Αλέξης Πάρνης (1924-10.3.2023)

Ο μεγάλος συγγραφέας Αλέξης Πάρνης έφυγε από τη ζωή στα 99 του χρόνια. Είχα την τύχη και την τιμή να τον γνωρίσω, οπότε θέλω να του αφιερώσω το σημερινό άρθρο σαν μνημόσυνο. Θα αναφέρω και κάποια πράγματα που είχε διηγηθεί ο ίδιος κατά καιρούς.

Πριν προχωρήσω, να ενημερώσω πως η κηδεία του γίνεται σήμερα στις 3μμ στο νεκροταφείο των Γλυκών Νερών -δυστυχώς εγώ δεν βρίσκομαι στην Ελλάδα ώστε να πάω.

Το πραγματικό του όνομα ήταν Σωτήρης Λεωνιδάκης, γεννήθηκε το 1924 στον Πειραιά, και από νέος έγραφε και συμμετείχε στην πνευματική κίνηση. Στο περιοδικο Αργώ το 1943 δημοσιεύει ποιήματα (βλ. παρακάτω) αλλά και δοκίμια.

Ο πατέρας του είχε ένα μικρό υφαντουργείο και στην κατοχή έκρυψαν την οικογένεια του Εβραίου συνεταίρου του, πράγμα που έγινε αιτία να συνδεθεί ο νεαρός Σωτήρης με το ΕΑΜ και με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ. Συμμετείχε, ως καπετάν Αλέξης, διοικητής λόχου, στην τελευταία μάχη με τους Γερμανούς, στα περιβόλια του Ροσινιόλ τον Σεπτέμβρη του 1944.

Στα Δεκεμβριανά πληγώθηκε στο γόνατο από θραύσμα χειροβομβίδας έξω από το φαρμακείο του Μπακάκου στην Ομόνοια. Μεταφέρθηκε στο Ρουμπίκ της Αλβανίας, όπου το τραύμα του είχε χειροτερέψει και, για να μην πεθάνει από τη μόλυνση, οι γιατροί είχαν αποφασίσει να του κόψουν το πόδι. Όπως έλεγε ο ίδιος, μια νοσοκόμα έβαλε τις φωνές: «Θα αφήσετε ανάπηρο το παλικάρι; Καλύτερα να πεθάνει» και τους παρακάλεσε να περιμένουν έναν Ιταλό γιατρό, αιχμάλωτο, που θα ερχόταν σε μερικές μέρες -έτσι έγινε, κι η θεραπεία του Ιταλού απέτρεψε τον ακρωτηριασμό.

Περιοδικό Αργώ, 10-11/1943Μετά την Αλβανία πέρασε ένα διάστημα στο Μπούλκες της Βοϊβοντίνας, όπως κι άλλοι καταδιωκόμενοι ελασίτες. Εκεί άρχισε να γράφει για το θέατρο (ένα έργο τη βδομάδα, έχει πει σε μια συνέντευξη) για τις ανάγκες των Ελλήνων του Μπούλκες. Τελικά γύρισε στην Ελλάδα το 1948 και συμμετείχε στην τελική φάση του εμφυλίου πολέμου ως υπολοχαγός-πολεμικός ανταποκριτής και μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού Προς τη Νίκη, που εξέδιδε ο ΔΣΕ. (Τότε αρχίζει να υπογράφει ως Αλέξης Πάρνης).

Advertisement

Οι ολιγάρχες δεν είναι ολιγαρκείς

Με τον πόλεμο στην Ουκρανία ακούστηκε πολύ ένας όρος, που ξεκινάει από την αρχαία Ελλάδα αλλά πήρε νέα σημασία τα τελευταία τριάντα χρόνια.

Διαβάσαμε για τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την ΕΕ και άλλες δυτικές χώρες στη Ρωσία και σε πολλούς Ρώσους «ολιγάρχες» δηλαδή δισεκατομμυριούχους που συνήθως δραστηριοποιούνται επιχειρηματικά στον ενεργειακό τομέα ή στην εξορυκτική βιομηχανία και που θεωρούνται ευνοούμενοι του Ρώσου προέδρου και γενικά του καθεστώτος.

Κάποιοι από αυτούς τους υπέρπλουτους έχασαν τα πολυτελέστατα γιοτ τους, που δημεύτηκαν ή δεσμεήυτηκαν, κάποιοι άλλοι αναγκάστηκαν να παραιτηθούν από διάφορες θέσεις που κατείχαν, οι τραπεζικοί τους λογαριασμοί δεσμεύτηκαν. Ο Ρομάν Αμπράμοβιτς πούλησε ή θα πουλήσει την Τσέλσι ενώ ο κύριος της φωτογραφίας μας, που πρέπει να είναι ο Πετρ Αβέν, λέει ότι δυσκολεύεται να πληρώσει τους λογαριασμούς του. Είναι να τους λυπάται κανείς, πραγματικά. Με τίποτα δεν θα ήθελα να ήμουν στη θέση του, που έλεγε και μια γελοιογραφία του Ιωάννου.

Πάντως, δεν έχουν υποστεί κυρώσεις όλοι οι Ρώσοι «ολιγάρχες» -όπως λέει αυτό το άρθρο.

Είπαμε πιο πριν ότι ο όρος έρχεται από την αρχαία Ελλάδα. Και πράγματι, θυμόμαστε από το σχολείο ότι η ολιγαρχία ήταν μια από τις μορφές πολιτεύματος, όπου την εξουσία ασκούσε ένας μικρός κύκλος αριστοκρατών. Η λέξη ετυμολογείται από το «ολίγοι» και «άρχω», και είναι φτιαγμένη πάνω στο πρότυπο της μοναρχίας. Ο Αριστοτέλης λέει στα Πολιτικά:

ὀλιγαρχία δ’ ὅταν ὦσι κύριοι τῆς πολιτείας οἱ τὰς οὐσίας ἔχοντες, δημοκρατία δὲ τοὐναντίον ὅταν οἱ μὴ κεκτημένοι πλῆθος οὐσίας ἀλλ’ ἄποροι. Σε μετάφραση του Β. Μοσκόβη:  Ολιγαρχία υπάρχει όταν την υπέρτατη εξουσία στο κράτος κατέχουν οι πλούσιοι, και δημοκρατία αντιθέτως υπάρχει, όταν την εξουσία αυτή ασκούν όχι αυτοί που έχουν μεγάλη περιουσία, αλλά οι άποροι.

Ο Αριστοτέλης διευκρινίζει αμέσως μετά ότι η διάκριση ολιγαρχίας και δημοκρατίας δεν είναι ποσοτική αλλά ταξική ή τουλάχιστον περιουσίας. Δηλαδή, κι αν υποθέσουμε ότι σε κάποια πόλη οι πολλοί είναι πλούσιοι, αλλά καταφέρνουν να πάρουν την εξουσία οι άποροι, αυτό δεν σημαίνει ότι θα έχουμε ολιγαρχία. Και καταλήγει:

ᾧ δὲ διαφέρουσιν ἥ τε δημοκρατία καὶ ἡ ὀλιγαρχία ἀλλήλων πενία καὶ πλοῦτός ἐστιν, καὶ ἀναγκαῖον μέν, ὅπου ἂν ἄρχωσι διὰ πλοῦτον, ἄν τ’ ἐλάττους ἄν τε πλείους, εἶναι ταύτην ὀλιγαρχίαν, ὅπου δ’ οἱ ἄποροι, δημοκρατίαν, ἀλλὰ συμβαίνει, καθάπερ εἴπομεν, τοὺς μὲν ὀλίγους εἶναι τοὺς δὲ πολλούς.

Κι επειδή μπορεί να μας διαβάζει κανείς αλλοδαπός, βάζω και τη μετάφραση, πάντοτε του Μοσκόβη:

Το μέλλον που δεν ήρθε ποτέ

Το 1967 στην τότε ΕΣΣΔ γιορτάζονταν τα πενηντάχρονα της Οκτωβριανής επανάστασης. H επέτειος γιορτάστηκε με ιδιαίτερη λαμπρότητα, έγιναν παρελάσεις, εκφωνήθηκαν λόγοι, τα συνηθισμένα των επετείων. Έγινε όμως και κάτι ασυνήθιστο.

Σε ολόκληρη την επικράτεια της αχανούς χώρας, από το Τιράσπολ έως το Βλαδιβοστόκ, οι μαθητές των σχολείων και τα μέλη της κομμουνιστικής νεολαίας, της Κομσομόλ έγραψαν μηνύματα που τα έκλεισαν σε χρονοκάψουλες για ν’ ανοιχτούν το 2017 από τους νεους που θα γιόρταζαν τότε τα 100 χρόνια της Οκτωβριανής.

Σήμερα βέβαια ξέρουμε ότι η ΕΣΣΔ δεν έζησε να γιορτάσει την 100ή επέτειο της επανάστασης -ούτε καν την 75η, αφού έπαψε να υπάρχει στα τέλη του 1991, ένα χρόνο νωρίτερα δηλαδή. Ξέρουμε ακόμα ότι η διάλυση της ΕΣΣΔ οδήγησε σε μια σειρά συγκρούσεις με αποκορύφωμα αυτήν που μαίνεται τούτες τις μέρες, με την εισβολή του ρωσικού στρατού στην Ουκρανία.

Όμως οι χρονοκάψουλες ανοίχτηκαν το 2017 και διαβάστηκαν. Και σήμερα θα διαβάσουμε δύο από αυτά τα κείμενα, χάρη σε ένα βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα, με τίτλο ίδιον με το σημερινό μας άρθρο, «Το μέλλον που δεν ήρθε ποτέ», από τις εκδόσεις Άπαρσις σε συνεργασία με τις εκδόσεις Αρχειοθραύστης, σε μετάφραση του Δημήτρη Μόσχου, ο οποίος έχει γράψει και μια πολύ ενδιαφέρουσα εισαγωγή. Ο Μόσχος επέλεξε να μεταφράσει 14 γράμματα από ισάριθμες χρονοκάψουλες, απ’ όλη την επικράτεια της ΕΣΣΔ.

Όπως λέει ο Μόσχος, ενώ τα πρώτα χρόνια της σοβιετικής κοινωνίας έχουν μελετηθεί εκτενώς, η μεταπολεμική και η ύστερη κουλτούρα της ΕΣΣΔ έχει απασχολήσει πολύ λιγότερο τους ερευνητές καθώς αντιμετωπίζεται γενικά ως η «εποχή της στασιμότητας». Όμως, συνεχίζει, η μαζική σοβιετική κουλτούρα του ’60 και του ’70 φανερώνει το πώς ένα μέρος τουλάχιστον των σοβιετικών πολιτών και των χαμηλόβαθμων αξιωματούχων αντιλαμβανόταν τη σχέση τους με την επανάσταση, με τις προϊούσες κουλτούρες της ρωσικής περιφέρειας, με την εποχή τους και με την τεχνολογία, με τη θρησκεία και, κυρίως, με το μέλλον τους.

Η καρδιά της σοβιετικής κοινωνίας, συνεχίζει, χτυπούσε σε τοπικό επίπεδο, ενώ αντιθέτως το Κόμμα, ιδίως στα ανώτερα κλιμάκια, δεν ήταν μόνο κράτος, μα και ιδιοκτήτης της συλλογικής οικονομίας και έτσι, ταυτόχρονα και κατά μία τραγική ειρωνεία της ιστορίας, η ΕΣΣΔ, το «εργατικό κράτος», ήταν διοικητικά ένα κράτος εργοδοτών.

Αντιγράφω τις δύο τελευταίες παραγράφους από την πολύ αξιόλογη εισαγωγή του Μόσχου:

Εκτός αυτού, η ΕΣΣΔ μάς έμαθε και κάτι άλλο. Όσο αντι­φατική κι αν ήταν, όσο κι αν εχθρευόταν το Κόμμα, η σοβιετική κοινωνία ήταν μια κοινωνία που πίστευε βαθιά στην υπόθεση της, ίσως περισσότερο από το κράτος που τη διεύθυνε. Η επίσημη παι­δεία, η ιδεολογία και φυσικά η καταστολή έπαιξαν το ρόλο τους. Όμως το βάθος και η ένταση της πίστης σε ένα καλύτερο μέλλον δεν μπορούν ποτέ να εισαχθούν μόνο από τα πάνω. Υπήρχε κάτι κοινωνικά, ένα πρωτόλειο υλικό της καθημερινής ζωής που μέχρι το ‘70 έκανε την υπόθεση του κομμουνισμού να μοιάζει ακόμα δυνατή και αποδεκτή.

Πέρα λοιπόν από τη νοσταλγία και την ιδιαίτερη απόλαυ­σή της, οι επιστολές που δημοσιεύονται εδώ απευθύνονται στις κομμουνίστριες και τους κομμουνιστές της τρίτης χιλιετίας. Εί­ναι γράμματα προς εμάς που μας δείχνουν συγχρόνως το πόσο κωμικό, αλλά και πόσο σημαντικό, είναι το όνειρο κάθε μεγάλης εποχής. Η ανεκπλήρωτη ευχή κουβαλάει μέσα της τόσο την κωμικότητα όσο και την προτροπή της εκπλήρωσης της. Είναι ακριβώς αυτή η δέσμη συναισθημάτων που μας πλημμυρίζει όταν σήμερα διαβάζουμε: «Εσείς είστε η γενιά της ευτυχίας».

Διάλεξα δύο γράμματα: το ένα, επειδή προέρχεται από μια πόλη της σημερινής Ουκρανίας, έστω κι αν δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των συγκρούσεων, το τότε Νικολάεφ και σήμερα Μικολάιφ· το άλλο, που κλείνει την 14άδα των γραμμάτων, επειδή το βρήκα αντιπροσωπευτικό της αφελούς αλλά συγκινητικής αισιοδοξίας της σοβιετικής νεολαίας του 1967.

Ερυθροί και κόκκινοι

Την αφορμή για το σημερινό σημείωμα την παίρνω από την πρόσφατη δήλωση του πρωθυπουργού στο Άουσβιτς, που το επισκέφτηκε με την ευκαιρία των 75 χρόνων από την απελευθέρωση του ναζιστικού αυτού στρατοπέδου. Είπε λοιπόν, ανάμεσα σ’ άλλα, ο Κ. Μητσοτάκης: 75 χρόνια μετά την απελευθέρωση από τον Ερυθρό Στρατό, αυτού του χώρου, θα πρέπει όλοι μας να δώσουμε αυτή την ιερή δέσμευση να μην ξεχάσουμε ποτέ αυτό το οποίο συνέβη εδώ.

Δεν θα διαφωνούσε κανείς στο περιεχόμενο της δήλωσης, αλλά παραξένεψε η αναφορά σε «Ερυθρό Στρατό», αντί του καθιερωμένου «Κόκκινος Στρατός». Τόσο πολύ παραξένεψε, που μπέρδεψε και τον εργαζόμενο της ΕΡΤ που έφτιαχνε τα σουπεράκια και τον οδήγησε στην κωμική γκάφα να γράψει για… Ερυθρό Σταυρό που απελευθέρωσε το Άουσβιτς.

(Στο Διαδίκτυο, όπου έγινε ένα μικρό πάρτι, κυκλοφόρησαν και μιμίδια με τη γνωστή φωτογραφία του φαντάρου να υψώνει στο Ράιχσταγκ όχι τη σημαία με το σφυροδρέπανο αλλά τη σημαία του Ερυθρού Σταυρού!)

Θα μου πείτε, είναι λάθος να πούμε για «Ερυθρό Στρατό»; Όχι, τυπικά λάθος δεν είναι, απλώς είναι ασυνήθιστο, παρόλο που ερυθρός και κόκκινος είναι το ίδιο πράγμα, με διαφορά ύφους και επιπέδου λογιότητας. Λέμε Ερυθρός Σταυρός και όχι Κόκκινος Σταυρός. Στην περίπτωση του Κόκκινου Στρατού βέβαια δεν υπάρχει επίσημη ελληνική ονομασία, αφού πρόκειται για μεταφρασμένο όρο, αλλά και πάλι το Κόκκινος Στρατός είναι το συχνότερο, όπως και για τη σέρβικη ομάδα έχει επικρατήσει να τη λέμε Ερυθρός Αστέρας και όχι Κόκκινος Αστέρας ή λέγαμε για Ερυθρές Ταξιαρχίες και όχι για Κόκκινες. Για να πάμε και σε απλά δίλεκτα και όχι ονομασίες, λέμε π.χ. κόκκινες γραμμές και όχι ερυθρές γραμμές, κόκκινα δάνεια και όχι ερυθρά δάνεια.

Νομίζω πως ο κ. Μητσοτάκης κατέφυγε στη λογιότερη μορφή για ευπρεπισμό και εξουδετέρωση της οξύτητας που κουβαλάει η λέξη «κόκκινος» -ένα είδος ευφημισμού· ξέρουμε άλλωστε πως η καθαρεύουσα προσφέρεται για ευφημισμό. Αλλά, είπαμε, δεν είναι λάθος.

Όχι μόνο δεν είναι λάθος, αλλά και ο όρος «Ερυθρός Στρατός» σποραδικά χρησιμοποιείται στην εποχή μας και καταγράφεται, ως δεύτερος όρος, στο Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας.

Κάποιοι βρήκαν ότι στο ταξιδιωτικό έργο του Καζαντζάκη «Ρουσία» γίνεται αναφορά σε Ερυθρό Στρατό, αλλά στη δεκαετία του 1920 ήταν πολύ συχνότερη αυτή η ονομασία -βλέπουμε εδώ το απόσπασμα του Ριζοσπάστη:

Βλέπετε, στη δεκαετία του 1920, ο Ριζοσπάστης γραφόταν σε απλή καθαρεύουσα [το ξέρω ότι χρωστάω άρθρο για το θέμα αυτό], οπότε έγραφε για «ερυθρό στρατό» όπως έγραφε και «ηδυνήθην να λάβω πληροφορίας». Δεν είναι κριτήριο αυτό για το σήμερα.

Αλλά, όπως είπα, και σήμερα χρησιμοποιείται σποραδικά η ονομασία «Ερυθρός Στρατός» και μάλιστα όχι μόνο από συντηρητικούς αλλά και από (ιδιόρρυθμους έστω) κομμουνιστές, ή τουλάχιστον έχει χρησιμοποιηθεί από τη Λιάνα Κανέλλη, η οποία σε αγόρευσή της στη Βουλή είπε για «Ερυθρό Στρατό και Ερυθρά Πλατεία» -ενώ την πασίγνωστη πλατεία της Μόσχας οι περισσότεροι τη λέμε Κόκκινη Πλατεία. Αλλά και ο ίδιος ο Ριζοσπάστης έχει, μετρημένες στα δάχτυλα πάντως, αναφορές σε «Ερυθρό Στρατό«.

Κι έτσι, ενώ δεν είναι λάθος η αναφορά σε «Ερυθρό Στρατό», δεν παύει να ξενίζει -τόσο ώστε να σχολιαστεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και να μου δώσει αφορμή να γράψω σχεδόν 500 λέξεις.

Αλλά δεν θα τελειώσω εδώ. Αφού κάναμε την αρχή, ας κοκκινολογήσουμε ή ας ερυθρολογήσουμε. Παίρνω υλικό από ένα παλιότερο άρθρο, και προσθέτω κι άλλα.

Ποιήματα για τον Στάλιν

Την Τρίτη που μας πέρασε συμπληρώθηκαν 66 χρόνια από τον θάνατο του Ιωσήφ Στάλιν, του ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης που σύνδεσε το όνομά του με την οικοδόμηση του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ, με τη συντριβή του φασισμού και του ναζισμού στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά και με εγκλήματα, εκκαθαρίσεις της παλιάς φρουράς των μπολσεβίκων και παραβιάσεις της σοσιαλιστικής νομιμότητας και με το φαινόμενο που ονομάστηκε προσωπολατρία και που δύσκολα συμβιβάζεται με το απελευθερωτικό όραμα του κομμουνισμού.

Ο Στάλιν πέθανε πριν απο 66 χρονια, αλλά το όνομά του ακούγεται ολοένα και περισσότερο στις μέρες μας, πολύ περισσότερο απ’ όσο ακουγόταν π.χ. στη δεκαετία του 1980. Αφενός ακούγεται πολύ επειδή το ΚΚΕ έχει ας πούμε αποκαταστήσει το όνομά του, έχει επανεκδώσει τα έργα του και τον τιμά μέσα από τα έντυπά του, σε αντίθεση με το ΚΚΕ της περιόδου Φλωράκη, κατά την οποια ο Ριζοσπάστης σπανιότατα εκανε λόγο για τον Στάλιν.

Κυρίως όμως ο Στάλιν και ο σταλινισμός ακούγεται σαν σκιάχτρο, από τους αντίπαλους της αριστεράς, που τον χρησιμοποιούν για να συκοφαντήσουν συλλήβδην την αριστερά για ανελεύθερη, αυταρχική και αιμοβόρα. Βέβαια, όταν όλοι οι καταπιεστές και οι απατεώνες της εποχής μας χρησιμοποιούν τον Στάλιν με τον τρόπο αυτό, κάθε τίμιος άνθρωπος αισθάνεται τον πειρασμό να συμπεράνει πως δεν θα ήταν και τόσο κακός ο σύντροφος με το μουστάκι.

Σήμερα όμως είναι Κυριακή, μέρα λογοτεχνίας. Οπότε, σκέφτομαι πως δεν θα ήταν κακή ιδέα να δούμε μερικά ποιήματα που γράφτηκαν για τον Στάλιν.

Το έναυσμα μού το έδωσε ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, που έγραψε προχτές επιφυλλίδα, ακριβώς, με τίτλο «Πέθανε ή δεν πέθανε ο Στάλιν;» στην οποία αναφέρεται περιπαιχτικά στα ποιήματα που έγραψαν μεγάλοι ποιητές, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Πάμπλο Νερούδα και ο Ραφαέλ Αλμπέρτι, για τον θάνατο του Στάλιν. Οπότε, σκέφτηκα να δώσω στον κύριο Τάκη την ευκαιρία να ειρωνευτεί και άλλα ονόματα της ελληνικής λογοτεχνίας.

Το ποίημα του Γιάννη Ρίτσου για τον θάνατο του Στάλιν είναι πασίγνωστο χωρίς κανείς να το έχει διαβάσει, κυκλοφορεί σε διάφορα σημεία του Διαδικτύου, αν και απ’ όσο ξέρω ο ποιητής δεν το συμπεριέλαβε σε κάποιο βιβλίο του. Υπάρχει, για παράδειγμα, εδώ, αλλά δεν ξέρω αν είναι ολόκληρο.

Λιγότερο γνωστό είναι το ποίημα που έγραψε με την ίδια ευκαιρία ο Τάσος Λειβαδίτης. Είναι λιγότερο γνωστό επειδή ο Λειβαδίτης μετά τη μεταπολίτευση δεν ήταν χρήσιμος στόχος. Ο Ρίτσος ήταν στόχος, που είχε ταχθεί με το ΚΚΕ, που, αντίστροφα απ’ό,τι τώρα, ήταν το πιο ενοχλητικό κόμμα της Αριστεράς.

Το ποίημα δημοσιεύτηκε στην Αυγή την Κυριακή 8 Μαρτίου 1953. Δεν το βρήκα ολόκληρο κάπόυ, οπότε το παραθέτω σε μορφή εικόνας:

Δυο σοβιετικοί συγγραφείς στη Νέα Υόρκη (η Ranele μεταφράζει Ιλφ και Πετρόφ)

Πριν από κάμποσο καιρό είχα παρουσιάσει στο ιστολόγιο ένα εύθυμο διήγημα των αγαπημένων μου σοβιετικών σατιρικών συγγραφέων Ηλία Ιλφ και Ευγενίου Πετρόφ, το «Ένας σοβιετικός ροβινσώνας«. Στα σχόλια της συζήτησης εκείνης θα βρείτε και ένα διήγημα που περιέχει τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις των Ιλφ και Πετρόφ από την Ελλάδα.

Όπως είχα γράψει παλιότερα, ο Ιλφ και ο Πετρόφ έδωσαν τους δίδυμους ήλιους της σοβιετικής σάτιρας, τα εξαιρετικά μυθιστορήματα «Οι δώδεκα καρέκλες» και «Το χρυσό μοσχάρι». Στο πρώτο, λίγα χρόνια μετά την επανάσταση, ο αριστοκράτης Βορομπιάνινοφ αναζητά έναν θησαυρό που είναι κρυμμένος σε μία από τις δώδεκα καρέκλες της πάμπλουτης θείας του. Συνεταιρίζεται με τον γοητευτικό απατεώνα Οστάπ Μπέντερ, και αφού διατρέξουν τη μισή Σοβιετική Ένωση βρίσκουν -ή δεν βρίσκουν- τον θησαυρό. Στο «Χρυσό μοσχάρι» ο Οστάπ είναι αρχηγός μιας μικρής σπείρας απατεώνων που αναζητούν έναν σοβιετικό εκατομμυριούχο -και πάλι, τον βρίσκουν αλλά… Η συνέχεια επί της οθόνης, θα έλεγα, αφού κάποτε θα παρουσιάσω τα κλασικά αυτά έργα.

Και τα δυο ονόματα είναι ψευδώνυμα, ο Ιλφ λεγόταν Φάινζιλμπεργκ, ο Πετρόφ: Κατάγιεφ -αδελφός του είναι ο γνωστός συγγραφέας Βαλεντίν Κατάγιεφ. Γεννημένοι κι οι δυο στην Οδησσό, στο Χρυσό Μοσχάρι την αποκαλούν Τσερνομόρετς αν θυμάμαι καλά, κι έχουν κι έναν Έλληνα, τον Βαλιάδη, στην παρέα των γέρων με τα πικέ γιλέκα. Ο Ιλφ πέθανε από φυματίωση το 1937, τον Πετρόφ τον ρίξαν οι Γερμανοί το 1942, όταν, πολεμικός ανταποκριτής, επέστρεφε αεροπορικώς από την πολιορκημένη Σεβαστούπολη.

Τα δυο τους μυθιστορήματα γνώρισαν αξεπέραστη αποδοχή από το αναγνωστικό κοινό και πλούτισαν τη ρωσική γλώσσα με κάμποσες παροιμιώδεις εκφράσεις.

Από τότε που διάβαζα, νέος, τις Δώδεκα καρέκλες και το Χρυσό μοσχάρι, είχα μάθει ότι οι δυο συγγραφείς, πέρα από αμέτρητα διηγήματα, είχαν επίσης γράψει ένα ακόμα βιβλίο μαζί, τη «Μονώροφη Αμερική», ταξιδιωτικές εντυπώσεις από την επίσκεψή τους στις ΗΠΑ στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Μέσα στα απειράριθμα σχέδια που κάνει κανείς σε νεαρή ηλικία, είχα κι εγώ το σχέδιο να βρω, να διαβάσω, να μεταφράσω ή να αναθέσω τη μετάφραση και να εκδώσω το βιβλίο αυτό.

Σήμερα έρχομαι κοντά στην κατά κάποιο τρόπο εκπλήρωση εκείνου του νεανικού σχεδίου. Η φίλη μας η Ranele, που αρκετές φορές μάς έχει δώσει μεταφράσεις της από τα ρωσικά (παράδειγμα) μού έστειλε πριν από λίγο καιρό μεταφρασμένα τα πέντε πρώτα κεφάλαια της Μονώροφης Αμερικής, του βιβλίου των Ιλφ και Πετρόφ και εδώ σας παρουσιάζω το δεύτερο κεφάλαιο, το πρώτο βράδυ των συγγραφέων στη Νέα Υόρκη. Δεν διάλεξα το πρώτο κεφάλαιο, επειδή περιγράφει το (πολυήμερο) ταξίδι με το υπερωκεάνειο Νορμανδία κι έτσι δεν αναφέρεται στις ΗΠΑ.

Ο Ιλφ και ο Πετρόφ έμειναν στις Ηνωμένες Πολιτείες 10 εβδομάδες και τις διέσχισαν με αυτοκίνητο, μεταξύ άλλων πάνω στον θρυλικό αυτοκινητόδρομο 66, φτάνοντας ως τη Δυτική Ακτή. Δημοσίευσαν τις εντυπώσεις τους στο περιοδικό Ογκανιόκ, με φωτογραφίες σαν κι αυτή, από τη μηχανή Λάικα του Πετρόφ. Το βιβλίο εκδόθηκε, όπως είπαμε, το 1936 και ήταν το κύκνειο άσμα του συγγραφικού διδύμου, αφού ο Ιλφ πέθανε τον επόμενο χρόνο.

Η Ranele μού έστειλε τις μεταφράσεις της σε δίστηλη μορφή, αντικριστά με το πρωτότυπο, αλλά προτίμησα να παρουσιάσω εδώ μόνο το ελληνικό κείμενο, αφού, κακά τα ψέματα, η δίστηλη παρουσίαση ελάχιστους αναγνώστες θα ενδιέφερε, τους ρωσομαθείς μόνο. Όμως, επειδή στο ιστολόγιο έχουμε και ρωσομαθείς, αρκετούς μάλιστα, μπορούν να βρουν τη ρωσική μετάφραση εδώ, ή, ακόμα καλύτερα, την αντικριστή παρουσίαση σε δίστηλο, εδώ.

Η Ρανέλε είναι Ρωσίδα που ζει στην Ελλάδα, οπότε η ελληνική δεν είναι η μητρική της γλώσσα. Μπορεί να έχουν ξεφύγει μεταφραστικά λάθη ή κάποιες αδέξιες χρήσεις. Έκανα κι εγώ μερικές διορθώσεις στο κείμενό της.

 

Κεφάλαιο Β΄. Το πρώτο βράδυ στη Νέα Υόρκη

Η αίθουσα του τελωνείου της αποβάθρας «Γαλλικές Γραμμές» ήταν τεράστια. Ψηλά κάτω από την οροφή κρέμονταν μεγάλα σιδερένια γράμματα του λατινικού αλφαβήτου. Ο κάθε επιβάτης έπιανε θέση κάτω από το γράμμα με το οποίο ξεκινούσε το επίθετό του. Εδώ πέρα θα κατέφθαναν από το πλοίο οι βαλίτσες του και εδώ πέρα θα περνούσαν κιόλας από τον έλεγχο.

Οι φωνές των άρτι αφιχθέντων και αυτών που τους υποδέχονταν, τα γέλια και τα φιλιά αντηχούσαν μες στην αίθουσα, οι απογυμνωμένες σωληνώσεις και οι παροχές της οποίας την έκαναν να μοιάζει με πτέρυγα εργοστασίου που κατασκευάζει τουρμπίνες.

Δεν είχαμε ειδοποιήσει κανέναν για την άφιξή μας, συνεπώς δεν μας περίμενε κανείς. Στριφογυρίζαμε κάτω από τα γράμματά μας περιμένοντας τον υπάλληλο του τελωνείου. Επιτέλους εκείνος κατέφτασε. Ήταν ένας ήρεμος και διόλου βιαστικός άνθρωπος. Δεν τον άγχωνε καθόλου το γεγονός ότι είχαμε διασχίσει ολόκληρο τον ωκεανό για να του δείξουμε τις βαλίτσες μας. Εκείνος από ευγένεια μόλις που ακούμπησε με τα ακροδάχτυλά του την απάνω στρώση των ρούχων μας χωρίς καν να μπει σε κόπο να κοιτάξει τίποτα άλλο. Ύστερα έβγαλε τη γλώσσα του, μια εντελώς συνηθισμένη, σαλιωμένη γλώσσα, που δεν ήταν εξοπλισμένη με κάποιον ειδικό μηχανισμό, σάλιωσε δύο μεγάλες ετικέτες και τις κόλλησε πάνω στις βαλίτσες μας.

Είχε βραδιάσει όταν επιτέλους τελειώσαμε με τις διατυπώσεις. Ένα λευκό ταξί με τρία αναμμένα φωτάκια στην οροφή, που έμοιαζε με παλιομοδίτικη άμαξα, μας πήγαινε στο ξενοδοχείο. Στην αρχή μας βασάνιζε η σκέψη ότι λόγω της απειρίας μας επιβιβαστήκαμε σε ένα απαρχαιωμένο, της κακιάς ώρας ταξί, ότι φαινόμαστε γελοίοι σαν τους επαρχιώτες. Μα κοιτάζοντας δειλά δειλά από το παράθυρο, είδαμε ότι προς όλες τις κατευθύνσεις έτρεχαν αυτοκίνητα με τα ίδια γελοία φαναράκια που υπήρχαν και στο δικό μας ταξί. Τότε μονάχα ηρεμήσαμε λιγάκι. Μόνο αργότερα καταλάβαμε ότι τα φαναράκια στην οροφή καθιερώθηκαν ώστε τα ταξί να ξεχωρίζουν πιο πολύ ανάμεσα σε εκατομμύρια άλλα αυτοκίνητα. Για τον ίδιο λόγο τα ταξί βάφονταν στα πιο χτυπητά χρώματα – πορτοκαλί, καναρινί, λευκό.

Η προσπάθειά μας να απολαύσουμε την πόλη της Νέας Υόρκης από το ταξί απέτυχε. Διασχίζαμε αρκετά μουντούς και σκοτεινούς δρόμους. Πού και πού κάτι βρυχιόταν διαβολεμένα κάτω απ΄τα πόδια μας, πού και πού κάτι βροντούσε πάνω από τα κεφάλια μας. Όταν σταματούσαμε στα φανάρια, τα φτερά των αυτοκινήτων που βρίσκονταν δίπλα μας μάς έκρυβαν όλη τη θέα. Ο οδηγός είχε γυρίσει κάμποσες φορές προς τα πίσω για να ξαναρωτήσει τη διεύθυνση. Προφανώς τον προβλημάτιζαν τα Αγγλικά που μιλούσαμε. Κάποιες φορές μας κοίταζε ενθαρρυντικά και στο πρόσωπό του διάβαζες: «Δεν πειράζει, δε θα χαθείτε! Στη Νέα Υόρκη κανείς δε χάνεται».

Τα τριάντα δύο πατώματα του τούβλινου ξενοδοχείου μας ορθώνονταν για να καρφωθούν μες στον κοκκινωπό νυχτερινό ουρανό.

Όσην ώρα συμπληρώναμε τις σύντομες κάρτες εγγραφής, δύο άτομα από το προσωπικό του ξενοδοχείου φύλαγαν με αφοσίωση τις αποσκευές μας. Ένας από αυτούς είχε περασμένο στο λαιμό του έναν αστραφτερό κρίκο με το κλειδί του δωματίου που είχαμε επιλέξει. Το ασανσέρ μας ανέβασε ως τον εικοστό έβδομο όροφο. Ήταν ένα ευρύχωρο και ήσυχο ασανσέρ ενός ξενοδοχείου ούτε πολύ παλιού ούτε πολύ καινούργιου, ούτε πολύ ακριβού, και δυστυχώς, ούτε πολύ φτηνού.

Το δωμάτιό μας μάς άρεσε, μα δεν το πολυεξερευνήσαμε. Βιαζόμασταν να βγούμε έξω, να παραδοθούμε στην πόλη και στους θορύβους της. Οι κουρτίνες στα παράθυρα ανέμιζαν από τη φρεσκάδα της θαλασσινής αύρας. Αφήσαμε τα πανωφόρια μας στον καναπέ, βγήκαμε τρέχοντας στο στενό διάδρομο, στρωμένο με τη χρωματιστή μοκέτα. και το ασανσέρ με ένα απαλό τρίξιμο μας πήγε προς τα κάτω. Κοιταχτήκαμε μεταξύ μας με νόημα. Πράγματι ήταν ένα σπουδαίο γεγονός! Για πρώτη φορά στη ζωή μας θα πηγαίναμε βόλτα στη Νέα Υόρκη.

Μια λεπτή, σχεδόν διαφανής αστερόεσσα κυμάτιζε πάνω από την είσοδο του ξενοδοχείου μας. Στο δρόμο απέναντι ορθωνόταν το γυαλιστερό παραλληλεπίπεδο του ξενοδοχείου «Γουόλντορφ-Αστόρια». Σε τουριστικά προσπέκτους παρουσιαζόταν ως το καλύτερο ξενοδοχείο του κόσμου. Τα παράθυρα του «καλύτερου του κόσμου» έλαμπαν εκτυφλωτικά και πάνω στην είσοδο κυμάτιζαν όχι μία, μα δύο εθνικές σημαίες. Πάνω στο πεζοδρόμιο, κοντά στο κράσπεδο κείτονταν φρέσκα τεύχη εφημερίδων. Οι περαστικοί έσκυβαν, έπαιρναν τη «Νιου Υορκ Τάιμς» ή την «Γκέραλντ Τριμπιούν» [χαρακτηριστική ρωσική προφορά του δασέος H – ν.σ.] και έβαζαν κάτω δίπλα στις εφημερίδες δυο σεντς. Ο εφημεριδοπώλης είχε πάει κάπου. Οι εφημερίδες συγκρατούνταν στο πεζοδρόμιο με ένα κομμάτι τούβλο με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι γριές Μοσχοβίτισσες που πουλούν εφημερίδες σε καφασωτά κιόσκια.  Στις γωνίες που σχημάτιζε η διασταύρωση ήταν τοποθετημένοι οι κυλινδρικοί κάδοι απορριμμάτων. Μέσα από τον έναν έβγαινε μια τεράστια γλώσσα φλόγας. Προφανώς κάποιος είχε πετάξει μέσα ένα μισοσβησμένο αποτσίγαρο και τα σκουπίδια της Νέας Υόρκης, που αποτελούνται κατά κύριο λόγο από εφημερίδες, αμέσως έπιασαν φωτιά. Οι γυαλιστεροί τοίχοι του «Γουόλντορφ –Αστόρια» αντιφέγγιζαν τις ανήσυχες κόκκινες φλόγες. Οι περαστικοί χαμογελούσαν  σχολιάζοντάς καθοδόν το γεγονός. Ένας αστυνομικός με πρόσωπο αποφασιστικό ήδη κατευθυνόταν στο σημείο του συμβάντος. Καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι το ξενοδοχείο μας δεν κινδύνευε από τη φωτιά, προχωρήσαμε παρακάτω.

Και τότε μας συνέβη κάτι δυσάρεστο. Είχαμε κατά νου να περπατάμε αργά κοιτάζοντας προσεκτικά δεξιά αριστερά, ας το πούμε, μελετώντας, παρατηρώντας, ρουφώντας και ούτω καθεξής. Μα η Νέα Υόρκη δεν είναι από εκείνες τις πόλεις όπου οι άνθρωποι κινούνται αργά. Γύρω μας οι άνθρωποι δεν περπατούσαν, μα έτρεχαν. Οπότε κι εμείς βαλθήκαμε να τρέχουμε. Και από κει και πέρα δεν μπορούσαμε να σταματήσουμε. Στη Νέα Υόρκη μείναμε για ένα μήνα και όλον τον καιρό κάπου τρέχαμε σαν παλαβοί, έχοντας τόσο σοβαρή και πολυάσχολη έκφραση που θα μας ζήλευε κι ο ίδιος ο Τζον Πίερποντ  Μόργκαν τζούνιορ. Με τέτοιους ρυθμούς θα είχε βγάλει γύρω στα εξήντα εκατομμύρια δολάρια εκείνο το μήνα.

Έτσι λοιπόν βαλθήκαμε να τρέχουμε κι εμείς. Είχαμε προσπεράσει τρέχοντας τις φωτεινές επιγραφές που έγραφαν: «Καφετέρια», ή «Γιουνάιτεντ σίγκαρε», ή «Ντραγκ –σόδα», ή κάτι άλλο το ίδιο ελκυστικό, μα προς το παρόν ακατανόητο. Έτσι τρέχοντας φτάσαμε μέχρι την 42^ή οδό και κει σταματήσαμε.

Στις βιτρίνες των καταστημάτων της 42^ής οδού ο χειμώνας βρισκόταν στο ζενίθ. Σε μια βιτρίνα είχαν στηθεί επτά κομψές κέρινες κυρίες με ασημιά πρόσωπα. Όλες τους ήταν ντυμένες με πολυτελέστατες γούνες από αστραχάν και έριχναν η μία στην άλλη ματιές όλο μυστήριο. Στη διπλανή βιτρίνα είχε μια ντουζίνα τέτοιες κυρίες που φορούσαν αθλητικές φόρμες και στηρίζονταν σε μπαστούνια του σκι. Τα μάτια τους ήταν μπλε, τα χείλη κόκκινα ενώ τα αφτιά ροζ. Σε άλλες βιτρίνες υπήρχαν νεαρά ανδρικά μανεκέν με γκρίζα μαλλιά ή περιποιημένοι κέρινοι κύριοι ντυμένοι με οικονομικά, πλην όμως απίστευτα κομψά κοστούμια. Παρόλα αυτά εμείς δε δίναμε την παραμικρή σημασία σε όλη αυτή την εμπορική πανδαισία. Την προσοχή μας την τράβηξε κάτι άλλο.

Σε όλες τις μεγαλουπόλεις του κόσμου πάντα μπορείς να βρεις ένα μέρος όπου οι άνθρωποι παρατηρούν το φεγγάρι με το τηλεσκόπιο. Εκεί, στη 42^η οδό επίσης υπήρχε ένα τηλεσκόπιο που ήταν εγκαταστημένο πάνω σε ένα όχημα.

Το τηλεσκόπιο ήταν στραμμένο προς τον ουρανό. Το χειριζόταν ένας απλοϊκός άνθρωπος ίδιος με εκείνους που μπορείς να βρεις δίπλα στο τηλεσκόπιο είτε στην Αθήνα είτε στη Νάπολη είτε στην Οδησσό. Είχε την ίδια δυσαρεστημένη όψη που έχουν όλοι οι χειριστές των υπαίθριων τηλεσκοπίων σε όλον τον κόσμο.

Το φεγγάρι φαινόταν ανάμεσα σε δύο κτίρια εξήντα ορόφων. Κι όμως ένας περίεργος που κόλλησε στο σωλήνα του τηλεσκοπίου δεν κοίταζε το φεγγάρι, μα σημάδευε πολύ πιο πάνω από αυτό, – κοίταζε λοιπόν, την κορυφή του «Εμπάιρ Στέιτ Μπίλντινγκ», ενός κτιρίου εκατόν δύο ορόφων. Στο φως του φεγγαριού η ατσαλένια κορυφή του «Εμπάιρ» φαινόταν λες και ήταν χιονισμένη. Πιανόταν η ψυχή σου στη θέα ενός μεγαλόπρεπου, λιτού και επιβλητικού κτιρίου που λαμποκοπούσε σαν παγοκολόνα. Καθόμασταν πολλή ώρα εκεί πέρα με σηκωμένα πάνω τα κεφάλια μας. Οι ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης εμπνέουν ένα αίσθημα περηφάνιας για τους ανθρώπους της επιστήμης και του μόχθου που έχουν χτίσει αυτά τα επιβλητικά κτίρια. Βραχνιασμένα ξεφώνιζαν οι εφημεριδοπώλες. Και κάθε φορά που το έδαφος έτρεμε κάτω από τα πόδια μας,  από τις σχάρες του πεζοδρομίου σαν από κάνα μηχανοστάσιο έφερνε το ζεστό αέρα. Όλα έδειχναν ότι κάτω από τη γη έτρεχε η αμαξοστοιχία του νεοϋορκέζικου μετρό, του σάμπγουει δηλαδή, όπως το αποκαλούσαν εκεί.

Μέσα από κάποια φρεάτια του οδοστρώματος καλυμμένα με στρόγγυλα μαντεμένια καπάκια αναδυόταν ο ατμός. Για πολλή ώρα δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε από πού έβγαινε αυτός ο ατμός. Πάντως τα κόκκινα φώτα των διαφημίσεων τού προσέδιδαν μια φαντασμαγορική όψη σαν σε παράσταση όπερας. Φαινόταν λες και από στιγμή σε στιγμή θα άνοιγε το φρεάτιο και από κει θα αναδυόταν ο Μεφιστοφελής και αφού πρώτα θα έβηχε για να καθαρίσει το λαιμό του αμέσως μετά θα άρχιζε να τραγουδά με φωνή βαρύτονου την άρια απ’ την όπερα του «Φάουστ»: «Έχω σπαθί, φορώ καπέλο με φτερό, το βαλάντιο μου είναι παχυλό και είμαι τυλιγμένος σε έναν πολύτιμο μανδύα».

Εμείς και πάλι βαλθήκαμε να τρέχουμε μπροστά έχοντας ξεκουφαθεί από τα ξεφωνητά των εφημεριδοπωλών. Εκείνοι ωρύονται τόσο δυνατά που σύμφωνα με την έκφραση του Λεσκώφ [Ρώσος διηγηματογράφος], μετά χρειάζεται να φτυαρίζεις επί μια βδομάδα σερί  για να απομακρύνεις τούτη τη φωνή απ΄τ΄αφτιά σου.

Δεν μπορείς να πεις ότι ο φωτισμός της 42^ης οδού ήταν μέτριος. Παρ΄όλα αυτά το Μπρόντγουεϊ, φωταγωγημένο με εκατομμύρια, μπορεί και δισεκατομμύρια ηλεκτρικά λαμπιόνια, γεμάτο από περιστρεφόμενες και χοροπηδητές διαφημίσεις φτιαγμένες από χιλιόμετρα χρωματιστών σωλήνων νέον, εμφανίστηκε μπροστά μας το ίδιο αναπάντεχα με τη Νέα Υόρκη η οποία είχε αναδυθεί ενώπιον μας μέσα απ΄ την απέραντη ερημιά του Ατλαντικού ωκεανού.

Καθόμασταν πάνω στην πιο δημοφιλή διασταύρωση των ΗΠΑ, εκεί που διασταυρώνεται η 42^η οδός με το Μπρόντγουεϊ. Μπροστά μας ανοιγόταν «ο μέγας λαμπερός δρόμος», όπως τιμητικά αποκαλείται από τους Αμερικανούς το Μπρόντγουεϊ,.

Εδώ ο ηλεκτρισμός έχει υποβιβαστεί (ή έχει αναχθεί, αν θέλετε) στο επίπεδο ενός εκπαιδευμένου ζώου του τσίρκου. Εδώ τον ανάγκασαν να χορεύει, να κάνει τσαλιμάκια, να υπερπηδά τα εμπόδια, να ανοιγοκλείνει τα ηλεκτρικά του μάτια. Τον ήσυχο ηλεκτρισμό του Έντισον τον έχουν μετατρέψει σε θαλάσσιο λέοντα από το τσίρκο του Ντούροβ [διάσημος σοβιετικός εκπαιδευτής ζώων -ν.σ.] που πιάνει με τη μουσούδα του το τόπι, κάνει τον ζογκλέρ, παριστάνει τον πεθαμένο, ανασταίνεται, εκτελεί οτιδήποτε τον προστάξουν. Η παρέλαση των ηλεκτρικών φώτων δεν σταματάει ποτέ. Τα φώτα των διαφημίσεων ανάβουν, περιστρέφονται και σβήνουν ώστε αμέσως μετά να λάμψουν και πάλι, τα γράμματα μεγάλα και μικρά, πράσινα και κόκκινα, χωρίς σταματημό περνάνε φευγαλέα ώστε μετά από ένα δευτερόλεπτο να επιστρέψουν και να ξαναρχίσουν το τρελό τους τρεχαλητό.

Στο Μπρόντγουεϊ βρίσκονται συγκεντρωμένα  τα θέατρα, οι κινηματογράφοι και οι χορευτικές λέσχες της πόλης. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι κινούνται στα πεζοδρόμια. Η Νέα Υόρκη είναι μια από τις ελάχιστες πόλεις του κόσμου όπου οι κάτοικοι βολτάρουν σε έναν συγκεκριμένο δρόμο. Οι είσοδοι των κινηματογράφων έχουν τόσα φώτα που αν κάποιος πρόσθετε ακόμα μια λάμπα, θα γινόταν έκρηξη από τον υπερβολικό φωτισμό και τα πάντα θα πήγαιναν κατά διαβόλου. Μα δεν υπάρχει μέρος να χωρέσεις αυτή τη λάμπα, δεν περισσεύει ούτε ένα τετραγωνικό εκατοστό στο χώρο. Οι εφημεριδοπώλες ξεσηκώνουν τέτοια ωρυγή που, για να απομακρύνεις τη φωνή τους θα χρειαζόσουν όχι μια βδομάδα, μα χρόνια εντατικού φτυαρίσματος. Ψηλά στον ουρανό, σ΄έναν από τους αναρίθμητους ορόφους του ουρανοξύστη «Παραμάουντ», λάμπει ένα ηλεκτρικό ρολόι. Δεν βλέπεις ούτε τα αστέρια ούτε το φεγγάρι. Το φως από τις διαφημίσεις θαμπώνει τα πάντα γύρω τους. Τα αυτοκίνητα τρέχουν σιωπηλά. Στις βιτρίνες ανάμεσα σε καρό γραβάτες περιστρέφονται, κάνουν ακόμα και τούμπες, οι μικρές φωτιζόμενες ταμπελίτσες με τις τιμές. Είναι πια κάτι σαν μικροοργανισμοί μέσα στο σύμπαν του ηλεκτρισμού του Μπρόντγουεϊ. Ανάμεσα σε όλη αυτή την τρομερή φασαρία ένας ήρεμος ζητιάνος παίζει το σαξόφωνό του. Ένας κύριος με ημίψηλο κατευθύνεται στο θέατρο συνοδεύοντας μια κυρία που φορά μια βραδινή τουαλέτα με ουρά. Σαν υπνοβάτης κινείται ένας τυφλός με το σκύλο-οδηγό του. Μερικοί νεαροί σουλατσάρουν ασκεπείς. Είναι της μόδας. Κάτω από τα φανάρια γυαλίζουν τα γλειμμένα τους μαλλιά. Ο αέρας μυρίζει πούρα, και φτηνά και ακριβά.

Με το που σκεφτήκαμε το πόσο μακριά βρισκόμασταν εκείνη τη στιγμή από τη Μόσχα, μας περιέλουσαν τα φώτα του κινηματογράφου «Καμέο» όπου προβαλλόταν η σοβιετική ταινία «Ο νέος Γκιούλιβερ».

Η παλίρροια του Μπρόντγουεϊ μας παρέσυρε κάμποσες φορές μπρος πίσω και τέλος μας ξέβρασε σε έναν παράλληλο δρόμο.

Δεν είχαμε μάθει ακόμα τίποτα για την πόλη. Γι΄αυτό δε συγκρατήσαμε τα ονόματα των δρόμων. Θυμόμαστε μονάχα ότι βρισκόμασταν κάπου κάτω από μια σιδηροδρομική γέφυρα. Δίπλα περνούσε ένα λεωφορείο κι εμείς δίχως δεύτερη σκέψη με έναν πήδο βρεθήκαμε μέσα.

Ακόμα και ύστερα από πολλές ημέρες, όταν πια μάθαμε να προσανατολιζόμαστε μες στη δίνη της Νέας Υόρκης, δεν μπορούσαμε να θυμηθούμε πού μας είχε πάει εκείνο το λεωφορείο την πρώτη μας βραδιά μες στην πόλη. Μας φάνηκε ότι ήταν η Τσάινα Τάουν της Νέας Υόρκης. Μπορεί όμως να ήταν και η Μικρή Ιταλία ή ακόμα και η εβραϊκή συνοικία.

Βαδίζαμε σε στενούς βρόμικους δρόμους. Όχι, το ηλεκτρικό εδώ ήταν από τα συνηθισμένα, δεν ήταν εκπαιδευμένο. Εξέπεμπε ένα μουντό φως και δεν χοροπηδούσε καθόλου. Ένας πελώριος αστυνομικός καθόταν ακουμπώντας στον τοίχο ενός κτιρίου. Στο πηλίκιο πάνω από το φαρδύ και επιβλητικό του πρόσωπο έλαμπε το ασημένιο έμβλημα της πόλης της Νέας Υόρκης. Έχοντας προσέξει το δισταγμό με τον οποίο προχωρούσαμε στο δρόμο, εκείνος κατευθύνθηκε προς το μέρος μας, αλλά μιας και δεν τον ρωτήσαμε κάτι, πάλι στάθηκε κοντά στον τοίχο, ένας επιβλητικός και άψογος εκπρόσωπος των οργάνων της τάξης.

Από ένα κτίριο της κακιάς ώρας ακουγόταν μια άχρωμη, μονότονη ψαλμωδία. Ο άνθρωπος που καθόταν στην είσοδο μάς είπε ότι ήταν καταφύγιο για αστέγους, του Στρατού της Σωτηρίας.

-Ποιος μπορεί να διανυκτερεύσει εδώ μέσα;

-Οποιοσδήποτε. Κανείς δεν πρόκειται ούτε να του ζητήσει το επίθετό του ούτε να ενδιαφερθεί για τις δουλειές του και το παρελθόν του. Εδώ πέρα οι άστεγοι παίρνουν δωρεάν κλινοσκεπάσματα, καφέ και ψωμί. Το πρωί επίσης τους προσφέρουν δωρεάν καφέ και ψωμί. Ύστερα είναι ελεύθεροι να φύγουν. Η μόνη προϋπόθεση είναι η συμμετοχή τους στην εσπερινή και στην πρωινή προσευχή.

Η ψαλμωδία που ακουγόταν από το οίκημα μαρτυρούσε ότι εκείνη την ώρα εκτελείτο αυτή η μοναδική προϋπόθεση. Μπήκαμε μέσα.

Παλιά, πριν καμιά εικοσιπενταριά χρόνια μέσα σ΄αυτό το χώρο βρισκόταν ένα κινέζικο καπνιστήριο οπίου. Κάποτε λοιπόν ήταν ένα βρόμικο και σκοτεινό καταγώγιο. Από τότε ο χώρος αυτός είχε γίνει πιο καθαρός, αλλά έχοντας χάσει τον εξωτικό του χαρακτήρα δεν είχε γίνει λιγότερο ζοφερός. Στο υπερώο αυτού του παλιού καταγωγίου λάμβανε χώρα η προσευχή, κάτω βρισκόταν ο κοιτώνας. με γυμνούς τοίχους, γυμνό πέτρινο δάπεδο και ράντζα εκστρατείας από καραβόπανο. Ο αέρας μύριζε φτηνό καφέ και υγρασία· η τελευταία πάντα συνοδεύει την πάστρα νοσοκομείων και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Με άλλα λόγια, ήταν σαν να βλέπεις το έργο του Γκόρκι «Στο βυθό» σε αμερικανική σκηνοθεσία.

Σε μια άθλια σάλα, πάνω στους πάγκους που κατέβαιναν αμφιθεατρικά σε μια μικρή εξέδρα, κάθονταν κοκαλωμένοι καμιά διακοσαριά άστεγοι. Με το που τέλειωσε η ψαλμωδία, άρχισε το επόμενο νούμερο του προγράμματος.

Ανάμεσα στην αμερικανική εθνική σημαία που ήταν στημένη πάνω στην εξέδρα και τις βιβλικές περικοπές που κρέμονταν στους τοίχους πηδούσε σαν τον σαλτιμπάγκο ένας ροδομάγουλος γεροντάκος με μαύρο κοστούμι. Ο τύπος αυτός μιλούσε και χειρονομούσε με τέτοιο πάθος σάμπως ήθελε να πουλήσει κάτι. Στην πραγματικότητα αφηγούνταν τη διδακτική ιστορία της ζωής του για τη θεάρεστη μεταστροφή που του συνέβη όταν εκείνος απευθύνθηκε από τα βάθη της καρδιάς του στο θεό.

Ο ρήτορας είχε κάποτε υπάρξει αλήτης («ίδιος με σας, μάγκες μου, ένας αλήτης του κερατά !»), συμπεριφερόταν απαίσια, βλασφημούσε («φίλοι μου, θυμηθείτε τις συνήθειές σας!»), έκλεβε, -ναι, όλα αυτά δυστυχώς υπήρχαν στη ζωή του. Τώρα έχει ξεκόψει οριστικά με αυτά. Τώρα έχει δικό του σπίτι, ζει σαν καθωσπρέπει άνθρωπος («ο θεός μας δημιούργησε κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωση, έτσι δεν είναι;»). Πρόσφατα είχε αγοράσει και ραδιόφωνο. Και όλα αυτά τα απέκτησε μόνο και μόνο χάρη στη βοήθεια του θεού.

Ο γέρος αγόρευε με μεγάλη άνεση και προφανώς έδινε παράσταση για πολλοστή φορά, αν όχι για χιλιοστή. Κροτάλιζε με τα δάχτυλα, φορές ξεσπούσε σε δυνατό βραχνιασμένο γέλιο, έψελνε εκκλησιαστικά τροπάρια και επιτέλους ολοκλήρωσε το λογύδριό του λέγοντας με μεγάλο ενθουσιασμό:

-Ας ψάλουμε, αδέλφια!

Και πάλι ακούστηκε η ίδια μονότονη, βαρετή ψαλμωδία. Οι άστεγοι είχαν φριχτή όψη. Σχεδόν όλοι τους ήταν άνθρωποι μεγάλης ηλικίας. Αξύριστοι, με θαμπά μάτια, λικνίζονταν πάνω στους χοντροκομμένους πάγκους. Έψελναν υποτακτικά και τεμπέλικα. Κάποιοι δεν μπορούσαν να αντιπαλέψουν την κούραση της ημέρας και αποκοιμιόντουσαν.

Φανταστήκαμε πολύ ζωηρά τις περιπλανήσεις τους στα φριχτά μέρη της Νέας Υόρκης, τις μέρες που ξεροστάλιαζαν δίπλα σε γέφυρες και αποθήκες, ανάμεσα στα σκουπίδια, μέσα στην αιώνια ομίχλη της ανθρώπινης κατάπτωσης. Το να κάθεσαι μετά από αυτό στο καταφύγιο για αστέγους και να ψέλνεις ύμνους ήταν σκέτο βασανιστήριο.

Ύστερα μπροστά στο ακροατήριο εμφανίστηκε ένας τύπος που έχαιρε άκρας υγείας. Είχε μαβιά μύτη, όπως στο βοντεβίλ, και χαρακτηριστική φωνή καπετάνιου.

Φερόταν με μεγάλη ελευθεριότητα. Ξεκίνησε μια καινούργια ιστορία για την ωφέλεια της στροφής στο θεό. Αποδείχτηκε ότι και ο καπετάνιος υπήρξε κάποτε μεγάλος αμαρτωλός. Δεν είχε πολλή φαντασία και τελείωσε δηλώνοντας ότι τώρα χάρη στη θεϊκή βοήθεια και εκείνος απέκτησε ένα ραδιόφωνο.

Πάλι πιάστηκαν να ψέλνουν. Ο καπετάνιος κουνούσε τα χέρια του επιδεικνύοντας ουκ ολίγη μαεστρική εμπειρία. Διακόσιοι άνθρωποι καταρρακωμένοι απ΄τη ζωή πάλι άκουγαν αυτές τις ξεδιάντροπες κουταμάρες. Σ΄αυτούς τους φτωχούς ανθρώπους δεν πρότειναν δουλειά, τους πρότειναν το θεό, έναν θεό αμείλικτο και απαιτητικό σαν το διάβολο.

Οι άστεγοι δεν έφερναν αντίρρηση. Ο θεός με ένα φλιτζάνι καφέ και ένα ξεροκόμματο, πάει κι έρχεται. Ας ψάλουμε, αδέρφια, δοξάζοντας το θεό του καφέ!

Και τα λαρύγγια που για πενήντα χρόνια ξερνούσαν μονάχα ένα άθλιο βρισίδι, βάλθηκαν να μουγκρίζουν νυσταλέα δοξάζοντας τον Κύριο.

Συνεχίσαμε την περιπλάνησή μας βαδίζοντας ανάμεσα σε κάτι τρώγλες χωρίς να ξέρουμε πού βρισκόμασταν. Με σπίθες και μπουμπουνητά περνούσαν αστραπιαία οι συρμοί πάνω στις σιδερένιες γέφυρες του επίγειου σιδηρόδρομου. Νεαροί άντρες με ανοιχτόχρωμα καπέλα συνωστίζονταν έξω από φαρμακεία ανταλλάσσοντας μεταξύ τους σύντομες φράσεις. Οι τρόποι τους ήταν ίδιοι και απαράλλαχτοι με αυτούς των νεαρών που σύχναζαν στην οδό Κραχμάλναγια της Βαρσοβίας. Στη Βαρσοβία πιστεύουν ότι ένας τζέντλεμαν από την Κραχμάλναγια δεν είναι δα κάνα κελεπούρι. Στην καλύτερη περίπτωση θα είναι ένας κοινός κλέφτης, μπορεί όμως να είναι και κάτι πολύ χειρότερο.

Αργά τη νύχτα γυρίσαμε στο ξενοδοχείο. Δεν ήμασταν ούτε απογοητευμένοι ούτε ενθουσιασμένοι από τη Νέα Υόρκη, για την ακρίβεια ήμασταν αναστατωμένοι από το μέγεθος, τον πλούτο και τη φτώχεια της.

Η πτώση του Παρισιού, μυθιστόρημα του Ηλία Έρενμπουργκ

Παλιομοδίτης όπως είμαι, οι αγαπημενοι μου συγγραφείς ειναι επίσης παλαιοί -ένας απ’ αυτους ο σοβιετικός Ηλίας Έρενμπουργκ, που αποσπάσματα απο τα απομνημονεύματά του και από άλλα έργα του έχω ξαναβάλει στο ιστολόγιο.

Περνώντας προσφατα από το βιβλιοπωλείο της Σύγχρονης Εποχής είδα ότι εκδόθηκε, σε δύο τόμους και συνολικά 720 σελίδες, το μυθιστόρημα «Η πτωση του Παρισιού» του Ερενμπουργκ. Το πήρα και το διάβασα σχεδόν απνευστί -το ένιωθα πως θα μου άρεσε και δεν έπεσα έξω. Είχε βγει και παλιά από άλλον εκδοτικό οίκο, όμως τούτη η έκδοση της Συγχρονης Εποχής πρέπει να είναι φετινή (αν κάνω λάθος, διορθώστε).

Στην Πτώση του Παρισιού, ο Έρενμπουργκ δινει μια τοιχογραφία της Γαλλίας από το 1936 και τις εκλογές που έφεραν τη νικη του Λαϊκού Μετώπου έως το 1940 και την είσοδο των Γερμανών στο Παρίσι μετά τη συνθηκολόγηση. Ο Έρενμπουργκ, με διαφορά ο πιο δυτικός από τους Σοβιετικούς συγγραφείς, περιγράφει πράγματα που τα έζησε από πρώτο χέρι, αφού εκείνην την περίοδο ζούσε στο Παρίσι ως ανταποκριτής σοβιετικών εφημερίδων (αν και ειχε περάσει αρκετους μήνες και στην Ισπανία ως πολεμικός ανταποκριτής στον εκεί εμφύλιο· άλλωστε και η Ισπανία φιγουράρει στο μυθιστόρημα). Καθώς διάβαζα το μυθιστόρημα, εδώ κι εκεί αναγνώριζα σκηνές και φράσεις που τις είχε επίσης περιγράψει και αναφέρει ο Έρενμπουργκ, αν και κάπως διαφορετικά, στα απομνημονεύματά του.

Ειναι παραδοσιακό μυθιστόρημα, όπου παρελαύνουν δεκάδες ήρωες, οι περισσότεροι απ’ αυτους ζωγραφισμένοι πολύ πετυχημένα. Ο ίδιος ο Έρενμπουργκ, κρίνοντας το έργο του, έγραψε ότι «ορισμενοι ήρωες μού φαίνονται ζωντανοί, με τρεις διαστάσεις, άλλοι επίπεδοι, κατάλληλοι για πλακάτ» και συνεχίζει λέγοντας ότι κακώς έκανε αψεγάδιαστους τους «καλούς» (τον κομμουνιστή εργάτη Μισό ή Μιχιό, θα πούμε μετά, ή τη Ντενίζ). Πέτυχε όμως πολύ καλά τους ενδιάμεσους, σαν τον έξυπνο και ευαίσθητο καπιταλιστή Ντεσέρ. Ίσως ο πιο καλοσχεδιασμένος χαρακτήρας να είναι ο πολιτικός Τεσά, βουλευτής του ριζοσπαστικού κόμματος, που ξεκινάει από βουλευτής του Λαϊκού Μετωπου και καταλήγει υπουργός του Πετέν -ο συγγραφέας περιγράφει με μεγάλη επιτυχία και πολύ πειστικά την αλυσίδα των συμβιβασμών και των υποχωρήσεων.

Το βιβλίο έχει ενδιαφέρουσα ιστορία, την οποία δεν θα την πληροφορηθεί ο αναγνώστης της σπαρτιατικής έκδοσης της Σύγχρονης Εποχής. Τη λέω σπαρτιατική, επειδή παρουσιάζει σκέτο το κείμενο: δεν έχει ούτε προλογο, ούτε μεταφραστικές ή άλλες υποσημειώσεις, ούτε επίμετρο, ούτε τίποτα, μόνο ένα σημείωμα στο οπισθόφυλλο, για το οποίο θα πω μετά. Βέβαια, το κείμενο αρκεί και αποζημιώνει τον αναγνώστη με το παραπάνω, παρά τα μεταφραστικά προβλήματα (βλ. παρακάτω). Αλλά στην εποχή μας, ο αναγνωστης θέλει και κάτι παραπάνω.

Όσα δεν είπε ο Μπιλ Μαζάουερ

Ο τίτλος ίσως σας κάνει ν’ απορήσετε, αφού ο γνωστός ιστορικός, που έχει γράψει εκτενώς για την Ελλάδα και την ιστορία της, λέγεται Μαρκ Μαζάουερ.

Ωστόσο, στο τελευταίο του βιβλίο, που κυκλοφόρησε πέρυσι στα αγγλικά και πολύ γρήγορα στη συνέχεια στα ελληνικά από τις εκδόσεις Άγρα, πρωταγωνιστούν δυο άλλοι Μαζάουερ, που φαίνονται και στη φωτογραφία του εξωφύλλου: ο πατέρας και ο παππούς τού συγγραφέα.

Το βιβλίο έχει τίτλο «Όσα δεν είπες» (What you did not tell) -απευθύνεται ο γιος προς τον πατέρα. Με το που πέθανε ο πατέρας του ο Μπιλ, ο Μαρκ Μαζάουερ συνειδητοποίησε, όπως γράφει, ότι «ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του» τού ήταν άγνωστο, έψαξε στα χαρτιά του πατέρα του και βρήκε τα ημερολόγιά του (κρατούσε ημερολόγιο επί πενήντα χρόνια ο Μπιλ!) και τα διάβασε, αλλά η ανάγνωση αυτή του δημιούργησε ακόμα περισσότερες απορίες. Κι έτσι, ο Μαζάουερ ως ιστορικος πια, διερεύνησε την οικογενειακή ιστορία του πατέρα του και του παππού του, και έγραψε αυτό το γοητευτικό βιβλίο που περιέχει «όσα δεν του είπε» ο πατέρας του. Ή ίσως «όσα δεν είπε» γενικά, μια και η σιωπή και η λακωνικότητα είναι ένα θέμα που διαπερνά το βιβλίο, αφού και ο παππούς του συγγραφέα ήταν άνθρωπος που απέφευγε να μιλάει για το δικό του παρελθόν.

Είναι πολύ συνηθισμένο να γράφει ο γιος τη βιογραφία του πατέρα -το έκανε και ο δικός μου πατέρας για τον δικό μου παππού (το βιβλίο το έχουμε παρουσιάσει σε συνέχειες στο ιστολόγιο). Όμως ο Μαζάουερ δεν έκανε μόνο αυτό -δεν περιορίζεται στη βιογραφία του πατέρα του, αλλά επίσης βιογραφει τον παππού του, τη γιαγιά του, τα ετεροθαλή αδέρφια του πατέρα του, κάποιους άλλους θείους. Πρόκειται δηλαδή για μια, θα λέγαμε, «οικογενειακή βιογραφία», που γίνεται σε μεγάλο βάθος και πλάτος αλλά από αυστηρά πατρογραμμική σκοπιά, δηλαδή βιογραφούνται μόνο οι συγγενείς από τη μεριά του πατέρα του συγγραφέα. Η μητέρα του αναφέρεται ελάχιστα και οι δικοί της πρόγονοι σχεδον καθόλου, ενώ αφιερώνονται σελίδες π.χ. στον πρώτο σύζυγο της γιαγιάς του συγγραφέα.

Οι Δώδεκα του Αλέξανδρου Μπλοκ σε δυο μεταφράσεις κι ένα απόσπασμα

Πριν από δυο μήνες έκλεισαν 100 χρόνια από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Το σημερινό μας άρθρο έρχεται να τιμήσει μιαν άλλη επέτειο, φιλολογική, που είναι αποτέλεσμα της προηγούμενης: τα 100 χρόνια από το ποίημα «Οι Δώδεκα» του Αλέξανδρου Μπλοκ, που θεωρειται το εμβληματικό ποίημα της Οχτωβριανής Επανάστασης και που δημοσιεύτηκε ακριβώς τον Ιανουάριο του 1918.

Κορυφαία μορφή του ρωσικού συμβολισμού, ο Αλέξανδρος Μπλοκ γεννήθηκε το 1880 στην Πετρούπολη, σε οικογένεια διανοούμενων, ανατράφηκε αριστοκρατικά, παντρεύτηκε την κόρη του διάσημου χημικού Μεντελέγιεφ και είχε δραστήρια συμμετοχή στο ποιητικό κίνημα του συμβολισμού και στην πνευματική ζωή της προεπαναστατικής Ρωσίας. Σε αντίθεση με τους περισσότερους φίλους του αλλά και με το κοινό του, αγκάλιασε την Οκτωβριανή επανάσταση, που την έβλεπε σαν κάτι το μεσσιανικό. Γρήγορα απογοητεύτηκε από τα πάντα, σταμάτησε να γράφει και πέθανε το 1921 από απροσδιόριστη αρρώστια. (Βρίσκω πως ο αγαπημένος μου Ναπολέων Λαπαθιωτης, συμβολιστής κι αυτος, έχει πολλά κοινά στη ζωή του).

Ο Μπλοκ θεωρούσε πως οι Δώδεκα ήταν το αριστούργημά του. Παρουσιάζει 12 μπολσεβίκους στρατιώτες που διασχίζουν στους δρόμους της επαναστατημένης Πετρούπολης μέσα στη χιονοθύελλα, κάπως σαν τους Δώδεκα Αποστόλους. Χρησιμοποιεί γλώσσα σε διάφορα επίπεδα ύφους, δανείζεται εκφράσεις από την αργκό των προλεταριακών στρωμάτων ή μοτίβα από λαϊκά τραγούδια, δίνει τρομερή σημασία στις παρηχήσεις και στον ρυθμο και γι’ αυτό η μετάφρασή του είναι πρόκληση.

Η φίλη μας η Ranele, που αρκετές φορές έχει μεταφράσει και παρουσιάσει στο ιστολόγιο κείμενα ρωσικής λογοτεχνίας (παράδειγμα) μού έστειλε το ποίημα του Μπλοκ σε δική της μετάφραση, με αντικριστό το ρωσικό πρωτότυπο, αλλά και στη μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα. Θα ήθελα να παρουσιάσω τα τρία κείμενα (πρωτότυπο και δύο μεταφράσματα) σε τρίστηλο, όπως μού τα έστειλε η Ρανέλε, για να είναι πιο ευχερής η αντιπαραβολή, αλλά δεν μπορώ να μεταφέρω καλά τον πίνακα ώστε να διατηρείται η στοίχιση στην οθόνη. Έτσι, έσπασα τον τρίστηλο πίνακα σε δύο δίστηλους πίνακες, πρώτα η μετάφραση της Ρανέλε και δίπλα το πρωτότυπο και μετά το πρωτότυπο με τη μετάφραση του Μπλάνα. H Ρανέλε μου έστειλε επίσης ένα μικρό απόσπασμα από τη μετάφραση του Γιάννη Ρίτσου, το τέλος του ποιήματος. Αυτό το παραθέτω μόνο του, στο τέλος.

Επειδή από html και πίνακες είμαι ανίδεος, η παρουσίαση δεν βγήκε όπως το ήθελα, και δυσκολεύει το διάβασμα του ποιήματος. Ζητώ συγγνώμη.

 

Οι Δώδεκα, Αλεξάντρ Μπλοκ, μτφρ. Ranele   1 Μαύρο, μαύρο βράδυ. Άσπρο χιόνι σαν το χάδι. Ο αέρας το ρημάδι ρίχνει καταγής, ξυρίζει σαν ξυράφι! Ο αέρας το ρημάδι λυσσομανά σ΄ολόκληρη την πλάση!	Александр Блок, ДВЕНАДЦАТЬ 1 Черный вечер. Белый снег. Ветер, ветер! На ногах не стоит человек. Ветер, ветер — На всем Божьем свете!
Σκούζει ο βοριάς σαν το σκυλί Παντού το χιόνι το λευκό Από κάτω κρύβει το γυαλί Ολισθηρό, σκληρό Όποιος περνά, γλιστρά – βρε, τον φουκαρά!	Завивает ветер Белый снежок. Под снежком — ледок. Скользко, тяжко, Всякий ходок Скользит — ах, бедняжка!
Ανάμεσα στα κτήρια αντικρινά Έχει τεντωθεί ένα σκοινί. Στο σκοινί κρέμεται ένα πανό ψηλά: «Όλη η εξουσία στην Συντακτική Συνέλευση!» Μια γριούλα απορεί, μοιρολογεί Τι σημαίνουν τούτα στο μυαλό της δεν χωρεί, Για τούτο το ακαταλαβίστικο πανό Γιατί χαλάστηκε τόσο πανί γερό; Ένα σωρό φασκιά θα΄βγαιναν για τα παιδιά. Αφού υπάρχουν τόσα ξυπόλυτα και γυμνά…	От здания к зданию Протянут канат. На канате — плакат: «Вся власть Учредительному Собранию!» Старушка убивается — плачет, Никак не поймет, что значит, На что такой плакат, Такой огромный лоскут? Сколько бы вышло портянок для ребят, А всякий — раздет, разут…
Η γριούλα αδέξια σαν την κλώσα Τσαλαβουτά η καημένη μες στις χιονοστιβάδες -Παναγιά προστάτιδα, βοήθα! -Οι Μπολσεβίκοι θα μας βάλουν σε μπελάδες!Ο αέρας μαστιγώνει! Το κρύο δυναμώνει! Ένας αστός πάνω στο σταυροδρόμι Τη μύτη του χώνει μες στο πανωφόρι.	Старушка, как курица, Кой-как перемотнулась через сугроб. — Ох, Матушка-Заступница! — Ох, большевики загонят в гроб!Ветер хлесткий! Не отстает и мороз! И буржуй на перекрестке В воротник упрятал нос.
Ποιος είναι αυτός ο μαλλιάς Που ρητορεύει χαμηλόφωνα; –          Προδοσία! –          Πάει η Ρωσία! Θα΄ναι κανένας γραφιάς, ο μπλαμπλάς…Νάτος και ένας ρασοφόρος – Σούρνεται άκρη άκρη κλεφτά… Από τι δεν είσαι ελπιδοφόρος, Σύντροφε παπά;Θυμάσαι τα παλιά Πίσω εσύ, η κοιλιά μπροστά με το σταυρό να λαμποκοπά προχωρούσες ανάμεσα στο λαό αλαζονικά;	А это кто? — Длинные волосы И говорит вполголоса: — Предатели! — Погибла Россия! Должно быть, писатель — Вития…А вон и долгополый — Сторонкой — за сугроб… Что нынче невеселый, Товарищ поп?Помнишь, как бывало Брюхом шел вперед, И крестом сияло Брюхо на народ?
Να και μια δεσποινίς με το γουναρικό Παραπονιέται και ρωτάει το διπλανό: – Κλαίμε σερί, τι θα απογίνουμε χωρίς… Γλίστρησε και τσουπ  πάρ΄την κάτω Ξαπλώθηκε φαρδιά πλατιά καταγής -Άους! -Τράβα, σήκωσέ την, να χαρείς!Ο αέρας όλο ζαβολιά Φυσάει άγρια και χαρωπά Σηκώνει τους ποδόγυρους Θερίζει τους περαστικούς Σκίζει, τσαλακώνει, Παίρνει και σηκώνει Ένα τεράστιο πανό που διακηρύσσει: «Όλη η εξουσία στην Συντακτική Συνέλευση»… Και κάτι σπαράγματα λόγων στριφογυρίζει: …Ιδρύσαμε κι εμείς συνδικάτο, αδερφάκι… …Να μες στο σπίτι με το κόκκινο φαναράκι… … Συζητήσαμε – αποφασίσαμε: δεκάρικο για μια ωρίτσα, για μια νύχτα, κορίτσα– χωρίς παζάρι ένα κοσιπεντάρι … …Και άντε στο κρεβατάκι να πιάσουμε το παραδάκι…	Вон барыня в каракуле К другой подвернулась: — Ужь мы плакали, плакали… Поскользнулась И — бац — растянулась! Ай, ай! Тяни, подымай!Ветер веселый И зол, и рад. Крутит подолы, Прохожих косит, Рвет, мнет и носит Большой плакат: «Вся власть Учредительному Собранию»… И слова доносит: … И у нас было собрание… … Вот в этом здании… … Обсудили — Постановили: На время — десять, на ночь — двадцать пять… … И меньше — ни с кого не брать… … Пойдем спать…
Σκοτεινιάζει. Ο δρόμος αδειάζει. Ένας αλήτης Καμπουριάζει. Ο αέρας περουνιάζει… Βρε, το φουκαρά! Έλα πιο κοντά – Δώσ΄μου δυο φιλιά… Πρώτα το ψωμί ή τα λεφτά! Τα θες μπροστά; Έμπα μέσα, φουκαρά!Μαύρος κατάμαυρος ο ουρανός. Μαύρη, θλιβερή οργή Βράζει μες στην ψυχή… Μαύρη, ιερή οργή…Σύντροφε! Μάτια Τέσσερα!	Поздний вечер. Пустеет улица. Один бродяга Сутулится, Да свищет ветер… Эй, бедняга! Подходи — Поцелуемся… Хлеба! Что впереди? Проходи!Черное, черное небо. Злоба, грустная злоба Кипит в груди… Черная злоба, святая злоба…Товарищ! Гляди В оба!
2 Ο αγέρας σεριανίζει, Το χιονάκι πεταρίζει. Μια ντουζίνα ανθρώπων βαδίζει. Μαύρες τελαμώνες σταυρωτά Όλα τα φώτα της πόλης ανοιχτά…Μες στο στόμα τσιγαράκι, Βαλμένο μόρτικα το καπελάκι. θα΄ταν του σκοινιού και του παλουκιού παλιά! Λευτεριά, λευτεριά, Χωρίς την εκκλησιά και τον παπά! Ώπα Ώπα Ωπαπά! Κρυώνω, σύντροφοι, πολύ!	2 Гуляет ветер, порхает снег. Идут двенадцать человек. Винтовок черные ремни, Кругом — огни, огни, огни… В зубах — цыгарка, примят картуз, На спину б надо бубновый туз! Свобода, свобода, Эх, эх, без креста! Тра-та-та! Холодно, товарищи, холодно!
-Ο Βάνια και η Κάτια καλοπερνούν στο καπηλειό… – Εκείνη έχει κομπόδεμα γερό! -Και ο Βάνια δεν είναι πια κάνα μπατιράκι… -Ήταν δικός μας, μα σε άλλους πήγε φανταράκι!- Για τόλμα,  Βάνκα, μπάσταρδε, αστέ, να φιλήσεις το δικό μου το αμόρε! Λευτεριά, λευτεριά, Χωρίς την εκκλησιά και τον παπά! Ώπα Ώπα Ωπαπά! Η Κατίνα με τον Βάνια έχουνε δουλειά – Τι δουλειά; Τι δουλειά; Ώπα Ώπα Ωπαπά!	— А Ванька с Катькой — в кабаке… — У ей керенки есть в чулке! — Ванюшка сам теперь богат… — Был Ванька наш, а стал солдат! — Ну, Ванька, сукин сын, буржуй, Мою, попробуй, поцелуй! Свобода, свобода, Эх, эх, без креста! Катька с Ванькой занята — Чем, чем занята?.. Тра-та-та!
Παντού τριγύρω αναμμένα φώτα Πάνω στους ώμους τελαμώνα… Επαναστατικό κρατήστε βήμα! Τσακίστε των εχθρών το κύμα!Σύντροφε, μη δειλιάζεις, κράτα γερά Στην Αγία Ρούσια ας ρίξουμε καμιά τουφεκιά – Στην πατροπαράδοτη και οπισθοδρομικιά Στην καλυβένια και ξυλένια Στην καλοθρεμμένη με τα οπίσθια παχιά! Ώπα Ώπα Ωπαπά! Χωρίς την εκκλησιά και τον παπά!	Кругом — огни, огни, огни… Оплечь — ружейные ремни… Революцьонный держите шаг! Неугомонный не дремлет враг!Товарищ, винтовку держи, не трусь! Пальнем-ка пулей в Святую Русь — В кондовую, В избяную, В толстозадую! Эх, эх, без креста!
3 Σαν πήγανε παιδιά φαντάροι Στην Κόκκινη Φρουρά – Στην Κόκκινη Φρουρά – Να χάσουν το θερμό κεφάλι! Αχ, μωρέ, τι συφορά, Η ζωή είναι γλυκιά! Τρύπες, μπαλώματα στη χλαίνη, Τουφέκι αυστριακό στο χέρι!Για να σκάσουν επιτέλους οι αστοί Φωτιά στον κόσμο θα βάλουμε χιαστί, Φωτιά στο αίμα και στα μπατζάκια σας – Κύριε, ελέησον μας!	3 Как пошли наши ребята В красной гвардии служить — В красной гвардии служить — Буйну голову сложить!Эх ты, горе-горькое, Сладкое житье! Рваное пальтишко, Австрийское ружье!Мы на горе всем буржуям Мировой пожар раздуем, Мировой пожар в крови — Господи, благослови!
4Το χιόνι στροβιλίζεται, Ο αμαξάς ωρύεται, Ο Βάνκα με την Κάτια Στ΄αμάξι  χαριεντίζεται – Φαναράκι μου λαμπρό, Φέγγε τον κοσμάκη μην πατώ… Άκρη, βρε τον παλαβό!Μες στη χλαίνη στρατιωτική Έχει φάτσα μουρόχαβλη Στρίψε, στρίψε το μουστάκι, Μπας και γίνεις πιο αντράκι. Πες κανένα αστειάκι, Να γελάσει το γκομενάκι.Κοίτα πως κορδώνεται! Κοίτα πως καμώνεται! Αγκαλιάζει τη χαζούλα, Ξεμυαλίζει την Καιτούλα…Γέρνει πίσω το κεφάλι, Στα δοντάκια μαργαριτάρι Αχ Κατίνα, Κατινάκι Παχουλό γλυκό μουτράκι…	4Снег крутит, лихач кричит, Ванька с Катькою летит — Елекстрический фонарик На оглобельках… Ах, ах, пади!..Он в шинелишке солдатской С физиономией дурацкой Крутит, крутит черный ус, Да покручивает, Да пошучивает…Вот так Ванька — он плечист! Вот так Ванька — он речист! Катьку-дуру обнимает, Заговаривает…Запрокинулась лицом, Зубки блещут жемчугом… Ах ты, Катя, моя Катя, Толстоморденькая…
5. Αχ, Κατίνα μου γλυκιά, στο λαιμό δεν έχει γιάνει Η ουλή απ΄το σουγιά. Και στον κόρφο σου ματώνει Εκείνη κει η γρατσουνιά! Πω, πω, πω, χορεύει το μωρό! Τι κορμί, θα τρελαθώ! Νταντελένια κιλοτάκια φόραγε ακόλαστα – Με τα αξιωματάκια Γλένταγε  αχόρταγα – Κατίνα μου γλυκιά, πάν΄όλ΄αυτά! Πω, πω, πω, κάνει νάζι το μωρό! Πάει η καρδιά μου, θα χαθώ!	5 У тебя на шее, Катя, Шрам не зажил от ножа. У тебя под грудью, Катя, Та царапина свежа! Эх, эх, попляши! Больно ножки хороши! В кружевном белье ходила — Походи-ка, походи! С офицерами блудила — Поблуди-ка, поблуди! Эх, эх, поблуди! Сердце екнуло в груди!
Θυμήσου, Κατινάκι,  το γαλονά – Που για σένα έφαγε τη μαχαιριά… Μπας και τα ξέχασες, μωρή χαζοβιόλα; Μπας και τά΄χασες τα μυαλά σου όλα;Πω, πω, πω, κάνε μου το ψυχικό! Να πλαγιάσω με μωρό!Κάλτσες μάλλινες φορούσε, Σοκολάτες μασουλούσε, Με ευέλπιδες γλεντούσε – Τώρα ξέπεσε πιο χαμηλά Με φαντάρους το γλεντά;Πω, πω, πω, Είσαι κόλαση, κουκλί! Βούτα μες στην αμαρτία ν΄αλαφρώσει η ψυχή!	Помнишь, Катя, офицера — Не ушел он от ножа… Аль не вспомнила, холера? Али память не свежа?Эх, эх, освежи, Спать с собою положи!Гетры серые носила, Шоколад Миньон жрала, С юнкерьем гулять ходила — С солдатьем теперь пошла?Эх, эх, согреши! Будет легче для души!
6 … Και πάλι καλπάζει ο αμαξάς. Τρέχει, ωρύεται ο φωνακλάς… Σταμάτα, σου λένε,  κερατά! Πετράκη, πίσω, Αντρέα μπροστά!…Μπαμ , πέφτει ο πυροβολισμός! Σύννεφο χιονιού ο κουρνιαχτός! … Σβέλτα! Ο Βάνια γίνεται μπουχός… Ρίξ΄του ξανά! Σημάδεψέ τον ακριβώς!… Μπαμ , να σου γίνει μάθημα το πάθημα, ……………………………………………………………… Μη σαλιαρίζεις με του αλλουνού το αίσθημα!… Φτου! Την έκανε το ρεμάλι του κερατά, Σε κανονίζω αύριο, βρε μασκαρά!Πού΄ναι η Κατίνα; – Είναι νεκρή! Με μια σφαίρα στην κεφαλή! Δε μιλάς, Κατίνα; – Μουγκό  το στόμα… Καλά να πάθεις, παλιοβρόμα!Επαναστατικό κρατήστε βήμα! Τσακίστε των εχθρών το κύμα!	6 … Опять навстречу несется вскачь. Летит, вопит, орет лихач… Стой, стой! Андрюха, помогай! Петруха, сзаду забегай!..Трах, тарарах-тах-тах-тах-тах! Вскрутился к небу снежный прах!.. Лихач — и с Ванькой — наутек… Еще разок! Взводи курок!.. Трах-тарарах! Ты будешь знать, ……………………………………………………………… Как с девочкой чужой гулять!.. Утек, подлец! Ужо, постой, Расправлюсь завтра я с тобой!А Катька где? — Мертва, мертва! Простреленная голова! Что Катька, рада? — Ни гу-гу… Лежи ты, падаль, на снегу!Революцьонный держите шаг! Неугомонный не дремлет враг!
7 Οι δώδεκα πάλι πιάνουν βήμα σταθερό, Πίσω από τους ώμους ένα τουφέκι φονικό. Μοναχά ο δόλιος ο φονιάς Έχασε το κέφι του μεμιάς…Τρέχει να ξεφύγει από το κακό Το βήμα βιάζει, χαλάει το ρυθμό Έδεσε το μαντίλι γύρω από το λαιμό – Πού να συνέλθει από τον καημό;…-Τι συμβαίνει, φιλαράκο; -Σύντροφε, τι δε μιλιέσαι; -Πού΄ν’το κέφι σου, Πετράκο; Την Κατίνα συλλογιέσαι;	7 И опять идут двенадцать, За плечами — ружьеца. Лишь у бедного убийцы Не видать совсем лица…Все быстрее и быстрее Уторапливает шаг. Замотал платок на шее — Не оправиться никак…— Что, товарищ, ты не весел? — Что, дружок, оторопел? — Что, Петруха, нос повесил, Или Катьку пожалел?
-Αχ, συντρόφοι μου καλοί, Την κοπελιά αυτήν πολύ την λαχταρούσα Νύχτα μαύρη μεθυστική Αγκαλιά με αυτήν Συχνά πυκνά γλυκοπερνούσα…-Με μεθούσε η τσαχπινιά Μες στα μάτια της τα φλογερά Και η κόκκινη ελιά, Πάνω στον ώμο της δεξιά, Πάει, την σκότωσα, ο καταραμένος, Απ΄τη ζήλια τυφλωμένος!-Κοίτα τον, τι λέει ο βλάκας, Μπας και είσαι ντιπ μαλάκας; -Είναι ώρα για κουβέντα; Τι την μπλέκεις την ψυχή; -Ίσιαξε το κορμί σου σβέλτα -Κράτα ψηλά την κεφαλή!	— Ох, товарищи, родные, Эту девку я любил… Ночки черные, хмельные С этой девкой проводил…— Из-за удали бедовой В огневых ее очах, Из-за родинки пунцовой Возле правого плеча, Загубил я, бестолковый, Загубил я сгоряча… ах!— Ишь, стервец, завел шарманку, Что ты, Петька, баба что ль? — Верно, душу наизнанку Вздумал вывернуть? Изволь! — Поддержи свою осанку! — Над собой держи контроль!
-Δεν είναι ώρα για νταλκάδες, Ούτε για το ντάντεμα, μωρέ, Μη μας βάζεις σε μπελάδες Σύντροφέ μας, ακριβέ!Ο Πετρής επιβραδύνει Τα γοργά του βήματα… Τους νταλκάδες τους αφήνει Ξαναβρίσκει της  χαράς πατήματα …Βρε! Κάπου να ξεσπάσουμε την πλάκα μας να σπάσουμε!Βρε, κόσμε, αμπαρώστε τα νοικοκυριά, Απόψε θα πλιατσικολογήσουμε γερά! Ξεκλειδώστε τα κελάρια με τα κρασιά- Απόψε θα  τα σπάσει όλα η φτωχολογιά!	— Не такое нынче время, Чтобы няньчиться с тобой! Потяжеле будет бремя Нам, товарищ дорогой!И Петруха замедляет Торопливые шаги… Он головку вскидавает, Он опять повеселел…Эх, Эх! Позабавиться не грех!Запирайте етажи, Нынче будут грабежи! Отмыкайте погреба — Гуляет нынче голытьба!
8 Αχ, αμάν! Φαρμάκι η ζωή Αχ, αμάν! Βαρεμάρα βαρετή Βαρεμάρα που ανοίγει πληγή!Για να ξεχαστώ Θα γλεντήσω τον καιρό…Για να ξεχαστώ Το κεφάλι θα χτυπώ…Για να ξεχαστώ πασατέμπο θα μασουλώ…Για να ξεχαστώ Το σουγιά μου θα μεταχειριστώ! …Βρε αστέ, με του σπουργίτη την καρδιά! Άι φεύγα! Μην τραβήξω καμιά μαχαιριά Για να ξεχάσω την αγάπη μου παλιά, Με τα φρύδια μαύρα και καμαρωτά… Γαλήνευσον, Κύριε, την ψυχήν του δούλου σου… Ρύσαι με εκ της πλήξεως τρομερής !	8 Ох ты, горе-горькое! Скука скучная, Смертная!Ужь я времячко Проведу, проведу…Ужь я темячко Почешу, почешу…Ужь я семячки Полущу, полущу…Ужь я ножичком Полосну, полосну!..Ты лети, буржуй, воробышком! Выпью кровушку За зазнобушку, Чернобровушку…Упокой, Господи, душу рабы Твоея… Скучно!
9 Ο θόρυβος της πόλης δεν ηχεί, Πάνω απ΄τον πύργο του Νέβα απλώνεται σιγή Δεν υπάρχει πια η αστυφυλακή Σπάστε τα, παιδιά, χωρίς κρασί! Στο σταυροδρόμι στέκεται ένας αστός Μες στο παλτό του ζαρώνοντας τα μέλη Και δίπλα του τρίβεται ένας βρομερός Κοπρίτης με την ουρά στα σκέλη. Στέκεται λοιπόν ο αστός σαν τον κοπρίτη νηστικός, Σάμπως ερωτηματικό βουβός ζαρώνοντας τα μέλη Και σαν κοπρίτης ο κόσμος ο παλιός Κρύβεται πίσω του με την ουρά στα σκέλη.	9 Не слышно шуму городского, Над невской башней тишина, И больше нет городового — Гуляй, ребята, без вина!Стоит буржуй на перекрестке И в воротник упрятал нос. А рядом жмется шерстью жесткой Поджавший хвост паршивый пес.Стоит буржуй, как пес голодный, Стоит безмолвный, как вопрос. И старый мир, как пес безродный, Стоит за ним, поджавши хвост.
10 Δυναμώνει ο χιονιάς Δυσκολεύουν τα πατήματα! Από το χιόνι δε θωράς Μες στα δυο βήματα!Απάνω το χιόνι σηκώνεται, Ο χιονοστρόβιλος ορθώνεται…-Πω τι θύελλα ΄ναι αυτή, σώσον μας, Χριστέ! -Βρε,  Πετρή! Τα΄χεις χάσει! Τάχα πότε σε έχει σώσει, βρε αδερφέ, Το χρυσό εικονοστάσι;Πόσο ανερμάτιστος πες να΄σαι, Σκέψου κομματάκι  λογικά- Ή τα χέρια σου δε στάζουν αίμα Για της Κατίνας την αγκαλιά;-Κράτα βήμα επαναστατικό! Κυνήγα τον άγρυπνο εχθρό! Εμπρός, εμπρός, ωρέ Εργαζόμενε λαέ!	10Разыгралась чтой-то вьюга, Ой, вьюга́, ой, вьюга́! Не видать совсем друг друга За четыре за шага!Снег воронкой завился, Снег столбушкой поднялся…— Ох, пурга какая, Спасе! — Петька! Эй, не завирайся! От чего тебя упас Золотой иконостас? Бессознательный ты, право, Рассуди, подумай здраво — Али руки не в крови Из-за Катькиной любви?— Шаг держи революцьонный! Близок враг неугомонный! Вперед, вперед, вперед, Рабочий народ!
11 …Προχωρούν χωρίς όσια και ιερά Και οι δώδεκα μπροστά. Έτοιμοι για όλα τα στραβά, Δίχως λύπηση καμιά…Τα σιδερένια τους τουφέκια Σημαδεύουν τον αόρατο εχθρό … Μες στα σκοτεινά σοκάκια, Όπου η χιονοθύελλα λυσσομανά Μες στις στοιβάδες από χιόνια – Όπου το πόδι πατά στα μαλακά… Ως σταθερός προσανατολισμός Η κόκκινη παντιέρα τους καλεί Ο ρυθμικός τους βηματισμός Γύρω γύρω αντηχεί Ο άσπονδος εχθρός Όπου να΄ναι θα φανεί…Η θύελλα τους τυφλώνει Τους ρίχνει μες στα μάτια χιόνι μέρα νύχτα τους παγώνει …Εμπρός, εμπρός ωρέ Ω εργαζόμενε λαέ!	11 … И идут без имени святого Все двенадцать — вдаль. Ко всему готовы, Ничего не жаль…Их винтовочки стальные На незримого врага… В переулочки глухие, Где одна пылит пурга… Да в сугробы пуховые — Не утянешь сапога…В очи бьется Красный флаг. Раздается Мерный шаг. Вот — проснется Лютый враг…И вьюга́ пылит им в очи Дни и ночи Напролет… Вперед, вперед, Рабочий народ!
12 … Την πορεία συνεχίζουν στιβαρά… – Άλτ! Ποιος σαλεύει εκεί πέρα; Κανείς. Είν΄ το παιχνίδι του αέρα που φλερτάρει χαρωπά με την κόκκινη παντιέρα… Μπροστά ορθώνεται  βουνό το χιόνι, – Φανερώσου όποιος κρύβεται εκεί!… Ενώ ξοπίσω τους χωλαίνει Μονάχα ένα ψωριάρικο θεονήστικο σκυλί… -Ξεκουμπίσου, χολεριασμένο, Αλλιώς δε γλιτώνεις από ξιφολόγχη αιχμηρή! Ρε παλιέ κόσμε, σαν το σκυλί αρρωστημένο Χάσου, αλλιώς σε περιμένει η στιβαρή πυγμή! Ο σκύλος ξεπαγιασμένος χωρίς αφεντικά – Γρυλλίζει σαν τον πεινασμένο λύκο απειλητικά – Με την ουρά στα σκέλη τους ακολουθεί από κοντά… -Βρε μίλα, ποιος είσαι; Αναφέρσου κανονικά!	12 … Вдаль идут державным шагом… — Кто еще там? Выходи! Это — ветер с красным флагом Разыгрался впереди…Впереди — сугроб холодный, — Кто в сугробе — выходи!.. Только нищий пес голодный Ковыляет позади…— Отвяжись ты, шелудивый, Я штыком пощекочу! Старый мир, как пес паршивый, Провались — поколочу!… Скалит зубы — волк голодный — Хвост поджал — не отстает — Пес холодный — пес безродный … — Эй, откликнись, кто идет?
– Ποιος ανεμίζει άραγε την κόκκινη παντιέρα; – Πού να τον δεις  με τούτο το σκοτάδι, – Νάτος! Κινείται σαν τον ίσκιο εκεί πέρα, Κρύβεται πίσω απ΄τα σπίτια, το ρημάδι;-Θα σε πιάσω πού θα μου πας, Κάλλιο παραδώσου ζωντανός -Ρε άνθρωπε, μη μου το χαλάς, Βγες, αλλιώς θα πέσει ο πυροβολισμός!Μπαμ αναμπάμ ! – μονάχα η ηχώ Αντιλαλεί στο δρόμο σκοτεινό Και η θύελλα σφυρά μελωδικά Γελώντας μαζί τους μοχθηράΜπαμ- μπαμ – αναμπάμ! Μπαμ- μπαμ – αναμπάμ… … Την πορεία συνεχίζουν στιβαρά – Από πίσω το θεονήστικο σκυλί τους ακολουθά, Μπροστά με την ματοβαμμένη παντιέρα ψηλά Αόρατος  μες στο χιονιά Άτρωτος στην τουφεκιά Μες στη θύελλα με την ανάλαφρη πατημασιά Πάνω  στου χιονιού την μαργαριταρένια απλωσιά Στεφανωμένος με τα ρόδα τα λευκά Ο Ιησούς Χριστός φαντάζει αμυδρά.	— Кто там машет красным флагом? — Приглядись-ка, эка тьма! — Кто там ходит беглым шагом, Хоронясь за все дома?— Все равно, тебя добуду, Лучше сдайся мне живьем! — Эй, товарищ, будет худо, Выходи, стрелять начнем!Трах-тах-тах! — И только эхо Откликается в домах… Только вьюга долгим смехом Заливается в снегах… Трах-тах-тах! Трах-тах-тах… … Так идут державным шагом — Позади — голодный пес, Впереди — с кровавым флагом, И за вьюгой невидим, И от пули невредим, Нежной поступью надвьюжной, Снежной россыпью жемчужной, В белом венчике из роз — Впереди — Исус Христос.

Και τώρα πάλι σε δίστηλο, η μετάφραση του Γιώργου Μπλάνα (εκδ. Γκοβόστης) μαζί με το ρωσικό πρωτότυπο:

 

Δώδεκα, Αλέξανδρος Μπλοκ, μτφρ. Γ. Μπλάνας 1 Μαύρη ΄ναι η νύχτα Λευκό το χιόνι. Λυσσάει ο άνεμος, λυσσάει: πάει Να σε σωριάσει Χάμω – σαρώνει Απ΄άκρη σ΄άκρη τη Θεία Πλάση!	Александр Блок, ДВЕНАДЦАТЬ 1 Черный вечер. Белый снег. Ветер, ветер! На ногах не стоит человек. Ветер, ветер — На всем Божьем свете!
Λυσσάει, σηκώνει Ψηλά το αφράτο Χιόνι: από κάτω πάγος σκληρός Και γλιστερός. Πάτα γερά! Πρόσεχε! Έπεσε! Τον φουκαρά!	Завивает ветер Белый снежок. Под снежком — ледок. Скользко, тяжко, Всякий ходок Скользит — ах, бедняжка!
Από σπίτι σε σπίτι Απλωμένο, το πανό γερά δεμένο: «Όλη η εξουσία στην Συντακτική!» Από κάτω μια γριά κοιτάει Δεν ξέρει τι σημαίνει Αυτό το πράγμα – μοιρολογεί! Πάει χαμένο τόσο πανί! Τόσο πανί για ένα πανό! Ένα σωρό ποδοφάσκια θα΄χα βγάλει για τα δύστυχα παιδιά, Τριγυρίζουν ξυπόλυτα, γυμνά…	От здания к зданию Протянут канат. На канате — плакат: «Вся власть Учредительному Собранию!» Старушка убивается — плачет, Никак не поймет, что значит, На что такой плакат, Такой огромный лоскут? Сколько бы вышло портянок для ребят, А всякий — раздет, разут…
Σαν την πουλάδα η γριά Πιλαλάει μες στον χιονιά. -Βοήθα, Παρθένα μου! Οι Μπολσεβίκοι Θα μας σφάξουν σαν τα ζα!Δαγκώνει ο άνεμος! Δεν πάει πίσω η παγωνιά! Για δες εκεί στη διασταύρωση τον μπουρζουά: βαθιά χωμένη η μύτη στον γιακά.	Старушка, как курица, Кой-как перемотнулась через сугроб. — Ох, Матушка-Заступница! — Ох, большевики загонят в гроб!Ветер хлесткий! Не отстает и мороз! И буржуй на перекрестке В воротник упрятал нос.
Ποιος να΄ναι; Η κόμη του λυτή Στους ώμους και μονολογεί! -Αληταρία! -Πάει η Ρωσία! Κάνας συγγραφέας θα΄ναι – Απ΄ αυτούς που όλο μιλάνε και μιλάνε…Μεγαλοσχήμων ίσκιος προβαίνει Μέσα στο χιόνι – πάει μουλωχτά… Δύσκολες μέρες ψωμί δε βγαίνει, Ε, σύντροφε παπά;Θυμάσαι τότε που τριγυρνούσες καμαρωτός: Μπροστά σαν τούμπανο η κοιλιά, Κι άστραφτε πάνω της σταυρός Να λάβει φώτιση ο λαός;	А это кто? — Длинные волосы И говорит вполголоса: — Предатели! — Погибла Россия! Должно быть, писатель — Вития…А вон и долгополый — Сторонкой — за сугроб… Что нынче невеселый, Товарищ поп?Помнишь, как бывало Брюхом шел вперед, И крестом сияло Брюхо на народ?
Να μια δεσποινίς με Αστραχάν Και γυρίζει, λέει στην συνοδό της: -Κλαίγαμε, κλαίγαμε… Και ξαφνικά γλιστράει -Αμάν! Πάρ΄την κάτω σαν σακί! Πω, πω! Τι τούμπα ήταν αυτή! Δώστε ένα χέρι να σηκωθεί!Ο άνεμος παλαβώνει. Μια χαϊδεύει, μια δαγκώνει Σηκώνει φούστες και παλτά Θερίζει τους διαβάτες σαν σπαρτά. Πιάνει, σκίζει, κουρελιάζει το τεράστιο πανό «Όλη η εξουσία στην Συντακτική!» Σκορπίζουν τα λόγια από δω κι από κει. …Είχαμε κι εμείς «συντακτική» …σ΄αυτό το κτήριο, εκεί… …τα συζητήσαμε- Τα συμφωνήσαμε: Δέκα την ώρα – διανυκτέρευση ΄κοσ΄πέντε… …ντάγκα-ντάγκα… …και βουρ στο κρεβάτι με τον μάγκα…	Вон барыня в каракуле К другой подвернулась: — Ужь мы плакали, плакали… Поскользнулась И — бац — растянулась! Ай, ай! Тяни, подымай!Ветер веселый И зол, и рад. Крутит подолы, Прохожих косит, Рвет, мнет и носит Большой плакат: «Вся власть Учредительному Собранию»… И слова доносит: … И у нас было собрание… … Вот в этом здании… … Обсудили — Постановили: На время — десять, на ночь — двадцать пять… … И меньше — ни с кого не брать… … Пойдем спать…
Αργά το βράδυ. Άδειος ο δρόμος. Ένας αλήτης βαδίζει Βαριά, σκυφτά, Ο άνεμος σφυρίζει… Ψιτ, Ομορφούλα! Είσαι για ένα Φιλί στη ζούλα;Ψωμί! Πού πάμε! Προχώρα!Μαύρος, μαύρος ουρανός. Θυμός, θυμός σκοτεινός Βράζει βαθιά στο στήθος: στυγνός, ιερός…Σύντροφε! Τα μάτια σου Πάντα ανοιχτά!	Поздний вечер. Пустеет улица. Один бродяга Сутулится, Да свищет ветер… Эй, бедняга! Подходи — Поцелуемся… Хлеба! Что впереди? Проходи!Черное, черное небо. Злоба, грустная злоба Кипит в груди… Черная злоба, святая злоба…Товарищ! Гляди В оба!
2 Λυσσάει ο άνεμος, φτεροκοπάει το χιόνι σαν τρελό. Δώδεκα αυτοί και προχωρούν μέσα στον χαλασμό. Χιαστί των τουφεκιών μαύρα λουριά Κι όλα γύρω φωτιά…Τσιγάρο βαρύ στα χείλια οι παίδες Τους λείπουν μόνο οι χειροπέδες! Λευτεριά, λευτεριά, Διάολε, χωρίς Σταυρό! Μπαμ, μπαμ, μπαμ! Τι ψοφόκρυο είναι, σύντροφοι, αυτό!	2 Гуляет ветер, порхает снег. Идут двенадцать человек. Винтовок черные ремни, Кругом — огни, огни, огни… В зубах — цыгарка, примят картуз, На спину б надо бубновый туз! Свобода, свобода, Эх, эх, без креста! Тра-та-та! Холодно, товарищи, холодно!
-Αλλά ο Βάνια και η Κάτια στην ταβέρνα είναι ωραία… – Στην καλτσοδέτα, του Κέρενσκη το πληθωριστικό! -Τα κονόμησε ο Βάνια τελευταία… -Ήταν δικός μας, αλλά πήγε στον στρατό!-Κάθαρμα, Βάνια, μπουρζουά έλα αποδώ Αν σου βαστάει να δεις φιλιά!Λευτεριά, λευτεριά, Διάολε, χωρίς Σταυρό! Την κάνει η Κάτια στον Βάνια την δουλειά -κανονικά! Μπαμ, μπαμ, μπαμ!	— А Ванька с Катькой — в кабаке… — У ей керенки есть в чулке! — Ванюшка сам теперь богат… — Был Ванька наш, а стал солдат!— Ну, Ванька, сукин сын, буржуй, Мою, попробуй, поцелуй! Свобода, свобода, Эх, эх, без креста! Катька с Ванькой занята — Чем, чем занята?.. Тра-та-та!
Όλα γύρω φωτιά… Στον ώμο τα τουφέκια κρεμασμένα… Προχωρείτε, επαναστάτες – πάντα εμπρός! Δεν κοιμάται ποτέ ο εχθρός! Σύντροφε, βάρα στο ψαχνό Την Αγία Ρωσία – Την χωραφού Την καλυβού, Την κωλαρού! Διάολε, χωρίς Σταυρό!	Кругом — огни, огни, огни… Оплечь — ружейные ремни… Революцьонный держите шаг! Неугомонный не дремлет враг!Товарищ, винтовку держи, не трусь! Пальнем-ка пулей в Святую Русь — В кондовую, В избяную, В толстозадую! Эх, эх, без креста!
3 Καμαρωτοί οι λεβέντες μας πήγαν να πολεμήσουν Στον Κόκκινο Στρατό – Στον Κόκκινο Στρατό – Για την τιμή της εργατιάς το αίμα τους να χάσουν!Πικρός ο κόρφος σου ζωή, τ΄αχείλι σου γλυκό! Έχω μια χλαίνη κουρελιασμένη κι ένα τουφέκι αυστριακό! Τρομάζει, τρέχει, σκούζει ο μπουρζουάς. Τον κόσμο θα τον κάψουμε Στο αίμα θα το βάψουμε – Κύριε, ελέησον ημάς!	3 Как пошли наши ребята В красной гвардии служить — В красной гвардии служить — Буйну голову сложить!Эх ты, горе-горькое, Сладкое житье! Рваное пальтишко, Австрийское ружье! Мы на горе всем буржуям Мировой пожар раздуем, Мировой пожар в крови — Господи, благослови!
4 Το χιόνι στροβιλίζεται, ουρλιάζει ο αμαξάς, Ο Βάνια και η Κάτια προελαύνουν – Μπροστά φανάρια ηλεκτρικά… Φευγάτε, ρε, μην σας πατήσει! Χα, χα, χα!Χλαίνη στρατιωτική, βλακοφυσιογνωμία- Στρίβει, στρίβει το μουστάκι με μανία Το κατσαροτσιγκελώνει Και μπλαμπλά, μπλαμπλά, μπλαμπλά… Γεια σου Βάνια μπρατσαρά! Γεια σου Βάνια φαφλατά! Την χαζή Κάτια χουφτώνει, Και μπλαμπλά, μπλαμπλά, μπλαμπλά… Τον κοιτάζει τάχατες μου ντροπαλά: Δυο σειρές μαργαριτάρια τα δοντάκια, Αχ, εσύ,Κάτια μου, γλυκιά μου Κάτια Αχ, αφράτο μου κουκλί…	4 Снег крутит, лихач кричит, Ванька с Катькою летит — Елекстрический фонарик На оглобельках… Ах, ах, пади!..Он в шинелишке солдатской С физиономией дурацкой Крутит, крутит черный ус, Да покручивает, Да пошучивает… Вот так Ванька — он плечист! Вот так Ванька — он речист! Катьку-дуру обнимает, Заговаривает… Запрокинулась лицом, Зубки блещут жемчугом… Ах ты, Катя, моя Катя, Толстоморденькая…
5 Στον λαιμό σου, η μαχαιριά, Κάτια μου, έχει γίνει ουλή. Όμως κάτω απ΄ το βυζί Είναι φρέσκια, αιμορραγεί! Ε, ρε, γλέντια και χοροί! Παναγιά μου, ένα παιδί! Με δαντελωτά βρακιά Έκανες την τσάρκα σου- Και οι αξιωματικοί Γλένταγαν την σάρκα σου. Πού΄ναι τώρα τα βρακιά σου Και τα καβαλήματά σου;	5 У тебя на шее, Катя, Шрам не зажил от ножа. У тебя под грудью, Катя, Та царапина свежа! Эх, эх, попляши! Больно ножки хороши! В кружевном белье ходила — Походи-ка, походи! С офицерами блудила — Поблуди-ка, поблуди! Эх, эх, поблуди! Сердце екнуло в груди!
Θυμάσαι κείνον τον γαλονά- Του΄χωσες την μαχαιριά… Θυμήσου, Κάτια μου, θυμήσου τα όλα! Τι έγινε –τα ξέχασες μωρή παλιοκαριόλα; Θα τα θυμηθείς, ωστόσο, Όλα, όταν σε κουτουπώσω! Μου φορούσες γκρι μποτάκια, Έτρωγες σοκολατάκια, Και δεν έπαιρνες κανέναν, αν δεν ήταν βαθμοφόρος ευγενής. Τώρα γύρισε η τύχη κι έπεσες στους σκαπανείς. Γλέντα, Κάτια η αμαρτία Σώζει –είναι ευλογία!	Помнишь, Катя, офицера — Не ушел он от ножа… Аль не вспомнила, холера? Али память не свежа?Эх, эх, освежи, Спать с собою положи!Гетры серые носила, Шоколад Миньон жрала, С юнкерьем гулять ходила — С солдатьем теперь пошла?Эх, эх, согреши! Будет легче для души!
6 …Να τους πάλι –καλπάζουν, σαρώνουν το χιόνι Μουγκρίζει, ουρλιάζει, ο αμαξάς, μαστιγώνει… Αλτ! Απάνω τους Αντριούχα! Χύνεται μπροστά ο Πετριούχα! Μπαμ, μπαμ! Σύννεφο το χιόνι: Στ΄ουρανού κατά τα μέρη άσπρη, παγωμένη σκόνη! …Κόβει λάσπη ο αμαξάς –με τον Βάνια… Τι κοιτάς; Όπλισε και ξαναρίξε! Θα μας φύγει ο κερατάς! Μπαμ, μπαμ, μπαμ! Πάρ΄τα κορτάκια, ………………………………………………………….. Για να μην ξανακολλήσεις σ΄αλλωνών τα γκομενάκια! Έφυγες, παλιοκαθίκι! Δεν τελειώσαμε εδώ! Είσαι τελειωμένος λέρα! Κάπου θα σε ξαναβρώ!Μα η Κάτια … Πού είναι η Κάτια; Είναι νεκρή! Με μια σφαίρα στο κεφάλι, αιμορραγεί!Είσαι καλά, Κάτια μου, τώρα; Είσαι ικανοποιημένη; Δεν μου κελαηδάς, ε; Μείνε τώρα κούκλα μου εκεί, σαν κουρούνα παγωμένη!Προχωρείτε επαναστάτες –πάντα εμπρός! Δεν κοιμάται ποτέ ο εχθρός!	6 … Опять навстречу несется вскачь. Летит, вопит, орет лихач… Стой, стой! Андрюха, помогай! Петруха, сзаду забегай!..Трах, тарарах-тах-тах-тах-тах! Вскрутился к небу снежный прах!.. Лихач — и с Ванькой — наутек… Еще разок! Взводи курок!.. Трах-тарарах! Ты будешь знать, ……………………………………………………………… Как с девочкой чужой гулять!.. Утек, подлец! Ужо, постой, Расправлюсь завтра я с тобой!А Катька где? — Мертва, мертва! Простреленная голова! Что Катька, рада? — Ни гу-гу… Лежи ты, падаль, на снегу!Революцьонный держите шаг! Неугомонный не дремлет враг!
7 Ξαναπιάνουν οι δώδεκα το ρωμαλέο ρυθμό της πορείας τους. Μόνο ο φτωχός δολοφόνος βαδίζει βουβός, σκυθρωπός, σκοτεινός… Προχωρά νευρικά, σαν να θέλει να φύγει Στον λαιμό το μαντίλι τον πνίγει Το τραβάει να το λύσει- Θέλει μα δεν μπορεί να λησμονήσει…-Τι έγινε, ρε σύντροφε, που πας; -Ρε φιλαράκο, γιατί δε μιλάς; -Ρε Πετρούχα, λυπάσαι την Κάτια; Ντροπή! -Ψηλά το κεφάλι, ρε συ!	7 И опять идут двенадцать, За плечами — ружьеца. Лишь у бедного убийцы Не видать совсем лица…Все быстрее и быстрее Уторапливает шаг. Замотал платок на шее — Не оправиться никак…— Что, товарищ, ты не весел? — Что, дружок, оторопел? — Что, Петруха, нос повесил, Или Катьку пожалел?
-Αχ, αδέρφια, σύντροφοί μου, Το αγαπούσα το κορίτσι –ήταν δική μου … Πόσα βράδια σκοτεινά στην αγκαλιά της, Μέθυσα με τα φιλιά της…-Για λάμψη ειρωνική Στο φλογερό της βλέμμα Για ένα σημάδι πορφυρό Στον ώμο της τον δεξιό, Της πήρα ο άθλιος τη ζωή, την έπνιξα, ο τρελός στο αίμα!-Άσε τα κλαψουρίσματα, ρε Πέτια! Είσαι καμιά λιπόψυχη, πορδόλυσσα γριά; Χάζεψες, ρε ζωντόβολο; Λυπήσου την ψυχή σου! Σταμάτα να την σκέφτεσαι –ξύπνα! Έλεος πια! Θάρρος, μωρέ: στήθος μπροστά, μέσα η κοιλιά σου! -Δείξε το ανάστημά σου!	— Ох, товарищи, родные, Эту девку я любил… Ночки черные, хмельные С этой девкой проводил…— Из-за удали бедовой В огневых ее очах, Из-за родинки пунцовой Возле правого плеча, Загубил я, бестолковый, Загубил я сгоряча… ах!— Ишь, стервец, завел шарманку, Что ты, Петька, баба что ль? — Верно, душу наизнанку Вздумал вывернуть? Изволь! — Поддержи свою осанку! — Над собой держи контроль!
-Δεν μας παίρνει Να νταντεύουμε κανέναν, τέτοια ώρα! Μας κολλάει, μας μποδάει, μας βαραίνει, Σύντροφε –κατάλαβέ το, πάρε ανάσα και προχώρα!Ο Πετρούχα κοντοστέκεται και αρχίζει Να βαδίζει με ρυθμό κανονικό… Το κεφάλι ψηλά, το ηθικό Ακμαιότατο… Βρήκε το κέφι του πάλι…Βρε, άντε από κει! Δεν είναι ντροπή να γλεντάς τη ζωή!Κλείστε δώμα και κατώγι Έρχονται οι πλιατσικολόγοι! Ντου στου κελαριού το έμπα – Να το τσούξει και η πλέμπα!	— Не такое нынче время, Чтобы няньчиться с тобой! Потяжеле будет бремя Нам, товарищ дорогой!И Петруха замедляет Торопливые шаги… Он головку вскидавает, Он опять повеселел…Эх, Эх! Позабавиться не грех!Запирайте етажи, Нынче будут грабежи! Отмыкайте погреба — Гуляет нынче голытьба!
8 Μαύρη μαυρίλα! Βαριεστημάρα, πικροπικρίλα Και θανατίλα!Έχω ένα κάρο χρόνο Να σκοτώσω τον σκοτώνω… Έχω κούτρα και την ξύνω Και την ξύνω και την ξύνω… Βρίσκω και κάνα σποράκι, Το μασάω και το φτύνω… Έχω κι ένα σουγιαδάκι, το ανοίγω και στην δίνω! Πίσω, μπουρζουά, ζουλάπι! Τρέχα το αίμα θα σου πιω Για την όμορφη μου αγάπη Με το κορακόφρυδο… Ανάπαυσον ο Θεός τον δούλον σου εν… Βαριεστημάρα!	8 Ох ты, горе-горькое! Скука скучная, Смертная!Ужь я времячко Проведу, проведу…Ужь я темячко Почешу, почешу…Ужь я семячки Полущу, полущу…Ужь я ножичком Полосну, полосну!..Ты лети, буржуй, воробышком! Выпью кровушку За зазнобушку, Чернобровушку…Упокой, Господи, душу рабы Твоея… Скучно!
9 Ο θόρυβος της πόλης εξέλιπε. Σιωπή Ύπερθεν του ακρόπυργου της Νιέβσκι εξηπλούτο. Σώπασαν οι μπάτσοι, από νωρίς «εξέλιπε» το κνούτο- Γλεντήστε τώρα, μάγκες μου, δίχως γουλιά κρασί! Στο σταυροδρόμι ο μπουρζουάς: χωμένη στο γιακά Η μύτη του κι ένα σκυλί τρισάθλιο, φαγωμένο Από τους ψύλλους, κάθεται δίπλα του παγωμένο Με την ουρά στα σκέλια και γρυλίζει σιγανά. Σαν το σκυλί ο μπουρζουάς, ψωριάρης πεινασμένος Στέκεται εκεί: ένα βουβό ερωτηματικό. Και δίπλα ο κόσμος ο παλιός, γρυλίζει κουρνιασμένος, Με την ουρά στα σκέλη μπας και βρει παρηγοριά	9 Не слышно шуму городского, Над невской башней тишина, И больше нет городового — Гуляй, ребята, без вина!Стоит буржуй на перекрестке И в воротник упрятал нос. А рядом жмется шерстью жесткой Поджавший хвост паршивый пес. Стоит буржуй, как пес голодный, Стоит безмолвный, как вопрос. И старый мир, как пес безродный, Стоит за ним, поджавши хвост.
10 Παίρνει πάλι να φυσάει Ο χιονιάς –λυσσάει, λυσσάει! Ούτε τη μύτη τους δε βλέπουν –πόσο μάλλον Ο ένας τον άλλον.Στροβιλίζεται το χιόνι: ένα χωνί Και στο κέντρο του προβάλλει μια μορφή σατανική… Τι χαλασμός! Λυπήσου μας ο εν τοις ουρανοίς! -Κατούρα μας, ρε Πέτια! Δεν πρόκειται να δεις Καλό απ΄το σταυρί κι από την αγιαστούρα! Είσαι χαζός; Σκέψου τι λες και συγκεντρώσου- Βάλε κάτω το νιονιό σου! -Έβαψες τα χέρια σου με αίμα, Για την Κάτια, για ένα ψέμα; -Εμπρός με βήμα σταθερό, επαναστατικό! Μην υποτιμάτε τον εχθρό! Εμπρός, πάντα εμπρός, σταθερά, τιμημένη εργατιά!	10 Разыгралась чтой-то вьюга, Ой, вьюга́, ой, вьюга́! Не видать совсем друг друга За четыре за шага!Снег воронкой завился, Снег столбушкой поднялся… — Ох, пурга какая, Спасе! — Петька! Эй, не завирайся! От чего тебя упас Золотой иконостас? Бессознательный ты, право, Рассуди, подумай здраво — Али руки не в крови Из-за Катькиной любви? — Шаг держи революцьонный! Близок враг неугомонный! Вперед, вперед, вперед, Рабочий народ!
11 …και προχωρούν χωρίς θεό Κι αγίους. Προχωρούν: Δώδεκα-κι όλα τα ζητούν, και τίποτα δε συγχωρούν …Έχουν ατσάλι πυρωμένο για τον αόρατο εχθρό… που κρύβεται μες στα σκοτάδια σε κάθε έρημο στενό… αχόρταγο ζητάει το χιόνι τις μπότες τους να καταπιεί…Κόκκινη σαν τη σημαία Ανεμίζει η ματιά τους.Βροντούν, μουγκρίζουν Τα βήματά τους.Οι εχθροί! Προσέξτε! Οπλίστε! Να τους!Και το χιόνι που τους ζώνει Μέρα- νύχτα τους τυφλώνει!…Εμπρός, πάντα εμπρός, σταθερά, Τιμημένη εργατιά!	11 … И идут без имени святого Все двенадцать — вдаль. Ко всему готовы, Ничего не жаль…Их винтовочки стальные На незримого врага… В переулочки глухие, Где одна пылит пурга… Да в сугробы пуховые — Не утянешь сапога…В очи бьется Красный флаг. Раздается Мерный шаг. Вот — проснется Лютый враг…И вьюга́ пылит им в очи Дни и ночи Напролет… Вперед, вперед, Рабочий народ!
12 …Προχωρούν μαχητικά… -Ποιος είναι εκεί; Έβγα μπροστά! Σιωπή – μονάχα ο άνεμος χτυπά Την κόκκινη σημαία με μανία… Μπροστά τους ένα ψήλωμα από χιόνι, -Βγες, αλλιώς δεν σε γλυτώνει τίποτα! Ξανά σιωπή! Και προβάλει πεινασμένο, σέρνοντας, ξεπαγιασμένο, Ένα ψωραλέο σκυλί… Ξου, κοπρίτη! Αλλιώς σε σφάζω Με την ξιφολόγχη! Χάσου Κόσμε παλιέ, αλλιώς σε βάζω Κάτω και τρώω τα σωθικά σου! …δείχνει τα δόντια του, γρυλίζει – σαν λύκος πεινασμένος- Η ουρά στα σκέλια – δε σαλεύει- Ένας σκύλος δίχως σπίτι – ένας σκύλος παγωμένος… -Μίλα, ρε, ποιος είναι εκεί;	12 … Вдаль идут державным шагом… — Кто еще там? Выходи! Это — ветер с красным флагом Разыгрался впереди…Впереди — сугроб холодный, — Кто в сугробе — выходи!.. Только нищий пес голодный Ковыляет позади… — Отвяжись ты, шелудивый, Я штыком пощекочу! Старый мир, как пес паршивый, Провались — поколочу! … Скалит зубы — волк голодный — Хвост поджал — не отстает — Пес холодный — пес безродный … — Эй, откликнись, кто идет?
Ποιος ανεμίζει εκεί την κόκκινη σημαία; -Τι μαυρίλα είναι, ρε σύντροφοι, αυτή! -Ποιος πηγαίνει τοίχο-τοίχο, σαν σκιά; Γιατί βιάζεσαι; Ωραία, θα σου δείξω εγώ… – Ρε συ, όσο είσαι ζωντανός. Έβγα έξω μην σε βγάλω πεθαμένο! Ρε τι πράγμα είναι αυτός! Ε, δεν θα σε περιμένω… Μπαμ, μπαμ, μπαμ! Η τουφεκιά Πόρτα πόρτα αντιλαλεί… Ύστερα όλα σιωπηλά… Μόνο η θύελλα λυσσάει γύρω τους – και ξαφνικά… Ναι – γελάει γελάει, γελάει σου χιονιού την ερημιά… Μπαμ, μπαμ, μπαμ! Μπαμ, μπαμ, μπαμ!…Προχωρούν μαχητικά- Πίσω ο σκύλος πεινασμένος και μπροστά -με την κόκκινη σημαία αιματωμένη- Άγγιχτη από τις σφαίρες και τον άγριο χιονιά, -μ΄ ένα μαργαριταρένιο Πέπλο άσπιλου χιονιού Και λευκά ρόδα στεμμένη- Μ΄ αλαφρό πόδι προβαίνει Η μορφή του Ιησού Χριστού.	— Кто там машет красным флагом? — Приглядись-ка, эка тьма! — Кто там ходит беглым шагом, Хоронясь за все дома?— Все равно, тебя добуду, Лучше сдайся мне живьем! — Эй, товарищ, будет худо, Выходи, стрелять начнем!Трах-тах-тах! — И только эхо Откликается в домах… Только вьюга долгим смехом Заливается в снегах… Трах-тах-тах! Трах-тах-тах… … Так идут державным шагом — Позади — голодный пес, Впереди — с кровавым флагом, И за вьюгой невидим, И от пули невредим, Нежной поступью надвьюжной, Снежной россыпью жемчужной, В белом венчике из роз — Впереди — Исус Христос.

 

Η μετάφραση της Ranele μού φαίνεται πιο πιστή, αλλά βρίσκω πως ο Μπλάνας έχει συνολικά πιο πετυχημένες ποιητικές επιλογές -αν και σε ορισμένα σημεία μού αρέσουν περισσότερο οι λύσεις που βρήκε η Ranele.

Η οποία μού έστειλε επίσης ένα μικρό απόσπασμα από τη μετάφραση του Γιάννη Ρίτσου -το τέλος του ποιήματος. Νομίζω πως το φινάλε του Ρίτσου, με το «Ιησούς Χριστός» απαραιτητα στην ονομαστική, όπως και στα ρώσικα, είναι το πιο πετυχημένο από τα τρία.

Οι Δώδεκα [απόσπασμα]

[απόδοση: Γιάννης Ρίτσος]

 

Πρώτος, δεύτερος, τρίτος,
τέταρτος, πέμπτος, έκτος,
έβδομος, όγδοος, ένατος,
δέκατος, ενδέκατος…
Δώδεκα.

Με βήμα σίγουρο, βαδίζουν πέρα… Πέρα…

-Τις ει; Τις ει; Έβγα όξω!
Τσιμουδιά!…

Ο άνεμος μόνο με την κόκκινη παντιέρα, παίζει μπροστά…
Μπροστά το χιόνι, στοίβες χιόνι, παγωμένο.

-Τις ει;

Ποιος είναι μες στο χιόνι; Έβγα από κει.

Τίποτα, μόνο ένα σκυλί ξεπηδισμένο
τραβάει κουτσαίνοντας, ψωριάρικο σκυλί…
-Όξω σου λέω, για ξεκουμπίσου κασιδιάρη
μ’ αυτή τη λόγχη το λαιμό σου γαργαλώ!
Κόσμε παλιέ, σκύλε μαγκούφη και ψωριάρη
χάσου από μπρος μου, αλλιώς στο χώμα σε πατώ.
Δείχνει τα δόντια, όμοιος με πεινασμένο λύκο
πεσμένη η ουρά του, μα ούτε ρούπι παρακεί.
-Σκύλε ορφανέ, σκύλε λιμάρη,
Ε, άιντε σήκω,
Έι, αποκρίσου το λοιπόν…

Τις ει; Τις ει;

Ποιος ανεμίζει εκεί την κόκκινη παντιέρα;
…Για κοίτα ντε… τι σκοτεινιά, τι σκοτεινιά…
-Ποιος με το βήμα έτσι γοργό φτάνει από πέρα
τοίχο τον τοίχο στων σπιτιώνε τη σκιά;

Δε μου γλιτώνεις
σού μυρίζεται κουμπούρα
τη ζωή σου αν θες, κάλλιο τα χέρια σου ψηλά
Έι! ΄Ει! συντρόφι, σού το λέω, θάν τα βρεις σκούρα
έβγα σού λέω
αλλιώς θα ρίξω στα στραβά,

Τραχ ταχ ταχ …
Κι αντηχεί, Θέ μου, μόνο η ηχώ, σπίτι το σπίτι…
μόνο ο σαρκασμός του ανέμου
σβήνει στου χιονιού την κοίτη…
Τραχ, ταχ, ταχ…
Τράχ, ταχ, ταχ…
Με το βήμα το πλατύ, βαδίζουν πέρα…
Πίσω, ο πεινασμένος σκύλος…
Μπρος, μ’ αιμάτινη παντιέρα
άφαντος πίσω απ’ το χιόνι…
κι ούτε σφαίρα τον λαβώνει
πάνω από την καταιγίδα
μ’ ένα βήμα πουπουλένιο
σ’ ένα σπίθισμα νιφάδων μαργαριταρένιο
με στεφάνι από άσπρα ρόδα…
σιωπηλός…
πάει μπροστά
ο Ιησούς Χριστός!

Αναμνήσεις ενός επαναστάτη: συναρπαστική αφήγηση, μεταφραστική πανωλεθρία, λειψή επανόρθωση

Στον παλιό μου τον ιστότοπο δημοσίευα πότε-πότε κριτικές μεταφράσεων, συνήθως αλλά όχι πάντοτε επικριτικές. Στο ιστολόγιο σπάνια παρουσιάζω τέτοια άρθρα επειδή έχουν μάλλον ειδικό χαρακτήρα που δεν ενδιαφέρει την πλειοψηφία των αναγνωστών.

Σήμερα θα κάνω μιαν εξαίρεση και θα παρουσιάσω την κριτική στη μετάφραση του βιβλίου του Βικτόρ Σερζ «Αναμνήσεις ενός επαναστάτη (1905-1941)» που κυκλοφόρησε πρόσφατα σε νέα έκδοση από τον εκδοτικό οίκο Ακυβέρνητες πολιτείες.

Το βιβλίο αυτό έχει ιστορία. Είχε πρωτοεκδοθεί στα ελληνικά το 2008 από τις εκδόσεις Scripta και παρ’ όλο που η μετάφραση, η επιμέλεια και η διόρθωση υπογράφονταν από βαριά ονόματα της πνευματικής μας ζωής, με πολύ και σημαντικότατο έργο, το τελικό αποτέλεσμα, το βιβλίο δηλαδή, ήταν μια μεταφραστική πανωλεθρία, με εκατοντάδες χοντρά, αποτρέψιμα μεταφραστικά λάθη που πρόδιναν πολύ λειψή γνώση της γαλλικής γλώσσας αλλά και ασυγχώρητη τσαπατσουλιά στην επιμέλεια. Δεν ήταν η χειρότερη μετάφραση όλων των εποχών αλλά σίγουρα διεκδικεί τον τίτλο της χειρότερης μετάφρασης του 21ου αιώνα. Στον παλιό μου ιστότοπο είχα κάνει μια δριμύτατη κριτική της μετάφρασης αυτής (δεν είχα ακόμη αρχίσει το ιστολόγιο τότε). Την κριτική αυτή απέφυγα να την αναδημοσιεύσω στο ιστολόγιο, μεταξύ άλλων επειδή το βιβλιο είχε αποσυρθεί από την κυκλοφορία. Πάντως, δεν ήμουν ο μόνος που ειχε δημόσια επικρίνει την άθλια αυτη μετάφραση.

Φέτος, με τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την Οχτωβριανή επανάσταση, το βιβλίο του Σερζ επανεκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο Ακυβέρνητες πολιτείες της Θεσσαλονίκης. Στη νέα έκδοση έχει γίνει εκτεταμένη αναθεώρηση της μετάφρασης και νέα επιμέλεια του κειμένου, από την κ. Άννα Μανούκα, η οποία, στη σελίδα του κοπιράιτ του βιβλίου, πιστώνεται, κάπως τσιγγούνικα, απλώς με τις «διορθώσεις β’ έκδοσης», μια διατύπωση που κρύβει το ηράκλειο έργο μεταφραστικής θεώρησης που κατόρθωσε να μετατρέψει μια άθλια μετάφραση σε υποφερτή.

Δυστυχώς, το τελικό αποτέλεσμα δεν είναι, και δεν μπορεί να είναι μια «καλή» μετάφραση -και ο χαρακτηρισμός «υποφερτή» επιεικής είναι. Ένα κάκιστο μετάφρασμα, με σοβαρά μεταφραστικά λάθη, παρανοήσεις και τέτοια, σε κάθε σελίδα σχεδόν, κάποτε και 2-3 τη σελίδα, δεν μπορεί να «αναθεωρηθεί». Πρεπει να ξαναγραφτεί από την αρχή. Η κυρία Μανούκα έχει τον αμέριστο θαυμασμό μου για τη δουλειά που έκανε αλλά δεν μπόρεσε να εντοπίσει και να διορθώσει όλα τα μαργαριτάρια της πρώτης μετάφρασης. Μερικά από αυτά θα τα παρουσιάσω εδώ.

Στο παλιό μου άρθρο (το βρίσκετε εδώ) είχα επισημάνει καμιά πενηνταριά χοντρά λάθη. Με χαρά είδα πως η κ. Μανούκα διόρθωσε τα περισσότερα, ας πούμε το 80-85%. Γιατί δεν τα διόρθωσε όλα; Αναρωτιέμαι, οι νέοι εκδότες δεν ήξεραν το παλιό μου άρθρο ώστε να το αξιοποιήσουν; Θα έπρεπε να το ξέρουν. Ή το αξιοποίησαν αλλά έκριναν ότι είχα άδικο σε μερικά από τα λάθη που επισήμαινα κι έτσι δεν τα διόρθωσαν; Εσείς θα κρίνετε αν καλώς δεν τα διόρθωσαν.

Αλλά πρώτα πρέπει να πω δυο κουβέντες για το βιβλίο του Βικτόρ Σερζ.

Ο Βικτόρ Σερζ (ψευδώνυμο: είχε γεννηθεί Βίκτωρ Κιμπάλτσιτς) δεν έζησε πολύ· πέθανε πριν κλείσει τα εξήντα, αλλά έζησε πολλά· ήταν Ρώσος αλλά γεννήθηκε στις Βρυξέλλες· ήταν αναρχικός αλλά και στέλεχος της Κομμουνιστικής Διεθνούς· έγραψε αφθονότατα πολιτικά άρθρα αλλά θα μείνουν τα μυθιστορήματά του. Και οι «Αναμνήσεις ενός επαναστάτη», ένα σχεδίασμα αυτοβιογραφίας που άρχισε να το επεξεργάζεται δέκα χρόνια πριν πεθάνει αλλά δεν πρόφτασε να το τελειώσει, είναι μια συναρπαστική αφήγηση, όχι μόνο χάρη στο λογοτεχνικό ταλέντο του συγγραφέα αλλά και επειδή το υλικό είναι πολύτιμο.

Τέτοια βιβλία, δηλαδή αυτοβιογραφίες προσώπων της πρόσφατης ιστορίας, είναι συχνά η απόλαυση του αναγνώστη, αλλά πάντοτε ο εφιάλτης του μεταφραστή. Είναι από τα πιο δυσκολομετάφραστα βιβλία γιατί ο μεταφραστής πρέπει να μάθει σε βάθος ένα σωρό λεπτομέρειες για την κατάσταση στις χώρες εκείνες και στις εποχές εκείνες όπου έζησε ο αυτοβιογραφούμενος –ο οποίος, επειδή έχει άλλου επιπέδου εξοικείωση με τα όσα αφηγείται, μπορεί να μην δίνει όλες τις απαραίτητες εξηγήσεις. Και επειδή οι αυτοβιογραφίες είναι γεμάτες από κύρια ονόματα, οι παγίδες για τον μεταφραστή πολλαπλασιάζονται. Γιατί τα κύρια ονόματα είναι ο υπ’ αριθμόν ένα κίνδυνος για τον μεταφραστή: εύκολο να πατήσεις την πεπονόφλουδα και πανεύκολο να ξεσκεπαστείς. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις αρνητικής κριτικής σε μεταφράσεις, όπου όλες ή σχεδόν όλες οι επικρίσεις αφορούν την κακή απόδοση κύριων ονομάτων.

Ωστόσο, το βιβλίο του Βικτόρ Σερζ δεν πάσχει στα κύρια ονόματα –ή, πιο σωστά, δεν πάσχει κυρίως στα κύρια ονόματα. Μπροστά στον ποταμό ονομάτων που είχαν να αντιμετωπίσουν, η μεταφράστρια και ο επιμελητής επέλεξαν να μεταγράφουν κατά κανόνα τα ονόματα… εκτός όταν ήταν δυσκολοπρόφερτα. Έτσι, στην ίδια πρόταση βλέπεις να κονταροχτυπιούνται τα δυο αλφάβητα, π.χ. «του Ανατόλ Φρανς και του Jehan Rictus» (σελ. 31). Πάντως, το 90% των κύριων ονομάτων μεταγράφεται, συνήθως σωστά, αν και υπάρχουν λαθεμένες μεταγραφές (για παράδειγμα, ο Ολλανδός κομμουνιστής Wijnkoop στη σελ. 154 γράφεται Βιζνκοοπ !!, ενώ κανονικά προφέρεται Βάινκοπ ενώ και η γερμανική πόλη Chemnitz δεν προφέρεται Σέμνιτς (σελ. 240) αλλά KΧέμνιτς).

Δέκα μέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο

Την Τρίτη συμπληρώνονται 100 χρόνια από την Οκτωβριανή επανάσταση, που έγινε στις 25 Οκτωβρίου 1917 με το παλιό ημερολόγιο, 7 Νοεμβρίου δηλαδή με το ημερολόγιο που ισχύει σήμερα -και, όπως έχουμε πει, επειδή αμέσως μετά την επικράτηση των μπολσεβίκων υιοθετήθηκε το νέο ημερολόγιο, στην πραγματικότητα η Οκτωβριανή επανάσταση ουδέποτε γιορτάστηκε Οχτώβρη μήνα στη χώρα όπου έγινε.

Αυτόπτης μάρτυρας της επανάστασης ήταν κι ένας Αμερικανός, ο δημοσιογράφος και ακτιβιστής Τζον Ριντ (John Reed), που κατέγραψε τις εντυπώσεις του στο βιβλίο Δέκα ημέρες που συγκλόνισαν τον κόσμο (Ten Days that Shook the World), το οποίο εκδόθηκε το 1919. Τον Οκτώβριο του 1920 ο Ριντ πέθανε, έχοντας προσβληθεί από τύφο, στα 33 χρόνια του και τάφηκε στα τείχη του Κρεμλίνου, μια τιμή που έχει γίνει σε ελάχιστους Αμερικανούς. Η ζωή και το έργο του Ριντ μεταφέρθηκαν αρκετές φορές στον κινηματογράφο, με γνωστότερη την ταινία Reds (1981) του Γουόρεν Μπίτι, που υποδύθηκε τον Ριντ.

Για να τιμήσω την επέτειο παρουσιάζω ένα εκτενές απόσπασμα από το 4ο κεφάλαιο του βιβλίου, που έχει τίτλο «Το τέλος της προσωρινής κυβέρνησης» (συγκεκριμένα την αρχή, σελ 131-140, και το τέλος, σελ. 172-177, του κεφαλαίου). Διαλεξα το απόσπασμα από την έκδοση της Σύγχρονης Εποχής και… αφού σκανάρισα τις σελίδες αντιλήφθηκα ότι το έργο έχει δημοσιευτεί σε συνέχειες το 1997 στον Ριζοσπάστη και υπήρχε ονλάιν, οπότε τις πήρα από εκεί.

Αξιοπερίεργο αυτής της έκδοσης είναι πως δεν αναφέρεται όνομα μεταφραστή. Αυτό εν μέρει εξηγείται επειδή το κείμενο βασίζεται στη μετάφραση που είχε γίνει το 1961 από τις «Πολιτικές και λογοτεχνικές εκδόσεις», τον εκδοτικό οίκο που είχε το ΚΚΕ στις σοσιαλιστικές χώρες την εποχή της παρανομίας του. Στο οπισθόφυλλο διαβάζω πως τώρα η μετάφραση ειναι ξανακοιταγμένη και βελτιωμένη, αλλά δεν βρήκα το όνομα ούτε του αρχικού μεταφραστή ούτε του θεωρητή. Πείτε με συντεχνιακό, αλλά νομίζω πως θα έπρεπε να αναφέρονται και τα ονόματά τους, εφόσον αναφέρονται τα ονόματα των συντελεστών της τυπογραφικής διόρθωσης, της εκτύπωσης του εξωφύλλου ή της βιβλιοδεσίας.

Ωστόσο, αυτά είναι δευτερεύοντα. Σήμερα, το κράτος που ίδρυσαν οι μπολσεβίκοι πριν από 100 χρόνια, αφού μετατράπηκε από καθυστερημένη μισοφεουδαρχική χώρα σε υπερδύναμη, αφού τσάκισε τον ναζισμό και αφού έφτασε μέχρι το Διάστημα, κατέρρευσε λίγα χρόνια μετά τα εβδομηντάχρονα της Οκτωβριανής επανάστασης. Όμως το ενδιαφέρον για το κομμουνιστικό πείραμα παραμένει και ασφαλώς δεν έχουμε φτάσει στο τέλος της ιστορίας.

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ

Το τέλος της προσωρινής κυβέρνησης

Την Τετάρτη στις 7 του Νοέμβρη (25 του Οχτώβρη) σηκώθηκα πολύ αργά. Οταν βγήκα στη λεωφόρο Νέβσκι στο φρούριο του Πετροπάβλοφσκ βρόντηξε μεσημεριάτικα το κανόνι. Η μέρα ήταν υγρή και κρύα… Απέναντι στις κλειδωμένες πόρτες της κρατικής τράπεζας στέκονταν κάμποσοι στρατιώτες με εφ’ όπλου λόγχη.

«Ποιοι είστε σεις;» ρώτησα. «Με την κυβέρνηση είστε;», «Δεν υπάρχει πια κυβέρνηση!» απάντησε με χαμόγελο ένας στρατιώτης. «Δόξα τω Θεώ!» Αυτό ήταν όλο που κατάφερα να μάθω απ’ αυτόν.

Τι χρωστάμε στη Σοβιετική Ένωση; (της Ελένης Τζάνου)

Καθώς πλησιάζουν τα εκατοντάχρονα της Οχτωβριανής επανάστασης (που έγινε βέβαια στις 25 Οκτωβρίου αλλά με το παλιό ημερολόγιο) αναδημοσιεύω σήμερα από το Φέισμπουκ ένα άρθρο της φίλης Ελένης Τζάνου, που εξετάζει τι χρωστάμε στη Σοβιετική Ένωση.

Το αναδημοσιεύω χωρίς να προσθέσω κάτι, μόνο αλλάζω τον τίτλο -ο αρχικός τίτλος ήταν μοντυπυθωνικός: What have the Soviets ever done for us, που θα καταλάβατε σε τι παραπέμπει.

Με τη θέση του άρθρου γενικά συμφωνώ -πράγματι, πολλά από αυτά που εκτιμάμε στη Δυτική Ευρώπη τα χρωστάμε στην ΕΣΣΔ. (Δείτε κι ένα παλιότερο κουίζ του ιστολογίου για το σοσιαλιστικό πρόγραμμα που είχε το 1947 το γερμανικό χριστιανοδημοκρατικό κόμμα)

1917-2017:
WHAT HAVE THE SOVIETS EVER DONE FOR US?

Η πίστη στη δύναμη και τη σοφία των αγορών είναι ένα παραμύθι σαν κι αυτά που πουλάνε οι παπάδες οταν τσεπώνουν τα εκατομμύρια απο αγίες παντόφλες κι οδοντόβουρτσες. Σήμερα μπορούμε ως χρυσόψαρα να το χάβουμε με μεγάλη ευκολία, αλλά την περίοδο μετά το κραχ του 1929, ήταν αδύνατον να πουληθούν τετοια φούμαρα όταν ακριβώς δίπλα στην Σύνθλιψη του Μεσοπολέμου υπήρχε μια ΕΣΣΔ εντελώς απρόσβλητη: η ανεργία στις αρχές της δεκαετίας του ’30 στην «Δύση» (αδόκιμος όρος, τον βαζω για οικονομία) κυμαινόταν απο 22% εως 44% (το τελευταίο νουμερο αφορά στη Γερμανια όπου οι άνεργοι μάλιστα βαφτίζονταν «φυγοπονοι αντικοινωνικοί») και στις ΗΠΑ σχεδόν τα μισά στεγαστικά δάνεια δεν εξυπηρετουνταν.

Ταυτόχρονα, οι Εργατικοί και τα συνδικάτα στη Βρετανία, παραμένοντας πιστά στην ορθοδοξία των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών και της αντιπληθωριστικής πολιτικής, έχασαν τα μισά τους μέλη απο το 1920 και μετά, καθώς οι εργαζόμενοι δεν είχαν κανένα λόγο να συμμετέχουν σε μια συλλογικότητα η οποία σαμποτάρει τα συμφέροντά τους. Την ίδια περίοδο στην ΕΣΣΔ η λέξη «ανεργία» ήταν άγνωστη και η βιομηχανική παραγωγή τριπλασιάστηκε (απο το 5% της παγκόσμιας παραγωγής μεταποίησης το 1929 εκτοξεύθηκε στο 18% το 1938). Το εργατικό δυναμικό στις πόλεις διπλασιάστηκε απο το 1927 εως το 1932 και σχεδόν τετραπλασιαστηκε ως το 1939.

Ένας σοβιετικός Ροβινσώνας (Ηλία Ιλφ και Ευγενίου Πετρόφ)

Μια και σε λίγες μέρες έχουμε τα εκατόχρονα της Οκτωβριανής επανάστασης, είπα σήμερα να βάλω κάτι σοβιετικό. Είχα δει τις προάλλες σε έναν ιστότοπο φιλικό προς τη μνήμη της ΕΣΣΔ μια αναδρομή στη σοβιετική σάτιρα, που μου φάνηκε να υστερεί, αφού δεν ανέφερε τις δυο κορυφές της σοβιετικής προπολεμικής σάτιρας, τον Ηλία Ιλφ και τον Ευγένιο Πετρόφ -ουσιαστικά μία κορυφή, αφού οι δυο αυτοί δαιμόνιοι χιουμορίστες έγραφαν πάντοτε μαζί.

«Πώς γράφετε μαζί;» τους ρωτούσαν συχνά οι δημοσιογράφοι. «Όπως οι αδελφοί Γκονκούρ», απαντούσαν εκείνοι. «Ο ένας κυνηγούσε τους εκδότες να κλείσει καινούργιο συμβόλαιο και ο άλλος έμενε σπίτι προσέχοντας μην μπει κανένας ανταγωνιστής και κλέψει τα χειρόγραφα».

Ο Ιλφ και ο Πετρόφ έδωσαν τους δίδυμους ήλιους της σοβιετικής σάτιρας, τα εξαιρετικά μυθιστορήματα «Οι δώδεκα καρέκλες» και «Το χρυσό μοσχάρι». Στο πρώτο, λίγα χρόνια μετά την επανάσταση, ο αριστοκράτης Βορομπιάνινοφ αναζητά έναν θησαυρό που είναι κρυμμένος σε μία από τις δώδεκα καρέκλες της πάμπλουτης θείας του. Συνεταιρίζεται με τον γοητευτικό απατεώνα Οστάπ Μπέντερ, και αφού διατρέξουν τη μισή Σοβιετική Ένωση βρίσκουν -ή δεν βρίσκουν- τον θησαυρό. Στο «Χρυσό μοσχάρι» ο Οστάπ είναι αρχηγός μιας μικρής σπείρας απατεώνων που αναζητούν έναν σοβιετικό εκατομμυριούχο -και πάλι, τον βρίσκουν αλλά… Η συνέχεια επί της οθόνης, θα έλεγα, αφού κάποτε θα παρουσιάσω τα κλασικά αυτά έργα.

Και τα δυο ονόματα είναι ψευδώνυμα, ο Ιλφ λεγόταν Φάινζιλμπεργκ, ο Πετρόφ: Κατάγιεφ -αδελφός του είναι ο γνωστός συγγραφέας Βαλεντίν Κατάγιεφ. Γεννημένοι κι οι δυο στην Οδησσό, στο Χρυσό Μοσχάρι την αποκαλούν Τσερνομόρετς αν θυμάμαι καλά, κι έχουν κι έναν Έλληνα, τον Βαλιάδη, στην παρέα των γέρων με τα πικέ γιλέκα. Ο Ιλφ πέθανε από φυματίωση το 1937, τον Πετρόφ τον ρίξαν οι Γερμανοί το 1942, όταν, πολεμικός ανταποκριτής, επέστρεφε αεροπορικώς από την πολιορκημένη Σεβαστούπολη.

Τα δυο τους μυθιστορήματα γνώρισαν αξεπέραστη αποδοχή από το αναγνωστικό κοινό και πλούτισαν τη ρωσική γλώσσα με κάμποσες παροιμιώδεις εκφράσεις.

Σε κάποιαν ανθολογία χιούμορ της δεκαετίας του 60 που είχαμε στο σπίτι όταν ήμουν έφηβος, υπήρχε και το διήγημα «Ένας σοβιετικός Ροβινσώνας» του Ιλφ και του Πετρόφ. Το βιβλίο αυτό δεν ξέρω πού έχει καταλήξει, πάντως τώρα δεν το έχω. Ομως το συγκεκριμένο διήγημα είναι αρκετά γνωστό, και στο απέραντο Διαδίκτυο μπόρεσα να βρω όχι μία, αλλά δύο αγγλικές μεταφράσεις του, οπότε κάθισα και το μετέφρασα ξανά.

Το (όχι και τόσο, εδώ που τα λέμε) περίεργο ήταν ότι οι δυο μεταφράσεις είχαν αρκετές διαφορές. Στηρίχτηκα περισσότερο στη μία, αλλά σε δυο -τρία σημεία κράτησα εκφράσεις της παλιάς ελληνικής μετάφρασης όπως τις θυμόμουν επειδή μ’ άρεσαν περισσότερο. Κράτησα επίσης τον τίτλο της παλιάς ελληνικής μετάφρασης, αφού οι αγγλικές μεταφράσεις έχουν τον σχοινοτενή τίτλο «Πώς γράφτηκε ο σοβιετικός Ροβινσώνας Κρούσος».

Τέλος πάντων, από δεύτερο χέρι όλο και κάτι θα χάθηκε στο πάρε-δώσε, ελπίζω όμως να σας αρέσει το διήγημα, που πιστεύω ότι δεν προδίδει το χιούμορ των συγγραφέων. Σημειώνω πως το διήγημα είναι γραμμένο το 1933.

Ένας σοβιετικός Ροβινσώνας

Η συντακτική επιτροπή του δεκαπενθήμερου εικονογραφημένου περιοδικού Ο κόσμος της περιπέτειας παραπονιόταν για έλλειψη λογοτεχνικής ύλης. Έλειπαν τα λογοτεχνήματα που θα τραβούσαν και θα διατηρούσαν την προσοχή των νεαρών αναγνωστών.

Γιατί οι γυναίκες χαίρονταν περισσότερο το σεξ στον σοσιαλισμό

Έχω πει ότι τώρα το καλοκαίρι (αλλά και το φθινόπωρο, ως τον Νοέμβριο ας πούμε) επειδή έχω κάποιες άλλες υποχρεώσεις θα βάζω περισσότερες αναδημοσιεύσεις και επαναλήψεις άρθρων. Ως τώρα δεν έχω τηρήσει με συνέπεια αυτή την… υπόσχεση, οπότε επανορθώνω σήμερα αναδημοσιεύοντας ένα άρθρο της Kristen Godshee, που αρχικά δημοσιεύτηκε στη Νιου Γιορκ Τάιμς. Πέρα από το ενδιαφέρον του, ένας επιπλέον λόγος που με παρακίνησε να το αναδημοσιεύσω ειναι ότι πρόσφατα δημοσιεύτηκε και στο Χάφινγκτον Ποστ, όμως με ανεξήγητες περικοπές αλλά και κωμικά λάθη, μεταφραστικά ή επιμέλειας (ακόμα και του κορέκτορα: κάπου η Κολλοντάι γίνεται… Κολωνία!)

Εδώ το δημοσιεύω ολόκληρο και με καλή μετάφραση, που τη βρήκα στο ιστολόγιο του Άκη Γαβριηλίδη -ίσως το έχει μεταφράσει ο ίδιος, αν και δεν το λέει ρητά. Έκανα πάντως μερικές επουσιώδεις αλλαγές.

Όταν οι Αμερικανοί σκέφτονται τον κομμουνισμό στην Ανατολική Ευρώπη, φαντάζονται ταξιδιωτικούς περιορισμούς, ζοφερά τοπία με γκρίζο τσιμέντο, δυστυχισμένους άντρες και γυναίκες να ξεροσταλιάζουν σε ουρές για να ψωνίσουν από άδεια μαγαζιά, και μυστικές υπηρεσίες να παρακολουθούν την ιδιωτική ζωή των πολιτών. Μολονότι πολλά από αυτά ισχύουν, το συλλογικό μας στερεότυπο για τη ζωή στον κομμουνισμό δεν λέει όλη την αλήθεια.

Ίσως κάποιοι να θυμούνται ότι οι γυναίκες του ανατολικού μπλοκ απολάμβαναν πολλά δικαιώματα και προνόμια άγνωστα στις φιλελεύθερες δημοκρατίες εκείνη την εποχή, μεταξύ των οποίων σημαντικές κρατικές επενδύσεις στην εκπαίδευση και την κατάρτιση, την πλήρη ενσωμάτωσή τους στο εργατικό δυναμικό, γενναιόδωρες άδειες και επιδόματα μητρότητας και εγγυημένη δωρεάν παιδική φροντίδα. Αλλά υπάρχει και ένα πλεονέκτημα που δεν έχει προσεχτεί πολύ: οι γυναίκες υπό τον κομμουνισμό απολάμβαναν περισσότερη σεξουαλική ευχαρίστηση.

Μια συγκριτική κοινωνιολογική μελέτη μεταξύ Ανατολικογερμανών και Δυτικογερμανών μετά την επανένωση το 1990, διαπίστωσε ότι οι γυναίκες στην Ανατολή είχαν διπλάσιους οργασμούς από τις δυτικές. Οι ερευνητές έμειναν κατάπληκτοι με αυτή τη διαφορά, ιδίως επειδή οι γυναίκες της Ανατολικής Γερμανίας υπέφεραν από το περίφημο διπλό βάρος της επίσημης δουλειάς και του νοικοκυριού. Αντίθετα, οι γυναίκες της μεταπολεμικής Δυτικής Γερμανίας έμεναν στο σπίτι και επωφελούνταν από όλες τις συσκευές εξοικονόμησης εργασίας που παρήγε η ακμάζουσα καπιταλιστική οικονομία. Έκαναν όμως λιγότερο σεξ, και λιγότερο ικανοποιητικό σεξ, από γυναίκες που έπρεπε να περιμένουν στην ουρά για να πάρουν χαρτί υγείας.

Πώς εξηγείται αυτή η πτυχή της ζωής πίσω από το Σιδηρούν Παραπέτασμα;