SLAPP, ένα χαστούκι

Μια ευρωπαϊκή διάκριση είχε πριν από μερικές μέρες η χώρα μας, κι όμως το γεγονός δεν προβλήθηκε σχεδόν καθόλου από τα δελτία ειδήσεων των μεγάλων καναλιών της τηλεόρασης -μόνο σε ορισμένες εφημερίδες, σε κάποιους ιστότοπους και στα σόσιαλ δημοσιεύτηκε η χαρμόσυνη είδηση.

Ποια είδηση; Η είδηση για τη βράβευση του Γρηγόρη Δημητριάδη.

Όπως βλέπετε, ο Γρηγόρης Δημητριάδης, ανιψιός του πρωθυπουργού και έως πρόσφατα διευθυντής του πολιτικού του γραφείου, τιμήθηκε με το βραβείο «SLAPP Πολιτικός της Χρονιάς» από την Μη Κυβερνητική Οργάνωση CASECoalition που ασχολείται με ζητήματα φίμωσης και καταχρηστικές αγωγές.

Γράφω «τιμήθηκε» αλλά στην πραγματικότητα το βραβείο κάθε άλλο παρά τιμητικό είναι, κι αυτό εξηγεί την ομερτά που επικράτησε.

Όπως γράφει η Εφημερίδα των Συντακτών, που ανήκει σε εκείνους που έχουν δεχτεί χαστούκι, εννοώ SLAPP, από τον κ. Δημητριάδη:

Το βραβείο αφορά την αγωγή κατά των ReportersUnited, της Εφημερίδας των Συντακτών και των δημοσιογράφων Νικόλα Λεοντόπουλου, Θοδωρή Χονδρόγιαννου και Θανάση Κουκάκη, με την οποία ο κ. Δημητριάδης ζητά πάνω από 500.000 ευρώ για τα αποκαλυπτικά ρεπορτάζ που έκαναν σχετικά με το Predator, την Intellexa και το νήμα που τον συνδέει με τις εταιρείες που εμπορεύονται με το κακόβουλο λογισμικό.

Συνεχίζοντας, η εφημερίδα σημειώνει:

Μέλη της CASECoalition  είναι σημαντικές διεθνείς οργανώσεις, όπως οι: European Federation of Journalists – EFJ, Committee to Protect Journalists, FIDH – International Federation for Human Rights, Greenpeace International. 

Το θέμα λοιπόν ενδιαφέρει το ιστολόγιό μας, τοσο επί της ουσίας όσο και από άποψη ορολογίας.

Σε επιστολή προς τον βραβευμένο Γρ. Δημητριάδη, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ελευθερία του Τύπου και των Μέσων Ενημέρωσης τονίζει ότι, ύστερα από εξέταση, συμπέρανε πως οι πέντε αγωγές που κατέθεσε ο κ. Δημητριάδης, στις οποίες ζητεί ποσά από 150.000 έως 250.000 ευρώ, χαρακτηρίζονται ως Strategic Lawsuits Against Public Participation (SLAPPs) διότι αποτελούν «καταχρηστικές αγωγές που κατατίθενται από άτομα με εξουσία και αποβλέπουν στη φίμωση και στον εκφοβισμό δημοσιογράφων που υπερασπίζονται το δημόσιο συμφέρον (έτσι αποδίδω το watchdog journalism, άλλες ιδέες δεκτές).

Advertisement

Άρες, μάρες, Κουναδάρες (άρθρο του Άγγελου Χανιώτη, σχολιασμός, επακόλουθα)

Θα αναδημοσιεύσω σήμερα ένα άρθρο του ιστορικού Άγγελου Χανιώτη, στο οποίο γίνεται δριμεία κριτική σε μια ομιλία περί ελληνικής γλώσσας, που είχε εκφωνήσει το 2019 ο ακαδημαϊκός κ. Αντώνης Κουνάδης, ως απερχόμενος τότε πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις αρχές του χρόνου. Ο λόγος που το αναδημοσιεύω σήμερα είναι διπλός. Αφενός με τον κ. Κουνάδη και τις απόψεις του για τη γλώσσα έχουμε ασχοληθεί πολλές φορές στο ιστολόγιο, και μάλιστα έχουμε ήδη αφιερώσει δύο άρθρα στη συγκεκριμένη ομιλία του κ. Κουνάδη. Αφετέρου, διαβάζω ότι ο κ. Κουνάδης έχει στείλει εξώδικο στον κ. Χανιώτη, ζητώντας του να ανακαλέσει, οπότε η υπόθεση δεν έχει λήξει.

Για όσους δεν τον γνωρίζουν, ο κ. Αντώνης Κουνάδης, γεννημένος το 1937, ήταν στα νιάτα του δισκοβόλος και μάλιστα πολύ καλός· είχε πάρει χρυσά μετάλλια σε πανελλήνιους και βαλκανικούς αγώνες και για μια περίοδο είχε την πέμπτη επίδοση στον κόσμο. Διετέλεσε και πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ επί δικτατορίας, από τον Φεβρουάριο του 1973 έως το 1974. Αργότερα έγινε καθηγητής στη σχολή Πολιτικών Μηχανικών του ΕΜΠ και μετά ακαδημαϊκός, από το 1999, στην τάξη των Θετικών Επιστημών (Εφηρμοσμένων Θετικών Επιστημών: Στατικής- Δυναμικής, Ανάλυσης- Έρευνας των Τεχνικών Κατασκευών). 

Αναμφισβήτητα πλούσια και ζηλευτή σταδιοδρομία. Το περίεργο είναι ότι οι παρεμβάσεις του κ. Κουνάδη ως ακαδημαϊκού δεν αφορούν το πεδίο της ανάλυσης-έρευνας των τεχνικών κατασκευών, στο οποίο είναι ειδικός, αλλά την ελληνική γλώσσα. Και όταν εξελέγη Πρόεδρος της Ακαδημίας (με ετήσια θητεία), αφιέρωσε στην ελληνική γλώσσα τη διάλεξη που έδωσε ως απερχόμενος Πρόεδρος: «Η καταγωγή της ελληνικής γλώσσης, προφορικής και γραπτής»

Στη διάλεξη αυτή, ο κ. Κουνάδης, όχι για πρώτη φορά, υποστήριξε θέσεις που έρχονται σε ευθεία αντίθεση με την επιστήμη της Γλωσσολογίας. Το πλήρες κείμενο το βρίσκετε εδώ και για πρόγευση βάζω την πρώτη πρόταση της εισαγωγής:

Ἡ προβληθεῖσα τὸν 18ο αἰώνα ἄποψη ὅτι ἡ Ἑλληνικὴ γλώσσα ἀνήκει στὴν Ἰνδοευρωπαϊκὴ οἰκογένεια γλωσσῶν, καθὼς καὶ ἡ ἄποψη ὅτι τὸ Ἑλληνικὸ ἀλφάβητο εἶναι Φοινικοσημιτικῆς προελεύσεως, ἀπετέλεσαν ἀντικείμενα συνεχιζομένων μέχρι σήμερα ἐντόνων συζητήσεων καὶ ἀμφισβητήσεων.

Λίγες μέρες μετά τη διάλεξη εκείνη του κ. Κουνάδη είχαμε δημοσιεύσει εκτενές άρθρο στο ιστολόγιο όπου αντικρούαμε αρκετά σημεία της (στο άρθρο είχε συμβάλει καθοριστικά ο φίλος μας ο Άγγελος), ενώ αρκετούς μήνες αργότερα δημοσιεύσαμε και δεύτερο άρθρο εστιασμένο σε έναν αναληθή ισχυρισμό του κ. Κουνάδη από την ίδια διάλεξη.

Και μετά από αυτόν τον πρόλογο, παραθέτω το άρθρο του Άγγ. Χανιώτη, όπως δημοσιεύτηκε τον Γενάρη στο τχ. 135 του περιοδικού Athens Review of Books, συνοδευόμενο από τη φωτογραφία (και λεζάντα) που ακολουθεί:

Αντώνιος Κουνάδης, σωτήρ του έθνους και της γλώσσης: τις ίδιες απόψεις, και με το ίδιο «επιστημονικό» ήθος, διακινεί είτε ως διορισμένος πρόεδρος του ΣΕΓΑΣ από τη Δικτατορία είτε ως Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.

Άρες, μάρες, Κουναδάρες

Την 14η Ιανουαρίου 2019 κάποιος πολιτικός μηχανικός έδωσε διάλεξη για την καταγωγή της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού αλφαβήτου. Ο ερασιτέχνης γλωσσολόγος συμπέρανε ότι το αρχαίο ελληνικό αλφάβητο δεν προέρχεται από το φοινικικό, αλλά αποτελεί αυτόχθον δημιούργημα και προϋπήρχε του Τρωικού Πολέμου, και ότι οι γλωσσολογικές έρευνες που τοποθετούν την ελληνική γλώσσα στην οικογένεια των ινδοευρωπαϊκών γλωσσών είναι αμφισβητήσιμες. Χρειάζεται σχολιασμό η επίδειξη ημιμάθειας από έναν πολιτικό μηχανικό, όταν το διαδίκτυο βρίθει από περισπούδαστες διατριβές ακαλλιέργητων ελληναράδων; Ναι, χρειάζεται, όταν ομιλητής είναι ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών, η ομιλία του γίνεται σε πανηγυρική συνεδρία της και το πόνημά του δημοσιεύεται στο επίσημο όργανο του ανώτατου πνευματικού ιδρύματος της χώρας. Δράστης ήταν ο κ. Αντώνης Κουνάδης.

Ο φετφάς του μουφτή

Στις 14 Φεβρουαρίου 1989, λίγους μήνες πριν πεθάνει, ο Αγιατολάχ Χομεϊνί, ανώτατος ηγέτης της Ισλαμικής δημοκρατίας του Ιράν, εξέδωσε από ραδιοφώνου έναν φετφά με τον οποίο καλούσε τους πιστούς να θανατώσουν τον συγγραφέα Σαλμάν Ράσντι για το «βλάσφημο» βιβλίο του «Σατανικοί στίχοι», που είχε κυκλοφορήσει τον Σεπτέμβριο του  1988. Ταυτόχρονα, ο Βρετανός συγγραφέας επικηρύχτηκε από ιρανικά μέσα ενημέρωσης για αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια (στη συνέχεια το ποσό αυτό έφτασε τα 3 εκατομμύρια).

Ο Ράσντι αναγκάστηκε να ζει κρυμμένος, με διαρκή αστυνομική προστασία, και με το ψευδώνυμο Τζόζεφ Άντον. Το Ηνωμένο Βασίλειο διέκοψε διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν λίγο μετά την έκδοση του φετφά. Όμως το 1998 οι σχέσεις των δυο χωρών αποκαταστάθηκαν, όταν ο τότε πρόεδρος του Ιράν δήλωσε ότι η χώρα του δεν στηρίζει (αλλά ούτε και εμποδίζει!) προσπάθειες δολοφονίας του Ράσντι. Ο φετφάς πάντως δεν άρθηκε ποτέ (και είναι και ένα ζήτημα αν μπορεί να τον άρει άλλο πρόσωπο, τη στιγμή που αυτός που τον εξέδωσε έχει πεθάνει) και επόμενοι αξιωματούχοι του Ιράν επιβεβαίωσαν ότι ο Ράσντι είναι επικηρυγμένος.

Ο συγγραφέας στο μεταξύ είχε μετακομίσει στις Ηνωμένες Πολιτείες και είχε αρχίσει, εδώ και χρόνια, να ζει χωρίς σωματοφύλακες και να κάνει περισσότερες δημόσιες εμφανίσεις -αλλά το σπαθί του Δαμοκλή εξακολουθούσε να κρέμεται από πάνω του, όπως τραγικα φάνηκε πριν από δέκα μέρες. Ο Ράσντι επρόκειτο να δώσει διάλεξη στο πνευματικό ίδρυμα μιας μικρής πόλης (με απρόφερτο όνομα, Chautauqua) στην πολιτεία της Νέας Υόρκης όταν τον πλησίασε ο 24χρονος Χαντί Ματάρ, Αμερικανός με καταγωγή από τον Λίβανο, και τον μαχαίρωσε αρκετές φορές πριν τον ακινητοποιήσουν οι παριστάμενοι. Ο Ράσντι διασωληνώθηκε στο νοσοκομείο και η κατάστασή του παραμένει σοβαρή.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που κάποιος είχε προσπαθήσει να εκτελέσει τον φετφά του Χομεϊνί. Το 1989 στο Λονδίνο κάποιος ετοίμαζε ένα βιβλίο-βόμβα, αλλά η βόμβα εξερράγη πρόωρα και σκότωσε τον επίδοξο φονιά. Εξάλλου, πολλοί έχουν βρει τον θάνατο ή έχουν δεχτεί επιθέσεις εξαιτίας του φετφά. Ο Χιτόσι Ιγκαράσι, ο Γιαπωνέζος μεταφραστής του βιβλίου, δολοφονήθηκε το 1991. Φονική επίθεση δέχτηκε και ο Έτορε Καπριόλο, ο Ιταλός μεταφραστής, το ίδιο και ο William Nygaard, ο εκδότης της νορβηγικής μετάφρασης.

Η κριτική και η ποινικοποίησή της

Το 2018, η Έλενα Ακρίτα είχε δημοσιεύσει στα Νέα ένα άρθρο στο οποίο ασκούσε δριμεία κριτική στον Μάρκο Σεφερλή για το είδος χιούμορ που παρουσιάζει στις παραστάσεις του. Ο κ. Σεφερλής έκανε αγωγή στην κ. Ακρίτα και στην εφημερίδα, ζητώντας 100.000 ευρώ αποζημίωση και πριν από δυο μήνες περίπου το δικαστήριο τον δικαίωσε, αφού του επιδίκασε ποσό 8.000. Η κ. Ακρίτα έχει ασκήσει έφεση, αν έχω καταλάβει καλά.

Είχα τότε διαβάσει το επίμαχο άρθρο της κ. Ακρίτα και δεν είχα βρει κάτι το επιλήψιμο. Θέλησα να γράψω για το ιστολόγιο, αλλά το ανέβαλα και τελικά το αμέλησα.

Τις προάλλες, ο καθηγητής Αριστείδης Χατζής δημοσίευσε στο Φέισμπουκ μια ανάρτηση με την οποία συμφωνώ -λέει κάποια πράγματα που κι εγώ τα σκεφτόμουν, αλλά τα διατυπώνει καλύτερα.

Οπότε, στο σημερινό άρθρο θα δημοσιεύσω αρχικά το επίμαχο άρθρο της Έλενας Ακρίτα, που γράφτηκε όταν ακυρώθηκαν οι παραστάσεις του κ. Σεφερλή στο Παλλάς, και στη συνέχεια τη δημοσίευση του κ. Χατζή.

Ραντεβού στα δελφινάδικα, κύριε Σεφερλή

Την αμαρτία μου θα την πω, με όλον τον σεβασμό στον Κώστα Γεωργουσόπουλο, ποτέ δεν κατάλαβα γιατί θεωρείται μέγας ηθοποιός ο Μάρκος Σεφερλής. Ταλαντούχος ναι, αλλά όταν κάνεις το ταλέντο σου παρκέ για τις παντόφλες της στενομυαλιάς, του ρατσισμού και της κάθε μορφής φοβίας να το βράσω το ταλέντο. Ο κύριος Σεφερλής στις επιθεωρήσεις του – που γράφει ο ίδιος, κι αυτό λέει πολλά – χλευάζει τις γυναίκες, τους γκέι, τους ξένους, τους υπέρβαρους, τους διαφορετικούς. Καθησυχάζει τον θεατή πως είναι ΟΚ να έχει μυαλό κότας, είναι ΟΚ να βρίζει ό,τι δεν καταλαβαίνει, να καταριέται ό,τι τον τρομάζει. Αλλωστε, έτσι γεμίζουν τα Δελφινάρια, με χάδια και γλυκόλογα σ’ ένα κοινό που έχει πάντα δίκιο.

Για την ακυρωμένη πλέον συνεργασία του με το Παλλάς να πω ότι έπεσα στα πατώματα, δεν θα το πω. Το Παλλάς μια χαρά φουλ ήταν και είναι, και πέρυσι με τη «Σουσού» και φέτος με τις «Μάγισσες». Δεν είναι να πεις «θα ‘ρθει ο Σεφερλής να μας σώσει απ’ την καταστροφή». Τι τους έπιασε και ρίξαν τον πήχη στα πατώματα, κανείς δεν γνωρίζει.

Μαρία (αφορεσμένο διήγημα του Χρήστου Χωμενίδη)

Θα αναδημοσιεύσω σήμερα, αν και όχι πια επίκαιρο, ένα χριστουγεννιάτικο διήγημα, που δημοσιεύτηκε στις 20 Δεκεμβρίου στον ιστότοπο in.gr. Από εκεί είναι και η εικόνα που κοσμεί το άρθρο.

Ποιος ο λόγος, θα αναρωτηθείτε, να βάζουμε κατόπιν εορτής ένα κείμενο που, κατά πάσα πιθανότητα, γράφτηκε για να διαβαστεί εκείνες τις μέρες. Πέρα από το ότι ακόμα κι επικαιρικό να είναι ένα διήγημα δεν χάνει την αξία του αν διαβαστεί άλλη στιγμή, υπάρχει λόγος για την αναδημοσίευση: το διήγημα του Χωμενίδη κέρδισε την αμφίβολη δόξα να αποτελέσει αιτία αφορισμού του συγγραφέα του, ο οποίος έτσι συναντάει τον Ανδρέα Λασκαράτο, που κι αυτός είχε αφοριστεί πριν από 166 χρόνια, αφορισμός ο οποίος άρθηκε πολλά χρόνια αργότερα, έναν χρονο πριν πεθάνει πλήρης ημερών ο μεγάλος σατιρικός.

(Για να προλάβω ενστάσεις: αν δεν κάνω λάθος, και διορθώστε με, ο Εμμανουήλ Ροΐδης δεν έχει αφοριστεί ο ίδιος, αλλά μόνο το έργο του Πάπισσα Ιωάννα, ενώ ο Νικ. Καζαντζάκης δέχτηκε μεν απειλές για αφορισμό, αλλά δεν αφορίστηκε απ’ όσο ξέρω).

Βέβαια, σε αντίθεση με τον Λασκαράτο, ο αφορισμός του Χωμενίδη μάλλον δεν είναι έγκυρος, αφού δεν έγινε από την Ιερά Σύνοδο, όπως επιβάλλουν οι κανόνες, αλλά από έναν ιερωμένο μόνο, από τον διαβόητο Αμβρόσιο, πρώην μητροπολίτη Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, που επανειλημμένα έχει απασχολήσει την κοινή γνώμη (και το ιστολόγιο) με τις ξενοφοβικές, ρατσιστικές, ομοφοβικές, ισλαμοφοβικές και ακροδεξιές απόψεις του.

Ο Αμβρόσιος λοιπόν την περασμένη Κυριακή αφόρισε τον Χρήστο Χωμενίδη, για το διήγημα που θα διαβάσετε, και τον Ηλία Μόσιαλο, για το πασίγνωστο πλέον μιμίδιο με τον κρίνο (για το οποίο γράψαμε στο ιστολόγιο). Όπως διαβάζω στην ηλεφημερίδα Πελοπόννησος, ο Αμβρόσιος είπε από άμβωνος:

Όθεν, οφειλετικώς προνοούμενοι του πνευματικού συμφέροντος σύμπαντος του Ορθοδόξου Πληρώματος,
έγνωμεν καταδικάσαι τον ασεβέστατον και βλάσφημον τούτον άνδρα, τον Χρήστον Χωμενίδην, αφορίσαι δε και εκκόψαι τούτον του Σώματος της Μητρός ημών Εκκλησίας.

Το κείμενο του αφορισμού, όσο μπορούμε να το καταλάβουμε στη γλώσσα που είναι γραμμένο, προκαλεί ανατριχίλα (διόρθωσα μερικά λαθάκια αλλά θα μου ξέφυγαν κάποια άλλα).

Αφωρισμένος είη παρά της Παναγίας, Ομοουσίου, Ζωοποιού και αδιαιρέτου Τριάδος, του ενός τη φύσει Θεού και Κυρίου Παντοκράτορος, ως και παρά της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου, της και Τρυπητής επονομαζομένης. Κατηραμένος, ασυγχώρητος, και μετά θάνατον άλυτος και τυμπανιαίος έστω. Κληρονομήσαι την λέπραν του Γιεζή και την αγχόνην του προδότου Ιούδα. Σχισθείσα η γη και καταπίοι αυτόν ως τον Δαθάν και Αβειρών. Τα υπάρχοντα αυτού έστωσαν εις διαρπαγήν. Συνεκλειπέτωσαν εκ της οικίας αυτού, ως εκλείπει καπνός από προσώπου πυρός. Εν γενεά μιά εξαλειφθείη το όνομα αυτού. Άγγελος Σατάν προπορευέσθω έμπροσθεν αυτού. Γένοιτο κατάβρωμα των σκωλήκων, στένων και τρέμων επί της γης ως ο Κάιν. Πρόσωπον Θεού ου μη ίδη. Είη υπόδικος τω αιωνίω αναθέματι και υπέκκαυμα της ατελευτήτου κολάσεως, έχοιεν δε και τας αράς απάντων των Οικουμενικών Συνόδων και λοιπών αγίων Πατέρων.

Ει δε τις των Ορθοδόξων χριστιανών συγχρωτίζεται και συνεργεί αυτώ, και ούτος έσται κατάκριτος από της Εκκλησίας. Ο δε Θεός της υπομονής και της παρακλήσεως δώη ἡμίν το αυτό φρονείν, εν αλλήλοις, κατά Χριστόν Ιησούν, ίνα ομοθυμαδόν και εν ενί στόματι δοξάζωμεν τον Θεόν και Πατέρα του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού (Ρωμ. 1,5), Ου η χάρις και το άπειρον έλεος είη μετά πάντων υμών. Αμήν!

Ξαναλέω ότι ο αφορισμός δεν είναι έγκυρος, οπότε μπορείτε άφοβα να συγχρωτίζεστε με τον κ. Χωμενίδη, όσοι είστε γνωστοί ή φίλοι του, δεν θα φάτε αποκλεισμό από την εκκλησία (εκτός, ίσως, αν πάτε στα Καλάβρυτα). Άλλωστε ο κ. Αμβρόσιος πέρυσι είχε αφορίσει τον πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη και την υπουργό Παιδείας Νίκη Κεραμέως αλλά και τον τότε υφυπουργό Νίκο Χαρδαλιά, καταλαβαίνουμε δηλαδή ότι δεν πρόκειται για σοβαρό πρόσωπο -επικίνδυνος είναι, σοβαρός όχι. Όπως καταδικάζουμε τους φανατικούς μουφτηδες που βγάζουν φετφάδες για την εκτέλεση του ενός ή του άλλου βλάσφημου, πρέπει να καταδικάσουμε και τον αγιατολάχ των Καλαβρύτων και να εκφράσουμε αλληλεγγύη στον συγγραφέα. (Όπως ξέρετε, με τον κ. Χωμενίδη έχουμε επανειλημμένα συγκρουστεί για διάφορα θέματα -αλλά έτερον εκάτερον).

Με βάση τα παραπάνω, ο τίτλος που έβαλα, όπου χαρακτηρίζω το διήγημα «αφορεσμένο» ελέγχεται ως ανακριβής, αφού ο αφορισμός αφορούσε τον συγγραφέα. Ωστόσο, τον ίδιο όρο (εντάξει, «αφορισμένο» έγραψε) χρησιμοποίησε και ο ίδιος ο Χρ.Χωμ. σε ανάρτησή του, που τη βλέπετε εδώ, οπότε νομίζω πως μπορώ να τον μιμηθώ. Μπορείτε επίσης εδώ να δείτε μια σύντομη εμφάνιση του συγγραφέα σε δελτίο ειδησεων όπου σχολιάζει τον αφορισμό του.

Δημοσιεύω λοιπόν το επίμαχο διήγημα, όπως δημοσιεύτηκε στο in.gr, διορθώνω όμως δυο-τρία ορθογραφικά (πιλοφόρι, σισίτιο, θράσσος, Κεντηρίων κτλ.). Ένα πράγμα δεν ξέρω και θα ήθελα να το διευκρινίσει όποιος ξέρει: αν το διήγημα γράφτηκε τώρα, ειδικά για το in.gr, ή αν ήταν ήδη γραμμένο και δημοσιευμένο σε βιβλίο και από εκεί το αναδημοσίευσαν. Μάλλον το πρώτο, αλλά δεν είμαι βέβαιος.

ΜΑΡΙΑ

Η εντολή ήταν αυστηρή. Μας την έδωσαν στην πατρίδα, όταν πήραμε τη μετάθεση. Μας την επανέλαβε ο διοικητής των δυνάμεών μας μόλις φτάσαμε σε αυτή την πνιγηρή από τη ζέστη και τη σκόνη χώρα. «Δεν θα γαμπρίζετε με ντόπιες! Στην καλύτερη θα σας κολλήσουν αρρώστιες. Στη χειρότερη θα σας υποκλέψουν στρατιωτικά μυστικά και θα σας εκτελέσουμε για εσχάτη προδοσία, αν δεν σας σφάξουν εκείνες γυμνούς στο κρεβάτι. Εχιδνες είναι! Μας μισούν! Ηλίθιοι, ε ηλίθιοι!». Μαλάκωσε έπειτα ο στρατηγός, σκούπισε με ένα καρό μαντήλι το ιδρωμένο πρόσωπό του, σχεδόν χαμογέλασε. «Για τη δουλειά σας περιμένουν τα δικά μας κορίτσια. Πεντακάθαρα και τριπλοτσεκαρισμένα. Προοοο-σχή! Ανάπαυση!».

Ο κρίνος δεν κρίνει

Τις τελευταίες μέρες ένας απρόσμενος επισκέπτης κέρδισε το 15λεπτο (και βάλε) της δημοσιότητας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στη γενικοτερη συζήτηση: ο κρίνος. Παρόλο που το θέμα έχει καταλαγιάσει μάλλον (και πώς να μην έχει, με 21650 κρούσματα), θέλω σήμερα να κάνω μιαν επισκόπηση της συζήτησης και βέβαια να λεξιλογήσω.

Η αρχή ήταν, φυσικά, ένα μιμίδιο, από τα χιλιάδες που κυκλοφορούν, που το αναπαρήγαγε στη σελίδα του στο Φέισμπουκ ο καθηγητής Ηλίας Μόσιαλος. Σε μια σκηνή από βιβλική ταινία, ένα αντρόγυνο πορεύεται σε ένα ξερό τοπίο. Δεν πιστεύω στον κορονοϊό, γι’ αυτό δεν φοραω μάσκα, λέει ο άντρας -ο Ιωσήφ, ας πούμε. «Αλλά ότι έμεινα έγκυος απο κρίνο το κατάπιες αμάσητο», του απαντάει η έγκυος γυναίκα του -ας πούμε η Μαρία.

Το μιμίδιο φυσικά δεν το έφτιαξε ο Μόσιαλος, κάπου το είδε και το αναδημοσίευσε. Η ίδια η φωτογραφία δεν ξέρω βέβαια από ποια ταινία προέρχεται αλλά βρίσκω ότι έχει χρησιμοποιηθεί σε αμερικάνικο μιμίδιο πριν από μερικά χρόνια.

Η Ιερά Σύνοδος έσπευσε να καταδικάσει την ανάρτηση:

Η προσβλητική ανάρτηση, φερομένη υπό το όνομα του αντιπροσώπου της Ελληνικής Δημοκρατίας σε διεθνείς οργανισμούς για τον κορονοϊό κ. Ηλία Μόσιαλου, παραμονή των Χριστουγέννων, που χλευάζει την θρησκευτική πίστη εκατομμυρίων ορθοδόξων χριστιανών της χώρας που εκπροσωπεί, και οι συναφείς διαμαρτυρίες μελών της Εκκλησίας που περιήλθαν σε γνώση μας, δίνουν την αφορμή για την γενικότερη υπόμνηση ότι, αν και το πρόσωπο του Χριστού και της Κυρίας Θεοτόκου δεν έχουν ανάγκη οποιασδήποτε ανθρώπινης υπεράσπισης έναντι των ανθρώπινων ύβρεων, οι προσβολές και επιθέσεις κατά του Χριστιανισμού θα συνεχίσουν και θα αυξάνονται κατά τον 21ο αιώνα.

Σχολιάζοντας την ανακοίνωση, ο Άκης Γαβριηλίδης επισήμανε ότι οι δυο προτάσεις μετά το «αν και» είναι ασύνδετες η μια με την άλλη, οπότε έχουμε ένα κανονικότατο non sequitur. Εγώ πάλι θα παρατηρούσα ότι αφού «το πρόσωπο του Χριστού και της Κυρίας Θεοτόκου δεν έχουν ανάγκη οποιασδήποτε ανθρώπινης υπεράσπισης έναντι των ανθρώπινων ύβρεων» η ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου ήταν, ομολογημένα, εντελώς περιττή.

Πολλοί βουλευτές και πολιτευτές της Νέας Δημοκρατίας, ανάμεσά τους και η υπουργός Παιδείας, έσπευσαν να καυτηριάσουν την ανάρτηση του Ηλία Μόσιαλου, σε έναν ιδιότυπο διαγωνισμό για τα ψηφαλάκια του αλτ-ράιτ ακροατηρίου. Κάποιοι υπαινιχθηκαν ή και ανέφεραν ρητά ότι δεν μπορεί ο Μόσιαλος πλέον να εκπροσωπεί τη χώρα σε διεθνείς οργανισμούς (πιο απερίφραστα, ο ανεξάρτητος πλέον Κ. Μπογδάνος, που έσπευσε να χαρακτηρίσει ρατσιστική την ανάρτηση!). Οι φιλελεύθεροι του κυβερνώντος κόμματος τήρησαν αιδήμονα σιγή, διότι θέλουν να ξαναβγούν βουλευτές.

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αντίθετα, το θέμα αντιμετωπίστηκε πολύ πιο χαλαρά, με χιούμορ, ίσως επειδή στα σόσιαλ υπάρχει λιγότερη υποκρισία.

Μια κριτική που μπορεί να έχει βάση ειναι ότι ένα δημόσιο πρόσωπο που βρίσκεται σε υψηλή θέση και που ασκεί μεγάλη επιρροή στο θέμα της πανδημίας πρέπει να είναι πιο προσεκτικό στις τοποθετήσεις του απ’ ό,τι ένας απλός πολίτης. Μπορεί επίσης να υποστηριχτεί ότι λιγότερο πείθει κανείς (ας πούμε τους αρνητές του ιού) με τη χλεύη και περισσότερο με επιχειρήματα, οπότε αν σκοπός του Η. Μόσιαλου ήταν να πείσει κάποιους, αστόχησε.

Μια άλλη κριτική που ασκήθηκε ήταν επί θεολογικού. Σφάλλει, λένε, ο Μόσιαλος, και δείχνει ημιμάθεια η ανάρτησή του, διότι στο Ευαγγέλιο δεν γίνεται πουθενά λόγος για κρίνο. Το τελευταίο ισχύει. Και όπως διαβάζω σε εμβριθή μελέτη του αρχιμανδρίτη Χερουβείμ Βελέτζα, το σύμβολο του κρίνου εμφανίζεται στη δυτική ζωγραφική και ήρθε στην Ελλάδα με τους Βαυαρούς, δηλαδή τον 19ο αιώνα, οπότε και επικράτησε με αποτέλεσμα «να γεμίσουν οι ναοί και τα σπίτια, για μια μακρά περίοδο, από εικόνες του Ευαγγελισμού, στις οποίες ο αρχάγγελος Γαβριήλ κρατά κρίνο αντί για ράβδο».

Αν όμως είναι κοινός τόπος ο κρίνος σε ναούς και σε σπίτια, και τον διδάσκουν και θεολόγοι στα σχολεία, η κατηγορία της… ημιμάθειας σε όποιον αναπαράγει ένα ανέκδοτο είναι όχι μονο υπερβολική αλλά και υποκριτική. (Η επισήμανση βέβαια του θέματος έχει αξία).

Αλλά εμείς εδώ λεξιλογούμε, λέει μια φωνούλα στο βάθος. Οπότε θα λεξιλογήσουμε σήμερα για τον κρίνο.

Λέμε ο κρίνος αλλά και το κρίνο. Στα αρχαία, ήταν ουδέτερο, το κρίνον, και ήταν ετερόκλιτο στον πληθυντικό, έτσι στις Νεφέλες του Αριστοφάνη βρίσκουμε «κρίνεσι στεφανοίς» (και όχι «κρίνοις»).

Η αρχαία λέξη θεωρείται δάνειο, αλλά αγνώστου ετύμου. Δεν έχει καμια ετυμολογική σχέση με το ρήμα «κρινω». Ο κρίνος δεν κρίνει λοιπόν. Ούτε έχει σχέση με το κρινολίνο, τη φαρδιά φούστα που έχει σκελετό από ελάσματα, που είναι ιταλικό δάνειο και ως προς το πρώτο συνθετικό του ανάγεται στο λατινικό crinis.

Οι αρχαίοι είχαν δυο λέξεις για τα λουλούδια της οικογένειας του κρίνου. Το κρίνον και το λείριον. Η πρώτη είναι η συνηθέστερη και η αττική, αλλά η δεύτερη έχει επίσης ενδιαφέρον, αφού από αυτήν προήλθε η νεότερη λέξη «λειρί» για το λοφίο του πετεινού από την ομοιότητά του με το λουλούδι. Η λέξη «λείριον» θεωρείται δάνειο απο ανατολική γλώσσα, η δε αντίστοιχη λατινική λέξη, lilium, είναι είτε δάνειο από τα ελληνικά είτε παράλληλο δάνειο από την ίδια ανατολική γλώσσα. Από τη λατινική λέξη έχουμε και το αγγλικό lily, το γαλλικό lis, το ιταλικό giglio και άλλα αντίστοιχα στις νεότερες γλώσσες.

Γυρνάμε στον κρίνο. Οι αρχαίοι είχαν την παροιμιώδη φράση «κρίνου γυμνότερος» που την λέγανε και για κάποιον ενδεή, ενώ κάπου βρίσκω ότι ο κρίνος ήταν σύμβολο του θανάτου, αλλά βέβαια στα νεότερα χρόνια, και με βάση τη λαϊκή εικονογραφία του Ευαγγελισμού, ο κρίνος συνδέεται με την κρυφή εγκυμοσύνη.

Έχει άλλωστε λεξικογραφηθεί, στο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, η φράση Mύρισε τον κρίνο, «για την Παναγία και ως έκφραση ειρωνικά για κάποια που έμεινε έγκυος, ενώ η ίδια παρουσιαζόταν ως πολύ σεμνή και αγνή». Την ίδια φράση τη βρίσκουμε π.χ. στους Κεκαρμένους του Ν. Κάσδαγλη («Σιγά, μη μου τηνε βγάλεις παρθένα! Και για το μούλικο, θα μύρισε τον κρίνο«) ή στο λεξικό της αργκό του Ζάχου Παπαζαχαρίου και στο αντίστοιχο του Γιώργου Κάτου («Ειρωνική έκφραση για ανύπαντρη γυναίκα που έμεινε έγκυος, ενώ παρουσιαζόταν ως πολύ σεμνή. Αναφορά στην άμωμη σύλληψη της Παρθένου (Καινή Διαθήκη)».)

Eπιμένω κάπως περισσότερο, διότι στα σόσιαλ είδα κάποιους να θεωρούν, υποκριτικά νομίζω, καινοφανή την αναφορά στον κρίνο, ενώ είναι μια κοινή παροιμιώδης φράση. Ούτε θεωρώ ότι είναι προσβλητική προς τη θρησκεία, τουλάχιστον όχι περισσότερο από τα εφηβικά (και όχι μόνο) θρησκευτικά ανέκδοτα από τα οποία ο καθένας θα ξέρει δεκάδες. Το να κάνουμε πλάκα με τους θεούς και τους αγίους μας είναι ίδιον των Ελλήνων από την αρχαιότητα κιόλας -δείτε τι έγραφαν Αριστοφάνης και Λουκιανός.

Αλλά δεν θα τολμούσατε να τα γράψετε αυτά για τον Μωάμεθ, είπαν στα σόσιαλ κάποιοι. Όπως έγραψα, όσοι κάνουν τέτοιες ερωτήσεις στην πραγματικότητα ζηλεύουν αφόρητα την πραγματική ή υποτιθέμενη ανελευθερία άλλων κοινωνιών και πολύ θα ήθελαν να την επιβάλουν κι εδώ. Αλλά βέβαια, το πρότυπό μας ως προς τη θρησκευτική ελευθερία δεν είναι το Ιράν. (Παρεμπιπτόντως, κυκλοφόρησε και μιμίδιο με μουσουλμανικές αναφορές -αντί για κρίνο λέει «αλλά τις 72 παρθένες τις πίστεψες, ε;»).

Οπότε, πολύ άσχημα έκανε η Ιερά Σύνοδος που ασχολήθηκε με την ανάρτηση του Ηλ. Μόσιαλου. Καλύτερα να απεύθυνε κι η ίδια μιαν ακόμα έκκληση για εμβολιασμό και να καταδίκαζε ρητά τους διάφορους «πνευματικούς» που έχουν πάρει τόσο κόσμο στον λαιμό τους. Ο κρίνος τούς μάρανε;

Να χαρούμε που το Τουίτερ έκλεισε τον λογαριασμό του Τραμπ;

Αν δεν ασχολείστε με τα κοινωνικά μέσα μπορεί και να μην το ξέρετε, και να μη βγάζετε και πολύ νόημα από την εικόνα εδώ αριστερά. Ισως όμως σας ενδιαφέρει το άρθρο ακόμα κι αν δεν ασχολείστε με το Φέισμπουκ και το Τουίτερ ή το Ίνσταγκραμ.

Μετά τα πρωτοφανή γεγονότα την προηγούμενη βδομάδα στην Ουάσινγκτον με την εισβολή οπλισμένων ακροδεξιών στο Καπιτώλιο, το Φέισμπουκ, το Τουίτερ και άλλες «πλατφόρμες» κοινωνικής δικτύωσης απενεργοποίησαν (κατάργησαν, απαγόρευσαν, έκλεισαν) τους λογαριασμούς που χρησιμοποιούσε ο (ακόμα) Πρόεδρος των ΗΠΑ για να επικοινωνεί με το κοινό.

Αυτή την επίσης πρωτοφανή κίνηση το Twitter θεώρησε (και σωστά) απαραίτητο να την εξηγήσει –δείτε εδώ.

Όπως λέει, η απενεργοποίηση επιβλήθηκε επειδή ο Τραμπ δημοσίευσε δύο τουίτ στις 8 Ιανουαρίου.

“The 75,000,000 great American Patriots who voted for me, AMERICA FIRST, and MAKE AMERICA GREAT AGAIN, will have a GIANT VOICE long into the future. They will not be disrespected or treated unfairly in any way, shape or form!!!”

Και λίγο αργότερα:

“To all of those who have asked, I will not be going to the Inauguration on January 20th.”

Μετά, ο λογαριασμός κατέβηκε, έκλεισε.

Το Twitter εξηγεί ότι η εκτίμηση των δυο μηνυμάτων πρέπει να γίνει λαμβάνοντας υπόψη τα προηγούμενα πρωτοφανή γεγονότα του Καπιτωλίου. Έτσι, το δεύτερο μήνυμα, ότι ο Τραμπ δεν θα παραστεί στην τελετή παράδοσης της 20ής Ιανουαρίου (όπως και ο Αντώνης Σαμαράς τον Ιανουάριο του 2015, λέει μια κακή γλώσσα), ένα μήνυμα το οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί απλώς ενημερωτικό, θεωρείται ότι από πολλούς οπαδούς του Τραμπ θα εκληφθεί ως αμφισβήτηση της νομιμότητας του εκλογικού αποτελέσματος. Αλλά διαβάστε το σύντομο άρθρο να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα.

Ο όρος που χρησιμοποιείται στα ελληνικά («έχει τεθεί σε αναστολή», «ανασταλμένος») υποβάλλει την ιδέα ότι η απενεργοποίηση του λογαριασμού του Τραμπ είναι προσωρινή και ότι, ενδεχομένως (όπως έχουν γράψει αρκετοί στα σόσιαλ) μετά τις 20 Ιανουαρίου που θα γίνει η αλλαγή προεδρίας θα ενεργοποιηθεί εκ νέου ο λογαριασμός. Μπορεί να γίνει αυτό, πάντως κατά κανόνα η θέση σε αναστολή (suspension) έχει μόνιμο χαρακτήρα -άλλωστε το άρθρο του Τουίτερ τιτλοφορείται Permanent suspension of @realDonaldTrump.

Η είδηση έγινε δεκτή με θυμηδία και συνάντησε τον χλευασμό των απλών κυβερνοπολιτών. Είναι συχνά διασκεδαστικό να βλέπεις έναν ισχυρό και διάσημο να συναντάει αντιξοότητες, ιδίως έναν τόσο αντιπαθητικό ισχυρό και διάσημο. Κυκλοφόρησαν και διάφορα έξυπνα μιμίδια, όπως εκείνο που δείχνει τον Τραμπ να πλησιάζει ένα αγόρι που κουρεύει το γκαζόν του Λευκού Οίκου και να το παρακαλάει να του δανείσει τον κωδικό του για να μπει στο Τουίτερ (δεν το βρίσκω τώρα, αλλιώς θα το έβαζα).

Φέισμπουκ και λογοκρισία

Λογοκρισία, με τη στενή έννοια, είναι (αντιγράφω τον ορισμό του ΛΚΝ) ο προληπτικός έλεγχος που ασκείται συνήθως από μια αρχή σε προϊόντα του γραπτού ιδίως λόγου αλλά και σε θεάματα ή ακροάματα (βιβλία, έντυπα, εφημερίδες, επιστολές, κινηματογραφικά ή θεατρικά έργα κτλ.) με δικαίωμα επέμβασης στο περιεχόμενό τους (διαγραφές, τροποποιήσεις, απαγόρευση δημοσιοποίησης, κυκλοφορίας κτλ.).

Για τη μορφη αυτή της λογοκρισίας, που την είχαμε στην πατρίδα μας από τη δεύτερη δεκαετία του προηγούμενου αιώνα, ιδίως (αλλά όχι μόνο) σε περιόδους δικτατορικής διακυβέρνησης, έχουμε ειδικό άρθρο.

Συχνά όμως χρησιμοποιούμε τη λέξη με ευρύτερη έννοια, για να χαρακτηρίσουμε καταστάσεις στις οποίες μια δημοσίευση απαγορεύεται όχι από κρατική αρχή, αλλά από τον εκδότη μιας εφημερίδας ή, στον ψηφιακό πλέον κόσμο, από διαδικτυακές πλατφόρμες.

Mπορεί να υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη στενή και την ευρεία έννοια της λογοκρισίας, όμως κοινό στοιχείο είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις φιμώνεται η αντίθετη άποψη, ότι εμποδίζεται να φτάσει στο κοινό ή σε τμήματα του κοινού.

Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθώ κυρίως με τις διαδικτυακές πλατφόρμες και, ειδικότερα, με το Φέισμπουκ και με διάφορα περιστατικά απαγόρευσης δημοσιεύσεων, χρηστών ή σελίδων.

Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι η ματαίωση μιας δημοσίευσης στο Φέισμπουκ δεν συνιστά λογοκρισία επειδή το Φέισμπουκ είναι ιδιωτική επιχείρηση και όχι δημόσια αρχή και επειδή το «λογοκριμένο» άρθρο μπορεί να δημοσιευτεί αλλού, είτε σε έντυπα είτε σε ηλεκτρονικά μέσα.

Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα είναι ίδιο: ματαιώνεται η δημοσίευση ή εμποδίζεται η διάδοσή της. Και επειδή στην εποχή μας μεγάλο μέρος των πολιτών ενημερώνεται κατά προτεραιότητα (ή και αποκλειστικά) από το Διαδικτυο, η απαγόρευση δημοσίευσης στο Φέισμπουκ έχει πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο από την απαγόρευση δημοσίευσης σε μια συγκεκριμένη εφημερίδα ή άλλο μέσο ενημέρωσης. Να σκεφτούμε μάλιστα ότι δεν υπάρχει εναλλακτικό μέσο σαν το Φέισμπουκ, δεν υπάρχει ένα δεύτερο ισοδύναμο βήμα όπου να μπορούν να εκφράσουν απόψεις όσοι έχουν αποκλειστεί από το Φέισμπουκ.

Το ιστολόγιό μας, θα το ξέρετε, εδώ και έξι-εφτά μήνες, από τις αρχές Ιουνίου 2020, έχει αποκλειστεί εντελώς από το Φέισμπουκ. Τα καθέκαστα τα εξιστορώ σε ένα παλιότερο άρθρο. Ο λόγος, ή μάλλον το πρόσχημα, του αποκλεισμού ήταν «παραβίαση των όρων της Κοινότητας σχετικά με το σπαμ», χωρίς όμως να υποδειχτεί με ποιο τρόπο παραβιάστηκαν οι κανόνες αυτοί, ποιες δημοσιεύσεις μου προκάλεσαν τον αποκλεισμό -και βέβαια, όλες μου οι αιτήσεις για επανεξέταση έμειναν αναπάντητες, όπως και τα σχετικά διαβήματα πολλών φίλων του ιστολογίου.

Το Σαρλί Εμπντό και η ελευθερία

Εδώ και αρκετές μέρες γίνεται στο Παρίσι η δίκη για τη δολοφονική επίθεση στο σατιρικό περιοδικό Σαρλί Εμπντό, τότε που οι φανατικοί ισλαμιστές αδελφοί Κουασί εισέβαλαν στα γραφεία του περιοδικού σε ώρα σύσκεψης του επιτελείου του και δολοφόνησαν πολλά στελέχη του περιοδικού, ανάμεσά τους και τον 80χρονο διάσημο γελοιογράφο Ζορζ Βολίνσκι. Είχαμε γράψει τότε στο ιστολόγιο.

Κατηγορούμενοι είναι συγγενείς και φίλοι των (φερόμενων ως) δραστών, που μόνο βοηθητικό ρόλο έπαιξαν στο μακελειό, αφού οι φερόμενοι ως δράστες σκοτώθηκαν στη συνέχεια (όχι αμέσως, αλλά μερικές μέρες μετά) από την αστυνομία. Έτσι, η δίκη δεν έχει φοβερό ποινικό ενδιαφέρον αλλά οπωσδήποτε φέρνει ξανά στις μνήμες το απαίσιο εκείνο έγκλημα.

Με την ευκαιρία της δικης, το περιοδικό κυκλοφόρησε στις αρχές του μηνός έχοντας στο εξώφυλλό του τις γελοιογραφίες για τον Μωάμεθ που αποτέλεσαν την αρχική αιτία του μακελειού -αφού πρώτα δημοσιεύτηκαν από τη δανέζικη Jyllands Post και στη συνέχεια από το γαλλικό περιοδικό- και με μεγάλα στοιχεία, σε μαύρο φόντο, τη φράση Tout ça pour ça, «Όλα αυτά γι’ αυτό». Όλα αυτά: το μακελειό, το κυνηγητό, οι απειλές, η δαμόκλεια σπάθη που κρέμεται τόσα χρόνια πάνω από το κεφάλι όσων επέζησαν κι όσων πήραν τη θέση των δολοφονημένων.

Η αναδημοσίευση, όπως θα μπορούσε κανείς να περιμένει, προκάλεσε καινούργιες απειλές. Προχτές η επικεφαλής του τμήματος προσωπικού του περιοδικού, που επί πέντε χρόνια ζει με αστυνομική φρούρηση, αναγκάστηκε να φύγει εσπευσμένα από το σπίτι της για να ζει στο εξής κρυμμένη.

Στο τεύχος του που κυκλοφόρησε χτες, το περιοδικό έχει στην πρώτη του σελίδα μια έκκληση που την υπογράφουν πολλά γαλλικά έντυπα και μέσα ενημέρωσης. Πιο κάτω αναδημοσιεύω και το χτεσινό εξώφυλλο.

Η έκκληση συντάχθηκε με πρωτοβουλία του Riss, του σημερινού διευθυντή του περιοδικού, που το 2015 είχε τραυματιστεί με σφαίρα στον ώμο.

Σε ένδειξη αλληλεγγύης, μετέφρασα και δημοσιεύω την έκκληση, μια και δεν την βρήκα πουθενά μεταφρασμένη ολόκληρη.

Όταν ο Γιώργος Γαβριήλ συνάντησε τον Κώστα Βάρναλη

Παραπλανητικός ο τίτλος του άρθρου και κατά πάσα πιθανότητα ανακριβής. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι ο Κύπριος εκπαιδευτικός και ζωγράφος Γιώργος Γαβριήλ, που το όνομά του βρέθηκε τις τελευταίες μέρες στην επικαιρότητα στη Μεγαλόνησο, δεν συνάντησε ποτέ τον Κώστα Βάρναλη, αφού ο μεγάλος ποιητής μας άφησε τον μάταιο τούτο κόσμο τον Δεκέμβρη του 1974 όταν ο κ. Γαβριήλ θα ήταν, υπολογίζω, έφηβος.

Ωστόσο, συναντήθηκαν με μιαν άλλη έννοια της λέξης: είναι ομοιοπαθείς, διότι και οι δυο δέχτηκαν διώξεις ως εκπαιδευτικοί όχι για τις επιδόσεις τους, αλλά για το καλλιτεχνικό-δημιουργικό τους έργο. Υπάρχουν κι άλλες ομοιότητες ανάμεσά τους, αλλά οι διαφορές είναι πολλές και σημαντικές: ο Βάρναλης είναι πασίγνωστος ποιητής, ο Γαβριήλ όχι πολύ γνωστός ζωγράφος· και βέβαια, ο Βάρναλης διώχθηκε το 1925 ενώ ο κ. Γαβριήλ το 2020.

Για την περίπτωση του Κώστα Βάρναλη έχει γράψει το ιστολόγιο. Τον καιρό που ο ποιητής, ως φιλόλογος, υπηρετούσε στην Παιδαγωγική Ακαδημία, δέχθηκε επιθέσεις επειδή μερικά χρόνια νωρίτερα, στο Φως που καίει, που το είχε εκδώσει με ψευδώνυμο στην Αλεξάνδρεια, υπήρχαν αντιπατριωτικοί και αντιθρησκευτικοί στίχοι. Τελικά τιμωρήθηκε με εξάμηνη παύση και ουσιαστικά εξωθήθηκε σε παραίτηση.

Ο ζωγράφος Γιώργος Γαβριήλ υπηρετεί ως «καθηγητής Τέχνης» (πρέπει να είναι αυτό που εμείς οι καλαμαράδες λέμε Καλλιτεχνικά) στη μέση εκπαίδευση στην Κύπρο και πρέπει να βρίσκεται προς το τέλος της σταδιοδρομίας του έχοντας ανέβει και ιεραρχικά σε βαθμό διευθυντή. Στα κοινωνικά μέσα διάβασα ενθουσιώδεις έως διθυραμβικές μαρτυρίες παλιών του μαθητών αλλά, όπως και ο Βάρναλης, δέχεται κριτική όχι για την εκπαιδευτική του επάρκεια αλλά για τις εξωσχολικές του δημιουργικές δραστηριότητες, δηλαδή για τους πινακες που ζωγραφίζει (και που εκθέτει και πουλάει), όπως αυτός εδώ:

O κ. Γαβριήλ ζωγραφίζει τον Ιησού Χριστό πίσω από συρματοπλέγματα -εμφανώς πρόσφυγα σε κλειστή δομή. Σε άλλον πίνακα τον φαντάζεται με αντιφασιστικό κασκόλ της Ομόνοιας (της ποδοσφαιρικής ομάδας· ο κ. Γαβριήλ όπως και ο Βάρναλης είναι αριστερός, και αυτό στην Κύπρο σημαίνει, σχεδόν υποχρεωτικά, πως είναι Ομονοιάτης).

Μεζεδάκια δίχως σημαίες και τύμπανα

Δεν έβρισκα τίτλο για το σημερινό εβδομαδιαίο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο. Και θυμήθηκα έτσι ένα ανέκδοτο, που το έχω ξαναπεί εδώ πριν απο δέκα χρόνια, οπότε υπάρχει ελπίδα ή να μην το προλάβατε ή να το έχετε ξεχάσει.

Μια φορά, λέει το ανέκδοτο, που μπορεί να είναι κι αληθινό, μπορεί όμως και μπεντροβάτο, ένας αρχάριος συγγραφέας επισκέφτηκε κάποιον αναγνωρισμένο συνάδελφό του, ίσως τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, και του έδωσε ένα πάκο χειρόγραφα, το καινούργιο του μυθιστόρημα, που μόλις το είχε τελειώσει. Ζήτησε από τον Σο να του βρει έναν ωραίο και ταιριαστό τίτλο για το έργο. Ο Σο τον ευχαρίστησε για την τιμή, του υποσχέθηκε πως θα διάβαζε το μυθιστόρημα με ενδιαφέρον, έβαλε το χειρόγραφο σε ένα συρτάρι και… το ξέχασε.

Σε δέκα μέρες, ας πούμε, γυρίζει πίσω ο λεγάμενος, όλος προσμονή. Ο Σο που είχε εντελώς ξεχάσει το θέμα του ζήτησε συγνώμη, ότι κάτι έκτακτο του έτυχε, και τον παρακάλεσε να περάσει την επόμενη εβδομάδα. Αυτή η ιστορία μπορεί να επαναλήφθηκε κανα-δυο φορές, πάντως το χειρόγραφο (ήταν και κοτζάμ γκουμούτσα) έμενε αδιάβαστο του συρταριού τα βάθη και το μυθιστόρημα έμενε κι αυτό ατιτλοφόρητο.

Ώσπου στην τέταρτη ή την πέμπτη επίσκεψη του συγγραφέα, είδε κι απόειδε ο Σο και τον ρωτάει:

— Δε μου λες, μιλάς καθόλου για σημαίες στο βιβλίο σου;
— Όχι.
— Για τύμπανα μήπως;
— Ούτε για τύμπανα.
— Τότε είναι απλό. Να το βγάλεις Δίχως σημαίες και τύμπανα.

Κι έτσι βρήκε τίτλο το μυθιστόρημα του εκκολαπτόμενου συγγραφέα. Όμορφον τίτλο, τραβηχτικόν, αλλά εντελώς άσχετον με την υπόθεση του βιβλίου.

[Δεν το θυμόμουν πολύ καλά το ανέκδοτο. Για να διορθώσω, ο συγγραφέας είναι ο Γάλλος Τρισταν Μπερνάρ και ο τίτλος που προτάθηκε ήταν Δίχως τύμπανο και τρομπέτα – Sans tambour ni trompette.]

Κάπως έτσι και τα μεζεδάκια μας. Και ξεκινάμε.

* Εκλεκτός φίλος του ιστολογίου στέλνει τη φωτογραφία που βλέπετε, που την τράβηξε ο ίδιος από βιτρίνα στο κέντρο της Αθήνας.

Eίναι βεβαίως «κάτι το ωραίον» το αγαλματίδιο και δίκαια απέσπασε πρώτο «καλυτεχνικό» βραβείο, αλλά πιο πολύ μου άρεσε η Συγκαμπούρη.

Όπως λέει και το ανέκδοτο, συναντιούνται δυο καμπούρηδες σε ένα μπαρ, και λέει ο ένας: Τι νέα, ρε συγκαμπούρη;

* Φίλος μου στέλνει την είδηση του αστυνομικού δελτίου ότι στα Φιλιατρά βρέθηκε νεκρή γυναίκα με πολλαπλές μαχαιριές.

Ο υπότιτλος με παραξενεύει λίγο: Στο πλαίσιο των ερευνών που κάνουν οι αστυνομικοί, δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο της εγκληματικής ενέργειας... Εντάξει, προφανώς χρειάζεται επιφυλακτική διατύπωση, αφού ακόμα δεν έχει γίνει ιατροδικαστική εξέταση, αλλά δεν τη βρίσκετε πολύ επιφυλακτική;

* Τελικά, η γυναίκα δολοφονήθηκε. Και στο σχετικό ρεπορτάζ διαβάζουμε, στην τελευταία του πρόταση, ότι « Στα Φιλιατρά η τοπική κοινωνία έχει βυθιστεί σε πένθος από το αποτρόπαιο έγκλημα της γυναίκας.»

Έλεος, βρε παιδιά. Εμ δολοφονήθηκε, εμ θα τη βγάλετε εγκληματία;

Το Φέισμπουκ και ο αλγόριθμος

Το ιστολόγιο μετράει 11 χρόνια ζωής -και κάτι μήνες, και αφού είμαστε στην προεφηβεία ακόμα τους μετράμε. Κάποια στιγμή, γύρω στο 2012, η φίλη Βασιλική Μετατρούλου με προέτρεψε να αναδημοσιεύω το λινκ κάθε άρθρου μου στο Φέισμπουκ και στο Τουίτερ, ώστε να απευθυνθώ σε ευρύτερο ακροατήριο. Ετσι έκανα, και πράγματι οι επισκέψεις στο ιστολόγιο (όση αξία έχουν αυτά τα στατιστικά μεγέθη) σχεδόν διπλασιάστηκαν τον επόμενο χρόνο. Στην αρχή, η αναδημοσίευση γινόταν αυτόματα, αλλά πριν από 2-3 χρόνια το Φέισμπουκ κατάργησε τη δυνατότητα αυτή κι έτσι κάθε πρωί, αφού δημοσιευόταν το άρθρο στο ιστολόγιο, έπαιρνα το λινκ και το κοπιπάστωνα στον «τοίχο» μου στο Φέισμπουκ. Στο Τουίτερ η αναδημοσίευση του λινκ εξακολουθεί να γίνεται αυτόματα.

Κάποτε είχα τον ιστότοπό μου (ως το 2009), μετά το ιστολόγιο, τώρα εκτός από το ιστολόγιο γράφω και στο Φέισμπουκ και (τους τελευταίους μήνες) και στο Τουίτερ. Ωστόσο, οι… ρόλοι είναι διακριτοί. Στο ιστολόγιο δημοσιεύω εκτενή άρθρα, καθημερινά. Στο Φέισμπουκ οι δημοσιεύσεις είναι συντομότερες, σπάνια θα ξεπεράσουν τις 500 λέξεις και συχνά θα είναι 1-2 παράγραφοι. Κάποιες έχουν πιο προσωπικό χαρακτήρα, άλλες σχολιάζουν την επικαιρότητα. Στο Τουίτερ υπάρχει όριο 280 χαρακτήρων -καμιά σαρανταριά λέξεις το πολύ. Εδώ βασιλεύουν ατάκες και λογοπαίγνια.

Εξακολουθώ να θεωρώ ότι εκφράζομαι κυρίως από το ιστολόγιο και από τα άλλα μου κείμενα/βιβλία, ενώ και με πολλούς από τους σχολιαστές του ιστολογίου έχουμε γνωριστεί κι έχουμε γίνει φίλοι. Το Φέισμπουκ και το Τουίτερ είναι πάρεργο. Παρ’ όλ’ αυτά, και στο Φέισμπουκ έχω κάνει αξιόλογες συζητήσεις κι έχω γνωρίσει αξιόλογους ανθρώπους, ενώ στα άρθρα που δημοσίευα εδώ και αναδημοσιεύονταν στο Φέισμπουκ υπήρχαν κάποιοι σχολιαστές που προτιμούσαν συστηματικά να σχολιάζουν εκεί και όχι εδώ στο ιστολόγιο.

Αυτά, μέχρι πρόσφατα. Το Σάββατο (6 Ιουνίου) το απόγευμα πήρα από το Φέισμπουκ την ειδοποίηση ότι κάποιες από τις πρόσφατες δημοσιεύσεις μου «παραβιάζουν τους Όρους της κοινότητάς μας σε ό,τι αφορά το σπαμ».

Όπως είδα, είχαν επισημανθεί όλες οι αναδημοσιεύσεις άρθρων του ιστολογίου της βδομάδας εκείνης -εδω βλέπετε ένα τέτοιο μήνυμα, που σκέφτηκα να το κρατήσω.

Οι άλλες δημοσιεύσεις που είχα κάνει μέσα στη βδομάδα στο Φέισμπουκ δεν επισημάνθηκαν, μόνο οι αναδημοσιεύσεις άρθρων του ιστολογίου.

Ύστερα διαπίστωσα ότι είχαν εξαφανιστεί (κρυφτεί) όχι μόνο οι πρόσφατες αναδημοσιεύσεις από το ιστολόγιο, αλλά όλες οι αναδημοσιεύσεις από το 2012 και μετά -και όταν κρύβεται μια δημοσίευση κρύβονται βέβαια και τα τυχόν σχόλια που έγιναν σε αυτήν. Και όχι μόνο αυτό.

Είχαν (και έχουν) επίσης κρυφτεί όλες οι αναδημοσιεύσεις άρθρων του ιστολογίου που έκαναν τρίτοι, είτε στους τοίχους του είτε σε άλλες ομάδες του Φέισμπουκ, ακόμα και όλα τα σχόλια στα οποία υπήρχε παραπομπή στο sarantakos.wordpress.com.

Κι έτσι από το Σάββατο, αν κάποιος προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει στο Φέισμπουκ με οποιονδήποτε τρόπο το sarantakos.wordpress.com, είτε για να παραπέμψει σε άρθρο του είτε απλώς για να αναφέρει τη διεύθυνση, ακόμα και σε προσωπικά μηνύματα ενός χρήστη προς έναν άλλον, παίρνει το μήνυμα ότι δεν μπορεί, ότι αυτό απαγορεύεται διότι παραβιάζει τους όρους της κοινότητας.

Θυμίζω ότι η αρχική δικαιολογία ήταν ότι οι αναδημοσιεύσεις από το ιστολόγιο παραβιάζουν τους όρους της κοινότητας σχετικά με το σπαμ.

Οι όροι για το σπαμ είναι αυτοί που βλέπετε εδώ αριστερά. Φυσικά δεν υπάρχει τίποτα που να αφορά το ιστολόγιο. Επίσης, η απαγόρευση αφορά μόνο το δικό μας ιστολόγιο, από άλλα ιστολόγια της wordpress η αναδημοσίευση γίνεται απρόσκοπτα.

Φυσικά το γνωστοποίησα στους φίλους μου στο Φέισμπουκ και με συγκίνησε η συμπαράστασή τους, που εκτός από λεκτική ήταν και έμπρακτη, με την έννοια ότι πολλοί από αυτούς προσπάθησαν επίτηδες να αναδημοσιεύσουν κάποιο άρθρο του ιστολογίου, το Φέισμπουκ δεν τους το επέτρεψε, οπότε εκείνοι διαμαρτυρήθηκαν. Θα επανέλθω στο θέμα της διαμαρτυρίας, αλλά απλώς αναφέρω ότι σε πολλές περιπτώσεις η αιτιολογία που δόθηκε για την απόρριψη της αναδημοσίευσης ήταν ότι «ο σύνδεσμος περιέχει περιεχόμενο που αναφέρθηκε από άλλους χρήστες ως προσβλητικό» ενώ σε άλλες περιπτώσεις ήταν ένα γενικόλογο «παραβιάζει τους όρους της κοινότητας» χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις.

Θυμάμαι και στο παρελθόν άλλες περιπτώσεις όπου φίλοι στο ΦΒ που είχαν ιστολόγιο έχασαν τη δυνατότητα να παραπέμπουν σε αυτό. Άλλοι φίλοι έχουν δεχτεί ακόμα γενικότερες απαγορεύσεις, αφού τους απαγορεύτηκε να δημοσιεύουν οτιδήποτε, συνήθως για κάποιο χρονικό διάστημα, από μία μέρα έως ένα μήνα. Οι απαγορεύσεις αυτές σχεδόν πάντοτε είναι απόρροια οργανωμένων «αναφορών». Ο κάθε χρήστης του Φέισμπουκ έχει τη δυνατότητα να αναφέρει (δηλ. να επισημάνει, να καταγγείλει) μια δημοσίευση ως προσβλητική, άσεμνη, συκοφαντική, ρατσιστική, κτλ. ή, για να το πούμε γενικότερα, να αναφέρει ότι η τάδε δημοσίευση παραβιάζει τους όρους της κοινότητας.

Παρόλο που κανείς εκτός Φέισμπουκ δεν ξέρει με απόλυτη ακρίβεια, ο μηχανισμός των αναφορών φαίνεται ότι λειτουργεί με αφοπλιστική απλότητα: αν γίνουν αρκετές αναφορές για έναν λογαριασμό (ή για έναν ιστότοπο, όπως το ιστολόγιό μου) ο λογαριασμός/ο ιστότοπος μπαίνει σε απαγόρευση, χωρίς να εξεταστεί το περιεχόμενο των αναφορών! Είναι ο λεγόμενος αλγόριθμος.

Σε μια παλιότερη ομιλία μου σε εκδηλωση του Ιδρύματος της Βουλής, που την είχα δημοσιεύσει και εδώ, έγραφα:

Καταρχάς, στη συζήτηση αυτή δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πλατφόρμες των ΜΚΔ δεν είναι κάποιος ουδέτερος φορέας αλλά είναι μεγάλες εταιρείες, που έχουν μονοπωλιακή θέση στον τομέα τους (αν σε αποκλείσει πχ το Φέισμπουκ δεν έχεις άλλη ανάλογη διέξοδο) και οι οποίες ήδη εφαρμόζουν μια στυγνή και ταυτόχρονα αναποτελεσματική λογοκρισία, που λειτουργεί με αλγορίθμους και δίνει τη δυνατότητα σε κάθε αποφασισμένη ολιγομελή ομάδα χρηστών να στοχοποιεί και τελικά να φιμώνει, με αλλεπάλληλες αναφορές, όποιον την ενοχλεί, που τιμωρεί για “γυμνή και άσεμνη φωτογραφία” τη γνωστή φωτογραφία από το Βιετνάμ με το κοριτσάκι που τρέχει με τα ρούχα καμένα ενώ αποφασίζει και διατάζει τον αποκλεισμό χρηστών “επειδή παραβίασαν τους όρους της κοινότητας” χωρίς να δίνει εξηγήσεις και χωρίς να παρέχει δικαίωμα προσφυγής σε άλλη αρχή. Ένα ηλεκτρονικό Γκουαντάναμο.

Τώρα ήρθε η ώρα να το γευτώ κι εγώ.

Θα μου πεις, τι σε νοιάζει. Ο καθένας θέλει να έχει ευρύτερο ακροατήριο σε όσες σοφίες γράφει. Επίσης, εφόσον συνεχίζω να γράφω στο Φέισμπουκ και να συμμετέχω σε συζητήσεις εκεί, συνηθίζω για διάφορα θέματα, ιδίως γλωσσικά, να παραπέμπω σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου για το ίδιο θέμα -αυτό πια δεν είναι δυνατό, όπως διαπίστωσα με εκνευρισμό προχτές, που ήθελα να παραπέμψω στο άρθρο μου για τον Καργάκο και τη δήθεν φασιστική στροφή του Καβάφη και δεν μπορούσα.

Αυτό μάλιστα με ενοχλεί περισσότερο, διοτι για την καθημερινή αναδημοσίευση των άρθρων μου βρήκα ένα κόλπο (που βέβαια δεν ξέρω αν θα κρατήσει για πολύ). Αφού το λινκ δημοσιεύεται στο Τουίτερ, εγώ αναδημοσιεύω στο Φέισμπουκ το λινκ του Τουίτερ -έτσι παρακάμπτεται η απαγόρευση. Αλλά αυτό δεν βοηθάει όταν θέλω να παραπέμψω σε ένα παλιό άρθρο. Και φυσικά δεν βοηθάει οποιονδήποτε άλλον θέλει να παραπέμψει σε ένα παλιό άρθρο του ιστολογίου!

Γι’ αυτό ελπίζω να επανεξεταστεί η απόφαση της απαγόρευσης. Πώς θα γίνει αυτό; Υποτίθεται (και μάλλον ισχύει, αλλά δεν ξέρω σε ποιο βαθμό) πως αν διαμαρτυρηθούν πολλοί χρήστες του Φέισμπουκ για τον αποκλεισμό του ιστολογίου το θέμα θα εξεταστεί επιτέλους από άνθρωπο, ο οποίος ελπίζω ότι θα δει ότι οι καταγγελίες που έχουν γίνει δεν έχουν υπόσταση. Κάτι τέτοιο έχει γίνει στο παρελθόν σε άλλες περιπτώσεις απαγόρευσης. (Δείτε εδώ ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο για τους ανθρώπους που κάνουν αυτή τη δουλειά).

Οπότε, παροτρύνω τους φίλους που έχουν λογαριασμό στο Φέισμπουκ να επιχειρήσουν να δημοσιεύσουν κάτι από το ιστολόγιο και, όταν πάρουν το μήνυμα ότι αυτό δεν γίνεται επειδή παραβιάζει τους όρους της κοινότητας, να δηλώνουν τη διαφωνία τους.

Από την άλλη πλευρά, για να τα λέμε όλα, βλέπω ότι ο αλγόριθμος του Φέισμπουκ αλληθωρίζει. Σελίδες και προφίλ που στάζουν ρατσιστικό μίσος αφήνονται ανενόχλητες παρά τις καταγγελίες ενώ, για παράδειγμα, κάθε αναφορά στον (ακροαριστερό) αξιόλογο ιστότοπο prologos.gr έχει απαγορευτεί. Επίσης τις προάλλες ο γνωστός δημοσιογράφος Άρης Χατζηστεφάνου κατάγγειλε ότι πήρε ποινή αποκλεισμού επί 24ωρο (σαν πρώτη προειδοποίηση) επειδή χλεύασε σε ποστ του το κόμμα ΓΤΠ του Κασιδιάρη, ερμηνευοντας, υποθέτω, το ακρώνυμο έτσι όπως σκεφτήκαμε σχεδόν όλοι.

Τέλος πάντων, αυτά όλα μας ενοχλούν αν θέλουμε να γράφουμε στο Φέισμπουκ. Mας ενοχλούν όμως και λιγάκι σαν θέμα αρχής, αν μη τι άλλο για το ότι μια ιδιωτική εταιρεία αποφασίζει να εκχωρήσει τα ζητήματα πρόσβασης και συμμετοχής στην «κοινότητα χρηστών της» σε μια αυτόματη διαδικασία χωρίς παρέμβαση ανθρώπου, μια διαδικασία που πολύ εύκολα μπορεί να την εκμεταλλευτεί μια μικρή ομάδα φανατικών, χωρίς ή έστω με όχι σαφή δυνατότητα ένστασης. Και καλά το Φέισμπουκ, αλλά σκεφτείτε κάτι ανάλογο στην «πραγματική» ζωή -μου θυμίζει το παλιό διήγημα επιστημονικής φαντασίας Computers don’t argue, όπου όλες οι διαδικασίες απονομής δικαιοσύνης έχουν αυτοματοποιηθεί, με αποτέλεσμα η αντιδικία που έχει ένας πολίτης με μια λέσχη βιβλίου να τον οδηγήσει, ύστερα από ένα-δυο γραφειοκρατικά λάθη, στο εδώλιο του κατηγορουμένου για απαγωγή και φόνο. (Αν το έχει κανεις αυτό το διήγημα στα ελληνικά, πρέπει να έχει μπει σε κάποιαν από τις ανθολογίες του Εξάντα, κι αν έχει όρεξη ας το πληκτρολογήσει να το βάλουμε μια Κυριακή).

Εκλεκτός φίλος του ιστολογίου, άλλωστε, έγραψε το εξής που το μεταφέρω εδώ και κλείνω με αυτό:

Το Facebook δεν φιμώνει, μόνοι μας αυτοφιμωνόμαστε

Άφησα χτες ένα σχόλιο στο φίλο μου το Νίκο, θα το αντιγράψω κι εδώ, αλλάζοντας τη σύνταξη από το αρχικό δεύτερο πρόσωπο, και συμπληρώνοντας ελάχιστα:

Η ουσία του θέματος είναι μία:

Ο Nikos έχει ένα καταπληκτικό ιστολόγιο στη δωρεάν (free as in beer*) και ελεύθερη (free as in speech) πλατφόρμα διαχείρισης περιεχομένου και ταυτόχρονα πλατφόρμα φιλοξενίας wordpress.com.

Στην πλατφόρμα αυτή, διαβάζουμε, σχολιάζουμε, συζητούμε, όποιοι θέλουμε, ελεύθερα και με πολύ βολικότερο τρόπο από το κάθε Facebook ή twitter ή τρίτο μέσο αναδημοσίευσης ή προβολής των άρθρων του.

Η θέση των άρθρων του Νίκου είναι στο wordpress.com, εκεί είναι και η θέση των σχολίων για τα άρθρα του. Οι ιδιοκτήτες του Facebook έχουν κάθε δικαίωμα να κόβουν ό,τι θέλουν, όποτε θέλουν. Γιατί το χρησιμοποιεί ο Nikos -κι όλοι εμείς εδώ; Για να φτάσουν αυτά που γράφουμε σε μεγαλύτερο ακροατήριο;

Αυτό το ακροατήριο -του Facebook- γνωρίζει, ή γρήγορα μαθαίνει, ότι ο Σαραντάκος γράφει καθημερινά σε ένα ιστολόγιο με μια συγκεκριμένη διεύθυνση. Τι το εμποδίζει να την επισκέπτεται καθημερινά; Μην απαντήσει κάποιος η πληκτρολόγηση, αυτό ισχύει την πρώτη και δεύτερη φορά. Όλοι οι μπράουζερ, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, μας πηγαίνουν εκεί που συχνάζουμε με ένα ή δύο κλικ ή πλήκτρα. Αν αυτό το ακροατήριο κάνει το κλικ και διαβάζει το εκάστοτε άρθρο, τι το εμποδίζει να σχολιάζει επί τόπου, κάτω από το άρθρο, στη φυσική του θέση; Εντάξει, μπορώ να φανταστώ κάποιους λόγους, αλλά αντίστοιχοι υπάρχουν και στο Facebook. Κι ο ίδιος ο Σαραντάκος, άλλωστε, είναι πιο αυστηρός, σε ό,τι αφορά τους σχολιαστές του εδώ στο Facebook, όπου ρίχνει τα πλο(ν)κ, παρά στο ιστολόγιό του.

Αν είμαστε τόσο τεμπέληδες, ώστε να έχουμε περιορίσει την καθημερινή μας ενημέρωση και διάδραση στα όρια ενός Facebook, σίγουρα δεν φταίει το τελευταίο, άξιοι της μοίρας μας είμαστε, ο Ιστός όπως τον οραματίστηκε ο Τιμ Μπέρνερς Λι, κι άλλοι στη συνέχεια, φαίνεται να έχασε τη μάχη, ενώ εμείς επιδιδόμαστε σε λάικς και ακολουθίες από θαυμαστικά…

Μόνο ειρωνικό είναι το να διαμαρτυρόμαστε για δημοκρατία και ελευθερία του λόγου. Αν μας βολεύει το Facebook ως διάδοση και διαφήμιση των άρθρων μας ή των έργων μας, δικό του δικαίωμα είναι να μας κόβει όποτε θέλει, χωρίς να ρωτάμε γιατί. Εντάξει, ναι, θα διαμαρτυρηθούμε, αναφέροντας ότι πρόκειται για ενορχηστρωμένη επίθεση κι ότι δεν παραβιάζεται κανένα Community Standard, αλλά, το ξέρουμε κι οι ίδιοι, ωραία λόγια είναι απλώς τα τελευταία.

Κι εντέλει (και όχι «στο τέλος της ημέρας»), τον Νίκο τι φταίμε εμείς οι φίλοι του να τον κυνηγάμε σε τρεις μεριές; Όλοι στο ιστολόγιό του!

*όχι τελείως, με αντάλλαγμα την επίδειξη διαφημίσεων

ΥΓ. Δεν ξέρω αν υπάρχει ακόμη, είχα μια εποχή στις ροές RSS που παρακολουθώ ένα αριστερό ( ; ), αναρχικό ( ; ) -θα σας γελάσω- ιστολόγιο. Τι ειρωνεία! Για να σχολιάσεις, έπρεπε να ταυτοποιηθείς μέσω Facebook! Το ίδιο ειρωνικές βρίσκω και τώρα τις διαμαρτυρίες για το φίμωμα του prologos, κι οποιουδήποτε άλλου.

ΥΓ2. Φίμωση είναι η σίγηση του espiv.net στην Πάντειο.

Από την άλλη, όμως, βλέπω τώρα ότι ένας φίλος του φίλου μου έκανε το εξής σχόλιο:

Ποιος διαμαρτυρεται για λογοκρισια στο facebook?
Απο οτι ξερω, τα μονα ποστ που τρωνε λογοκρισια εχουν να κανουν με ρατσιστικα σχολια, πορνο και gore (βια)

Αχ, μόνο έτσι δεν είναι, φίλε του φίλου!

Οι The Three Mooges και η φίμωση στον καιρό του Διαδικτύου

Όσοι έχουν έντονη παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ξέρουν ότι πότε-πότε κάποιοι λογαριασμοί χρηστών χάνονται, γίνονται απροσπέλαστοι, απενεργοποιούνται -όχι από πρωτοβουλία του ιδιοκτήτη τους αλλά ως τιμωρία επειδή ο ιδιοκτήτης του λογαριασμού «παραβίασε τους όρους της κοινότητας».

Αυτό στην αργκό του Φέισμπουκ λέγεται «του έριξαν το προφίλ», ή πιο απλά «έριξαν τον τάδε» (ή την τάδε). Ποιοι τον έριξαν; Τον έριξαν κάποιοι που κατήγγειλαν, οργανωμένα, ότι μια του δημοσίευση «παραβίαζε τους όρους» επειδή περιείχε γυμνό ή επειδή χρησιμοποιούσε εκφράσεις μίσους ή παραβίαζε κάποιον άλλον από τους κανόνες. Το Φέισμπουκ δέχεται καταγγελίες για τέτοιες «ανάρμοστες» δημοσιεύσεις, τις εξετάζει και στην αρχή επιβαλλει μια ποινή προσωρινού αποκλεισμού, ο οποίος σε περίπτωση υποτροπής μπορεί να γίνει μόνιμος.

Αυτή είναι η γενική περιγραφή αλλά τα πράγματα στην πράξη δεν είναι τόσο αθώα. Φαίνεται ότι παίζει κάποιο ρόλο όχι τόσο ή όχι μονο η βασιμότητα της καταγγελίας αλλά και ο αριθμός των καταγγελιών κι έτσι μια οργανωμένη ομάδα μπορεί, αν βάλει στο στόχαστρο κάποιον λογαριασμό, να τον «ρίξει» και μόνο με το πλήθος των καταγγελιών. Φαίνεται επίσης πως όταν κάποιος τιμωρηθεί προσωρινά, τότε αρκεί να βρεθούν μια ή δυο ακόμα παλιές ανάρμοστες δημοσιεύσεις του για να θεωρηθεί υπότροπος.

Έχω έναν φίλο, πολύ αξιόλογο στον επιστημονικό του τομέα, που έχει γίνει στόχος κάποιων ομάδων (είναι γκέι, ειναι και αντιεθνικιστής, και εκφράζει ανοιχτά τις προτιμήσεις του) κι έτσι κάθε τόσο του ρίχνουν το προφίλ. Στις περιπτώσεις αυτές, έχεις έτοιμο ένα δεύτερο εφεδρικό προφίλ που το χρησιμοποιείς όσο είναι τιμωρημένο το πρώτο. Αλλά η λύση αυτή δεν ειναι τόσο πρακτική διότι στο εφεδρικό προφίλ δεν έχεις όλους τους φίλους σου.

Ακόμα πιο σοβαρά είναι τα πράγματα όταν παύει η δημοσίευση «σελίδων» του Φέισμπουκ. Σε αντίθεση με τα ατομικά προφίλ, οι σελίδες δεν έχουν όριο «φίλων» και συνήθως διευθυνονται όχι από ένα αλλά από περισσότερα άτομα. Ακριβώς επειδή μια σελίδα μπορεί να έχει δεκάδες χιλιάδες φίλους και εκατοντάδες δημοσιεύσεις, η απενεργοποίησή της είναι πιο σημαντικό γεγονός.

Σήμερα θα παρουσιάσω το ιστορικό της αναστολής δημοσίευσης μιας τέτοιας σελίδας του Φέισμπουκ, της σελίδας The Three Mooges, η οποία είχε πολύχρονη παρουσία και χιλιάδες αναγνώστες. Περιστασιακά την παρακολουθούσα: είχε σατιρικό περιεχόμενο αλλά και έντονη δράση σε πρωτοβουλίες αλληλεγγύης σε μετανάστες και πρόσφυγες. Επειδή όμως δεν έχω πλήρη εποπτεία του περιεχομένου που είχε, δεν αποκλείω να δημοσίευε και πράγματα κατακριτέα -αλλά ακόμα κι αυτό το υποθετικό θα δικαιολογούσε τάχα τη φίμωση;

Πριν όμως παρουσιάσω την ανάρτηση του ιδρυτή της σελίδας The Three Mooges, θέλω να αναφερθώ επιτροχάδην σε ένα όχι εντελώς άσχετο θέμα -άλλωστε, για τον λόγο αυτό με προσέγγισαν φίλοι της σελίδας Three Mooges, απορώντας μήπως τα Ελληνικά Χόαξες μπορούσαν να έχουν κάποια ανάμιξη στην τιμωρία της σελίδας τους.

Πράγματι, πριν από 2-3 εβδομάδες δημοσίευσα στο Φέισμπουκ μια δήλωση με την οποία γνωστοποίησα την αποχώρησή μου από την ομάδα επιστημονικών συμβούλων των Ellinika Hoaxes (ΕΗ), επειδή θεώρησα ότι ορισμένες δημόσιες τοποθετήσεις του αρχισυντάκτη των ΕΗ ήταν έντονα κομματικές και έτσι στερούσαν την έξωθεν καλή μαρτυρία -σαν να βλέπεις τον επικεφαλής του οργάνου αξιολόγησης διαιτητών ποδοσφαίρου να πετάει μπουκάλια από την κερκίδα των φανατικών.

Περισσότερα για την ιστορία αυτή μπορείτε να διαβάσετε σε μια συνέντευξη που έδωσα, στην οποία, πέρα από την προσωπική μου ανάμιξη, θέτω και το γενικότερο ζήτημα της αδιαφάνειας με την οποία λειτουργούν οι οργανισμοί εξακρίβωσης στοιχείων. Δεν θέλησα να αφιερώσω άρθρο του ιστολογίου στο ζήτημα, διότι δεν μου αρέσει να ανακατεύω το ιστολόγιο με τις μη συγγραφικές προσωπικές μου ασχολίες.

Ωστόσο, όπως είπα, η συνεργασία μου με τα ΕΗ ήταν ο λόγος για τον οποίο με προσεγγισαν κάποιοι φίλοι των Three Mooges. Πράγματι, τα ΕΗ συνεργάζονται με το Φέισμπουκ ως οργανισμός εξακρίβωσης στοιχείων (fact-checking) και στο πλαίσιο αυτό, αν έχω καταλάβει καλά, επιβάλλουν «ποινές» σε ιστοτόπους που εντοπίζονται να διαδίδουν φέικ. Δεν ξέρω αν έχουν τη δυνατότητα να προτείνουν και τη διακοπή της δημοσίευσης μιας σελίδας στο ΦΒ.

Ωστόσο, επειδή οι Three Mooges ηταν σατιρική σελίδα και όχι ενημερωτική, δεν νομίζω ότι έχουν τα ΕΗ ανάμιξη στη συγκεκριμένη υπόθεση. Η αδιαφάνεια της λειτουργίας τους παραμένει και είναι σοβαρό πρόβλημα δημοκρατίας, αλλά στην περίπτωση των Mooges η αίσθησή μου είναι ότι έπεσαν θύμα οργανωμένης στοχοποίησης από ομάδες με μαζικά ριπόρτ, πράγμα που θέτει επί τάπητος τον τρόπο με τον οποίο επιβάλλονται αυτές οι ποινές στο Φέισμπουκ.

Κλείνω παραθέτοντας την επιστολή του Skouliki Tom, του διαχειριστή των Three Mooges:

Καλημέρα σε όλους.

Σας γράφει To Skouliki Tom, ο δημιουργός και μοναδικός διαχειριστής της σελίδας The Three Mooges εδώ και 7 χρόνια. Αυτό που ακολουθεί είναι ένας απολογισμός, το στερνό αντίο των επτά αυτών ετών.

Ξεκινήσαμε τις Μούτζες 3 παιδιά την Πρωτοχρονιά του 2013, εγώ παρέα με την Will I Am και τον One Eyed Bert, σύντομα όμως προσωπικές υποχρεώσεις δεν τους επέτρεψαν να ασχοληθούν με τη σελίδα και το μπλογκ, οπότε η διαχείριση έμεινε αποκλειστικά σε εμένα.

Αυτή ήταν λοιπόν η συντακτική oμάδα των The Three Mooges, που τα έπαιρνε από παντού και ήταν στο payroll όλων των κομμάτων και των επιχειρηματιών. Ένας άνθρωπος.

Αυτά τα 7 χρόνια μετράω συνολικά 540 μέρες ban στο προσωπικό μου προφίλ από τις χιλιάδες αναφορές που είχε δεχτεί η σελίδα, κυρίως από φασίστες αλλά όχι μόνο. Έχω δεχτεί μηνύσεις, απειλές και ύβρεις κάθε είδους, έχω διαβάσει για το πρόσωπό μου – τρόπος του λέγειν – οτιδήποτε μπορείτε να φανταστείτε από χρυσαυγίτες, νεοδημοκράτες, συριζαίους, κκέδες, βάζελους, γαύρους, αεκτζήδες, βίγκαν, φεμινιστές, χριστιανόπληκτους, άθεους, αναρχικούς, ό,τι κυκλοφορεί και δεν κυκλοφορεί εκεί έξω.

Ήμουν πάντα της λογικής η σελίδα να μην ρίχνει bans, να μην κλειστεί σε μια φούσκα όπου θα τα λέμε όσοι συμφωνούμε μεταξύ μας, εκτός αν τα σχόλια ήταν ρατσιστικά ή χυδαία.

Αυτά τα 7 χρόνια, κάναμε δεκάδες ραδιοφωνικές εκπομπές – το The Three Mooges Radio Show – παρέα με την One Eyed Bert, τον Jorge, τον NuKuSu και τη Lydia Bgr μέχρι το 2016, διατηρήσαμε ένα μπλογκ με χιλιάδες κείμενα το οποίο σταμάτησα να ανανεώνω το 2017 στο ζενίθ της επισκεψιμότητάς του κι έτσι έμεινε μόνο η σελίδα την οποία και διαχειριζόμουν μέχρι πρόσφατα με μικρή βοήθεια από τον NuKuSu.

Ξεκίνησα τη σελίδα στα 26 και σήμερα είμαι στα 33 μου. Μεγάλωσα μαζί της και μεγάλωσε μαζί μου. Ό,τι έχω κάνει αυτά τα 7 χρόνια συνδέεται με τις Three Mooges. Ήμουν περισσότερο To Skouliki Tom και λιγότερο ο εαυτός μου.

Προσπάθησα πάντα να τα βάζω με την εξουσία, όποια κι αν ήταν αυτή, να είμαι κοντά στους αδύναμους, να βοηθάω άλλες σελίδες και να αναδεικνύω ευαίσθητα ζητήματα και θέματα που θάβονταν από τα κυρίαρχα μέσα, να γκρινιάζω επί παντός επιστητού, να στηλιτεύω τα κακώς κέιμενα, χωρίς να στοχοποιώ κανέναν απλό χρήστη, χωρίς να κάνω τη σελίδα pop, χωρίς να της αλλάξω χαρακτήρα και να την κάνω εμπορική και χωρίς να βγάλω ποτέ ούτε μισό ευρώ.

Κλείσαμε με περισσότερους από 121.000 followers και μηνιαία απήχηση που ξεπερνούσε τα 2 εκατομμύρια ανθρώπους.

Αρνήθηκα να μπω σε κόμματα και να γράψω σε έντυπα που μου προτάθηκαν, πράγμα που δεν μετανιώνω ούτε στιγμή και νιώθω δικαιωμένος κρίνοντας από την εξέλιξη και των κομμάτων και των εντύπων αυτών.

Δεν ήξερα κανέναν και δεν με ήξερε κανένας όταν ξεκίνησα. Φρόντισα να μην με ξέρει ούτε τώρα. Στην πορεία γνώρισα πάρα πολύ κόσμο, είτε που διατηρούσε σελίδες, είτε φεησμπουκοπερσόνες, μπλόγκερς, όλο αυτό το συνάφι που δραστηριοποιείται εδώ μέσα. Τους γνώρισα όλους. Θα κρατήσω τους λίγους αξιόλογους από αυτούς και θα πετάξω τη συντριπτική πλειοψηφία που είναι εντελώς για τα σκουπίδια, κάτι ξεπουλημένα τομάρια που μόνο όταν εξαφανιστούν τα προφίλ τους θα καταλάβουν πόσο πουθενάδες και ανύπαρκτοι είναι.

Αν λυπάμαι που έκλεισαν οι Μούτζες; Καθόλου. Όταν οικειοθελώς είσαι «υπάλληλος», αμισθί μάλιστα μιας πολυεθνικής που βγάζει εκατομμύρια από τη δωρεάν παρουσία σου στην πλατφόρμα της, δεν μπορείς να έχεις απαιτήσεις. Ξέρεις ότι παίζεις στο παιχνίδι της από το οποίο σε πετάει όποτε γουστάρει, όπως κι έγινε.

Στην εποχή του άκρατου θετικισμού, ήταν φυσικό όλη αυτή η υστερία της πολιτικής κορεκτίλας, για την οποία έχουν μερίδιο ευθύνης και οι χρήστες – και για την οποία φωνάζαμε εμείς και άλλοι εδώ και χρόνια -, να γυρίσει μπούμερανγκ, σε σημείο που είναι πια αδύνατο να γράψεις το οτιδήποτε ξεφεύγει από τα αποστειρωμένα guidelines της πλατφόρμας, τα οποία εννοείται ότι εξυπηρετούν τα δικά της επιχειρηματικά συμφέροντα και γίνονται συνεχώς αυστηρότερα και πιο συντηρητικά.

Σε ένα περιβάλλον λοιπόν, όπου θα επιτρέπονται μόνο τα σκυλάκια, τα γατάκια, οι χαζοχαρούμενες ειδήσεις και το merchandise, χώρος για σελίδες όπως η δική μας δεν υπήρχε.

Όλες οι αναφορές που δεχτήκαμε ήταν παραπλανητικές, εκμεταλλευόμενες τον αστείο αλγόριθμο του facebook που κρίνει λέξεις και εικόνες out of context. Ό,τι ανέβαζα γινόταν αναφορά για αυτό ακριβώς που στηλίτευε. Μέχρι που οι αναρτήσεις που έπεσαν ήταν δεκάδες πια και το οριστικό ban αναπόφευκτο. 60.000 αναρτήσεις είναι σαν μην έγιναν ποτέ. 7 χρόνια εξαφανίστηκαν μέσα σε μια στιγμή.

Αυτό που δεν χάθηκε όμως είναι αυτό ακριβώς που προσπαθούσε να θυμίζει η σελίδα. Ο λόγος για τον οποίο υπήρχε. Για να θυμίζει καθημερινά ότι αυτό που ζούμε δεν είναι η κανονικότητα και ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός.

Αν πέτυχε κάτι πραγματικά ουσιαστικό η σελίδα; Πιστεύω πως ναι, πέρα από τον χαρακτήρα της αντιπληροφόρησης που είχε.

Πρώτον, κατάφερε σε συνεργασία με το Omnia TV (facebook.com/omniawebtv/) να διοργανώσει σειρά προβολών και ανοιχτών δημόσιων ενημερωτικών συζητήσεων σχετικά με τη Δίκη της Χρυσής Αυγής, σε μια εποχή που δεν ασχολιόταν με τη Δίκη κανείς και για αυτό ευχαριστώ προσωπικά τα παιδιά του Omnia και τους δικηγόρους της Πολιτικής Αγωγής για την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν.

Δεύτερον, μέσα από τη σελίδα δημιουργήθηκε η Mano Aperta, η μεγαλύτερη κοινωνική κουζίνα στην Ελλάδα, μια απίστευτη ομάδα ανθρώπων, που λειτουργεί αθόρυβα εδώ και 3,5 χρόνια έχοντας προσφέρει περισσότερες από 250.000 μερίδες δωρεάν φαγητού σε όλα τα Εξάρχεια, στον Πειραιά, στη Βαρβάκειο, στη Μάνδρα, στο Μάτι και όπου αλλού έχει χρειαστεί.

Χωρίς τις Μούτζες που ήταν το βασικό παράθυρό της στον ψηφιακό κόσμο, θα χρειαστεί τη βοήθειά σας για να συνεχίσει το έργο της και παρακαλώ να τη στηρίξετε.

Για το τέλος, θα ήθελα να πω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλες τις σελίδες, σε όλους τους ανθρώπους από τους οποίους δανείστηκα περιεχόμενο για τη σελίδα – προσπαθούσα πάντα να τους κάνω mention – και ιδιαίτερα στο Luben για τη συνεχή στήριξη στην κουζίνα μας.

Παράλληλα, ένα εξίσου μεγάλο συγγνώμη για τα λάθη και τις αστοχίες μου σε περιεχόμενο σαν διαχειριστής των Three Mooges. Ξέρω ότι μέσα σε 7 χρόνια ήταν πολλά, ελπίζω λιγότερα από τα σωστά και τα εύστοχα

Έγραψα τα παραπάνω κάπως σκόρπια και αυθόρμητα, όπως μου έρχονταν στο μυαλό. Δεν θέλω να κουράσω άλλο, οπότε κάπου εδώ σας αφήνω.

Αγαπημένε μοναδικέ αναγνώστη, ο αληθινός αγώνας δίνεται στον πραγματικό κόσμο και εκεί είναι το μεγάλο στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί, όχι εδώ μέσα.

Καλή αντάμωση στους δρόμους, λοιπόν.

Με αγάπη,

To Skouliki Tom

(Ανήθικο δίδαγμα: Στις πρόσφατες εκλογές δεν πήγα να ψηφίσω. Δεν θα πάω ούτε στις επόμενες, ούτε στις εκλογές μετά από αυτές, ούτε ποτέ ξανά μέχρι να αλλάξει κάτι ριζικά, μέχρι να σταματήσουμε να παίζουμε με τους δικούς τους κανόνες σε ένα παιχνίδι εκ προοιμίου χαμένο, όπου ο δημόσιος διάλογος είναι ανύπαρκτος, οι πράξεις δεν έχουν καμία σημασία, οι έννοιες διαστρεβλώνονται, η φωνή των πολλών φιμώνεται και τα μόνα που επικρατούν είναι η λογική της αισθητικής και των fake news. Μέχρι την τελική νίκη!)

Ο Αμβρόσιος Καλαβρύτων και η ελευθερία του λόγου

Κατά πάσα πιθανότητα θα το μάθατε ήδη.

Ο μητροπολίτης Αμβρόσιος Καλαβρύτων καταδικάστηκε χτες από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Αιγίου σε φυλάκιση 7 μηνών με τριετή αναστολή και σε πρόστιμο 10.000 ευρώ για ομοφοβικές τοποθετήσεις που είχε κάνει στο προσωπικό του ιστολόγιο, μεταξύ των οποίων και το απόσπασμα: «Ε, λοιπόν αυτούς τους ξεφτιλισμένους, φτύστε τους! Αποδοκιμάστε τους! Είναι εκτρώματα της φύσεως! Ψυχικά και πνευματικά πάσχουν! Είναι άτομα με διανοητική διαταραχή! Δυστυχώς αυτοί είναι τρισχειρότεροι και πολύ πιο επικίνδυνοι από κάποιους που ζουν στα τρελοκομεία!»

Πρωτόδικα είχε αθωωθεί, επειδή το δικαστήριο είχε κρίνει ότι οι πιο πάνω χαρακτηρισμοί αφορούσαν τους πολιτικούς και όχι τους ομοφυλόφιλους, όμως στην αθωωτική απόφαση είχαν ασκήσει έφεση ο εισαγγελέας Εφετών Πατρών και η εισαγγελέας Πλημμελειοδικών Αιγίου.

Η καταδίκη έγινε για «δημόσια υποκίνηση βίας ή μίσους» και για «κατάχρηση εκκλησιαστικού αξιώματος», δηλαδή, αν κατάλαβα καλά, αφενός με τον αντιρατσιστικό νόμο και αφετέρου με το άρθρο 196 του ΠΚ το οποίο ορίζει: «Θρησκευτικός λειτουργός ο οποίος κατά την ενάσκηση των έργων του ή δημόσια και με την ιδιότητά του προκαλεί ή διεγείρει τους πολίτες σε εχθροπάθεια κατά της πολιτειακής εξουσίας ή άλλων πολιτών τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών».

Η εισαγγελέας της δίκης είχε προτείνει την αθώωση του ιεράρχη, αν και δέχτηκε ότι το επίδικο κείμενο στρέφεται κατά των ομοφυλόφιλων και όχι μόνο κατά πολιτικών, όπως είχε πρωτόδικα αποφανθεί το δικαστήριο. Σημείωσε ωστόσο ότι αμφιβάλλει αν ο λόγος του κατηγορουμένου μπορεί να προκαλέσει εχθροπάθεια, δηλαδή αισθήματα μίσους και εχθρότητας ικανά να οδηγήσουν σε πράξεις μίσους. «Οι συγκεκριμένες ενέργειες και προτροπές είναι απόλυτα καταδικαστέες ακόμα και σε ιδιωτικό λόγο, πολύ περισσότερο όταν αυτός που τον εκφέρει κατέχει δημόσιο αξίωμα. Ο μητροπολίτης μπορεί να είναι λαοπρόβλητος και να χαίρει σεβασμού, πόσοι όπως ενστερνίζονται ή παρασύρονται από τα λόγια του; Μόνο άνθρωποι που ήδη τα πιστεύουν αυτά. Η κοινωνία μας έχει κάνει βήματα μπροστά», πρόσθεσε.

Είναι μια απόφαση ιστορική, αφού πρώτη φορά στα χρονικά του ελληνικού κράτους καταδικάζεται από πολιτικό δικαστήριο ένας ανώτατος ιεράρχης. Σύμφωνα με την εκτίμηση του Ν. Αλιβιζάτου, η απόφαση δημιουργεί προηγούμενο.

Θυμίζω ότι ο Αμβρόσιος Καλαβρύτων έχει απασχολήσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια την κοινή γνώμη, και στο ιστολόγιο έχουμε αφιερώσει αρκετά άρθρα στα όσα λέει και κάνει. Θα αναφέρω το ισλαμοφοβικό ψέμα που διέδιδε για δήθεν ομαδικούς γάμους μελών της Χαμάς με οχτάχρονα κορίτσια, ένα παλιότερο ομοφοβικό του παραλήρημα, ή και πιο πρόσφατα ένα εμπρηστικό άρθρο του που ανάγκασε ακόμα και τον Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμο να τον επιτιμήσει δημόσια: Φτάνει πια Άγιε Καλαβρύτων!