατά τα άλλα, η νεκρολογία σωστα χαρακτηρίζει τον Γκορμπατσόφ «τελευταίο Σοβιετικό ηγέτη».

Στο Τουίτερ συζητήθηκε πολύ ένα τουίτ του ΑΠΕ, που είχε τον τίτλο: Απεβίωσε ο πρώτος πρόεδρος της ΕΣΣΔ, Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.

Το τουίτ το βλέπετε εδώ, αλλά στο μεταξύ ο τίτλος του σχετικού άρθρου διορθώθηκε, έπειτα από τα πολλά χλευαστικά σχόλια, και έγινε «ο τελευταίος πρόεδρος της ΕΣΣΔ».

Το αστείο όμως είναι ότι ο τίτλος «ο πρώτος πρόεδρος» είναι τυπικά σωστός. Το αξίωμα του προέδρου της ΕΣΣΔ θεσπίστηκε το 1990. Το εισηγήθηκε ο ίδιος ο Γκορμπατσόφ, ο οποίος και ήταν ο πρώτος που το κατέλαβε, αλλά βέβαια και ο τελευταίος, αφού η ΕΣΣΔ έπαψε να υπάρχει ένα χρόνο αργότερα -μ’ άλλα λόγια, ήταν ο μοναδικός Πρόεδρος της ΕΣΣΔ.

Και ο Καλίνιν, κύριε; Ο επίσης Μιχαήλ Καλίνιν, που τον θυμόμαστε και από το Καλίνινγκραντ, το πρώην Κένιξμπεργκ, ρωσικό θύλακα στη Βαλτική, ήταν όντως αρχηγός του κράτους προπολεμικά (και μέχρι το 1946) αλλά δεν ήταν πρόεδρος της ΕΣΣΔ, ήταν πρόεδρος του Προεδρείου του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ. Οπότε, τυπικά (επαναλαμβάνω) δεν είναι λάθος ότι ο άλλος Μιχαήλ, ο Γκορμπατσόφ, ήταν ο πρώτος πρόεδρος της ΕΣΣΔ.

* Δεν άνοιξαν ακόμα τα σχολεία (στην Ελλάδα εννοώ, εδώ στην Εσπερία έχουν ανοίξει), άρα το καλοκαίρι συνεχίζεται. Και φίλοι στέλνουν φωτογραφίες από μέρη που επισκέπτονται.

Aριστερά, μια φωτογραφία από το Ξυλόκαστρο, αναμνηστική πλάκα που υπάρχει στον Πευκιά.

Η γενική κατάσταση της πλάκας δεν είναι πολύ διαφορετική από τη γενική κατάσταση του Πευκιά, μου λέει ο φίλος.

Και βέβαια, πρόσεξε το «τεχνΙτής βροχής». Λαθάκι, θα πείτε, και πράγματι δεν είναι και προς θάνατον, αλλά σε μια μαρμάρινη πλάκα υποτίθεται ότι προσέχουμε τι γράφουμε, ή μάλλον τι χαράζουμε.

Πολιτειότητα, πολιτότητα και λεξικά

Χτες δόθηκε στη δημοσιότητα η γνωμοδότηση του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής για το εκπαιδευτικό νομοσχέδιο της κ. Κεραμέως. Η γνωμοδότηση όχι άδικα χαρακτηρίστηκε «καταπέλτης», αφού επισημαίνει σειρά αντισυνταγματικών διατάξεων και μάλιστα σε καίριες προβλέψεις του νομοσχεδίου.

Ωστόσο, ομολογώ πως δεν είμαι αρμόδιος εγώ να κρίνω το εκπαιδευτικό νομοσχέδιο, πάει πολύς καιρός που δεν ασχολούμαι με τα εκπαιδευτικά, πολύ περισσότερο με τα πανεπιστήμια. Μπορείτε όμως να διαβάσετε τη γνωμοδότηση του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής και να δείτε τα σημεία στα οποία ασκείται κριτική. Εγώ τα βρίσκω βάσιμα.

Εμείς όμως εδώ λεξιλογούμε, το έχουμε πει. Κι έτσι, απ’ όλη τη γνωμοδότηση της υπηρεσίας της Βουλής θα σταθώ σε ένα εντελώς δευτερεύον σημείο, που όμως έχει ενδιαφέρον λεξιλογικό -και λεξικογραφικό, θα έλεγα, κι ας είναι παρωνυχίδα της παρωνυχίδας (μια συνάδελφος έλεγε παλιά, όταν εξετάζαμε διά μακρών κάποιο μεταφραστικό ζήτημα σε όλη του τη λεπτομέρεια, ότι φτάσαμε στις αιμορροΐδες της μύγας). Αλλά το κουσούρι μου αυτό, ν’ ασχολούμαι (και) με τα ελάσσονα, το παραδέχομαι.

Λοιπόν, ανάμεσα στα πολλά που επισημαίνονται σχετικά με το νομοσχέδιο, υπάρχει και το εξής:

Στην παράγραφο 2 του άρθρου 371 ορίζεται ότι «iii) Στην τρίτη (3η) ζώνη, «Σχολικοί Μαθητικοί Όμιλοι», εντάσσονται, για συνεχόμενο δίωρο καθημερινά, με ενδιάμεσο ολιγόλεπτο διάλειμμα, οι σχολικοί μαθητικοί όμιλοι, στο πλαίσιο λειτουργίας των οποίων δύναται να προσφέρεται δράση, δημιουργική απασχόληση, ελεύθερη έκφραση και ψυχαγωγία με αντικείμενα σχετιζόμενα με τον αθλητισμό, τα ομαδικά αθλήματα, τους παραδοσιακούς ή μοντέρνους χορούς ….  τη διαπολιτισμική παιδεία, την πολιτειότητα και πολιτότητα, τον εθελοντισμό, την παιδική επιχειρηματικότητα, τη δημιουργία εφημερίδας. … ».

Μεταξύ των δυνητικών αντικειμένων των σχολικών μαθητικών ομίλων συγκαταλέγονται η «πολιτειότητα» και η «πολιτότητα». Λαμβανομένου υπόψη ότι οι όροι αυτοί δεν απαντούν, μέχρι σήμερα, στα λεξικά της ελληνικής γλώσσας, σκόπιμο θα ήταν να αποδοθούν περιφραστικά.

Μας λέει δηλαδή η επιστημονική υπηρεσία της Βουλής ότι ανάμεσα στα αντικείμενα με τα οποία μπορεί να ασχοληθούν οι μαθητικοί όμιλοι συγκαταλέγονται «η πολιτειότητα και πολιτότητα», αλλά οι όροι αυτοί δεν υπάρχουν στα λεξικά οπότε θα ήταν σκόπιμο να αποδοθούν με περίφραση.

Και σε ένα βαθμό έχουν δίκιο οι συντάκτες της γνωμοδότησης. Πράγματι, οι όροι αυτοί, πολιτειότητα / πολιτότητα, δεν είναι γνωστοί στους πάντες. Μπορεί να ξενίσουν όσους διαβάσουν το νομοσχέδιο ή, μετά την αναμενόμενη ψήφισή του, όσους κληθούν να εφαρμόσουν τον νόμο, αν δεν αλλάξει η διατύπωση.

Γεωμετρίας εγκώμιον (Μνήμη Βένιου Αγγελόπουλου)

Πριν από μια βδομάδα περίπου έφυγε από τη ζωή ο μαθηματικός Βένιος Αγγελόπουλος (1943-2022), καθηγητής του ΕΜΠ και αγωνιστής της Αριστεράς.

Δεν τον γνώρισα όσο φοιτούσα στο ΕΜΠ, ήρθε όταν είχα τελειώσει, αλλά είχα την τύχη να τον γνωρίσω πριν από καμιά δεκαριά χρόνια και είχαμε αμοιβαία εκτίμηση. Σχολίαζε περιστασιακά και στο ιστολόγιο, μας είχε δώσει και δημοσιεύσαμε μάλιστα πριν από τρία χρόνια και ένα κείμενό του για τον Στέλιο Ανεμοδουρά, τον συγγραφέα του Μικρού Ήρωα. Ο Βένιος ειχε και ιστολόγιο, Του Βένιου τα καμώματα, στο οποίο δημοσίευε πολιτικά και άλλα κείμενά του.

Τις προάλλες, που συζητήσαμε στο ιστολόγιο τον θάνατο του Βένιου, αναφέρθηκε και ένα παλιό του κείμενο περί γεωμετρίας, μια ομιλία του σε συνέδριο της Ελληνικής Μαθηματικής Εταιρείας, που έχει επίσης συμπεριληφθεί στο βιβλίο του «Θέλουμε παιδεία;» (εκδ. Νήσος 2008).

Σκέφτηκα πως αξίζει να το αναδημοσιεύσουμε και να το συζητήσουμε και στο ιστολόγιο, που έχουμε αρκετούς μαθηματικούς ή φιλομαθηματικούς σχολιαστές. Κι εμένα μου άρεσε στο γυμνάσιο η γεωμετρία -αν και δεν έφτανα εκείνον τον μαθητή μιας μεγαλύτερης τάξης, όπως έλεγε ο θρύλος, είχε λύσει όλα τα προβλήματα των Ιησουιτών (ένα θρυλικό βιβλίο με προβλήματα γεωμετρίας).

O λόγος λοιπόν στον Βένιο

ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ ΕΓΚΩΜΙΟΝ

Αφιερώνεται στους

Παντελή Ρόκο

Παύλο Κολλάρο

Denis Clodic

που μ’έμαθαν Γεωμετρία

Όταν κανείς αρχίζει και βγάζει ένα λόγο επιχειρηματολογώντας υπέρ ή κατά κάποιου, συνηθίζουμε να δίνουμε περισσότερη βάση (και καλώς ίσως) στο γιατί λέει αυτά που λέει, παρά στο τί λέει. Αισθάνομαι λοιπόν καταρχήν υποχρεωμένος να δηλώσω τα κίνητρά μου, δηλαδή για ποιό λόγο θα τοποθετηθώ υπερ της Γεωμετρίας.

Πρώτα – πρώτα γιατί μ’ αρέσει η Γεωμετρία. Δεν νομίζω ότι αυτό χρειάζεται παραπέρα εξήγηση.

Δεύτερο γιατί αρνούμαι να υποστώ την μοίρα των δεινοσαύρων. Αυτό χρειάζεται κάποια εξήγηση. Διδάσκω Μαθηματικά και παρατηρώ ότι στους φοιτητές μου, τόσο στους πρωτοετείς, τους νεοεισερχόμενους από την δευτεροβάθμια εκπαίδευση, όσο και στους μεταπτυχιακούς, που έχουν ολοκληρώσει ένα μαθηματικό ας πούμε κύκλο ή και ένα κύκλο σπουδών μηχανικού, υπάρχει μια έλλειψη κοινής γλώσσας, κοινού υποβάθρου. Σ΄αυτούς, τα γεωμετρικά σχήματα με τα οποία οι παλαιότεροι από μας έχουν – για να χρησιμοποιήσω έναν ευγενικό όρο – γαλουχηθεί, δεν τους λένε και πολλά πράγματα. Δεν αποτελούν γι αυτούς, αυτό το οποίο ο Kuhn αποκαλεί “επιστημολογικό παράδειγμα”. Και σα δάσκαλος, θέλω να έχω ένα κοινό πλαίσιο επικοινωνίας με τους φοιτητές μου, θέλω να έχω το ίδιο πολιτισμικό υπόβαθρο, θέλω αυτά τα οποία τους λέω να τα καταλαβαίνουν με τις ίδιες προσλαμβάνουσες με μένα.

Επομένως, ο λόγος που θα βγάλω έχει μέσα του μια ιδιοτέλεια. Έχει μία υποκειμενικότητα. Από κει και πέρα, έχοντας δώσει τα κίνητρά μου, οτιδήποτε πω και η οποιαδήποτε επιχειρηματολογία μου, μπορεί μεν να  πηγάζει από ιδιοτέλεια, αλλά η όποια αξία της έγκειται στο κατά πόσο αυτή την ιδιοτέλεια, αυτή την υποκειμενικότητα, την ξεπερνάει.

Διδακτορικά και λογοκλοπή

Πολλή συζήτηση έγινε χτες και προχτές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για την αποκάλυψη της εφημερίδας Αυγή, σύμφωνα με την οποία η διδακτορική διατριβή του κ. Γ. Πατούλη, ορθοπαιδικού (ή ορθοπεδικού, ας μην κολλήσουμε σήμερα στην ορθογραφία της λέξης!) και περιφερειάρχη Αττικής, αποτελεί, σε μεγάλο τμήμα της, αντιγραφή από άλλες διατριβές και εργασίες.

Το ιστολόγιο έχει κι άλλη φορά ενδιαφερθεί για το θέμα της λογοκλοπής -θα θυμάστε μάλιστα ότι εμείς είχαμε αποκαλύψει, πρόπερσι, ότι το θέμα που δόθηκε στους υποψήφιους των πανελληνίων εξετάσεων, με την υπογραφή του συγγραφέα Αλέξη Σταμάτη, ήταν προϊόν λογοκλοπής.

Δεν είναι η πρώτη φορά που πολιτικά πρόσωπα αντιμετωπίζουν κατηγορίες για λογοκλοπή. Μόνο στη Γερμανία έχουν ξεσπάσει 3 ή 4 τρανταχτά τέτοια σκάνδαλα με πρώτο την παραίτηση του τότε υπουργού Άμυνας Καρλ Τέοντορ τσου Γκούτενμπεργκ, το 2011, και την αφαίρεση του διδακτορικού του τίτλου, όταν διαπιστώθηκε ότι τμήματα της διδακτορικής του διατριβής (στον νομικό κλάδο) ήταν αντιγραμμένα από διάφορες πηγές χωρίς να γνωστοποιείται, με παραπομπές, η οφειλή.

Ο ειδικός συνεργάτης της Αυγής, χρησιμοποιώντας το λογισμικό Turnitin, που χρησιμοποιείται ευρύτατα διεθνώς (και στην Ελλάδα) από πανεπιστήμια για τον έλεγχο της λογοκλοπής, δηλαδή της παράθεσης αποσπασμάτων από άλλες εργασίες χωρίς τη δέουσα αναγνώριση, εξέτασε τη διατριβή του κ. Πατούλη και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «από τις 77 σελίδες τού κυρίως κειμένου οι 62 είναι απλώς αντιγραφές τμημάτων ή συρραφές αυτολεξεί τμημάτων κυρίως από άλλες διατριβές». Παρατίθενται πολλά ονόματα συγγραφέων που από τις διατριβές τους φαίνεται να έχει αντλήσει υλικό ο κ. Πατούλης, όπως και αντιπαραβάλλονται σελίδες με ταυτόσημο κείμενο.

Καθώς ο κ. Πατούλης είναι γνωστότατο και προβεβλημένο δημόσιο πρόσωπο, η κατηγορία αποκτά ιδιαίτερη σημασία. Ο ίδιος ο ενδιαφερόμενος σε μακροσκελή δήλωσή του αρνείται την κατηγορία και θεωρεί το δημοσίευμα της Αυγής άθλιο, ψευδές και συκοφαντικό, αλλά δεν απαντά για την αντιγραφή των αποσπασμάτων, παρά μόνο για να πει ότι «…τα μέρη της διατριβής που καθορίζουν την αξία, τη σημασία και την επιστημονική αξία της διατριβής και πάνω στο οποίο κρίνεται είναι το ειδικό, ερευνητικό μέρος της μελέτης, τα αποτελέσματα και η συζήτηση και αυτά απαιτούνται να είναι πρωτότυπα. Τα μέρη αυτά της συγκεκριμένης διατριβής είναι πρωτότυπα…»

Αναρωτιέμαι: Φαίνεται δηλαδή ο κ. Πατούλης να υπονοεί ότι το γενικό μέρος μιας διατριβής επιτρέπεται και να μην είναι και τόσο πρωτότυπο; Ότι μπορεί να έχει αντιγραφεί; Δεν νομίζω ότι υπάρχει πανεπιστημιακός που να συμφωνεί με αυτή τη θέση. Κάθε διατριβή είναι αδιαίρετο σύνολο -αν υπάρχει λογοκλοπή σε ένα σημείο της, αυτό βαρύνει ολόκληρη τη διατριβή.

Είναι αλήθεια ότι η διατριβή του κ. Πατούλη έγινε κάτω από ιδιάζουσες συνθήκες. Άρχισε να εκπονείται το 1993, το κλινικό της μέρος ολοκληρώθηκε το 1996, αλλά από το 1998 ο κ. Πατούλης, λόγω των άλλων ασχολιών του (δήμαρχος, πρόεδρος Πανελλήνιου Ιατρικού Συλλόγου κτλ.) την άφησε και την ολοκληρωσε το 2019. Εικάζεται ότι αυτό δεν είναι άσχετο με τη θέσπιση χρονικών ορίων για την εκπόνηση των παλαιών διατριβών που εκκρεμούσαν.

Είναι επίσης αλήθεια ότι ο κ. Πατούλης, καθώς αποτελεί χαρισματική και πληθωρική προσωπικότητα, απασχολεί συχνά τη δημοσιότητα και θα έλεγε κανείς ότι έχει μια τάση για προβολή, μεταξύ άλλων και των επιστημονικών του επιτευγμάτων, όπως δείχνει το απόσπασμα από δημοσίευμα που παραθέτω, το οποίο κατά σύμπτωση αφορά, ακριβώς, την ολοκλήρωση της διδακτορικής του διατριβής.

Προσοχή, δεν είναι καθόλου κακό να «σαρώνει κανείς το ένα μετά το άλλο τα πτυχία», ούτε να το προβάλλει. Κάθε άλλο. Η δόξα άλλωστε είναι μεγάλο κίνητρο αλλά και ανταμοιβή του κόπου. Αρκεί να υπάρχει κόπος.

Θελησα λοιπόν να θέσω τον δάκτυλον εις τον τύπον των ήλων, που λέει η παγιωμένη φράση, και ερεύνησα τη διατριβή του κ. Πατούλη καθώς και μία άλλη διατριβή με την οποία έχει κοινά στοιχεία.

Πριν όμως προχωρήσω στα κοινά στοιχεία, θέλω να πω κάτι εισαγωγικά.

Η διατριβή του κ. Πατούλη περιλαμβάνει 330 βιβλιογραφικές αναφορές, στη συντριπτική πλειονότητα ξενόγλωσσες, που είναι μάλλον πολλές για μια διατριβή 130 σελίδων (μαζί με προλόγους, κενές σελίδες, αφιερώσεις και διάφορα άλλα). Το περίεργο όμως είναι ότι μέσα στο κείμενο ελάχιστες παραπομπές στη βιβλιογραφία υπάρχουν. Δημιουργείται η εντύπωση ότι ο συγγραφέας αράδιασε αναφορές για να γεμίσει τις σελίδες της βιβλιογραφίας, χωρίς να τις έχει χρησιμοποιήσει. Ειλικρινά, αν εγώ ήμουν παρών στην υπεράσπιση της διατριβής του, θα τον ρωτούσα: Σε ποια σημεία της διατριβής σας χρησιμοποιήσατε κάποια από τις εργασίες (π.χ.) του Koval, που αναφέρονται στα σημεία 152 έως 154 της βιβλιογραφίας;

Δημόσια εκπαίδευση και τσαρλατάνοι

Συζητήθηκε πολύ, μέσα στο Σαββατοκύριακο, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η υπόθεση της «Ελληνικής Αγωγής». Το ιδιωτικό αυτό «εκπαιδευτήριο», που είναι συνδεδεμένο με τον υπουργό Άδωνη Γεωργιάδη και με την οικογένειά του, μας έχει απασχολήσει μερικές φορές στο ιστολόγιο, καθώς σε άρθρα και σχόλια έχουμε επικρίνει τις αντιεπιστημονικές και εθνικιστικές απόψεις και θεωρίες που διακινούνται στις παραδόσεις των μαθημάτων του αλλά και γενικά στη δημόσια παρουσία του, π.χ. στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ωστόσο, η πρόσφατη είδηση είναι άκρως ανησυχητική. Σύμφωνα με καταγγελία του εκπαιδευτικού Δ. Πολυχρονιάδη, που νομίζω πως δημοσιεύτηκε αρχικά στο tvxs, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής του υπουργείου Παιδείας, το οποίο είναι αρμόδιο για την έγκριση εφαρμογής προγραμμάτων στην εκπαίδευση, έχει εγκρίνει πολλά προγράμματα της «Ελληνικής Αγωγής» για χρήση τους στα δημόσια σχολεία της χώρας.

Αυτό άρχισε το προηγούμενο σχολικό έτος και συνεχίζεται και κατά το τρέχον, όπως δείχνει μια πολύ πρόσφατη απόφαση, που κυκλοφόρησε στο Τουίτερ και που τη βλέπετε στην εικόνα.

Η συγκεκριμένη απόφαση αφορά ένα μόνο από τα πολλά (κάπου 14) «εκπαιδευτικά προγράμματα» που φαίνεται να έχουν εγκριθεί.

Βλέπουμε ότι η συμμετοχή των μαθητών θα είναι προαιρετική και δωρεάν, ότι το πρόγραμμα υλοποιείται μετά από απόφαση του συλλόγου διδασκόντων και με σύμφωνη γνώμη της διεύθυνσης του σχολείου, και ότι προηγείται ενημέρωση των γονέων. Οι όροι αυτοί φαντάζομαι ότι είναι τυποποιημένοι για κάθε ιδιωτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εγκρίνεται.

Βέβαια, βλέπω μια αντίφαση: στην παράγραφο 3 γίνεται λόγος για (ενδεχόμενη) υλοποίηση του προγράμματος στον σχολικό χώρο, ενώ στην παράγραφο 5 ορίζεται ότι το πρόγραμμα υλοποιείται στους χώρους της Σχολής Ελληνική Αγωγή από εκπαιδευτές-παιδαγωγούς της Ε.Α. Εικάζω ότι η παρ. 3 είναι ο τυποποιημένος όρος που κακώς μεταφέρθηκε κόπι-πάστε και στη συγκεκριμένη απόφαση. Προσπερνάω επίσης την ασυνταξία της παραγράφου 5 («και να μην υπερβαίνει»).

Το πρόγραμμα είναι λοιπόν δωρεάν για τους μαθητές, αλλά προσφέρεται δωρεάν από την Ελληνική Αγωγή; Αυτό δεν ξεκαθαρίζεται στην απόφαση. Εάν όμως η Ελληνική Αγωγή πληρώνεται για τις υπηρεσίες που παρέχει, τότε δεν αποκλείω να υπάρχει σοβαρή παρανομία, διότι σύμφωνα με το άρθρο 70 παράγραφος 4 του ν. 4622/2019, οι υπουργοί «δεν επιτρέπεται να συνάπτουν οποιασδήποτε μορφής σύμβαση με το Δημόσιο ή άλλα νομικά πρόσωπα του Δημοσίου Τομέα, από την οποία γεννάται οποιοδήποτε όφελος υπέρ αυτών ή τρίτων. Η ως άνω απαγόρευση ισχύει και για συζύγους ή συμβιούντες κατά την έννοια του άρθρου 1 του ν. 4356/ 2015, καθώς και για τα προστατευόμενα τέκνα αυτών, για συμβάσεις που συνάπτονται με τον φορέα στον οποίο τα πρόσωπα του προηγούμενου εδαφίου ασκούν καθήκοντα, καθώς και με τους εποπτευόμενους από αυτόν φορείς του δημοσίου«.

Μεζεδάκια από τη Μποτσουάνα

Σύμφωνα με ένα άρθρο που είχαμε παρουσιάσει πέρυσι στο ιστολόγιο, το εθνικό φαγητό της Μποτσουάνας είναι το seswaa, κρέας αργοβρασμένο, σερβιρισμένο πάνω σε πολέντα. Δεν το έχω δοκιμάσει, δεν μπορώ να εκφέρω άποψη, και άλλωστε το σημερινό μας αρθρο δεν είναι αφιερωμένο στην κουζίνα της νοτιαφρικανικής αυτής χώρας.

Έδωσα όμως τον τίτλο αυτόν επειδή χτες η επικαιρότητα κυριαρχήθηκε απρόσμενα από τη νέα μετάλλαξη του ιού, που αρχικά είχαν πει ότι θα ονομαζόταν Ν, δηλαδή Nu στα αγγλικά, τελικά όμως ο ΠΟΥ την ονόμασε Όμικρον. Όμως, μέχρι να βρει ο ΠΟΥ σε ποιο ελληνικό γράμμα έχουν φτάσει οι ενσαρκώσεις του ιού, η νέα παραλλαγή ονομάστηκε προσωρινά «μεταλλαξη της Μποτσουάνας», αφού εκεί παρατηρήθηκε -και η είδηση ανησύχησε τους ειδικούς σε όλον τον κόσμο, κι έτσι απέσπασε την προσοχή της εγχώριας κυβερνογνώμης από τον Άρη Σερβετάλη. 

Από βδομάδα θα έχουμε μάλλον και κάποιο σοβαρό άρθρο για τη Μποτσουάνα (Μποτσβάνα τη λέγανε όταν ήμουν μικρός), και για το τι σημαίνει η νέα μετάλλαξη, αλλά προς το παρόν είναι Σάββατο -παναπεί μεζεδάκια, ανάλαφρος σχολιασμός περί πάντων και άλλων τινών.

Και ξεκινάμε με ένα φάλτσο από την πλατφόρμα του εμβολιασμού. Την οθονιά που βλέπετε τη δανείστηκα από ανάρτηση του φίλου Δαεμάνου στη Λεξιλογία:

Το μήνυμα καλεί τους επισκέπτες: Παρακαλούμε ακολουθείστε τον παρακάτω σύνδεσμο…

Πρόκειται για το αιώνιο μπέρδεμα με τις προστακτικές σε -iste, που γράφονται με -ήστε, αλλά που πολλοί τις γράφουν με -είστε (όπως είναι η οριστική της μέσης φωνής: παρακαλούμε ακολουθήστε τον σύνδεσμο, αλλά «εσείς ακολουθείστε από πολλούς στο Τουίτερ;»).

Βέβαια, μακάρι όλα τα φάλτσα στις πλατφόρμες αυτές να αφορούν απλώς την ορθογραφία…

* Πολύ γέλασα με αυτόν τον τίτλο άρθρου σε γνωστό ιστότοπο.

Ποιο είναι το σωστό; Συνωμοσία ή συνωμοσία;

Ή αλλιώς, όταν ο κορέκτορας χώνεται εκεί που δεν πρέπει.

* Και μέσα σε όλα τα άλλα, έχουμε και κινητοποιήσεις ψαράδων (ή, τέλος πάντων, αλιέων) στη Γαλλία, οι οποίοι διαμαρτύρονται, όπως άκουσα χτες στο ραδιόφωνο, «για την αποτυχία της Βρετανίας να δώσει περισσότερες άδειες αλιείας σε γαλλικά αλιευτικά».

Μετά το Μπρέξιτ, ο αριθμός των αδειών αλιείας στα βρετανικά χωρικά ύδατα αποτελεί σημείο τριβής. Ωστόσο, όταν η αγγλόφωνη πηγή σου λέει «the failure of British authorities to issue fishing permits» ή κάτι τέτοιο που υποθέτω πως θα λέει, δεν έχουμε «αποτυχία» της Βρετανίας. Αποτυχία θα είχαμε αν προσπαθούσε να εκδώσει άδειες και δεν τα κατάφερνε (π.χ. είχε χαλάσει ο εκτυπωτής!). Εδώ έχουμε «παράλειψη» ή, πιο απλά για να μην παίρνουμε θέση στο ζήτημα, «διαμαρτύρονται διότι η Βρετανία δεν εξέδωσε περισσότερες άδειες αλιείας σε γαλλικά αλιευτικά».

 

Μαθητές και δάσκαλοι, αφήγημα του Δημήτρη Σαραντάκου – 8 και τέλος

Πριν από λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω σε συνέχειες το χρονικό του πατέρα μου «Μαθητές και δάσκαλοι», που εκδόθηκε το 2008 και έχει θέμα το Γυμνάσιο Μυτιλήνης στα χρόνια 1938-1946, τους καθηγητές του και τους συμμαθητές του.

Η προηγούμενη συνέχεια είναι εδώ. Σήμερα δημοσιεύω την όγδοη συνέχεια, την ενότητα «Τα μετέπειτα», με την οποία ολοκληρώνεται το βιβλίο, που αφορά τις συναντήσεις των παλαιών συμμαθητών μετά την αποφοίτησή τους. Η έκταση της σημερινής ενότητας είναι πολύ μεγάλη και κανονικά θα τη χώριζα σε δύο ή και τρεις συνέχειες. Επειδή όμως το θέμα ενδιαφέρει κυρίως (αν και όχι μόνο) τους παλιούς συμμαθητές, που γι’ αυτούς γράφτηκε, φοβήθηκα μήπως κάτι τέτοιο θα κούραζε. Οπότε με τη σημερινή δημοσίευση ολοκληρώνεται το βιβλίο αυτο του πατέρα μου -που είναι και το τελευταίο που προσφέρεται για παρουσίαση εδώ. Οπότε, ύστερα από δέκα χρόνια, το ραντεβού κάθε δεύτερη Τρίτη με τον Δημήτρη Σαραντάκο σταματάει, αν και θα συνεχίζουμε να τον θυμόμαστε με άλλες ευκαιρίες.

Πριν προχωρήσω, να θυμίσω ότι συνεχίζεται η απογραφή μας -αλλά αν θέλετε να πάρετε μέρος θα πρέπει να βιαστείτε. Η ειδική σελίδα της απογραφής, που εκεί πρέπει να πάτε, θα μεινει ανοιχτή ως αύριο Τετάρτη στις 8 μ.μ. ώρα Ελλάδος.

Τα μετέπειτα

Όπως έχω αναφέρει σε πολλά σημεία αυτού του χρονικού, οι δεσμοί φιλίας, που γεννήθηκαν στα σχολικά θρανία, πρέπει να ήταν πολύ ισχυροί γιατί αλλιώς δεν εξηγείται πως από την αποφοίτησή μας το 1946 και ως σήμερα συναντιόμαστε ταχτικά και πάντα με συγκίνηση και αγάπη.

Βέβαια τα πρώτα χρόνια μετά την αποφοίτησή μας δεν ήταν φανερή αυτή η φιλική σχέση. Μας περίμεναν πολλές σκοτούρες: στρατιωτική θητεία, ανώτερες σπουδές για κάποιους, βιοπάλη για άλλους, κατατρεγμοί για μερικούς, και όλα αυτά μας απομάκρυναν, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

 Η πρώτη συνάντηση στα Τσαμάκια

Βεβαίως όσοι συμμαθητές έμειναν στη Μυτιλήνη, συνέχισαν να βλέπονται μεταξύ τους, η πρώτη όμως, να την πω «επίσημη», συνάντησή έγινε το 1961, τέλη Μαϊου, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 15 χρόνων από την αποφοίτηση μας, κάπου είκοσι συμμαθητές οργάνωσαν συνεστίαση σε ένα κέντρο στα Τσαμάκια. Ανυπόγραφη περιγραφή της συνάντησης και συνεστίασης αυτής, δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Δημοκράτης» της 24 -5-61, όπου, μεταξύ άλλων αναφέρθηκαν και τα ακόλουθα:

«Από όλους περισσότερο η σκέψη στράφηκε προς τον Μίλτη, που τον είχαν τέσσερα χρόνια Ελληνιστή, που τους εισήγαγε στα αγαθά της Τέχνης και εξέδωκαν με την καθοδήγησή του δυο περιοδικά, μέσα στα θλιβερά κατοχικά χρόνια: πρώτα τις πολυσέλιδες δακτυλογραφημένες «Μαθητικές Σελίδες» το 1943 και κατόπιν τα λαμπρά «Λεσβιακά Γράμματα». Ήταν μια τάξη λαμπρή…..»

Η δεύτερη συνάντηση στην Αθήνα (Ρουμάνικη Γωνιά)

Ενθαρρυμένοι από την επιτυχία της πρώτης συνάντησης των συμμαθητών μας, οι παρεπιδημούντες στην Αθήνα, τους μιμηθήκαμε και οργανώσαμε συνεστίαση στην ταβέρνα «Ρουμάνικη Γωνιά» κοντά στην πλατεία Βάθης. Η συνεστίαση έγινε αρχές Απριλίου 1967, λίγο πριν από την κήρυξη της Απριλιανής Δικτατορίας. Σ΄ αυτήν είχαν παρευρεθεί και τέσσερις επιζώντες τότε καθηγητές μας: Μίλτης Παρασκευαΐδης, Βασίλης Αρχοντίδης, Δημοσθένης Σακελλαρίδης και Στέλιος Πράσινος, με τις γυναίκες τους.

Πρέπει να ήμασταν κάπου τριάντα συμμαθητές, οι περισσότεροι με τις γυναίκες μας. Από όσα θυμάμαι είχαν έρθει ο Τάκης ο Γιαννακόπουλος, ο Λάκης ο Γρημάνης, ο Γρηγόρης ο Γρηγορίου, ο Γιώργος ο Σεφτελής, ο Θανάσης ο Σακελλάρης, ο Νίκος ο Τσακίρης, ο υπογράφων και ο Τάκης ο Μεταξάς, ο οποίος μάλιστα, αρκετές βδομάδες αργότερα, (λόγω της έκρυθμης κατάστασης που μεσολάβησε), έστειλε εκτενές ρεπορτάζ στην εφημερίδα «Δημοκράτης».

Μαθητές και δάσκαλοι, αφήγημα του Δημήτρη Σαραντάκου – 7

Πριν από λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω σε συνέχειες το χρονικό του πατέρα μου «Μαθητές και δάσκαλοι», που εκδόθηκε το 2008 και έχει θέμα το Γυμνάσιο Μυτιλήνης στα χρόνια 1938-1946, τους καθηγητές του και τους συμμαθητές του. Όπως και με τα άλλα βιβλία του πατέρα μου, θα δημοσιεύεται κάθε δεύτερη Τρίτη.

Η προηγούμενη συνέχεια είναι εδώ. Σήμερα δημοσιεύω την έβδομη συνέχεια, στην οποία γίνεται λόγος για τα περιοδικά που εξέδωσε η τάξη του πατέρα  μου και τις θεατρικές παραστάσεις που ανέβασαν. Ο πατέρας μου παραθέτει και κατάλογο των περιεχομένων του περιοδικού Λεσβιακά Γράμματα. Bλέπετε ότι αφιερώνονται αρκετά άρθρα στον Ν. Λαπαθιώτη και την αυτοκτονία του. Τα Λεσβιακά γράμματα τα εχω σκαναρισμένα εκτός από το 1ο τεύχος (κι έτσι δεν μπορώ να βάλω το κείμενο Προκόπης ο ΣΤ’ του πατέρα μου, αφιερωμένο στον γάτο της οικογένειας, που έκανε κατορθώματα που έγιναν οικογενειακός θρύλος). Βάζω όμως ένα πατριωτικό ποίημα του (15χρονου τότε) πατέρα μου από το 6ο τεύχος.

Το πρώτο περιοδικό που εξέδωσαν, πριν από τα Λεσβιακά Γράμματα, ήταν οι Μαθητικές σελίδες, για τις οποίες έχει γράψει ο πατέρας μου και στο αυτοβιογραφικό του Εφτά ευτυχισμένα καλοκαίρια και το είχα δημοσιεύσει στο ιστολόγιο το 2012, μετά τον θάνατό του. Μερικά χρόνια αργότερα, ένας οίκος δημοπρασιών έβγαλε σε πλειστηριασμό, ανάμεσα σε διάφορα άλλα τεκμήρια λογοτεχνικού ενδιαφέροντος, το πλήρες σώμα των χειρόγραφων Μαθητικών σελίδων. Το διεκδίκησα, αλλά δυστυχώς υπήρχε κάποιος εξίσου αποφασισμένος διεκδικητής που διέθετε περισσότερα μέσα. Έτσι, όταν ξεπέρασα κατά πολύ το ανώτατο όριο που είχα υπολογίσει, αποσύρθηκα. Αν μας διαβάζει ο άγνωστος κάτοχος του σπάνιου αυτού τεκμηρίου, ας στείλει μερικές σκαναρισμένες σελίδες….

 

ΙΙΙ

Τα περιοδικά μας

Οι «Μαθητικές σελίδες»

Οι “Μαθητικές Σελίδες” έβγαλαν συνολικά τέσσερα νούμερα

Δυστυχώς δεν κατόρθωσα να βρω ούτε ένα τεύχος τους και δε μπορώ να αναφέρω τα περιεχόμενά τους. Θυμάμαι πάντως πως ήταν υψηλής ποιότητας και μολονότι κυκλοφορούσε σε πέντε αντίτυπα, διαβαζόταν από πολύν κόσμο.  Ο ίδιος ο Μίλτης είχε φροντίσει να έχουν τα πολυσέλιδα τεύχη των «Μαθητικών Σελίδων» χοντρό εξώφυλλο, ώστε να αντέχουν στην ταλαιπωρία και είχε κανονίσει να τα παίρνουν εκ περιτροπής όλοι οι μαθητές της τάξης και να τα κρατούν στο σπίτι τους αρκετές ημέρες, ώστε να τα διαβάζουν οι ίδιοι, οι γονείς τους, οι συγγενείς και οι φίλοι τους. Σε μια εποχή όπου ούτε αθηναϊκές εφημερίδες δεν έρχονταν ταχτικά στο νησί, πόσο μάλλον λογοτεχνικά περιοδικά, η κυκλοφορία, έστω και με τον τρόπο που γινόταν, των «Μαθητικών Σελίδων», έκανε μεγάλη αίσθηση.

Η πρώτη σελίδα του κειμένου του Μίλτη για τις «Μαθητικές Σελίδες»

Μαθητές και δάσκαλοι, αφήγημα του Δημήτρη Σαραντάκου – 6

Πριν από λίγο καιρό άρχισα να δημοσιεύω σε συνέχειες το χρονικό του πατέρα μου «Μαθητές και δάσκαλοι», που εκδόθηκε το 2008 και έχει θέμα το Γυμνάσιο Μυτιλήνης στα χρόνια 1938-1946, τους καθηγητές του και τους συμμαθητές του. Όπως και με τα άλλα βιβλία του πατέρα μου, θα δημοσιεύεται κάθε δεύτερη Τρίτη.

Η προηγούμενη συνέχεια είναι εδώ. Σήμερα δημοσιεύω την έκτη συνέχεια, στην οποία ο πατέρας μου εξακολουθεί τη σκιαγράφηση ορισμένων καθηγητών του που τον επηρέασαν και τους αγάπησε.

Βασίλης Αρχοντίδης

Τον είχαμε καθηγητή ελληνικών (αρχαίων και νέων) και ιστορίας, στην εβδόμη οκταταξίου. Ως τότε αυτά τα μαθήματα μας τα έκανε ο Μίλτης, και ο Αρχοντίδης συμπλήρωσε, επαύξησε και ολοκλήρωσε το έργο του προκατόχου του. Σ΄ αντίθεση με τον Μίλτη τον Παρασκευαϊδη, που οι περισσότεροι δεν είχαμε ξαναδεί ως τη μέρα που μπήκε στην τάξη μας, καθώς είχε υπηρετήσει πολλά χρόνια εκτός Λέσβου, τον Βασίλη τον Αρχοντίδη τον ξέραμε καλά και τον σεβόμαστε, γιατί ήταν παλιός καθηγητής και ο καλύτερος ίσως φιλόλογος του 1^ου Γυμνασίου και όλης της πόλης.

Όταν ανάλαβε την τάξη μας δε χρειάστηκε να καταφύγει στο άγριο για να μας τιθασεύσει. Κάτι τέτοιο άλλωστε το απέκλειε ο πράος χαρακτήρας του. Βέβαια δεν ήμασταν πια οι ημιάγριοι, που είχε παραλάβει ο Μίλτης, αλλά όσο να είναι την καζούρα μας την κάναμε.

Υποπτεύομαι πως του Αρχοντίδη του άρεσε λιγάκι η καζούρα. Ενδόμυχα γλεντούσε τον ορυμαγδό της, αντιμετωπίζοντάς την με πρόσωπο ατάραχο, αλλά με μάτια που έφεγγαν από μια απόκρυφη, εσωτερική ευθυμία. Καθώς ήταν ψηλός, η μορφή του ξεχώριζε πάνω από τα κουρεμένα κεφάλια μας, όταν μετά το χτύπημα του κουδουνιού μπαίναμε κοπαδιαστά στις τάξεις.

Σ΄ αντίθεση με τον Μίλτη, που έτσι και φαινόταν στο άνοιγμα της πόρτας η λιγνή σιλουέτα του, γινόταν αμέσως νεκρική σιγή, την είσοδο του Αρχοντίδη στην τάξη τη χαιρέτιζε έκρηξη από φωνές και φασαρία. Εκείνος έστεκε πάνω από αυτά. Γαλήνιος και ατάραχος, (ολύμπιο τον έλεγε ο Τσερνόγλου), πήγαινε ως την έδρα και στεκόταν όρθιος, περιμένοντας να καταλαγιάσει ο θόρυβος, ενώ το αγαθότατο πρόσωπό του μας φώτιζε, όπως ένας φάρος φωτίζει τα αγριεμένα κύματα.

Με το που άρχιζε το μάθημα, συνάρπαζε όλη την τάξη και σε λίγα λεπτά δεν ακουγόταν ούτε ψίθυρος. Μιλούσε πολύ απλά, χωρίς στερεότυπες εκφράσεις, χωρίς ρητορικά σχήματα, ανακατεύοντας ανέκδοτα από τη φοιτητική του ζωή ή απλά καθημερινά περιστατικά, ενώ μας μυούσε ταυτόχρονα στην ουμανιστική σκέψη, μας έμπαζε στη μαγεία του ελληνικού πνεύματος, μας έδινε τα πρώτα στοιχεία της διαλεκτικής και της φιλοσοφίας. Εμείς ρουφούσαμε τα λόγια του.