Έξω από το κουτί (ένα διήγημα του Aerosol)

Με χαρά δημοσιεύω σήμερα ένα διήγημα επιστημονικής φαντασίας, γραμμένο από τον φίλο μας τον Aerosol. Ο Aerosol είναι από τους πιο παλιούς σχολιαστές στο ιστολόγιο, αλλά πρώτη φορά δημοσιεύουμε κάτι δικό του. Το διήγημα που θα διαβάσετε έχει ήδη δημοσιευτεί παλιότερα στο Διαδίκτυο, σε κάποιο φόρουμ, αλλά πριν από χρόνια.

To διήγημα, όπως είπα, είναι επιστημονικής φαντασίας. Δεν εκτυλίσσεται βέβαια στο απώτερο διάστημα ή σε άλλους πλανήτες. Και παρεμπιπτόντως τον Aerosol δεν τον λένε Παντελή Νικολακάκο.

Έξω από το κουτί

Human Brain Project
Campus Biotech
Γενεύη
Ελβετία

Καλησπέρα σε όλους.
Με λένε Παντελή Νικολακάκο. Το γνωρίζετε ήδη αλλά θέλω να συστηθώ και επίσημα. Ντρέπομαι λίγο που με λένε Παντελή. Δηλαδή δεν είναι άσχημο όνομα, τέλος πάντων το έχω συνηθίσει, αλλά στις ταινίες θα με λέγανε αλλιώς. Νίο, ας πούμε, ή Ντάτα. Ή μπορεί και Δόκτωρ Ούλτρα! Αν ήμουν σε ταινία μπορεί να με λέγαν Δόκτωρ Ούλτρα και να απεργαζόμουν τρόπους να κατακτήσω τον κόσμο. Με λένε Παντελή Νικολακάκο, δεν θέλω να κατακτήσω τον κόσμο και δεν θα ήξερα και τι να τον κάνω δηλαδή. Δεν ξέρω πια τι θέλω.

Γεννήθηκα πριν 28 χρόνια στην Αρεόπολη της Λακωνίας. Παράξενο, καθώς από κάποιες πλευρές είμαι μόνο 24 ετών ακριβώς! Αυτό που έχει πλάκα είναι πως πάντα θα είμαι -είπαμε, από κάποιες πλευρές- 24 ετών και ούτε μέρα παραπάνω. Κι όμως πέρασαν πολλές, πολλές μέρες από τότε που πέθανα. Σας κάνει εντύπωση που το λέω έτσι χύμα; Πέθανα και μετά ξαφνικά δεν είχα πεθάνει τελείως και τώρα είμαι εδώ και τα λέμε.  Όσο εδώ μπορεί να είναι το εδώ. Δεν ξέρω πού είναι το εδώ. Το θέμα είναι ανοιχτό σε διαφορετικές ερμηνείες.

Παιδιά που κάνουν κούνια

Το περασμένο Σαββατοκύριακο, η πεζοπορία που έκανα με έφερε σ’ ένα χωριό που λέγεται Βαλ (Wahl, όπως οι εκλογές στα γερμανικά), στο δυτικό μέρος του Λουξεμβούργου, καμιά σαρανταπενταριά χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα (είναι μικρό το Λουξεμβούργο, αλλά δεν είναι και Μονακό, έχει αποστάσεις).

Το χωριό αυτό (που είναι και έδρα δήμου) δεν είχε τύχει να το επισκεφτώ ως τώρα, ίσως επειδή δεν έχει κάποιο τουριστικό αξιοθέατο ή κάποια περιοχή με ιδιαίτερο φυσικό κάλλος. Το όνομα όμως το θυμόμουν επειδή πριν απο μερικά χρόνια που είχα διαβάσει τα στοιχεία του πληθυσμού του Λουξεμβούργου, είχα προσέξει ότι το μεσοδυτικό Λουξεμβούργο γενικά και ο δήμος του Βαλ ειδικότερα είχαν το μικρότερο ποσοστό αλλοδαπών κατοίκων, μόλις 20%. Αυτό σε μια χώρα όπου οι ξένοι φτάνουν στο 48% (και φυσικά στο 52% των Λουξεμβούργιων πρέπει να υπολογιστούν οι χιλιάδες που έχουν πάρει ιθαγένεια τα τελευταία χρόνια). Σε αντιδιαστολή, στην πρωτεύουσα, οι ξένοι αντιπροσωπεύουν ποσοστό 70%.

Όπως βλέπετε, είναι αγροτικό χωριό το Βαλ. Λοιπόν, καθώς προχωρούσα και είχα πια μπει μέσα στο χωριό, κι ενώ ήταν μεσημέρι και ο ήλιος έλαμπε ακμαίος (δεν είναι τόσο συχνό, οπότε το τονίζω), πρόσεξα από μακριά στον κήπο ενός σπιτιού μια κούνια από εκείνες που έχουν μια μεγάλη σαμπρέλα για κάθισμα -και πάνω στη σαμπρέλα ήταν 3-4 παιδιά, και άλλα τόσα έπαιζαν τριγύρω.

Οι βιβλιοθήκες μου (κείμενο της Ούρσουλας Λε Γκεν)

Το ιστολόγιο αγαπάει τα βιβλία, όμως αγαπάει και τα βιβλιοφιλικά κείμενα. Ένα τέτοιο κείμενο θα παρουσιάσουμε σήμερα, και συνάμα θα παρουσιάσουμε ένα αξιόλογο καινούργιο βιβλίο.

Το βιβλίο είναι Το κύμα μέσα στο μυαλό, της Ουρσουλας Λε Γκεν, μια συλλογή κειμένων δοκιμιακού χαρακτήρα, «για τη γραφή, την ανάγνωση και τη φαντασία» όπως αναφέρει ο υπότιτλος, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Στάσει εκπίπτοντες σε μετάφραση των φίλων Βικτώριας Αρδίτη και Νίκου Κούρκουλου.

Φυσικά η Λε Γκεν (1929-2018) είναι πολύ γνωστή συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, αλλά και τα κείμενα αυτού του βιβλίου, αν και όχι μυθοπλαστικά, αξίζουν την προσοχή. Οι ενότητες στις οποίες χωρίζεται το βιβλίο είναι: Προσωπικά ζητήματα, Διαβάσματα, Συζητήσεις και γνωμες, Για τη γραφή.

Όπως διαβάζω σε υποσημείωση των μεταφραστών στην σελ. 392, το όνομα της συγγραφέα (ή προτιμάτε, της συγγραφέας; διότι «της συγγραφέως» το βρίσκω αστείο), το όνομα λοιπόν της συγγραφέας έχει καθιερωθεί να γράφεται Λεγκέν ή Λε Γκεν, όπως είναι η καθιερωμένη προφορά αυτού του γαλλικού επωνύμου, το οποίο η Ούρσουλα Κρέμπερ χρωστάει στον Γάλλο σύζυγό της, τον ιστορικό Charles LeGuin. Η ίδια, ωστόσο, έχει δηλώσει ότι προτιμάει τη βρετόνικη προφορά του, αφού πρόκειται για όνομα βρετόνικης προέλευσης, άρα Λε Γκουίν. Οι μεταφραστές τόλμησαν να χρησιμοποιήσουν αυτή την ασυνήθιστη μεταγραφή σε ένα ποίημα της Λε Γκεν (ή Λε Γκουίν) με το οποίο κλείνει το βιβλίο, όπου υπάρχουν και οι στίχοι:

Εγώ για παράδειγμα ειμαι η Ούρσουλα, η Μις
Ούρσουλα Κρέμπερ,
η Μίσες μετά η Μιζ Λε Γκουίν,
η Ούρσουλα Κ. Λε Γκουίν, η τελευταία είναι
«η συγγραφέας», αλλά ποιες ήταν,
ποιες είναι, οι άλλες;

Διάλεξα να διαβάσουμε ένα μάλλον σύντομο βιβλιοφιλικό κείμενο από την πρώτη ενότητα («Προσωπικά ζητήματα»), όπου η ΛεΓκεν αυτοπαρουσιάζεται. Μας μιλάει για τις δημόσιες βιβλιοθήκες ως τόπους ιερούς και ως δημόσιο αγαθο και για το βιβλιοφαγικό πάθος που μπορεί να αναπτυχθεί στην εφηβεία.

Μπορείτε να διαβάσετε εδώ ένα άλλο κείμενο από την ίδια ενότητα, Οι Ινδιάνοι θείοι μου (με φωτογραφίες που δεν υπάρχουν στο βιβλίο)

Να αναφέρω επίσης ότι πρόσφατα κυκλοφόρησε και άλλο ένα βιβλίο της Λε Γκεν, το διήγημα Η μέρα πριν την επανάσταση, που είναι πρελούδιο ή πρίκουελ του Αναρχικου των δύο κόσμων.

Μνήμη Αυγουστίνου Τσιριμώκου (1954-2020)

Το ιστολόγιο θέλει να τιμήσει σήμερα τον φίλο μας Αυγουστίνο Τσιριμώκο που τόσο νωρίς έφυγε από τη ζωή την περασμένη Τρίτη.

Ο Αυγουστίνος ήταν εξαιρετικά πολυτάλαντος και άφησε τη σφραγίδα του στην πνευματική ζωή της Ρόδου, όπου κατοικούσε τις τελευταίες δεκαετίες.

Ήταν προϊστάμενος της δημοτικής βιβλιοθήκης, αλλά επίσης συμμετείχε ενεργά σε θεατρικές παραστάσεις, διαλέξεις, παρουσιάσεις βιβλίων και κάθε λογής άλλες πολιτιστικές εκδηλωσεις.

Υπάρχουν στο Διαδίκτυο πολλά βίντεο με τη συμμετοχή του (ένα πολύ πρόσφατο, του φετινού Απριλίου) που δίνουν μια μικρή ιδέα από την πολυσχιδή του δραστηριότητα.

Δεν είναι όμως μόνο τα βίντεο. Ο Αυγουστίνος ήταν συνάδελφος, θέλω να πω μεταφραστής, με δεκάδες βιβλία στο ενεργητικό του (μεταξυ άλλων), κυρίως επιστημονικής φαντασίας και φαντασίας, ένα είδος που το λάτρευε.

Αλλά έγραφε κιόλας ο Αυγουστίνος, τόσο μυθοπλασία όσο και διάφορα άρθρα, ενώ ήταν τακτικός συνεργάτης σε διάφορα περιοδικά, τελευταία στις Νησίδες και στον Λωτό, περιοδικά της Ρόδου. Τα κείμενά του διακρίνονται για την καλλιέργεια αλλά και για το χιούμορ τους. Σε παλιότερα κείμενά του, αλλά και στο Διαδίκτυο, χρησιμοποιούσε και το ψευδώνυμο Cyrus Monk – Κύρος Μοναχός.

Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε δυο διηγήματα επιστημονικής φαντασίας του Αυγουστίνου και να βρείτε και λινκ προς άλλα κείμενα.

Εφηβος στο Βαρβάκειο

Έγραψε για τον Αυγουστίνο ο φίλος μας Antonislaw, που τον ήξερε καλά:

Στην εποχή των προσωπιδοφόρων, ένας άνθρωπος χωρίς μάσκα, με άφθονη υποκριτική και καθόλου υποκρισία, με πύρινη γλώσσα και ψυχή παιδική, με καμιά προσκόλληση στην ύλη, αν και υλιστής κατά την φιλοσοφίαν και ουδόλως ιδεαλιστής, με ιδέες υψηλές, με θύραθεν παιδεία περί τα φυσικά, βιοποριζόμενος ως δημοσιογράφος, μεταφραστής και βιβλιοθηκονόμος, και με μακρά εντρύφηση στην πληροφορική, στην επιστημονική φαντασία, στα χορωδιακά, στο σκάκι και στο μπριτζ, στα γλωσσικά και τα θεατρικά, σατιριστής και ευφυολόγος,  με χειρονομίες μεγάλες, ορθόφωνος και στέντωρ, με υψηλό γλωσσικό κριτήριο, πολυτονιστής, με επικές, εμβληματικές αναγνώσεις και αφηγήσεις σε ραδιόφωνα και αναλόγια, με πύρινη γλώσσα και γλύκα παιδική, ως πύρινη γλώσσα ανελήφθη στον ουρανό της Αττικοβοιωτίας, στη Ριτσώνα στις 26-6-2020.

Εξ Αττικής ορμώμενος και εν Ρόδω ζήσας, ενδιατρίψας και τελευτήσας, από το Α στο Ρ έτη εξήντα και έξι, μετά Άννας Ξανθάκη της «Διαλεκτικής της Συνουσίας» και Αναστασίας Ζέππου της  θεολογικής επιμελείας, νυμφευθείς.

Ο Αυγουστίνος σχολίαζε από παλιά στο ιστολόγιο, αλλά τον γνωρίσαμε από κοντά, μαζί με την αγαπημένη του Αναστασία πέρυσι, όταν είχε ανεβεί στην Αθήνα και πήρε μέρος σε κάποιες συναντήσεις φίλων του ιστολογίου. Παραθέτω το τελευταίο του κείμενο, που το έγραψε τρεις μέρες πριν πεθάνει, και μαζί ένα ποίημα της Αναστασίας για τον Αυγουστίνο, που γράφτηκε ταυτόχρονα.

Λεξιπλασίες

του Αυγουστίνου Τσιριμώκου
στο Εργαστήριο δημιουργικής ανάγνωσης
και γραφής το ΚΟΧΥΛΙ
Σάββατο 20-6-2020
3 ημέρες προτού πεθάνει!

Α. Ὁρισμοὶ δοσμένων λέξεων

Δρακοκορέτσι: Τρομακτικοῦ μεγέθους κοκορέτσι ἀπὸ ἔντερα δράκου (κατὰ προτίμηση, δράκου τῆς Ρουμανίας). Ψήνεται σὲ σιγανὴ φωτιὰ γιὰ περίπου τρεῖς ὧρες, ἀλλὰ λόγῳ ἔντονης πικράδας δὲν τρώγεται.

Άγρυπνοβάτης: Αὐτὸς ποὺ περπατᾶ μὲ ἀνοιχτὰ μάτια τὴν ὥρα ποὺ ὅλος ὁ ἄλλος κόσμος κοιμᾶται. Ἄν τὸν συναντήσετε, μὴν τὸν κοιμίσετε ἀπότομα, γιατὶ κινδυνεύει ἡ ζωή σας. Τὸν ὕπνον πολλοὶ ἐμίσησαν, ποὺ λέει καὶ ἡ παροιμία, ἀλλά τὸν ξύπνιο οὐδείς.

Ἀγέλληνας: Ἀγελαῖο ζῶο, παρεπιδημοῦν εἰς τὴν νότιο Βαλκανική, τοῦ ὁποίου ἡ -τρόπον τινά- προβατίσια συμπεριφορὰ ἐκδηλώνεται τουλάχιστον ἀνὰ τέσσερα ἔτη, ἐνῶ πολὺ συχνὰ ἐμφανίζεται καὶ στὰ μεσοδιαστήματα. Ἀρχηγὸς τῆς ἀγέλης ἀνακηρύσσεται ὅποιος πεῖ τὸ μεγαλύτερο καὶ πιὸ ἐξωφρενικὸ ἐξόφθαλμο ψέμμα.

Β. Δημιουργία καινούργιων λέξεων
καὶ οἱ σημασίες τους

Σεντονίζω: Ὅταν ὁ προεδρεύων μιᾶς συζήτησης, κατὰ κανόνα στρογγυλῆς τραπέζης, ἀλλὰ ἐνίοτε καὶ ἄλλων γεωμετρικῶν σχημάτων, παρεμβαίνει ὡς μὴ ὥφειλε ἀπαντώντας στοὺς προηγούμενους ὁμιλητές μὲ σχοινοτενεῖς παρατηρήσεις, τὰ γνωστὰ καὶ ὡς «σεντόνια».

Γειωδεσία (ἤ γεωδεσιά): Ἡ χάραξη ὁριστικῶν συνόρων σὲ γεωγραφικοὺς χάρτες, μὲ ἀπώτερο στόχο νὰ «δέσει» κατὰ τὸ πλεῖστον τὶς προτάσεις του μὲ τρόπο ποὺ δὲν σηκώνει ἀμφισβητήσεις. Ἀντίθετο τῆς γεώλυσης.

Ἠτοπαθής: Ὁ ἐπιμένων νὰ γράφει τὸ β΄ καὶ γ΄ ἑνικὸ τῶν ρημάτων σὲ ὑποτακτικὴ μὲ πεπαλαιωμένο ἦτα. Σὲ ἀκραῖες περιπτώσεις ἠτοπάθειας, χρησιμοποιεῖ καὶ ὑπογεγραμμένη κάτω ἀπὸ τὸ ἦτα.

Σελινιασμός: Ἡ ἀεριώδους ὑφῆς κένωση ποὺ ὀφείλεται σὲ μεγάλη κατανάλωση φασολάδας, ψαρόσουπας καὶ ἄλλων ἐδεσμάτων ἐμπλουτισμένων μὲ σέλινα.

Tην ίδια ώρα που ο Αυγουστίνος έγραφε το παραπάνω, η Αναστασία έγραψε ενα ποίημα, που θα ήθελα να το παραθέσω εδώ αλλά δεν μπόρεσα να κρατήσω τη μορφοποίηση, οπότε το ανεβάζω εδώ σε pdf.

Οι παλιότεροι όμως ήξεραν τον Αυγουστίνο από το περιοδικο Πίξελ, το ιστορικό ελληνικό περιοδικό για υπολογιστές, που έβγαινε κάθε μήνα από το 1983 ως το 1996. Ο Αυγουστίνος ανήκε στη συντακτική επιτροπή του Πίξελ από το πρώτο ως το τελευταίο τεύχος και έγραφε ταχτικά στο περιοδικό. Όλα τα τεύχη του Πίξελ υπάρχουν εδώ και μπορείτε να τα ξεφυλλίσετε. Διάλεξα σήμερα και θα διαβάσουμε πιο κάτω το διήγημα επιστημονικής φαντασίας «Φαύλος κύκλος» από το τεύχος 44 του περιοδικού (Mάιος 1988). Στο σύντομο αυτό διήγημα ο Αυγουστίνος καταπιάνεται με δύο από τα αγαπημένα θέματα της επιστημονικής φαντασίας: ταξίδια στο διάστημα και, ταυτόχρονα, ταξίδια στον χρόνο. Και οι ήρωές του πέφτουν πάνω σε ένα από τα γνωστότερα διλήμματα των χρονοταξιδιωτών: πώς, ταξιδεύοντας στο παρελθόν, θα αποφύγουν να επηρεάσουν -και να αλλάξουν- το παρόν.

Δημοσιευω επίσης ένα νεότερο διήγημά του, πάλι με θέμα επιστημονικής φαντασίας, «Στον ISS».

 

Το Φέισμπουκ και ο αλγόριθμος

Το ιστολόγιο μετράει 11 χρόνια ζωής -και κάτι μήνες, και αφού είμαστε στην προεφηβεία ακόμα τους μετράμε. Κάποια στιγμή, γύρω στο 2012, η φίλη Βασιλική Μετατρούλου με προέτρεψε να αναδημοσιεύω το λινκ κάθε άρθρου μου στο Φέισμπουκ και στο Τουίτερ, ώστε να απευθυνθώ σε ευρύτερο ακροατήριο. Ετσι έκανα, και πράγματι οι επισκέψεις στο ιστολόγιο (όση αξία έχουν αυτά τα στατιστικά μεγέθη) σχεδόν διπλασιάστηκαν τον επόμενο χρόνο. Στην αρχή, η αναδημοσίευση γινόταν αυτόματα, αλλά πριν από 2-3 χρόνια το Φέισμπουκ κατάργησε τη δυνατότητα αυτή κι έτσι κάθε πρωί, αφού δημοσιευόταν το άρθρο στο ιστολόγιο, έπαιρνα το λινκ και το κοπιπάστωνα στον «τοίχο» μου στο Φέισμπουκ. Στο Τουίτερ η αναδημοσίευση του λινκ εξακολουθεί να γίνεται αυτόματα.

Κάποτε είχα τον ιστότοπό μου (ως το 2009), μετά το ιστολόγιο, τώρα εκτός από το ιστολόγιο γράφω και στο Φέισμπουκ και (τους τελευταίους μήνες) και στο Τουίτερ. Ωστόσο, οι… ρόλοι είναι διακριτοί. Στο ιστολόγιο δημοσιεύω εκτενή άρθρα, καθημερινά. Στο Φέισμπουκ οι δημοσιεύσεις είναι συντομότερες, σπάνια θα ξεπεράσουν τις 500 λέξεις και συχνά θα είναι 1-2 παράγραφοι. Κάποιες έχουν πιο προσωπικό χαρακτήρα, άλλες σχολιάζουν την επικαιρότητα. Στο Τουίτερ υπάρχει όριο 280 χαρακτήρων -καμιά σαρανταριά λέξεις το πολύ. Εδώ βασιλεύουν ατάκες και λογοπαίγνια.

Εξακολουθώ να θεωρώ ότι εκφράζομαι κυρίως από το ιστολόγιο και από τα άλλα μου κείμενα/βιβλία, ενώ και με πολλούς από τους σχολιαστές του ιστολογίου έχουμε γνωριστεί κι έχουμε γίνει φίλοι. Το Φέισμπουκ και το Τουίτερ είναι πάρεργο. Παρ’ όλ’ αυτά, και στο Φέισμπουκ έχω κάνει αξιόλογες συζητήσεις κι έχω γνωρίσει αξιόλογους ανθρώπους, ενώ στα άρθρα που δημοσίευα εδώ και αναδημοσιεύονταν στο Φέισμπουκ υπήρχαν κάποιοι σχολιαστές που προτιμούσαν συστηματικά να σχολιάζουν εκεί και όχι εδώ στο ιστολόγιο.

Αυτά, μέχρι πρόσφατα. Το Σάββατο (6 Ιουνίου) το απόγευμα πήρα από το Φέισμπουκ την ειδοποίηση ότι κάποιες από τις πρόσφατες δημοσιεύσεις μου «παραβιάζουν τους Όρους της κοινότητάς μας σε ό,τι αφορά το σπαμ».

Όπως είδα, είχαν επισημανθεί όλες οι αναδημοσιεύσεις άρθρων του ιστολογίου της βδομάδας εκείνης -εδω βλέπετε ένα τέτοιο μήνυμα, που σκέφτηκα να το κρατήσω.

Οι άλλες δημοσιεύσεις που είχα κάνει μέσα στη βδομάδα στο Φέισμπουκ δεν επισημάνθηκαν, μόνο οι αναδημοσιεύσεις άρθρων του ιστολογίου.

Ύστερα διαπίστωσα ότι είχαν εξαφανιστεί (κρυφτεί) όχι μόνο οι πρόσφατες αναδημοσιεύσεις από το ιστολόγιο, αλλά όλες οι αναδημοσιεύσεις από το 2012 και μετά -και όταν κρύβεται μια δημοσίευση κρύβονται βέβαια και τα τυχόν σχόλια που έγιναν σε αυτήν. Και όχι μόνο αυτό.

Είχαν (και έχουν) επίσης κρυφτεί όλες οι αναδημοσιεύσεις άρθρων του ιστολογίου που έκαναν τρίτοι, είτε στους τοίχους του είτε σε άλλες ομάδες του Φέισμπουκ, ακόμα και όλα τα σχόλια στα οποία υπήρχε παραπομπή στο sarantakos.wordpress.com.

Κι έτσι από το Σάββατο, αν κάποιος προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει στο Φέισμπουκ με οποιονδήποτε τρόπο το sarantakos.wordpress.com, είτε για να παραπέμψει σε άρθρο του είτε απλώς για να αναφέρει τη διεύθυνση, ακόμα και σε προσωπικά μηνύματα ενός χρήστη προς έναν άλλον, παίρνει το μήνυμα ότι δεν μπορεί, ότι αυτό απαγορεύεται διότι παραβιάζει τους όρους της κοινότητας.

Θυμίζω ότι η αρχική δικαιολογία ήταν ότι οι αναδημοσιεύσεις από το ιστολόγιο παραβιάζουν τους όρους της κοινότητας σχετικά με το σπαμ.

Οι όροι για το σπαμ είναι αυτοί που βλέπετε εδώ αριστερά. Φυσικά δεν υπάρχει τίποτα που να αφορά το ιστολόγιο. Επίσης, η απαγόρευση αφορά μόνο το δικό μας ιστολόγιο, από άλλα ιστολόγια της wordpress η αναδημοσίευση γίνεται απρόσκοπτα.

Φυσικά το γνωστοποίησα στους φίλους μου στο Φέισμπουκ και με συγκίνησε η συμπαράστασή τους, που εκτός από λεκτική ήταν και έμπρακτη, με την έννοια ότι πολλοί από αυτούς προσπάθησαν επίτηδες να αναδημοσιεύσουν κάποιο άρθρο του ιστολογίου, το Φέισμπουκ δεν τους το επέτρεψε, οπότε εκείνοι διαμαρτυρήθηκαν. Θα επανέλθω στο θέμα της διαμαρτυρίας, αλλά απλώς αναφέρω ότι σε πολλές περιπτώσεις η αιτιολογία που δόθηκε για την απόρριψη της αναδημοσίευσης ήταν ότι «ο σύνδεσμος περιέχει περιεχόμενο που αναφέρθηκε από άλλους χρήστες ως προσβλητικό» ενώ σε άλλες περιπτώσεις ήταν ένα γενικόλογο «παραβιάζει τους όρους της κοινότητας» χωρίς περαιτέρω διευκρινίσεις.

Θυμάμαι και στο παρελθόν άλλες περιπτώσεις όπου φίλοι στο ΦΒ που είχαν ιστολόγιο έχασαν τη δυνατότητα να παραπέμπουν σε αυτό. Άλλοι φίλοι έχουν δεχτεί ακόμα γενικότερες απαγορεύσεις, αφού τους απαγορεύτηκε να δημοσιεύουν οτιδήποτε, συνήθως για κάποιο χρονικό διάστημα, από μία μέρα έως ένα μήνα. Οι απαγορεύσεις αυτές σχεδόν πάντοτε είναι απόρροια οργανωμένων «αναφορών». Ο κάθε χρήστης του Φέισμπουκ έχει τη δυνατότητα να αναφέρει (δηλ. να επισημάνει, να καταγγείλει) μια δημοσίευση ως προσβλητική, άσεμνη, συκοφαντική, ρατσιστική, κτλ. ή, για να το πούμε γενικότερα, να αναφέρει ότι η τάδε δημοσίευση παραβιάζει τους όρους της κοινότητας.

Παρόλο που κανείς εκτός Φέισμπουκ δεν ξέρει με απόλυτη ακρίβεια, ο μηχανισμός των αναφορών φαίνεται ότι λειτουργεί με αφοπλιστική απλότητα: αν γίνουν αρκετές αναφορές για έναν λογαριασμό (ή για έναν ιστότοπο, όπως το ιστολόγιό μου) ο λογαριασμός/ο ιστότοπος μπαίνει σε απαγόρευση, χωρίς να εξεταστεί το περιεχόμενο των αναφορών! Είναι ο λεγόμενος αλγόριθμος.

Σε μια παλιότερη ομιλία μου σε εκδηλωση του Ιδρύματος της Βουλής, που την είχα δημοσιεύσει και εδώ, έγραφα:

Καταρχάς, στη συζήτηση αυτή δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι πλατφόρμες των ΜΚΔ δεν είναι κάποιος ουδέτερος φορέας αλλά είναι μεγάλες εταιρείες, που έχουν μονοπωλιακή θέση στον τομέα τους (αν σε αποκλείσει πχ το Φέισμπουκ δεν έχεις άλλη ανάλογη διέξοδο) και οι οποίες ήδη εφαρμόζουν μια στυγνή και ταυτόχρονα αναποτελεσματική λογοκρισία, που λειτουργεί με αλγορίθμους και δίνει τη δυνατότητα σε κάθε αποφασισμένη ολιγομελή ομάδα χρηστών να στοχοποιεί και τελικά να φιμώνει, με αλλεπάλληλες αναφορές, όποιον την ενοχλεί, που τιμωρεί για “γυμνή και άσεμνη φωτογραφία” τη γνωστή φωτογραφία από το Βιετνάμ με το κοριτσάκι που τρέχει με τα ρούχα καμένα ενώ αποφασίζει και διατάζει τον αποκλεισμό χρηστών “επειδή παραβίασαν τους όρους της κοινότητας” χωρίς να δίνει εξηγήσεις και χωρίς να παρέχει δικαίωμα προσφυγής σε άλλη αρχή. Ένα ηλεκτρονικό Γκουαντάναμο.

Τώρα ήρθε η ώρα να το γευτώ κι εγώ.

Θα μου πεις, τι σε νοιάζει. Ο καθένας θέλει να έχει ευρύτερο ακροατήριο σε όσες σοφίες γράφει. Επίσης, εφόσον συνεχίζω να γράφω στο Φέισμπουκ και να συμμετέχω σε συζητήσεις εκεί, συνηθίζω για διάφορα θέματα, ιδίως γλωσσικά, να παραπέμπω σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου για το ίδιο θέμα -αυτό πια δεν είναι δυνατό, όπως διαπίστωσα με εκνευρισμό προχτές, που ήθελα να παραπέμψω στο άρθρο μου για τον Καργάκο και τη δήθεν φασιστική στροφή του Καβάφη και δεν μπορούσα.

Αυτό μάλιστα με ενοχλεί περισσότερο, διοτι για την καθημερινή αναδημοσίευση των άρθρων μου βρήκα ένα κόλπο (που βέβαια δεν ξέρω αν θα κρατήσει για πολύ). Αφού το λινκ δημοσιεύεται στο Τουίτερ, εγώ αναδημοσιεύω στο Φέισμπουκ το λινκ του Τουίτερ -έτσι παρακάμπτεται η απαγόρευση. Αλλά αυτό δεν βοηθάει όταν θέλω να παραπέμψω σε ένα παλιό άρθρο. Και φυσικά δεν βοηθάει οποιονδήποτε άλλον θέλει να παραπέμψει σε ένα παλιό άρθρο του ιστολογίου!

Γι’ αυτό ελπίζω να επανεξεταστεί η απόφαση της απαγόρευσης. Πώς θα γίνει αυτό; Υποτίθεται (και μάλλον ισχύει, αλλά δεν ξέρω σε ποιο βαθμό) πως αν διαμαρτυρηθούν πολλοί χρήστες του Φέισμπουκ για τον αποκλεισμό του ιστολογίου το θέμα θα εξεταστεί επιτέλους από άνθρωπο, ο οποίος ελπίζω ότι θα δει ότι οι καταγγελίες που έχουν γίνει δεν έχουν υπόσταση. Κάτι τέτοιο έχει γίνει στο παρελθόν σε άλλες περιπτώσεις απαγόρευσης. (Δείτε εδώ ένα σχετικά πρόσφατο άρθρο για τους ανθρώπους που κάνουν αυτή τη δουλειά).

Οπότε, παροτρύνω τους φίλους που έχουν λογαριασμό στο Φέισμπουκ να επιχειρήσουν να δημοσιεύσουν κάτι από το ιστολόγιο και, όταν πάρουν το μήνυμα ότι αυτό δεν γίνεται επειδή παραβιάζει τους όρους της κοινότητας, να δηλώνουν τη διαφωνία τους.

Από την άλλη πλευρά, για να τα λέμε όλα, βλέπω ότι ο αλγόριθμος του Φέισμπουκ αλληθωρίζει. Σελίδες και προφίλ που στάζουν ρατσιστικό μίσος αφήνονται ανενόχλητες παρά τις καταγγελίες ενώ, για παράδειγμα, κάθε αναφορά στον (ακροαριστερό) αξιόλογο ιστότοπο prologos.gr έχει απαγορευτεί. Επίσης τις προάλλες ο γνωστός δημοσιογράφος Άρης Χατζηστεφάνου κατάγγειλε ότι πήρε ποινή αποκλεισμού επί 24ωρο (σαν πρώτη προειδοποίηση) επειδή χλεύασε σε ποστ του το κόμμα ΓΤΠ του Κασιδιάρη, ερμηνευοντας, υποθέτω, το ακρώνυμο έτσι όπως σκεφτήκαμε σχεδόν όλοι.

Τέλος πάντων, αυτά όλα μας ενοχλούν αν θέλουμε να γράφουμε στο Φέισμπουκ. Mας ενοχλούν όμως και λιγάκι σαν θέμα αρχής, αν μη τι άλλο για το ότι μια ιδιωτική εταιρεία αποφασίζει να εκχωρήσει τα ζητήματα πρόσβασης και συμμετοχής στην «κοινότητα χρηστών της» σε μια αυτόματη διαδικασία χωρίς παρέμβαση ανθρώπου, μια διαδικασία που πολύ εύκολα μπορεί να την εκμεταλλευτεί μια μικρή ομάδα φανατικών, χωρίς ή έστω με όχι σαφή δυνατότητα ένστασης. Και καλά το Φέισμπουκ, αλλά σκεφτείτε κάτι ανάλογο στην «πραγματική» ζωή -μου θυμίζει το παλιό διήγημα επιστημονικής φαντασίας Computers don’t argue, όπου όλες οι διαδικασίες απονομής δικαιοσύνης έχουν αυτοματοποιηθεί, με αποτέλεσμα η αντιδικία που έχει ένας πολίτης με μια λέσχη βιβλίου να τον οδηγήσει, ύστερα από ένα-δυο γραφειοκρατικά λάθη, στο εδώλιο του κατηγορουμένου για απαγωγή και φόνο. (Αν το έχει κανεις αυτό το διήγημα στα ελληνικά, πρέπει να έχει μπει σε κάποιαν από τις ανθολογίες του Εξάντα, κι αν έχει όρεξη ας το πληκτρολογήσει να το βάλουμε μια Κυριακή).

Εκλεκτός φίλος του ιστολογίου, άλλωστε, έγραψε το εξής που το μεταφέρω εδώ και κλείνω με αυτό:

Το Facebook δεν φιμώνει, μόνοι μας αυτοφιμωνόμαστε

Άφησα χτες ένα σχόλιο στο φίλο μου το Νίκο, θα το αντιγράψω κι εδώ, αλλάζοντας τη σύνταξη από το αρχικό δεύτερο πρόσωπο, και συμπληρώνοντας ελάχιστα:

Η ουσία του θέματος είναι μία:

Ο Nikos έχει ένα καταπληκτικό ιστολόγιο στη δωρεάν (free as in beer*) και ελεύθερη (free as in speech) πλατφόρμα διαχείρισης περιεχομένου και ταυτόχρονα πλατφόρμα φιλοξενίας wordpress.com.

Στην πλατφόρμα αυτή, διαβάζουμε, σχολιάζουμε, συζητούμε, όποιοι θέλουμε, ελεύθερα και με πολύ βολικότερο τρόπο από το κάθε Facebook ή twitter ή τρίτο μέσο αναδημοσίευσης ή προβολής των άρθρων του.

Η θέση των άρθρων του Νίκου είναι στο wordpress.com, εκεί είναι και η θέση των σχολίων για τα άρθρα του. Οι ιδιοκτήτες του Facebook έχουν κάθε δικαίωμα να κόβουν ό,τι θέλουν, όποτε θέλουν. Γιατί το χρησιμοποιεί ο Nikos -κι όλοι εμείς εδώ; Για να φτάσουν αυτά που γράφουμε σε μεγαλύτερο ακροατήριο;

Αυτό το ακροατήριο -του Facebook- γνωρίζει, ή γρήγορα μαθαίνει, ότι ο Σαραντάκος γράφει καθημερινά σε ένα ιστολόγιο με μια συγκεκριμένη διεύθυνση. Τι το εμποδίζει να την επισκέπτεται καθημερινά; Μην απαντήσει κάποιος η πληκτρολόγηση, αυτό ισχύει την πρώτη και δεύτερη φορά. Όλοι οι μπράουζερ, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, μας πηγαίνουν εκεί που συχνάζουμε με ένα ή δύο κλικ ή πλήκτρα. Αν αυτό το ακροατήριο κάνει το κλικ και διαβάζει το εκάστοτε άρθρο, τι το εμποδίζει να σχολιάζει επί τόπου, κάτω από το άρθρο, στη φυσική του θέση; Εντάξει, μπορώ να φανταστώ κάποιους λόγους, αλλά αντίστοιχοι υπάρχουν και στο Facebook. Κι ο ίδιος ο Σαραντάκος, άλλωστε, είναι πιο αυστηρός, σε ό,τι αφορά τους σχολιαστές του εδώ στο Facebook, όπου ρίχνει τα πλο(ν)κ, παρά στο ιστολόγιό του.

Αν είμαστε τόσο τεμπέληδες, ώστε να έχουμε περιορίσει την καθημερινή μας ενημέρωση και διάδραση στα όρια ενός Facebook, σίγουρα δεν φταίει το τελευταίο, άξιοι της μοίρας μας είμαστε, ο Ιστός όπως τον οραματίστηκε ο Τιμ Μπέρνερς Λι, κι άλλοι στη συνέχεια, φαίνεται να έχασε τη μάχη, ενώ εμείς επιδιδόμαστε σε λάικς και ακολουθίες από θαυμαστικά…

Μόνο ειρωνικό είναι το να διαμαρτυρόμαστε για δημοκρατία και ελευθερία του λόγου. Αν μας βολεύει το Facebook ως διάδοση και διαφήμιση των άρθρων μας ή των έργων μας, δικό του δικαίωμα είναι να μας κόβει όποτε θέλει, χωρίς να ρωτάμε γιατί. Εντάξει, ναι, θα διαμαρτυρηθούμε, αναφέροντας ότι πρόκειται για ενορχηστρωμένη επίθεση κι ότι δεν παραβιάζεται κανένα Community Standard, αλλά, το ξέρουμε κι οι ίδιοι, ωραία λόγια είναι απλώς τα τελευταία.

Κι εντέλει (και όχι «στο τέλος της ημέρας»), τον Νίκο τι φταίμε εμείς οι φίλοι του να τον κυνηγάμε σε τρεις μεριές; Όλοι στο ιστολόγιό του!

*όχι τελείως, με αντάλλαγμα την επίδειξη διαφημίσεων

ΥΓ. Δεν ξέρω αν υπάρχει ακόμη, είχα μια εποχή στις ροές RSS που παρακολουθώ ένα αριστερό ( ; ), αναρχικό ( ; ) -θα σας γελάσω- ιστολόγιο. Τι ειρωνεία! Για να σχολιάσεις, έπρεπε να ταυτοποιηθείς μέσω Facebook! Το ίδιο ειρωνικές βρίσκω και τώρα τις διαμαρτυρίες για το φίμωμα του prologos, κι οποιουδήποτε άλλου.

ΥΓ2. Φίμωση είναι η σίγηση του espiv.net στην Πάντειο.

Από την άλλη, όμως, βλέπω τώρα ότι ένας φίλος του φίλου μου έκανε το εξής σχόλιο:

Ποιος διαμαρτυρεται για λογοκρισια στο facebook?
Απο οτι ξερω, τα μονα ποστ που τρωνε λογοκρισια εχουν να κανουν με ρατσιστικα σχολια, πορνο και gore (βια)

Αχ, μόνο έτσι δεν είναι, φίλε του φίλου!

Η μηχανή σταματά (του Όλιβερ Σακς, μια συνεργασία της Αγάπης Νταϊφά)

Κυριακή σήμερα, μέρα λογοτεχνίας, αλλά θα κάνουμε μιαν εξαίρεση και θα διαβάσουμε ένα δοκίμιο -από έναν πολυδιαβασμένο συγγραφέα, το οποίο επιπλέον δανείζεται τον τίτλο -και εν μέρει το θέμα- από ένα κλασικό διήγημα επιστημονικής φαντασίας και μάλιστα αρκετά παλιό για το είδος, το The Machine Stops του Ε.Μ.Φόρστερ (1909).

Η φίλη μας η Αγάπη Νταϊφά είχε την καλοσύνη να μεταφράσει το δοκίμιο του Σακς και να γράψει μια σύντομη εισαγωγή. Επαγγελματικό κουσούρι, έκανα κάποιες αλλαγές στο κείμενό της. Να πούμε ότι το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νιου Γιόρκερ τον Φεβρουάριο του 2019, δηλαδή μετά τον θάνατο του Σακς.

Να πω ότι το δοκίμιο του Σακς έχει τον ίδιο τίτλο με το διήγημα του Φόρστερ: The Machine Stops. Το διήγημα είχε αρχικά μεταφραστεί στην Ελλάδα με τον τίτλο «Η μηχανή σταμάτησε» αλλά στη συνέχεια εκδόθηκε και ως «Η μηχανή σταματά».

(Η Αγάπη προτιμά να γράφει Σαξ, και μάλλον έχει δίκιο, εγώ για κάποιο λόγο προτίμησα το (συχνότερο, διότι αντιγράφει το αγγλικό) Σακς).

Εισαγωγή

Ο Όλιβερ Σαξ     (Oliver Sacks, 9 July 1933 – 30 August 2015), πολυπράγμων και ντροπαλός άνθρωπος, υπήρξε νευρολόγος, φυσιοδίφης, ιστορικός τών επιστημών, συγγραφέας και μουσικός.  Αν και γεννήθηκε στην Αγγλία, σπούδασε εν μέρει και έκανε καριέρα στις ΗΠΑ. Τον ξέρουμε από αρκετά βιβλία του που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα, όπου κυρίως περιγράφει και αναλύει εκλαϊκευμένα περιπτώσεις ασθενών του. Μερικά από τα έργα του διασκευάστηκαν για το θέατρο, τον κινηματογράφο, το μπαλέτο και την όπερα και η βιογραφία του έγινε ταινία – με στοιχεία από το βιβλίο του Ξυπνήματα – με τον Ρόμπιν Γουίλιαμς και τον Ρόμπερτ ντε  Νίρο.

Έχει βραβευτεί αμέτρητες φορές ως νευρολόγος – ερευνητής αλλά και ως μουσικός και αθλητής.

Στη συλλογή άρθρων του που κυκλοφόρησαν μετά τον θάνατό του ένα κείμενο ξεκινά – όπως τα περισσότερα που έγραψε – από μια προσωπική εμπειρεια για να φτάσει στην αγωνία του για την αγνωσία που προκαλεί η εμμονή με τις νέες τεχνολογίες.

Για να εκφράσει την ανησυχία του, ο Σαξ περνά από αρκετά κλασικά κείμενα με σαφή αφετηρία το διήγημα τού Ε.Μ. Φόρστερ «Η Μηχανή Σταμάτησε», που νομίζω πως είναι εκτός εμπορίου πλέον στην ελληνική αγορά

Από το οπισθόφυλλο τού αντίτυπου που έχω αντιγράφω: «Οι άνθρωποι ζουν σε ένα υπόγειο σύστημα ανώτερης τεχνητής νοημοσύνης, τη Μηχανή. Συμβιώνουν αρμονικά μαζί της, διάγουν έναν αυτοματοποιημένο και προσομοιωμένο βίο και αντλούν όλα τα νοήματα από αυτήν. Οι προηγούμενοι πολιτισμοί έχουν, κατά τα φαινόμενα, εκλείψει. Μοναδικός πολιτισμός, μοναδική θρησκεία, μοναδική αλήθεια είναι πλέον η Μηχανή και όσα εμπεριέχει το Βιβλίο της. Οι κάτοικοι της Μηχανής έχουν εξασφαλισμένα τα πάντα: είναι άτρωτοι από τους εξωτερικούς κινδύνους, τους παρέχεται σχεδόν ό, τι επιθυμούν, ζουν σε μια αταξική κοινωνία όντας ίσοι, δεν πονούν και, όταν πονέσουν, ζητούν και συνήθως τους χαρίζεται η ευθανασία.» Ένας νέος, όμως, ανακαλύπτει πως η Μηχανή καταρρέει, άρα ο κόσμος τους θα  διαλυθεί. Έχει καταφέρει, όμως, να ανακαλύψει πως στην επιφάνεια τής γης υπάρχουν ακόμα ελάχιστοι άνθρωποι. Προσπαθεί να πείσει τη μητέρα του – την οποία έχει να δει από τότε που γεννήθηκε: έτσι συνηθίζεται στον κόσμο τους – να ενωθούν μαζί τους αλλά δέν προλαβαίνουν: η Μηχανή και όλος ο κοσμος τους τσακίζεται.

 

Η Μηχανή Σταματά

Του Όλιβερ Σαξ

4 Φεβρουαρίου 2019

Ο νευρολόγος μιλά για ατμομηχανές, έξυπνα κινητά και για τον φόβο του σχετικά με το μέλλον

Η αγαπημένη μου θεία, η  Λεν, όταν πέρασε τα ογδόντα, μού έλεγε πως δέν είχε μεγάλη δυσκολία να προσαρμοστεί σε όσα ήταν καινούρια στη ζωή της –  τα αεροπλάνα, τα ταξίδια στο διάστημα, το πλαστικό και τα λοιπά – αλλά πως δέν μπορούσε να συνηθίσει στην εξαφάνιση τών παλιών. «Πού εξαφανίστηκαν τα άλογα;» έλεγε μερικές φορές.

Είχε γεννηθεί το 1892 και είχε μεγαλώσει σ’ ένα Λονδίνο γεμάτο άμαξες και άλογα.

Η νεροποντή (Διήγημα του Γιώργου Κλείτσα, εις μνήμην)

Ο μαθηματικός Γιώργος Κλείτσας, άνθρωπος πανέξυπνος και πολυτάλαντος, έφυγε από τη ζωή ξαφνικά στα 62 του χρόνια προχτές. Τον είχα γνωρίσει πριν από δεκαετίες, όταν παίζαμε σκάκι ως έφηβοι -με κέρδιζε.  Ασχολήθηκε περισσότερο με άλλα πνευματικά αθλήματα, κυρίως με το τάβλι (backgammon) όπου κατέκτησε πολλούς διεθνείς τίτλους και ένα παγκόσμιο πρωτάθλημα, αλλά και με το μπριτζ. Άλλωστε έγραψε και βιβλία τόσο για το τάβλι (σε συνεργασία) όσο και για το μπριτζ. Ήταν επίσης πρόεδρος της MENSA ενώ αγαπούσε και την επιστημονική φαντασία.

Το βιβλίο του για το μπριτζ, με τον πρωτότυπο τίτλο «Καινοτομία και μινιμαλισμός» (αναπτύσσει ένα σύστημα αγορών) βγήκε σε ιδιωτική έκδοση -οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι δεν διαγκωνίζονται για να εκδώσουν βιβλία μπριτζ- και το διέθετε ο ίδιος. Θέλησα να του το ζητήσω, μετά το αμέλησα -ήταν και η απόσταση στη μέση. Τελικά ένας φίλος μού έστειλε τον πρόλογο, που τον ανέβασα εδώ, διότι πιστεύω πως και ο πιο ξερός πρόλογος βιβλίου, ακόμα και ειδικού βιβλίου όπως τούτο, κάτι λέει για τον συγγραφέα.

Όμως ο Κλείτσας έγραφε και διηγήματα. Βρήκα στη σελίδα του στο Φέισμπουκ ένα διήγημα επιστημονικής φαντασίας, που το είχε γράψει σε ένα λογοτεχνικό εργαστήρι της Αθηναϊκής Λέσχης Επιστημονικής Φαντασίας πριν από χρόνια και το δημοσίευσε ξανά τον περασμένο μήνα. Κατά σύμπτωση, το θέμα του είναι η θνητότητα. Το δημοσιεύω λοιπόν εις μνήμην. Η σημείωση με πλάγια στο τέλος είναι του συγγραφέα.

Η κηδεία του θα γίνει τη Δευτέρα στις 11.30 στο νεκροταφείο Ζωγράφου.

 

Η νεροποντή

«Always be a little improbable» Oscar Wilde

Άνοιξη, εποχή της αθωότητας και του ιλίγγου. Τα πρώτα ερωτήματα, οι πρώτοι έρωτες, τα πρώτα διαβάσματα, οι πρώτες αμφισβητήσεις. Στη στροφή ενός δρόμου, ο ίλιγγος που φέρνει η σκέψη του κόσμου, η ξαφνική συνειδητοποίηση του παράλογου. Το μέλλον αόρατο, μακρινό. Ραδιόφωνο, γειτονιές, ελληνικές ταινίες, ελληνικά συγκροτήματα, Al Bano, Mario Jelinotti, Christophe, Adamo. Τα πρώτα πάρτυ, μπλουζ και σέικ, «Άνθρωπε αγάπα», «Έλα μια φορά», «Io di notte», «Perchè», «Melancolie in Settembre», «Cuore matto», «La donna di un amico mio». Η Φιλόκα, η Βαρβάρα, η Ντόροθυ, η Αθηνά, η Ρένα, η Σούλα, όψεις της Θεάς που σιγά-σιγά σχηματιζόταν. Κι απ’ την άλλη ξάγρυπνα βράδια, ντετερμινισμός, Καμύ και Κάφκα, Έσσε και Καλβίνο. Ξάστερος ουρανός χωρίς βροχές.

Γιατί είναι ασύμμετρος ο κόσμος; Γιατί δεν υπάρχει απλά το κενό ή ούτε καν αυτό, έστω ένα σημείο, έστω ένας κύκλος, μια σφαίρα, κάτι απόλυτα συμμετρικό τέλος πάντων; Πότε έσπασε η συμμετρία, αν ποτέ υπήρξε;
Καλοκαίρι, εποχή της ματαιοδοξίας και της ανεμελιάς. Σκάκι, μπριτζ και τάβλι. Απέραντος ο ορίζοντας του χρόνου. Πανεπιστήμιο, φοιτητικά ξενύχτια και φόρτωμα στον κόκορα. Δικαίωμα στην τεμπελιά. Επίσκεψη στο Άγιο Όρος – όχι ότι θα άλλαζε τίποτα. Στρατός, πτυχίο και γάμος. Τα σύννεφα πυκνώνουν στον ορίζοντα.

Πώς μαθαίνει κανείς; Απ’ τα βιβλία, από συζητήσεις; Οι μεγάλοι λογοτέχνες βγαίνουν απ’ τα Πανεπιστήμια; Όχι, βέβαια, απαντάει ο αγαπημένος μου συγγραφέας. Θητεύουν στον ιππόδρομο και στις λέσχες και ‘χάνουν τον καιρό τους’ στα καταγώγια. Η φιλία; Κάτι ασήμαντο: οι καλύτεροι φίλοι είναι αυτοί που δεν πιστεύουν στην αξία της φιλίας. Ο έρωτας, αυτός μάλιστα.

Φθινόπωρο. Μαρσέλ Προυστ και ‘Αναζητώντας το χαμένο χρόνο’. Εποχή του έρωτα χωρίς ανταπόκριση – θα μπορούσαμε να πούμε σκέτα του έρωτα. Εποχή της επίπλαστης ευτυχίας, του αναλώματος, της τέλειας αδιαφορίας για τον κόσμο. Ανοίγουν οι κρουνοί και δίνουν όλες τις οδύνες που ποθούμε, όλα τα απατηλά ομοιώματα της ευτυχίας και χρήμα, πολύ χρήμα απ’ τον ουρανό. Κρυσταλλώνεται η Θεά κι έχει ένα και μοναδικό πρόσωπο, ένα και μοναδικό όνομα κι αλίμονό σου αν το παραλείψεις, αν πεις «ήτανε μια γκόμενα». Όχι, δεν θα το πεις αυτό, σ’ έβαλε να το ορκιστείς η ίδια μια νύχτα, θα πεις «ήταν η Κατερίνα». Η Κατερίνα, που ούτε τότε ούτε τώρα θυμάσαι τι χρώμα είχαν τα μάτια της.

Πιθανό είναι αυτό που συμβαίνει συνήθως. Το είπε κατά την παράδοση ο Πυθαγόρας. Πόσες θαυμάσιες εφαρμογές έχει αυτή η φαινομενική ταυτολογία! Δεν ξέρει κανείς από που ν’ αρχίσει.
Αρχή του χειμώνα, εποχή των συμπτώσεων και των θαυμάτων. Τα πρωτοβρόχια του φθινοπώρου δίνουν τη θέση τους σε ξαφνικές μπόρες, που μπορεί να εξελιχθούν και σε καταιγίδες. Όμως η νεροποντή που αντίκρισα ένα πρωί βγαίνοντας απ’ το σπίτι δεν έμοιαζε να δυναμώνει, ούτε και να λιγοστεύει. Είχα πάει να ρίξω ένα γράμμα στο Ταχυδρομείο και το νερό που έπεφτε στο πρόσωπο και στα μαλλιά μου και μούσκευε τα ρούχα μου δεν μ’ ενοχλούσε, αντίθετα με δρόσιζε, σχεδόν μου μιλούσε στην υδάτινη διάλεκτό του.

Στο φεγγάρι, πριν από 50 χρόνια

Για την ακρίβεια, πριν από 50 χρόνια και μια ή δυο μέρες, αφού η σημαδιακή μέρα ήταν χτες ή προχτές, όταν ο Νιλ Άρμστρονγκ έκανε «ένα μικρό βήμα για έναν άνθρωπο, ένα τεράστιο άλμα για την ανθρωπότητα».

Η σεληνάκατος με τον Άρμστρονγκ και τον Μπαζ Όλντριν προσεδαφίστηκε στην επιφάνεια της Σελήνης στις 20.17 της 20ής Ιουλίου 1969 (ώρα Γκρίνουιτς) αλλά ο Άρμστρονγκ βγήκε από το οχημα και περπάτησε στις 2 το πρωί της 21/7. Ο δεύτερος αστροναύτης, ο Μπαζ Όλντριν, τον ακολούθησε 19 λεπτά αργότερα, αλλά η αμείλικτη λογική της διασημότητας θέλει να θυμόμαστε τον πρώτο και να έχουμε λησμονήσει τον δεύτερο -και ακόμα περισσότερο τον τρίτο, τον Μάικλ Κόλινς, που έμεινε σε σεληνιακή τροχιά περιμένοντας τους δύο.

Με το κατόρθωμα του Απόλλων 11 (μια και λεξιλογούμε, ίσως θα έπρεπε να το κλίνω, τι λέτε; ) κρίθηκε η κούρσα του διαστήματος ανάμεσα στις δυο μεγάλες χώρες της εποχής, τις ΗΠΑ και την ΕΣΣΔ και ανάμεσα στα δυο παγκόσμια συστήματα, στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό. Δεν είχε αρχίσει έτσι αυτή η κούρσα -στα τέλη της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960 οι Σοβιετικοί είχαν το προβάδισμα -από τον Σπούτνικ και τη Λάικα ίσαμε τον Γιούρι Γκαγκάριν, τον πρώτο άνθρωπο που πέταξε στο διάστημα και που μένει στη μνήμη της ανθρωπότητας στην ίδια δοξασμένη θέση με τον Άρμστρονγκ, ίσως και λίγο πιο πάνω. Ωστόσο, μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1960 άνοιξε ο κρουνός των πιστώσεων για τη ΝΑΣΑ κι έτσι οι Αμερικανοί πήραν καθαρά την πρωτιά.

Το επίτευγμα που γιορτάσαμε έκλεισε την πρώτη φάση της διαστημικής περιπέτειας της ανθρωπότητας. Οι περισσότεροι αμύητοι, ο πολύς κόσμος δηλαδή, φανταζόμασταν πως η κατάκτηση της Σελήνης δεν ήταν παρά ένα σκαλοπάτι, αλλά τα διαστημικά ταξίδια προς τον Άρη κι ακόμα παραπέρα, που ονειρευόμασταν, δεν ήταν κάτι απλό και δεν ήρθαν ποτέ. Τα επόμενα πενήντα χρόνια έγιναν μεγάλα βήματα, αλλά πολύ λιγότερο συναρπαστικά από εκείνα της πρώτης περιόδου. Γι’ αυτό και ενώ έως την κατάκτηση της Σελήνης τα διαστημικά επιτεύγματα απορροφούσαν την αμέριστη προσοχή της κοινής γνώμης, οι μετέπειτα προσπάθειες έχουν περάσει κάπως σε δεύτερη μοίρα.

Η υποδοχή του κατορθώματος στην Ελλάδα το 1969, στις ιδιότυπες λόγω δικτατορίας συνθήκες, έγινε βέβαια κυρίως μέσα από τις εφημερίδες, αφού λιγοστά νοικοκυριά είχαν τηλεόραση.

Εδώ βλέπουμε ένα κομμάτι από το πρωτοσέλιδο των Νέων της Δευτέρας 21 Ιουλίου 1969. Ολόκληρο το πρωτοσέλιδο το βρίσκετε εδώ.

Ανέβασα εδώ και το χρονογράφημα του Παύλου Παλαιολόγου από το Βήμα της 22 Ιουλίου 1969.

Το καλοκαίρι του 1969 ήμουν δέκα χρονών. Ήμουν στο σπίτι, στο Φάληρο, μάλλον στο ενδιάμεσο από τον παραθερισμό με τους γονείς και τον παραθερισμό με τον παππού και τη γιαγιά. Τηλεόραση δεν είχαμε. Ο διπλανός μας γείτονας, στρατιωτικός, είχε, οπότε την Κυριακή το βράδυ τού χτύπησα το κουδούνι και πήγα να δω το πρωτοφανές θέαμα. Δεν θυμάμαι τι ακριβώς είδα, αφού στο μεταξύ έχω δει πολλές φορές τις ίδιες σκηνές και έχουν επικαθήσει στη μνήμη μου οι μεταγενέστερες θεάσεις -πάντως δεν ένιωσα κάτι πολύ συναρπαστικό.

Εγώ δεν ένιωσα κάτι συναρπαστικό, αλλά εσείς μπορεί να θυμάστε με πιο ζωηρά χρώματα τη σημαδιακή μέρα. Αν δεν φοβάστε να δείξετε τα χρόνια σας, μπορείτε στα σχόλια να μας αφηγηθείτε τις αναμνήσεις σας από τη μέρα που πατήσαμε στο φεγγάρι. Ή, να σχολιάσουμε το κατόρθωμα, πενήντα χρόνια μετά.

 

 

 

Η κάρτα (διήγημα του Μαρσέλ Αιμέ)

Πριν από τρεις Κυριακές είχαμε δημοσιεύσει το φανταστικό-χιουμοριστικό διήγημα «Ο άνθρωπος που περνούσε μέσα απ’ τους τοίχους» του Μαρσέλ Αιμέ. Όπως είχαμε τότε αναφέρει, η φίλη που έκανε τη μετάφραση έχει επίσης μεταφράσει κι ένα ακόμα διήγημα του Αιμέ -και το παρουσιάζουμε σήμερα.

Όπως και το προηγούμενο, έτσι κι αυτό το διήγημα του Αιμέ γράφτηκε μέσα στην Κατοχή και δημοσιεύτηκε το 1943 σε βιβλίο -στην ίδια συλλογή διηγημάτων, που μπορείτε να τη βρείτε εδώ στα γαλλικά.

Το διήγημα έχει τη μορφή αποσπασμάτων από το ημερολόγιο ενός συγγραφέα. Θεσπίζεται ένας νέος νόμος βάσει του οποίου το δικαίωμα ύπαρξης χορηγείται με δελτίο και ο Αιμέ περιγράφει τα όσα γκροτέσκα ακολουθούν. Περιέργως, το διήγημα πέρασε από τη γερμανική λογοκρισία -θα θεωρήθηκε φανταστικό.

Το διηγημα έχει μεταφραστεί στα ελληνικά παλιότερα, με τίτλο «Το δελτίο». Η φίλη που το μετέφρασε προτίμησε να ακολουθήσει το πρωτότυπο, που κάνει λόγο για carte (κάρτα, και πιο πέρα carte de temps-χρονοκάρτα), η οποία περιέχει 24 δελτία (tickets).

Στο διήγημα εμφανίζονται διάφορα υπαρκτά πρόσωπα, γνωστά στο Παρίσι και ειδικά στη Μονμάρτη στην εποχή. Ο Σελίν είναι γνωστός, τον Ζεν Πωλ τον αναφέραμε στο προηγούμενο διήγημα, ενώ στα άλλα πρόσωπα έχω βάλει λίκνους. Ο Τεντέν (Tintin) πιθανώς είναι ο Tonton, δηλαδή ο Gaston Baheux, που τον βλέπουμε στη φωτογραφία στο κέντρο, ενώ πίσω του με τα μαύρα γυαλιά είναι ο Μαρσέλ Αιμέ.

Το λουλούδι αγριολίζα είναι η pervenche.

Tο όνομα του κεντρικού ήρωα είναι Flegmon, που παραπέμπει στη διπλότυπη λόγια λέξη flegme/phlegme (φλέγμα) και στον ιατρικό όρο phlegmon (φλεγμονή).

Ο γέρος γείτονάς του λέγεται Roquenton, παραλλαγή του roquentin μειωτικού χαρακτηρισμού για γέρο που παλιμπαιδίζει. Στη Ναυτία του Σαρτρ, που κυκλοφόρησε  το 1938 και έχει επίσης ημερολογιακό χαρακτήρα, ο συγγραφέας του ημερολόγιου ονομάζεται Roquentin παρ’ ότι νέος.

 

            Η κάρτα

Αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Ιούλιου Φλεγκμόν

10 Φεβρουαρίου. Κάτι παράλογο ψιθυρίζεται στη γειτονιά για νέα περιοριστικά μέτρα. Θα προχωρούσαν, λέει, στη θανάτωση των μη παραγωγικών καταναλωτών, γερόντων, συνταξιούχων, εισοδηματιών, άνεργων και άλλων άχρηστων στομάτων, προκειμένου να αντιμετωπίσουν την ένδεια και να διασφαλίσουν την καλύτερη απόδοση στο εργαζόμενο κομμάτι του πληθυσμού.

Κατά βάθος βρίσκω το μέτρο αρκετά δίκαιο. Συνάντησα λίγο αργότερα μπροστά στο σπίτι μου το γείτονά μου Ροκαντόν, τον παράφορο εβδομηντάρη, που παντρεύτηκε πέρσι μια νεαρή εικοσιτεσσάρα.

Ο άνθρωπος που περνούσε μέσα απ’ τους τοίχους (διήγημα του Μαρσέλ Αιμέ)

Τις προάλλες που συζητούσαμε στα σχόλια αν η παριζιάνικη Montmartre αποδίδεται Μονμάρτη ή Μονμάρτρη στα ελληνικά, είχαμε κάνει λόγο και για δυο διηγήματα φαντασίας του Μαρσέλ Αιμέ. Θα παρουσιάσω σήμερα το ένα από αυτά, το «Ο άνθρωπος που περνούσε μέσα απ’ τους τοίχους». Μια φίλη του ιστολογίου, που έχει ζήσει στο Παρίσι, το είχε μεταφράσει τότε, και μου το έστειλε. Παρόλο που, όπως λέει, η μετάφρασή της είναι ερασιτεχνική, νομίζω ότι διαβάζεται πολύ καλά και ελάχιστα άλλαξα καθώς τη διάβαζα. Πάντως, το πρωτότυπο είναι εδώ.

Το διήγημα δημοσιεύτηκε σε περιοδικό το 1941 και εκδόθηκε σε βιβλίο το 1943. Τα ονόματα των δρόμων που αναφέρονται είναι υπαρκτά. Έχω βάλει κάποια λινκ. Ο Μαρσέλ Αιμέ έζησε πολλά χρόνια στη Μονμάρτη, ακριβώς στη λεωφόρο Ζινό για την οποία γίνεται λόγος στο διήγημα. Μάλιστα, υπάρχει και πλατεία στο όνομά του, στην οποία μπορεί κανείς να δει ένα γλυπτό εμπνευσμένο από το διήγημα που θα διαβάσετε -φωτογραφία στο τέλος.

Η αναφορά σε «εγγλέζικη εβδομάδα» εννοεί την πενθήμερη εβδομάδα εργασίας, που τότε ήταν ακόμη νεωτερισμός στη Γαλλία ενώ εφαρμοζόταν στην Αγγλία.

Περιμένω από τους ειδήμονες σε θέματα επιστημονικής φαντασίας να μας πουν αν το διήγημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ΕΦ. Νομίζω όχι. Μάλλον χιουμοριστικό θα το πούμε ή φανταστικό διήγημα.

 

Μαρσέλ Αιμέ

Ο άνθρωπος που περνούσε μέσα απ’τους τοίχους

Ζούσε στη Μονμάρτη, στον τρίτο όροφο της οδού ντ’Ορσάπ 75Β ένας εξαιρετικός άνθρωπος με το όνομα  Ντιτιγέλ, που είχε το μοναδικό χάρισμα να περνάει χωρίς πρόβλημα ανάμεσα απ’ τους τοίχους. Φορούσε γυαλιά, είχε μικρό μαύρο υπογένειο και ήταν τριτοβάθμιος  υπάλληλος στο Υπουργείο Καταστίχων. Το χειμώνα πήγαινε στο γραφείο του με το λεωφορείο και την άνοιξη έκανε τη διαδρομή με τα  πόδια φορώντας το μελόν καπέλο του.

Ο Ντιτιγέλ μόλις είχε πατήσει τα σαραντατρία, όταν του αποκαλύφτηκε η δύναμή του. Ένα βράδυ, μια σύντομη διακοπή ρεύματος τον βρήκε στο χωλ του μικρού εργένικου διαμερίσματός του. Περπάτησε για λίγο ψηλαφητά μες στα σκοτάδια και, όταν το ρεύμα επανήλθε, βρέθηκε στο πλατύσκαλο του τρίτου ορόφου. Καθώς η πόρτα του διαμερίσματος ήταν κλειδωμένη από μέσα, το συμβάν τον έβαλε σε σκέψεις και, παρά τις επιταγές της λογικής του, αποφάσισε να ξαναμπεί με τον τρόπο που είχε βγει, διασχίζοντας δηλαδή τον τοίχο. Αυτή η παράξενη ικανότητα, που καθώς φαίνεται δεν ήταν μέσα στις επιδιώξεις του, δεν έπαψε να τον ανησυχεί κάπως, και την επαύριο, Σάββατο, επωφελήθηκε από την «εγγλέζικη» εβδομάδα και πήγε να βρει ένα γιατρό της γειτονιάς, για να του εκθέσει την περίπτωσή του.

Ποίηση όπως σκάκι, στη ρομποτική (διήγημα επιστημονικής φαντασίας του gpointofview)

Πριν από λίγο καιρό, ο φίλος μας ο Τζι μου έστειλε το διήγημα που θα διαβάσουμε σήμερα, που το χαρακτηρίζει «περίπου επιστημονικής φαντασίας». Και άλλες φορές έχουμε δημοσιεύσει κείμενα του Τζι -το τελευταίο πριν από τρεις μήνες.

Το δημοσιεύω εδώ με χαρά, μαζί με τις εικόνες που έστειλε επίσης ο Τζι. Όμως ο Τζι έστειλε και ένα γιουτουμπάκι, που όπως λέει είναι η καλύτερη εκτέλεση του τραγουδιού του Ντίλαν για να συνοδεύσει την ανάγνωση του διηγήματος:

Ποίηση όπως σκάκι, στη ρομποτική

Η πρώτη φορά που ο Ντιποετμπλού γνώρισε τον ύπνο ήταν με το μεγάλο μπλακ-άουτ στην Νέα Υόρκη. Ολοι φυσικά νόμιζαν στην αρχή πως ήταν μιά συνηθισμένη διακοπή ρεύματος, τρείς- τέσσερις ώρες το πολύ. Ετσι και ο Ντίπυ (χαϊδευτικό του ντιποετμπλού) δεν ανησύχησε, μπορούσε να κάτσει δεκαέξη ώρες σε κατάσταση αναμονής. Μετά κινήθηκε προς την πηγή της ενέργειάς του και συνδέθηκε αλλά τίποτε. Σιγά-σιγά άρχισε να πέφτει η τάση στα κυκλώματά του. Υπολειτουργούσαν τα πάντα επάνω του και ο πρωτότυπος σχεδιασμός του τον οδηγούσε σε άγνωστα πεδία αισθημάτων και γνώσεων, διαρκώς εξασθενούντων. Τελικά –αν είναι ποτέ δυνατόν- έχασε τον έλεγχό του, έπεσε σε ηλεκτρονικό κώμα. Συνδεδεμένος βέβαια, θα ξανάβρισκε τον εαυτό του με την αποκατάσταση της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Οι καινούργιες εμπειρίες όμως θα είχαν καταλάβει κάποιο κομμάτι στην πανίσχυρη μνήμη του.

Ο Ντίπυ κατασκευάστηκε γιά να λύσει το μεγάλο πρόβλημα της παγκόσμιας ποίησης, ποιό είναι το αντικειμενικά καλύτερο ποίημα. Ηταν πανίσχυρος στο λογισμικό του, σαν τον Deep Blue των σκακιστών- από κει πήρε άλλωστε και τ’ όνομά του, αλλά και εφοδιασμένος με μιά πρωτότυπη ιδέα γιά την κρίση του. Η πρόσληψη ενός ποιήματος μετατρεπότανε σε τέσσερις από τις βασικές ανθρώπινες αισθήσεις, αφή, όραση, ακοή και όσφρηση. Η ποιοτική και ποσοτική μεταβολή αυτών των παραμέτρων έδινε και την αξιολόγηση του ποιήματος, εξαφανίζοντας κάθε υποκειμενικό δεδομένο. Χρειαζότανε βέβαια ενα «πρότυπο», μιά μονάδα σύγκρισης γιά το ξεκίνημα, αλλά οι σοφοί δεν είχαν πρόβλημα να επιλέξουν την Ιλιάδα σαν σημείο αναφοράς. Δεν υπήρξε καμμία σοβαρή αντίρρηση, όλοι υποκλινόντουσαν μπροστά στο κείμενο που κατέγραψε ο Ομηρος.

Σπαράγματα μηδέποτε συμβάντων (συνεργασία από ΣτοΔγιαλοΧτηνος)

Το διήγημα που δημοσιεύουμε σήμερα είναι γραμμένο από τον φίλο μας ΣτοΔγιαλοΧτηνος. Αν δεν κάνω λάθος, είναι η πρώτη φορά που δημοσιεύουμε κάτι δικό του στο ιστολόγιο -πέρα από τα σχόλιά του, εννοείται, πολύτιμα όπως όλων σας.

Είναι διήγημα επιστημονικής φαντασίας, με την ευρεία έννοια του όρου, ή ίσως και με τη στενή αφού το θέμα του είναι τα ταξίδια στον χρόνο, ένα από τα βασικότερα -και ίσως το γοητευτικότερο- θέματα της ΕΦ.

Δεν την έχουμε τιμήσει την επιστημονική φαντασία όσο θα της άξιζε στο ιστολόγιο. Για να πω την αμαρτία μου, έχω σταματήσει προ πολλού να διαβάζω βιβλία του είδους, παρόλο που ως φοιτητής ήμουν φανατικός αναγνώστης, είχα μάλιστα γράψει, σε σχετικά τρυφερή ηλικία, ένα δοκίμιο στο περιοδικό Πολιτιστική με τίτλο «Τι είναι, τελικά, η επιστημονική φαντασία;» (Δεν θα αντέξω να το ξαναδιαβάσω, νομίζω). Σε κάποιο συρτάρι μπορεί να βρίσκονται και κάποιες προσπάθειες διηγημάτων ΕΦ που είχα ξεκινήσει να γράφω.

Όμως, με την ΕΦ μου συνέβη ό,τι και με τα κόμικς. Ενώ στα νιάτα μου παρακολουθουσα φανατικά και τα δύο είδη, κάποτε σταμάτησα να ενημερώνομαι, κι όταν προσπάθησα να ξαναπιάσω το νήμα στάθηκε αδύνατο -τα νεότερα δείγματα, είτε ΕΦ είτε κόμικς, με αφήνουν σχεδόν εντελώς αδιάφορο, ενώ τα παλιά εξακολουθούν να με γοητεύουν. Είναι κι αυτό ένα είδος αρτηριοσκλήρωσης, φοβάμαι.

Όμως παρασύρθηκα με τη φλυαρία μου, που ξεκίνησε από τη διαπίστωση πως η ΕΦ δεν έχει αρκετή παρουσία στο ιστολόγιο. Το σημερινό διηγημα του φιλου μας του ΣτοΔγιαλοΧτηνος ας είναι μια μικρή επανόρθωση.

ΣΠΑΡΑΓΜΑΤΑ ΜΗΔΕΠΟΤΕ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ

…………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………ερί ου ο λόγος λαθρόβιο έντυπο ότι σε ένα πολυκαιρισμένο, σκωληκόβρωτο ισπανικό χειρόγραφο του 16^ου αιώνα, που πρόσφατα ανακαλύφθηκε καταχωνιασμένο σε κάποιο κονισαλέο ράφι μιας δημοτικής βιβλιοθήκης κάπου στην Ανδαλουσία, εντοπίστηκε μια παράγραφος που αν σήμερα έκανε τους ορθολογιστές επιστήμονες να ανατριχιάσουν, την εποχή που γράφτηκε σίγουρα θα προκάλεσε την μήνι τ[…]ράς Εξέτασης κατά του συγγραφέα, αν υποθέσουμε ότι αυτός είχε το θράσος να δημοσιεύσει το πόνημά του.

Σύμφωνα με το κείμενο, μια βροχερή Τετάρτη του Απριλίου του σωτηρίου έτους 1561, ο Φρανθίσκο Μοντόγια από το Κάδιξ, διαβόητος στην πόλη του φιλάργυρος τοκογλύφος και Μυστικός Ταξιδιώτης στον Χρόνο, παραφρόνησε στα υπόγεια του κάστρου ενός Σταυροφόρου ηγεμόνα των Αγίων Τόπων – κάπου τετρακόσια χρόνια πριν γεννηθεί- πάνω σε μια κασέλα ξέχειλη χρυσά υπέρπυρα, τη στιγμή ακριβώς που νόμιζε πως είχε αγκαλιάσει την ευτυχία του.

Από την ενδελεχή μελέτη του κακοπαθ[…]ρογράφου προέκυψε ότι πιθανότατα ο άπληστος -όσο και απερίσκεπτος- Ίβηρ «υπέπεσε στο θλιβερό ατόπημα» να Ταξιδέψει για Δεύτερη Φορά στον Ίδιο Χώρο και Χρόνο, με προφανή συνέπεια να συναντηθεί με τον εαυτό του. Δυστυχώς, λόγω της κατάστασης του ευρήματος, δεν κατέστη δυνατή η άντληση περαιτ[…]τομερειών που θα φώτιζαν τις επιμέρους πλευρές της παράδοξης αυτής υπόθεσης. Μέχρι λοιπόν να προκύψει κάποιο νέο στοιχείο ας μας επιτραπεί να τοποθετήσουμε και αυτή την αφήγηση στη σφαίρα της μυθοπλασίας. Άλλωστε, το εξωφρενικό του όλου πράγματος μας οδηγεί στο μάλλον ασφαλές συμπέρασμα ότι πρόκειται για αποκυήματα της νοσηρής φαντασίας του συγγραφέα, το όνομα του οποίου παραμένει άγνωστο. Όπως άγνωστο παραμένει και το τέλος του, αν και η πιθανότ[…]κδοχή είναι ο επί της πυράς θάνατος, συνήθης εκείνα τα άγρια χρόνια τρόπος εξολόθρευσης αιρετικών και μάγ..…………………………………………………………………………………………………………………….……………………… ……………………..…………………………………………………………………………………ποψή του θα ήταν παρακινδυνευμένο να δώσουμε βάση σε ένα σχετικά πρόσφ[…]μοσίευμα κάποιου ανυπόληπτου εντύπου της Δυτικής Ακτής των ΗΠΑ. Τόσο το επίπεδο της συγκεκριμένης δημοσιογραφίας, όσο και το γεγονός ότι οι – υποτιθέμενοι – αυτόπτες μάρτυρες τελούσαν υπό την επήρεια ισχ[…]ωτικών ουσιών, μας καθιστούν επιφυλακτικούς και καταφέρουν καίριο πλήγμα στην αξιοπιστία του ρεπορτάζ.

Εν πάση περιπτώσει, αν πιστέψουμε το εν λόγω σκανδαλοθηρικό φύλλο, ο φέρελπις νεαρός καλιφορνέζος Ρίτσαρντ Μέϊσον, ταχύτατα ανερχόμ[…]λεχος πολυεθνικής στην δεκαετία του 1980 και Μυστικός Ταξιδιώτης στον Χρόνο με ψυχοπαθολογική εμμονή στην κατάρτιση του γενεαλογικού του δένδρου, πήδηξε ουρλιάζοντας στο κενό από το ρετιρέ ένα καλοκαιριάτικο βραδάκι, κατά την διάρκεια ενός πάρτυ στα γραφεία της Εταιρείας.

Οι αστυνομικοί που έσπευσαν στον τόπο του τραγ[…]μβάντος λίγο έλειψε να τον ακολουθήσουν στη μοιραία τροχιά του ακούγοντας τις καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων. Οι τελευταίοι, εμφανώς σε κατάσταση ισχυρότατου σοκ και στα πρόθυρα ομαδικής νευρικής κατάρρευσης, βεβαίωσαν τους εμβρόντητους εκπροσώπους του Νόμου ότι, στο φόρτε της διασκέδασης, εμφανίστηκε ξαφνικά «…..από το πουθενά» στο άνοιγμα της δίφυλλης γυάλινης πόρτας ένας δύσμορφος «…..Νεάντερταλ ή…… …..κάτι τέτοιο», ντυμένος με προβιές και κρατώντας φονικό ρόπαλο. Διέσχισε με ξυπόλητα, βαριά βήματα το δάπεδο με τα απαστράπτοντα πλακάκια, αδιαφορώντας για τον πλούσιο μπουφέ, τις εκθαμβ[…]ναίκες και την εκκωφαντική μουσική, η οποία ωστόσο βουβάθ[…]δόν αμέσως. Άναυδοι, οι κομψοί συνδαιτυμόνες τον παρακολούθησαν με μάτια γυάλινα από την κοκ[…]τευθύνεται αποφασιστικά προς τον νεαρό μάνατζερ που κατέρρεε πανικόβλητος. Αυτά που κατά τους ισχυρισμούς τους διαδραματίστηκαν στη συνέχεια, καλούμαστε να τα ανασυνθέσουμε μέσα από αυτό που ο επικεφ[…]τυνομικού κλιμακίου περιέγραψε ως «ένα γκροτέσκο κουβάρι από παρανοϊκές και αλλοπρόσαλλες ασυναρτησίες. Βρήκαμε ντόπα αρκετή για να φτιαχτεί ολόκληρο τάγμα»:

«…………….νόητο……..απίστευτο…………………σπηλαιάνθρ…………………..…….…..λησε αγγλικά, αρχιφύλακα, καταλαβαίνετε;..…ούστηκε σαν… σπασμένες πέτρες που κατρακυλ….σαν…σκουριασμένα γρανάζια….σαν μπουκωμ……ννήτρια ντίζελ αλλά….ΧΡΙΣΤΕ ΜΟΥ……ΗΤΑΝ ΑΓΓΛ……..… ………………..…………

…………….μίσαμε πως……..…..φάρσα…………………………………………….

………..ντρας μ..………ρδιά τ……..……….θενοφόρο….ΣΑΣ ΠΑΡΑΚ……..……

……………………………………..βρομούσε…απαίσ………………………………

………………………………ριακεχαριτωμενηοκυριοςμετασουχαιρεμαριακεχαριτωμενη

οκυριοςμετασουχαιρεμαριακεχαριτωμενηοκυριοςμετασουχαιρεμαριακεχ……………

…….αγγλικά………………μόλις που καταλάβ…………………………………….

.. .……………..ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ……………………………………….

…………..θηκε μεμιάς………όπως είχε έρθ…………..μόλις ο Ρίτσ…………………

……είνη η γκριμάτσα……Θεέ μου………ή-ήταν σαν να χαμογελ..….», είπαν, όταν

σταμάτησε μπροστά του, ακούμπησε τη δασύτριχη, μυώδη χερούκλα του στον ώμο του άλλου και η βραχνή, τραχιά του φωνή γέμισε την για λίγα ακό[…]τερόλεπτα σιωπηλή σάλα με τις μετά βί[…]νωρίσιμες λέξεις:

«Ξάδερφε. Γιέ. Εγγόνι. Αίμα μου».

…………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….λαιπωρημένο απομεινάρι των μαύρων καιρών που σφράγισε η αποτρόπαια μορφή του Τομάς ντε Τορκεμάδα έφτασε στο τέλος της διαδρομής του ελάχιστες εβδομάδες μετά την ανάκλησή του από τη Λήθη.

Υπεύθυνος θεωρήθηκε ένας αγαθών προθέσεων αλλά -για να εκφραστούμε επιεικώς- όχι ιδιαιτέρως εύστροφος εποχιακός δημοτ[…]λληλος της επιστασίας ευπρεπισμού κτιρίων, ο οποίος – Κύριος οίδε κάτω από ποιες αδιευκρίνιστες συνθήκες, πιθανώς εκμεταλλευόμενος μια σύντομη απουσία του εντεταλμένου μελετητή – επιχείρησε κρυφά να καθαρ[…]ρόγραφο «…για να χαρεί ο κύριος Προϊστάμενος». Το μέσο το οποίο μετήλθε μάλλον δεν θα το ενέκρινε κανείς σώφρων και νηφάλιος ειδικός. Το ισχυρό καθαριστικό δαπέδου με το οποίο ο αδαής νεαρός περιέχυσε το χειρόγραφο κατέφαγε και εξαφάνισε σε χρόνο μηδέν κάθε ίχνος γραφής από την κουρελιασμ[…]χλιασμένη του επιφάνεια, μετατρέποντας τα λείψανα του αμφιλεγόμενου κειμένου σε μια μαυριδερή μουντζούρα. Το γεγονός ότι ο ανόητος νεαρός απολύθ[…]πτικές διαδικασίες, ενώ η ταπεινή βιβλιοθήκη απώλεσε δια παντός το μοναδικό σχετικά αξιόλογο απόκτημά της κρίνεται απολύτως ασήμ…..… ………….……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………..……………………………..…………..νώμη του θ[…]ταιοπονούσ[…] αν ανατρέχαμε στα σωζόμ[…]ρχεία της Ιεράς Εξέ[…] για να διαπιστώσουμε ποιοι συγκεκριμ[…]θρωποι και με ποιες ακριβώς κατηγορίες οδηγήθηκαν στην πυρά στο διάστημα μεταξύ 1561 και 1600. Το τεράστ[…]λήθος των θυμ[…] των ρασοφόρων εγκλημ[…]άστημα σαράντα ετών θα μας βύθιζε σε έναν ωκεανό στοιχείων, από τον οποίο θα ήταν μάλλον απίθ[…] να ανασύρουμε κάτι απτό και ταυτοποιήσιμο· ένα όνομα…….μια ομολογία…………τα πρακτικά μιας ανάκρ…………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………λώνει πεπεισμένος ότι άκαρπη θα απέβαινε μια – ούτως ή άλλως άνευ ουσίας – έρευνα στους – ούτως ή άλλως μη προσβάσιμους – αχανείς […]κτρονικούς φακέλους της Πολιτειακ[…]νομίας της Καλιφ[…] τους αναφερόμενους σε […]τασχέσεις σκληρών ναρκ[…]σιών και στις σχετ[…]λλήψεις για κατοχή και χρήση τους στη διάρκεια της […]καετί[…] του ογδ…… ………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………….ρτί της […]λιφορνέζ[…]τρινοφυλλάδ[…] – της οποίας η έκδ[…] ανεστάλη για άσχετους λόγους επ’ αόριστον, λίγ[…]ήνες μετά το απίστευτο δημοσίευμα – μετά την εφήμ[…]ρουσία του στα σημεία πώλ[…] Τύπου και στα καθιστικά των λαϊκών νοικοκυριών πήρε τον δρόμο τ[…]λτοποίησ[…] και ανακύκλ[…], χρησίμευσε ως υλικό συσκευα[…] ή τύλιξε ισχνά σώμ[…]λκοολικ[…] αστέγων τον επόμ[…]ειμών[…], εξέλιξη στερούμενη οιασδήπ[…] βαρύνουσας σημασ……..……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………….…τε τα ανώνυμα ισπαν[…]ποκαΐδ[…], τα σκορπισμένα στ[…]σσερις ανέμ[…] πριν από τόσους αιώνες, ούτε η από χρόνια χορταριασμ[…]φόπλακα του πολυαγαπ[…] υιού και αδελφ[…]τσαρντ Τόμας Μέϊσον 196[…]-198[…] σημαίν[…]ποτα πιά……………………………………………………. …….……………………………………………………………………..……………..

………………………………………………………………………………………………..νήμπορα τα χέρ[…]οτέ δεν θα ψηλαφ[…] Αυτό που Είν………………………..

…………….ουβά τα χείλη· ξέπνοες οι λέξ[…]ροστά στο Άρρ.………………………..

……..φλά τα μάτ[…] του κάκου μετρ[…]ύκλους της Σελή………………….…………

…………………………………………………………………………………………..

………………………..ις χούφτες μας μόν[…] στάχτ[…]αι σκόν…………………….

………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………

———————–//———————-

Ουχρονία

Ξέρετε τι σημαίνει η λέξη του τίτλου; Κατά πάσα πιθανότητα θα τη συναντάτε για πρώτη φορά αλλά ίσως να μπορείτε να κάνετε κάποια υπόθεση για τη σημασία της.

Πάντως, βλέπω ότι η ουχρονία έχει μπει στο Βικιλεξικό επομένως δεν θα είναι εντελώς άγνωστη. Ουχρονία λοιπόν είναι αυτό που λέμε επίσης εναλλακτική ιστορία, δηλαδή το (λογοτεχνικό) ξαναγράψιμο της ιστορίας με αφετηρία και καταλύτη την τροποποίηση ενός γεγονότος.

Για το λόγο αυτο, το συγκεκριμένο μυθοπλαστικό είδος ονομάζεται στα αγγλικά και What-if. Τι θα είχε γινει αν…; Τι θα είχε γίνει, ας πούμε, αν ο Μέγας Αλέξανδρος δεν είχε πεθάνει το 323; Αν οι Βυζαντινοί νικούσαν στη μάχη του Μαντζικέρτ; Αν  η Φάνι Καπλάν αστοχούσε στην απόπειρα δολοφονίας του Λένιν κι ο ηγέτης των μπολσεβίκων ζούσε ακμαίος άλλα δεκαπέντε χρόνια;

Πριν προχωρήσουμε, να πούμε πως η λέξη δεν φτιάχτηκε στα ελληνικά -είναι ελληνογενής νεολογισμός του 19ου αιώνα, που τον έπλασε (ως uchronie) ο Γάλλος συγγραφέας Σαρλ Ρενουβιέ (Charles Renouvier), πάνω στο μοντέλο της ουτοπίας, που κι αυτή είναι λέξη πλασμένη εκτός ελληνικών, από τον Τόμας Μορ το 1516 στα μεσαιωνικά λατινικά. Χρησιμοποιείται κυρίως από Γάλλους και λοιπούς λατινογενείς, καθώς και Γερμανούς, ενώ οι Άγγλοι προτιμούν τον όρο alternate history ή what-if αν και έχουν επίσης τον ορο uchronia, με ελαφρώς διαφορετική σημασία.

Ομολογώ πως ενώ μου άρεσε παλιά να διαβάζω εναλλακτική ιστορία, δεν ήξερα τον ορο «ουχρονία» μέχρι πρόσφατα. Πριν από δυο-τρεις βδομάδες, είχαμε βγει για φαγητό με φίλους και είχα πιάσει μια συζήτηση με τον φιλο Ρογήρο, περιστασιακό σχολιαστή εδώ για διάφορα θέματα ιστορίας και λογοτεχνίας, και έκανα λόγο για ένα μυθιστόρημα εναλλακτικής ιστορίας που διάβασα ότι επρόκειτο να κυκλοφορήσει (και λογικά θα έχει κυκλοφορήσει σήμερα), το «Ο Στάλιν στην Κολιμά» του Δημήτρη Μπελαντή.

Στην ουχρονία του Μπελαντή, ο ρους της ιστορίας αρχίζει να κυλάει αλλιώτικα στη Σοβιετική Ένωση όταν στην εσωκομματική διαμάχη υπερισχύει ο Τρότσκι που στέλνει τον Στάλιν εξορία στη Σιβηρία. Όμως το 1936 οι οπαδοί του Στάλιν οργανώνουν εξέγερση και γρήγορα αποκτούν τον έλεγχο των ανατολικών περιοχών της ΕΣΣΔ και ξεσπάει εμφύλιος.

Το βιβλίο δεν το έχω διαβάσει κι έτσι δεν ξέρω με ποιο τρόπο εξηγεί ο συγγραφέας το ότι, με ενδοσοβιετικό εμφύλιο το 1936, δεν ακολούθησε επέμβαση είτε του Χίτλερ είτε των δυτικών δημοκρατιών, είτε και των δυο μαζί συνασπισμένων ώστε να πνιγεί στο αίμα το εργατικό κράτος. Μεγάλη απορία έχω αλλά ίσως ο Μπελαντής δίνει μια πειστική εξήγηση.

Διότι αυτό είναι το θέμα με τη (σοβαρή) εναλλακτική ιστορία ή ουχρονία: μπορείς να αλλάξεις την έκβαση ενός γεγονότος αλλά μετά πρέπει να δίνεις πειστικά επιχειρήματα για τις εξελίξεις που θ’ ακολουθήσουν.

Το ρομπότ που πήρε τη δουλειά μου

Πριν από μερικές μέρες, οι ταμίες της αλυσίδας σουπερμάρκετ Auchan, μιας από τις μεγαλύτερες στη Γαλλία, έκαναν κινητοποίηση για να διαφωτίσουν τους πελάτες σχετικά με τους κινδύνους που διατρέχει το επάγγελμά τους από την ολοένα και μεγαλύτερη εξάπλωση των αυτόματων ταμείων, όπως λέγονται. Σύμφωνα με το συνδικάτο των εργαζομένων, μέσα στην επόμενη τριετία απειλούνται 2.000 θέσεις εργασίας, δηλ. το 20% του συνόλου των θέσεων στα ταμεία.

Στα αυτόματα ταμεία, ο πελάτης περνάει ο ίδιος ένα-ένα τα είδη που έχει αγοράσει από έναν σαρωτή ο οποίος διαβάζει τους κωδικούς. Πολλές φορές υπάρχει και ταμίας που εποπτεύει και επεμβαίνει αν κάποιος πελάτης κάνει λάθος χειρισμό και κολλήσει, αλλά αντιστοιχεί ένας εργαζόμενος σε πέντε ή οχτώ αυτόματα ταμεία. Η Amazon προχώρησε περισσότερο –πρόσφατα άνοιξε το πρώτο σουπερμάρκετ (φυσικά στο Σιάτλ) στο οποίο όχι μόνο ταμίες δεν υπάρχουν αλλά ούτε ταμεία –ο πελάτης μπαίνοντας στο κατάστημα «συνδέεται» με το σμαρτόφωνό του, και κάθε αγορά αφαιρείται από τον λογαριασμό του –με το που βγαίνει, οι αγορές του επικυρωνονται.

Τα αυτόματα συστήματα γενικώς και τα ρομπότ ειδικότερα έχουν μπει για τα καλά στον κόσμο της εργασίας. Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον το 10% των σημερινών θέσεων εργασίας θα υποκατασταθούν από κάποιο αυτόματο σύστημα, ιδίως στους ιμάντες παραγωγής, ενώ πολύ περισσότερα επαγγέλματα θα επηρεαστούν. Η επανάσταση της ρομποτικής είναι η επόμενη μεγάλη τεχνολογική επανάσταση –και έχει ήδη αρχίσει.