Οι άφαντοι Σιαμέζοι (αστυνομικό διήγημα του Ντάσιελ Χάμετ)

Την περασμένη Κυριακή παρουσίασα εδώ ένα παλιό μου κείμενο, που το είχα γράψει πριν από 30+ χρόνια, όταν είχα μεταφράσει το Γεράκι της Μάλτας, του Ντάσιελ Χάμετ, για τη Σύγχρονη Εποχή. Από τη συζήτηση μού άνοιξε η όρεξη κι έτσι έπιασα ένα διήγημα του Χάμετ, που το έχω σε μια συλλογή του 1950, αλλά που αρχικά γράφτηκε το 1926 και δημοσιεύτηκε στο λαϊκό (pulp) περιοδικό Black Mask.

Το μετέφρασα λοιπόν και το παρουσιάζω σήμερα. Η μετάφραση είναι λιγάκι πρίμα βίστα, οπότε ας θεωρηθεί under construction, αλλά θα αναφερθώ σε καναδυό σημεία. Το διήγημα έχει μια περίεργη ομοιότητα με την υπόθεση που απασχολεί αυτές τις μέρες την κοινή γνώμη -και εδώ έχουμε κάποιους μυστηριώδεις ξένους να διαπράττουν ληστεία- οπότε διάλεξα να το παρουσιάσω σήμερα κι ας μην έχω χτενίσει τη μετάφραση όσο θα ήθελα.

Το διήγημα έχει μεταφραστεί στα ελληνικά, αλλά δεν έχω δει αυτή την παλιά μετάφραση, που πρέπει να έγινε το 1988-9, τότε που μόλις είχα φύγει για έξω. Ο ελληνικός τίτλος ήταν, νομίζω, «Ο έρπων Σιαμαίος», με τον οποίο διαφωνώ σε όλες τις λέξεις. Ο αγγλικός, το βλέπετε, The Creeping Siamese.

Καταρχάς, δεν μου αρέσει ο Σιαμαίος, διότι στα ελληνικά σιαμαίοι είναι οι δίδυμοι που γεννιούνται με τα σώματά τους ενωμένα. Εδώ έχουμε κάποιον ή κάποιους από το Σιάμ, άρα θα πούμε Σιαμέζος/Σιαμέζοι (και όχι Ταϊλανδός που θα λέγαμε σήμερα). Έπειτα, χρειάζεται πληθυντικός -αφού οι Σιαμέζοι είναι πολλοί.

Και τέλος γιατί «έρπων»; Εννοώ, αρχικά, γιατί τόση καθαρεύουσα. Θα προτιμούσα «σερνάμενος». Ωστόσο, έχω την εντύπωση ότι ο Χάμετ χρησιμοποιεί διαφορετικά τη λέξη. Δεν θέλω να σποϊλάρω, αλλά στο διήγημα δεν υπάρχει κανείς που να έρπει ή να σέρνεται ή να σκύβει. Η φράση creeping Siamese εμφανίζεται μόνο μια φορά στο τέλος, τη λέει ο αστυνομικός προς τον Ρίχτερ. Οπότε, σκέφτηκα ότι εδώ χρησιμοποιείται σαν συνώνυμο του elusive γι αυτό και διάλεξα «άφαντος» αν και μπορώ να αλλάξω γνώμη αν με πείσετε. Στα ισπανικά, ο τίτλος έχει μεταφραστεί Los siameses escurridizos, που είναι περίπου ίδιος με τον δικό μου. (Η γαλλική μετάφραση, Rats de Siam, είναι πιο ελεύθερη).

Το διήγημα είναι χαρακτηριστικό της σκληροτράχηλης σχολής που εισηγήθηκε ο Χάμετ και δείχνει με αρκετή πειστικότητα τον τρόπο δουλειάς του ιδιωτικού ντετέκτιβ, του Κοντινένταλ Οπ, του ανώνυμου ντετέκτιβ του Ηπειρωτικού Πρακτορείου, που πρωταγωνιστεί σε πολλά έργα του Χάμετ. Η δράση διαδραματίζεται στο Σαν Φρανσίσκο και στην έκδοση του 1950 υπάρχει στο οπισθόφυλλο και χάρτης της πόλης που δείχνει πού βρίσκονται τα γραφεία του Ηπειρωτικού και το σπίτι του Ρίχτερ, όπως και άλλα σημεία που σχετίζονται με τα άλλα διηγήματα της συλλογής (ανάμεσά τους και ένα ανύπαρκτο βαλκανικό κράτος, η Στεφανία, που θα το βρούμε στη νουβέλα This King Business, που έχει εκδοθεί και στα ελληνικά  με τον ελαφρώς παραπλανητικό τίτλο Αχ, αυτές οι βασιλικές μπίζνες).

Παραθέτω λοιπόν την (αχτένιστη, το ξαναλέω) μετάφραση που έκανα στους Σιαμέζους του Χάμετ και στο τέλος αναφέρω ένα ακόμα μεταφραστικό.

Οι άφαντοι Σιαμέζοι

Στεκόμουν στο γκισέ του ταμείου στα κεντρικά γραφεία του Ηπειρωτικού Πρακτορείου Ντετέκτιβ στο Σαν Φρανσίσκο και παρακολουθούσα τον Πόρτερ που έλεγχε τον λογαριασμό των εξόδων μου, όταν μπήκε μέσα εκείνος. Ήταν ένας ψηλός άντρας, με σκληρή έκφραση στο οστεώδες πρόσωπό του. Το γκρίζο κουστούμι του κρεμόταν σακουλιασμένο από τους πλατιούς ώμους του. Στο φως του σούρουπου που έμπαινε από τα μισοκατεβασμενα στόρια, το δέρμα του είχε το χρώμα που έχουν τα καινούργια καφέ παπούτσια.

Άνοιξε απότομα την πόρτα και μετά έμεινε διστακτικός στην είσοδο, κρατώντας την πόρτα ανοιχτή, γυρίζοντας το πόμολο μπροστά και πίσω με το κοκαλιάρικο χέρι του. Το πρόσωπό του δεν έδειχνε αναποφάσιστο. Ήταν άσκημο και βλοσυρό και είχε την έκφραση κάποιου που θυμήθηκε κάτι δυσάρεστο.

Ο Τόμι Χάουντ, ο φακιδιάρης και πλακουτσομύτης νεαρός κλητήρας μας, σηκώθηκε από το γραφείο του και πήγε ως τη διαχωριστική γρίλια.

«Τι θέλ…» άρχισε να λέει ο Τόμι και τινάχτηκε προς τα πίσω.

Ο άντρας είχε αφήσει το πόμολο. Σταύρωσε τα μακριά χέρια του μπροστά στο στήθος του, πιάνοντας με κάθε παλάμη έναν ώμο. Το στόμα του άνοιξε διάπλατα, σ’ ένα χασμουρητό που κάθε άλλο παρά χαλάρωση έδειχνε. Έκλεισε το στόμα με θόρυβο. Ανασήκωσε τα χείλια φανερώνοντας σφιγμένα κίτρινα δόντια.

«Γαμώτο!» μούγκρισε, όλο αηδία και σωριάστηκε στο πάτωμα.

Πήδηξα πάνω από το χώρισμα, πέρασα πάνω από το σώμα του και βγήκα στον διάδρομο.

Advertisement

Πριν από 60 χρόνια: Ο Μποστ και η επίσκεψη της Τζάκι Κένεντι στην Ελλάδα

Tο ιστολόγιο αγαπάει τον Μποστ και του έχει αφιερώσει αμέτρητα άρθρα, σε πολλά από τα οποία θυμόμαστε (οι παλιότεροι) ή γνωρίζουμε (οι νεότεροι) γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας μέσα απο γελοιογραφίες του Μποστ. Στην αρχή, τα άρθρα αυτά είχαν γενικό τίτλο «Πριν από 50 χρόνια…», μετά «Πριν από 55 χρόνια…», αλλά τα χρόνια περνάνε και το ιστολόγιο συνεχίζει να εκπέμπει, οπότε πέρσι εγκαινιάσαμε μια νέα χρονολόγηση, τη σειρά «Πριν από 60 χρόνια». Το προηγούμενο, όγδοο σκίτσο της σειράς το δημοσιεύσαμε πριν από 15 μέρες -είναι εδώ.

Το σημερινό σκίτσο νόμιζα πως το έχω βάλει στο ιστολόγιο, αλλά δεν το βρήκα. Αν παρ’ ελπίδα πέφτω έξω και το έχω ήδη βάλει πριν από καμιά δεκαριά χρόνια, κάντε πως το ξεχάσατε.

Λοιπόν, τον Ιούνιο του 1961, η πρώτη κυρία των ΗΠΑ, η λαμπερή Τζάκι Κένεντι, επισκέφθηκε την Ελλάδα για 9ήμερη ανεπίσημη επίσκεψη, που περιλάμβανε επίσκεψη στην Επίδαυρο όπου παρακολούθησαν πρόβες, κρουαζιέρα στα νησιά, επίσκεψη στους βασιλείς στο Τατόι, στην κατοικία του πρωθυπουργού και στην Ακρόπολη, αλλά και παράσταση της Ιφιγένειας εν Αυλίδι στο Ηρώδειο.

Ο Μποστ αφιέρωσε δύο σκίτσα σε αυτό το σημαντικό κοσμικο-πολιτικό γεγονός, ένα κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, στο οποίο η μαμα-Ελλάς υποδέχεται την υψηλή ξένη («Νιώθομεν χαράν πολήν αφιχθέντος Ζακελήν») και ένα μετά το τέλος της. Διάλεξα να παρουσιάσω το δεύτερο σκίτσο, αφενός επειδή το πρώτο δεν το έχω σε καλή ποιότητα και αφετέρου επειδή το δεύτερο δημοσιεύτηκε, κατά σύμπτωση, ακριβώς πριν από 60 χρόνια σαν σήμερα:

Τα σουπεράκια και ο κένταυρος Χείρων

Πολλά πράγματα μαθαίνουμε στο Διαδίκτυο, αν και τα περισσότερα δεν έχουν άμεση σχέση με αυτά που μας απασχολούν. Μάλιστα ο φίλος μου ο Θανάσης, ο διαχειριστοκράτορας των Υπογλωσσίων, ανακοινώνει πότε πότε την ΑΠΛΗΤΗ (άχρηστη πληροφορία της ημέρας) που έχει μόλις μάθει. Έτσι πάει όμως, οι άνθρωποι είμαστε φιλοπερίεργα όντα και μας θέλγουν και οι γνώσεις (αλλά και τα έργα) μη παραδεδεγμένης χρησιμότητος.

Εγώ πριν απο μερικούς μήνες έμαθα μια καινούργια λέξη, αγγλική, αμερικανική σωστότερα, αλλά τον τελευταίο καιρό τη βλέπω να χρησιμοποιείται και σε συζητήσεις ελληνικές, στα σόσιαλ. Ας πούμε τις προάλλες, γινόταν μια συζήτηση για το ενδεχόμενο εκλογών μέσα στην πανδημία (προσωπικά το θεωρώ απίθανο) και μία φίλη, που το θεωρούσε πιθανό, έγραψε:

Σαν να βλεπω από τώρα τα chyrons του Σκάι, «πώς θα ψηφίσουμε με ασφάλεια».

Επειδή εδώ λεξιλογούμε, δεν θα με απασχολήσει το ενδεχόμενο της προκήρυξης εκλογών σε συνθήκες περιορισμών. Θα σταθώ στην αγγλική λέξη της παραπάνω πρότασης.

Εσείς ξέρετε τι είναι τα chyrons;

Σύμφωνα με το λεξικό, chyron είναι a text-based graphic overlay displayed at the bottom of a television screen or film frame, as closed captioning or the crawl of a newscast.

Είναι λοιπόν κειμενοπαγές γραφιστικό υπέρθεμα (άλα τις) ή πιο απλά κείμενο που υπερτίθεται, στο κάτω μέρος της οθόνης.Με άλλα λόγια, έχω την εντύπωση ότι το chyron είναι αυτό που λέμε στα ελληνικά «σουπεράκι»,

Βέβαια νομίζω ότι το σουπεράκι συνήθως είναι ακίνητο υπέρθεμα, ενώ σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, το chyron (να το πούμε «χυρώνι»;) μπορεί να περιλαμβάνει και κινούμενο κείμενο (crawl, όπως οι «κορδέλες» που τρέχουν με τις τελευταίες ειδήσεις ή με τις τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο). Δεν νομίζω όμως ότι αυτό βλάφτει τη γενικότητα.

Υποτίθεται πως αυτά τα chyrons συνοψίζουν τι λέγεται, γι’ αυτό και συχνά αλλάζουν, αλλά βέβαια τα σουπεράκια (ή, όπως είπαμε, τα χυρώνια) των τηλεοπτικών σταθμών δεν είναι ουδέτερες περιγραφές. Με αυτά παίρνει θέση ο σταθμός στα τεκταινόμενα.

Για παράδειγμα, στην τετραετία του Τραμπ, το CNN είχε συνήθεια να βάζει δηκτικά χυρώνια όταν πρόβαλλε ομιλίες του Τραμπ, ενώ το Fox, για τα ίδια λόγια του Τραμπ, έβαζε θετικά σχόλια  -εδώ ένα παράδειγμα, το CNN λέει «Ο θυμωμένος Τραμπ μετατρέπει το μπρίφιν σε άσκηση προπαγάνδας» ενώ το Fox «Ο Τραμπ θέλει τα μίντια να μείνουν ‘τίμια'».

Dueling chyrons τα χαρακτηρίζει ο σχολιαστης. Μονομαχία με σουπεράκια.

Νομίζω πως αν παρακολουθήσουμε δελτία ειδήσεων της ελληνικής τηλεόρασης θα δούμε κάμποσα παρόμοια «στρατευμένα» σουπεράκια -αν και ίσως στην Ελλάδα δεν υπάρχει ανάγκη να υπονομεύσεις τα λεγόμενα του αντιπάλου της κυβερνησάρας με σουπεράκια, απλώς δεν τον προβάλλεις και ξεμπερδεύεις.

Να χαρούμε που το Τουίτερ έκλεισε τον λογαριασμό του Τραμπ;

Αν δεν ασχολείστε με τα κοινωνικά μέσα μπορεί και να μην το ξέρετε, και να μη βγάζετε και πολύ νόημα από την εικόνα εδώ αριστερά. Ισως όμως σας ενδιαφέρει το άρθρο ακόμα κι αν δεν ασχολείστε με το Φέισμπουκ και το Τουίτερ ή το Ίνσταγκραμ.

Μετά τα πρωτοφανή γεγονότα την προηγούμενη βδομάδα στην Ουάσινγκτον με την εισβολή οπλισμένων ακροδεξιών στο Καπιτώλιο, το Φέισμπουκ, το Τουίτερ και άλλες «πλατφόρμες» κοινωνικής δικτύωσης απενεργοποίησαν (κατάργησαν, απαγόρευσαν, έκλεισαν) τους λογαριασμούς που χρησιμοποιούσε ο (ακόμα) Πρόεδρος των ΗΠΑ για να επικοινωνεί με το κοινό.

Αυτή την επίσης πρωτοφανή κίνηση το Twitter θεώρησε (και σωστά) απαραίτητο να την εξηγήσει –δείτε εδώ.

Όπως λέει, η απενεργοποίηση επιβλήθηκε επειδή ο Τραμπ δημοσίευσε δύο τουίτ στις 8 Ιανουαρίου.

“The 75,000,000 great American Patriots who voted for me, AMERICA FIRST, and MAKE AMERICA GREAT AGAIN, will have a GIANT VOICE long into the future. They will not be disrespected or treated unfairly in any way, shape or form!!!”

Και λίγο αργότερα:

“To all of those who have asked, I will not be going to the Inauguration on January 20th.”

Μετά, ο λογαριασμός κατέβηκε, έκλεισε.

Το Twitter εξηγεί ότι η εκτίμηση των δυο μηνυμάτων πρέπει να γίνει λαμβάνοντας υπόψη τα προηγούμενα πρωτοφανή γεγονότα του Καπιτωλίου. Έτσι, το δεύτερο μήνυμα, ότι ο Τραμπ δεν θα παραστεί στην τελετή παράδοσης της 20ής Ιανουαρίου (όπως και ο Αντώνης Σαμαράς τον Ιανουάριο του 2015, λέει μια κακή γλώσσα), ένα μήνυμα το οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί απλώς ενημερωτικό, θεωρείται ότι από πολλούς οπαδούς του Τραμπ θα εκληφθεί ως αμφισβήτηση της νομιμότητας του εκλογικού αποτελέσματος. Αλλά διαβάστε το σύντομο άρθρο να βγάλετε τα δικά σας συμπεράσματα.

Ο όρος που χρησιμοποιείται στα ελληνικά («έχει τεθεί σε αναστολή», «ανασταλμένος») υποβάλλει την ιδέα ότι η απενεργοποίηση του λογαριασμού του Τραμπ είναι προσωρινή και ότι, ενδεχομένως (όπως έχουν γράψει αρκετοί στα σόσιαλ) μετά τις 20 Ιανουαρίου που θα γίνει η αλλαγή προεδρίας θα ενεργοποιηθεί εκ νέου ο λογαριασμός. Μπορεί να γίνει αυτό, πάντως κατά κανόνα η θέση σε αναστολή (suspension) έχει μόνιμο χαρακτήρα -άλλωστε το άρθρο του Τουίτερ τιτλοφορείται Permanent suspension of @realDonaldTrump.

Η είδηση έγινε δεκτή με θυμηδία και συνάντησε τον χλευασμό των απλών κυβερνοπολιτών. Είναι συχνά διασκεδαστικό να βλέπεις έναν ισχυρό και διάσημο να συναντάει αντιξοότητες, ιδίως έναν τόσο αντιπαθητικό ισχυρό και διάσημο. Κυκλοφόρησαν και διάφορα έξυπνα μιμίδια, όπως εκείνο που δείχνει τον Τραμπ να πλησιάζει ένα αγόρι που κουρεύει το γκαζόν του Λευκού Οίκου και να το παρακαλάει να του δανείσει τον κωδικό του για να μπει στο Τουίτερ (δεν το βρίσκω τώρα, αλλιώς θα το έβαζα).

Καπιτωλιανά μεζεδάκια

Τα δευτερα μεζεδάκια της χρονιάς (και της δεκαετίας, για ορισμένους) τα ονομάζω έτσι σε ανάμνηση των πρωτοφανών σκηνών που διαδραματίστηκαν προχτές στην Ουάσινγκτον όταν λεφούσια τραμπικών διαδηλωτών μπούκαραν στο Καπιτώλιο για να διακόψουν την ψηφοφορία επικύρωσης των εκλεκτορικών ψήφων, εκμεταλλευόμενοι την ολιγωρία, ή μάλλον τη φιλική στάση, των αστυνομικών που φρουρούσαν τον χώρο.

Ειδαμε απίστευτες εικόνες, πρωτοφανείς, με «σαμάνους» των τραμπικών ντυμένους προβιές να στρογγυλοκάθονται στα έδρανα (οι βουλευτές και γερουσιαστές είχαν φυσικά φυγαδευτεί). «Πληρώνουμε 750 δισεκατομμύρια το χρόνο, έγραψε κάποιος, για την άμυνά μας και η καρδιά της κυβέρνησης κυριεύτηκε από ένα τσούρμο καραγκιόζηδες ντυμένους Μπλεκ», ενώ ο μαύρος ποιητής Noah Caine ανέβασε στο Τουίτερ μια φωτογραφία ενός εισβολέα στρογγυλοκαθισμένου πάνω στην προεδρική έδρα, συνοδεύοντας με το σχόλιο: Το ότι έφτασε κάποιος εκεί χωρίς να τον σκοτώσουν είναι η πεμπτουσία του προνομίου των λευκών», διότι βέβαια εύκολα φανταζόμαστε ότι αν είχε επιχειρηθεί είσοδος στο Καπιτώλιο από διαδηλωτές του BLM οι απώλειες θα μετριούνταν  με τις δεκάδες.

Βέβαια, κάποιοι προσπάθησαν να παραλληλίσουν το μπουκάρισμα στο Καπιτώλιο με τις συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων, ενώ κατά τη γνώμη μου, αν θέλουμε αναλογίες στα καθ’ ημάς, μπορούμε να αναφέρουμε την προσπάθεια εισόδου στη Βουλή τον Ιανουάριο του 2019 (τότε που ήταν πρωτεργάτης ο Ανθρακέας) ή την είσοδο δεξιών τραμπούκων στη Βουλή με επικεφαλής τον Ρένο Αποστολίδη το 1964.

Αλλά να μην παρασυρθώ σε πολιτικό σχολιασμό, σήμερα είναι Σάββατο και σχολιάζουμε ευτράπελα. Φ

* Στο σουπεράκι της ΕΡΤ γράφτηκε για «προσπάθεια να καταληθεί η αμερικανική δημοκρατία».

Λέτε να παρετυμολογήθηκε το «καταλυθεί» από «κάτ’ αλήτες» που προσπάθησαν να παρακωλύσουν τη διαδικασία;

* Συνεχίζουμε αμερικάνικα, με μια είδηση του ΑΠΕ. Έχει ενδιαφέρον ο χειρισμός του πρωτότυπου υλικού από τον skai.gr.

Λοιπόν, το ΑΠΕ ανακοινώνει την εκλογή της Νάνσι Πελόσι ως προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων στις ΗΠΑ και μεταξύ άλλων γράφει:

Στα 80 της χρόνια, η ικανή τακτικίστρια, η βασική αντίπαλος του Ντόναλντ Τραμπ κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού της θητείας του, επανεξελέγη πρόεδρος του σώματος για δύο χρόνια, παρά τις επιφυλάξεις αρκετών στην αριστερή πτέρυγα του κόμματός της.

Η βουλεύτρια της Καλιφόρνιας, η πρώτη γυναίκα που κατέλαβε τον θώκο, εξασφάλισε 216 ψήφους, έναντι 209 του Ρεπουμπλικάνου αντιπάλου της, του Κέβιν Μακάρθι. Όλοι οι παρόντες Ρεπουμπλικάνοι βουλευτές ψήφισαν τον τελευταία· αντίθετα, πέντε μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας των Δημοκρατικών δεν έδωσαν την ψήφο τους στην κυρία Πελόσι.

Ο Σκάι, έχοντας ρητά ως πηγή το ΑΠΕ, αναφέρει:

Μισθοεξαρτημένα μεζεδάκια

Ομολογώ ότι αυτή τη φορά δυσκολεύτηκα να αποφασίσω για τον τίτλο του σαββατιάτικου πολυσυλλεκτικού μας άρθρου, όχι όμως επειδή, όπως συχνά συμβαίνει, δεν έβρισκα κανέναν, αλλά επειδή δυσκολευόμουν να διαλέξω ανάμεσα σε περισσότερες από μία καλές υποψηφιότητες.

Ας πούμε, μια προφανής (καλή) λύση θα ήταν να βάλω τίτλο σχετικό με το λοκντάουν που άρχισε από σήμερα. Ας πούμε, λοκνταουνιασμένα μεζεδάκια, ή, μια και το λοκντάουν είναι το δεύτερο, επαναλοκνταουνιασμένα μεζεδάκια -και παρεμπιπτόντως ιδού που από αυτή την άποψη η λύση που προτάθηκε από τον κ. Μπαμπινιώτη για το λοκντάουν, το «απαγορευτικό», υστερεί -διότι, πώς θα τα πεις; Απαγορευτικά μεζεδάκια; Απαγορευμένα μεζεδάκια; Πάει αλλού το μυαλό.

Αλλά μετά σκέφτηκα πως το λοκντάουν θα το έχουμε μαζί μας καναδυό Σάββατα ακόμα (είπε ένας αισιόδοξος) οπότε έχουμε καιρό. Κι έτσι αποφάσισα να δώσω τίτλο από την προχτεσινή συνέντευξη Τύπου του πρωθυπουργού με τον Σωτήρη, στην οποία ακριβώς ανακοινώθηκε και το λοκντάουν.

Ο τίτλος που διάλεξα προέρχεται από μια ατυχή αποστροφή του πρωθυπουργού, ο οποίος είπε:

Γνωρίζω ότι υπάρχει ανασφάλεια, γνωρίζω ότι υπάρχουν άνθρωποι οι οποίοι είναι εξαρτημένοι από τον μισθό τους.

Εδώ υπάρχει ένα λεπτό γλωσσικό θέμα. Το να πεις «εξαρτώμαι από…» έχει χροιά ουδέτερη. Όμως το «είμαι εξαρτημένος» χρησιμοποιείται συνήθως για εθισμό, για νοσηρή εξάρτηση -από ουσίες ή από συνήθειες. Λέμε άλλωστε «τοξικοεξαρτημένος».

Οπότε, έγινε πολύς θόρυβος στα κοινωνικά μέσα με το «εξαρτημένοι από τον μισθό του». Κάποιος έγραψε ότι πάνω σε μισθωτό βρέθηκαν μικροποσότητες μισθού, που κατασχέθηκαν, ενώ άλλος δήλωσε ότι με τα νέα εργατικά νομοσχέδια θα απεξαρτηθούμε όλοι.

Βέβαια, ακόμα κι αν έλεγε «γνωρίζω ότι υπάρχουν άνθρωποι που εξαρτώνται / που ζουν από τον μισθό τους» ο πρωθυπουργός, και πάλι η δήλωση μοιάζει με τη σύγχρονη εκδοχή του ρητού που αποδίδεται στη Μαρία Αντουανέτα, για τους φτωχούς που διαμαρτύρονται για ψωμί: γιατί δεν τρώνε παντεσπάνι;

Οπότε, η πρωθυπουργική δήλωση έδωσε τροφή σε μιμίδια, όπως:

59 + 61 = 120

Δεν συνηθίζω να βάζω απλές μαθηματικές πράξεις για τίτλους άρθρων του ιστολογίου, αλλά σήμερα θα κάνουμε μια εξαίρεση -άλλωστε η πράξη του τίτλου δεν είναι τόσο απλή όσο φαίνεται.

Στο ιστολόγιο αφιερώνουμε άρθρα σε αριθμούς, μια φορά το χρόνο -ξεκινήσαμε στις 9/9/2009 και κάθε χρόνο βάζαμε ένα άρθρο, κι έτσι φέτος, πρόσφατα, στις 20/10/20 αφιερώσαμε άρθρο στον αριθμό 20. Με τη φάμπρικα αυτή θα πάμε, εμείς να ‘μαστε καλά, έως το 31, που θα το δούμε στις 31 κάποιου μηνός του σωτηρίου έτους 2031.

Ωστόσο, τον αριθμό 61 θα τον δούμε σήμερα -για ποιο λόγο; Αφενός διότι ως το 2061 μπορεί να το ξεχάσω. Αφετέρου, επειδή αν κάποιος έτυχε να γεννηθεί στις 2 Νοεμβρίου του 1959 σήμερα θα συμπλήρωνε τα 61 του χρόνια. Ξέρω κάποιον που γεννήθηκε τη μέρα τούτη, δεν τον ξέρετε, είναι απ’ το χωριό. (Για να τα λέμε όλα, αυτό το κόλπο έπιανε καλύτερα πρόπερσι, που ο φίλος μου, γεννημένος το 59, έκλεινε τα 59 του χρόνια, και είχαμε βάλει άρθρο για τον αριθμό 59. Αλλά κανείς δεν είναι τέλειος).

Δεν έχει και πολλά να γράψεις για τον αριθμό 61, ενώ ο προηγούμενος, ο αριθμός 60, έχει τόσα και τόσα να πεις γι’ αυτόν, από μαθηματική, ανθρωπολογική-λαογραφική, πολιτισμική ή λεξικογραφική άποψη. Ενώ ο καημένος ο 61 είναι απλώς 60 συν 1. Τουλάχιστον ο 59, που επίσης ήταν σπάνιος αριθμός, ήταν 60 μείον 1 κι έτσι τον βρίσκουμε σε εκφράσεις χρόνου όπως 23:59:59, ενώ το 61 δεν εμφανίζεται διότι είναι το :01 της επόμενης ώρας ή του επόμενου λεπτού.

Το 61 είναι πρώτος αριθμός, διαιρείται δηλαδή μονάχα από τον εαυτό του και από τον 1. Στην ίδια δεκάδα έχουμε πρώτον αριθμό το 67. Το 59 και το 61 λέγονται δίδυμοι πρώτοι αριθμοί, διότι απέχουν κατά 2. Οι μαθηματικοί του ιστολογίου θα μας πουν αν είναι όντως άπειροι οι δίδυμοι πρώτοι.

Στο αρχαίο ελληνικό σύστημα (το κλασικό, όχι το ακροφωνικό) ο 61 γραφόταν ΞΑ’. Στο αττικό ή ακροφωνικό ήταν ΠΔΙ. Στο ρωμαϊκό (μοιάζουν) ήταν LXI. Ετσι κι αλλιώς, αυτές οι αναπαραστάσεις δεν εμφανίζονται συχνά όπως π.χ. τα ΙΔ’, XIV (του 14) που τα βρίσκουμε σε βασιλιάδες και αρχιερείς -πού να βρεθεί ο 61ος εστεμμένος με το ίδιο μάλιστα όνομα;

BLM και No Politica

Αθλητικό το σημερινό θέμα -ή μήπως όχι;

Tις μέρες αυτές γίνονται τα πλέι οφ του ΝΒΑ, του αμερικανικού επαγγελματικού πρωταθλήματος μπάσκετ, που είναι ένα από τα πιο περιζήτητα αθλητικά θεάματα παγκοσμίως. Εξαιτίας της πανδημίας, το πρωτάθλημα είχε διακοπεί και τελικά βρέθηκε η λύση να παιχτούν όλοι οι αγώνες μέσα σε μια «γυάλα» (ή «φούσκα», bubble) στη Φλόριντα, χωρίς θεατές.

Tα πλέι οφ ξεκίνησαν κανονικά, αλλά προχτές συνέβη κάτι πρωτοφανές: λίγο πριν από τον αγώνα Μιλγουόκο Μπακς – Ορλάντο Μάτζικ για το 5ο παιχνίδι της πρώτης φάσης των πλέι οφ, και ενώ οι Μπακς προηγούνταν με 3-1, οι παίκτες των Μπακς, ανάμεσά τους και οι δικοί μας Γιάννης και Θανάσης Αντετοκούνμπο, αποφάσισαν να μην κατέβουν στο γήπεδο.

Μόλις το δήλωσαν αυτό, οι παίχτες και άλλων δύο ομάδων αποφάσισαν επίσης να απόσχουν από τους αγώνες. Μπροστά στο κύμα του μποϊκοτάζ, όπως αποκλήθηκε, οι υπεύθυνοι του ΝΒΑ ανέβαλαν τους αγώνες του 5ου γύρου της ανατολικής περιφέρειας, όπως και του 6ου γύρου της δυτικής περιφέρειας, καθώς και έναν αγώνα της δεύτερης φάσης.

Η πρωτοφανής αυτή κίνηση έγινε σε ένδειξη αγανάκτησης για τον βαρύτατο τραυματισμό του Jacob Blake, ενός μαυρου 29 ετών, από αστυνομικούς, στην πόλη Κενόσα του Ουισκόνσιν. Ο Μπλέικ πυροβολήθηκε 7 φορές στην πλάτη καθώς έμπαινε στο αυτοκίνητό του -στο πίσω κάθισμα βρίσκονταν τα τρία μικρά παιδιά του. Αν ζήσει,θα μείνει παράλυτος.

Δεν ήταν ληστής που χτυπήθηκε ενώ εγκληματούσε. Γινόταν κάποιος καβγάς στη γειτονιά και σταμάτησε να δει τι γίνεται. Κάποιος περίοικος φώναξε την αστυνομία -και όταν οι Αμερικανοί αστυνομικοί βρεθούν απέναντι σε άοπλο μαύρο τον πυροβολούν με το πρώτο στραβοπάτημά του, ενώ αν βρεθούν απέναντι σε ένοπλους λευκούς τούς κερνάνε νεράκια από το περιπολικό.

Οι παίχτες των Μιλγουόκι Μπακς βρίσκονταν πολύ μακριά από τον Μπλέικ -στην άλλη άκρη των ΗΠΑ. Εκείνοι πλούσιοι και διάσημοι, εκείνος φτωχός και άσημος, ένα σκουπίδι λιγότερο όπως είπαν και έγραψαν στα κοινωνικά μέσα οι καθ’ ημάς τραμπικοί.

Επιπλέον, η κίνησή τους, που ουσιαστικά δεν είναι μποϊκοτάζ όπως γράφτηκε αλλά είναι ξεκάθαρη απεργία, δεν αφορά κάποια μισθολογική διαμάχη ή κάποιο άλλο κλαδικό αίτημα, όπως έχει συμβεί μερικές φορές στο παρελθόν. Είναι κάτι πολύ σπάνιο, σχεδόν αδιανόητο στις μέρες μας: πολιτική απεργία. Και φυσικά είναι αντικανονική, παράνομη θα λέγαμε, αφού στα συμβόλαια των παικτών με τη λίγκα δεν προβλέπεται τέτοια δυνατότητα.

Όμως, οι περισσότεροι παίχτες είναι μαύροι. Και όσο κι αν υπάρχει, όπως είπαμε, χάσμα ανάμεσα στους εκατομμυριούχους σταρ του ΝΒΑ και στον φτωχοδιάβολο του γκέτο της Κενόσα, οι παίχτες των Μπακς ξέρουν από ποια μεριά βρίσκονται -και το έχουν νιώσει στο πετσί τους.

Και όχι μόνο μεταφορικά. Κυριολεκτικά. Πρόπερσι, ο γκαρντ των Μπακς, ο Στέρλιν Μπράουν, πήγε να ψωνίσει από ένα μινιμάρκετ (πώς να το πούμε ρε παιδιά το convenience store;) τα ξημερώματα. Παρκάρισε απρόσεχτα σε δυο θέσεις αναπήρων -ήταν νύχτα, κι όλες οι θέσεις άδειες. Γυρίζοντας βρήκε έναν αστυνομικό να τον περιμένει, του ζήτησε άδεια οδήγησης και τον έσπρωξε. «Μη με σπρώχνεις» του είπε ο Μπράουν, κουβέντα στην κουβέντα εμφανίστηκαν άλλα δυο περιπολικά, τον έριξαν κάτω, τον χτύπησαν με το τέιζερ, τον χτύπησαν και με τα γκλομπ.

Κάπως κατάφερε να τους πει ποιος είναι κι έτσι τον άφησαν, και επειδή ήταν διάσημος δεν τον κυνήγησαν δικαστικά. Αν ήταν κάποιος μαυράκος της σειράς, ανώνυμος, μπορεί και να είχε αφήσει εκεί την τελευταία του πνοή -ή να του είχαν φορτώσει τον μισό ποινικό κώδικα μετά το ηλεκτροσόκ και το ξυλοφόρτωμα. Οπότε, ναι, υπάρχει διαφορά στη μεταχείριση των λιγοστών πλούσιων και διάσημων μαύρων αλλά κι αυτοί μπορεί να νιώσουν στο πετσί τους το γκλομπ και το τέιζερ του νόμου, είτε είναι  πανύψηλοι αθλητές είτε μεσόκοποι καθηγητές του Χάρβαρντ που μπαίνουν στο σπίτι τους.

Κι ο πλούσιος μαύρος, άλλωστε, αν έχει έφηβα παιδιά, καρδιοχτυπάει κάθε φορά που βγαίνουν από το κατώφλι του σπιτιού τους και δεν ξέρει αν θα τα ξαναδεί. Kι αν πάμε από τους λίγους πλούσιους στους πολλούς μεσαίους και φτωχούς, η αλήθεια είναι, όπως είχα γράψει παλιότερα, ότι σήμερα σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ για τον μέσο Μαύρο (και σε μεγάλο βαθμό για τον μέσο Λατίνο) η παραμικρή επαφή με την αστυνομία μπορεί να εξελιχτεί σε δυσάρεστη, ταπεινωτική και κάποτε θανάσιμη εμπειρία.

Να θυμίσω ότι το «αδίκημα» που στοίχισε τη ζωή στον Τζορτζ Φλόιντ δεν ήταν τίποτε άλλο από το ότι πήγε να αγοράσει τσιγάρα και πλήρωσε με ένα εικοσαδόλαρο που φάνηκε πλαστό στον υπάλληλο του καταστήματος! Ή, μια χαρακτηριστική περίπτωση πριν από πέντε χρόνια, όταν η 28χρονη Σάντρα Μπλαντ, ενώ πήγαινε πρώτη μέρα στην καινούργια της δουλειά, άλλαξε λωρίδα χωρίς να ανάψει φλας, τη σταμάτησε η τροχαία, την έκλεισαν φυλακή με την κατηγορία ότι αντιστάθηκε στη σύλληψη ή κάτι ανάλογο και τη Δευτέρα το πρωί βρέθηκε αυτοκτονημένη στο κελί της.

Για περιστατικά που σε οποιαδήποτε χώρα (της Ευρώπης, τουλάχιστο) θα διευθετούνταν με πρόστιμο -ή δεν θα επιλαμβανόταν καθόλου η αστυνομία- στις Ηνωμένες Πολιτείες ο μαύρος διατρέχει θανάσιμο κίνδυνο.

Αλλά να γυρίσουμε στην απεργία των παικτών. Ήταν μια κίνηση τεράστιας πολιτικής σημασίας, που μάλιστα βρήκε μιμητές (και μιμήτριες), αφού αναβλήθηκαν επίσης αγώνες του πρωταθλήματος ποδοσφαίρου (του κανονικού ποδοσφαίρου, του σόκερ, του MLS) και του μπέιζμπολ, αλλά και του γυναικείου ΝΒΑ. Όμως και η τενίστρια Ναόμι Οζάκα, μαύρη Γιαπωνέζα, αποσύρθηκε από τον ημιτελικό που ήταν να παίξει στο τουρνουά του Σινσινάτι, λέγοντας ότι πέρα και πάνω από αθλήτρια είναι μαύρη, και σαν μαύρη δεν αντέχει πια τη συνεχιζόμενη γενοκτονία -αυτή τη λέξη χρησιμοποίησε, continued genocide- Μαύρων στα χέρια της αστυνομίας. Η Οζάκα, σε αντίθεση με τους άλλους, ενέργησε μόνη της και μάλιστα σε ένα άθλημα όπου οι Μαύροι είναι μειοψηφία. Και επειδή η απεργία ήταν πολιτική, οι παίχτες των Μπακς κάλεσαν τον αμερικανικό λαό να ψηφίσει στις 3 Νοεμβρίου.

Όπως φαίνεται, η απεργία δεν θα συνεχιστεί -οι αγώνες που αναβλήθηκαν θα γίνουν σε ημερομηνία που θα οριστεί, ενώ και ο ημιτελικός της Οζάκα θα γίνει. Έχει αξία αν είναι χωρίς κόστος; Έχει, λέω. Άλλωστε, είναι χωρίς κόστος επειδή ήταν μια κίνηση μαζική κι επειδή στις ΗΠΑ η αγανάκτηση έχει ξεπεράσει τα όρια. Μάλιστα, στις διαδηλώσεις δεν συμμετέχουν μόνο μαύροι -και, μια πολύ ανησυχητική «λεπτομέρεια» είναι ότι εμφανίστηκαν και τάγματα ακροδεξιών λευκών, που πάνοπλοι αντιμετώπισαν τους διαδηλωτές (και τους κέρασαν νεράκια οι μπάτσοι, όπως είπαμε). Kι ένας 17χρονος, που έμενε σε άλλη (κοντινή, έστω) πολη και μάλιστα σε αλλη πολιτεία, στο Ιλινόι, σκότωσε δυο (λευκούς) διαδηλωτές.

Στην Ελλάδα οι καταστάσεις βέβαια είναι πολύ διαφορετικές. Και ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχουν γίνει κινητοποιήσεις πολιτικού χαρακτήρα στον χώρο του αθλητισμού με τη μορφή της συλλογής υπογραφών (πχ για συμπαράσταση στην Ηριάννα), όσον αφορά την κεντρική σκηνή τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί το ύπουλο δόγμα No Politica στον αθλητισμό, που εκπορεύεται από τη διοίκηση του δημοφιλέστερου συλλόγου της χώρας. Βασικός του εκφραστής είναι η Θύρα 7 του Ολυμπιακού και ο εκπρόσωπος τύπου του συλλόγου, ο Καραπαπάς.

Το No Politica είναι διατυπωμένο παραδόξως σε ξένη γλώσσα, αλλά χρησιμοποιείται εντελώς παραπειστικα, αφού με την προηγούμενη κυβέρνηση η Θύρα 7 κάθε τόσο ανέβαζε αντικυβερνητικά πανό, συχνά υβριστικά, όπως και εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ αποδεχονταν και ακροδεξιά συμβολα.

Η δικαιολογία για το No Politica βρίσκεται σε σχετική οδηγία της Oυέφα, η οποία έχει επανειλημμένα τιμωρήσει τα πανό πολιτικού περιεχομένου, δείχνοντας ίσως μια προτίμηση σε αριστερά πανό, όπως της Πράσινης Ταξιαρχίας της Σέλτικ (πέρυσι, αλλά και το 2013). Θυμάμαι επίσης την τιμωρία ενός Αιγύπτιου παίκτη που φορούσε μέσα από τη μπλούζα του μια μπλούζα για την Παλαιστίνη.

Δεν ξέρω πότε πρωτακούστηκε στα καθ’ ημάς το No Politica, που είναι πάντως σχετικά πρόσφατο. Ίσως με τα σχόλιά σας θα φωτιστεί το ζήτημα αυτό. Οσο για το BLM του τίτλου, θα ήταν φαβορί για λέξη της χρονιας κάποιαν άλλη χρονιά, που δεν θα είχε το στίγμα της κορόνας πάνω της.

Να κλείσω σατιρικά, με ένα εύστοχο σχόλιο του δημοσιογράφου Γιάννη Ανδρουλιδάκη από τη σελίδα του στο Φέισμπουκ:

Η κίνηση των καλαθοσφαιριστών των Μιλγουόκι Μπακς να μην κατέβουν να αγωνιστούν ενάντια στους Ορλάντο Ματζικ για τα πλέι οφ του ΝΒΑ, διαμαρτυρόμενοι για την αυξανόμενη αστυνομική βία εναντίον των μαύρων στις ΗΠΑ, μου θυμίζει μια ανάλογη πρωτοβουλία που είχαν πάρει Έλληνες αθλητές και σύλλογοι τότε που ωξθη ως νως ξω ωξς ωε εμείς κοιτάχτε οπωσδήποτε ναι εντάξει υγγψ ηδς τρία πουλάκια κάθονταν στη ράχη στο λημέρι ιξι I thought that I heard you laughin’ εεωεω σίγουρα το ματς είναι δύσκολο ιςδξξδι εμείς βασικά NO POLITICA αφιερώνουμε την νίκη στον πρόεδρό μας ντούι ντούι ain’t not sunshine when she’s gone ότι εμείς είπαμε να γίνει ο αγώνας και ο κατίδης ένα παιδί είναι που έκανε ένα λάθος tell me that your sweet love hasn’t die ευχαριστούμε τον πύρινό μας κόσμο που σήκωσε νεκροκεφαλές των SS να γίνει όπως ορίσει η ΕΠΑΕ. Αυτό ακριβώς, τίποτα άλλο.

Μια απάντηση στη Σώτη Τριανταφύλλου για την Αμερική (από τον Λεωνίδα Ηρακλειώτη)

Τις προάλλες είχαμε συζητήσει, με τη βοήθεια και ενός άρθρου του Sraosha, την αποκαθήλωση αγαλμάτων και την προσωρινή απόσυρση της ταινίας Όσα παίρνει ο άνεμος, ενώ σε επόμενο άρθρο λεξιλογήσαμε για τον όρο «αράπης«, μεταφέροντας τη συζήτηση στα καθ’ ημάς.

Με το σημερινό άρθρο η συζήτηση επιστρέφει στην αμερικανική ήπειρο, αφού θα συζητήσουμε το φυλετικό ζήτημα, τη θέση των Μαύρων στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες, ένα ζήτημα τεράστιο βέβαια που δεν εξαντλείται με ένα άρθρο.

Παίρνω σαν βάση συζήτησης ένα άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου στην Άθενς Βόις ή μάλλον τον σχολιασμό που έκανε στο Φέισμπουκ ο φίλος Λεωνίδας Ηρακλειώτης. Και οι δυο ξέρουν καλά την Αμερική (εννοώ τις ΗΠΑ). Η Σώτη Τρ. έχει ζήσει πολλά χρόνια και έχει γράψει βιβλία, ο Λεωνίδας Ηρακλειώτης ζει δεκαετίες εκεί, στο Σικαγο τον περισσότερο καιρό.

Δεν συμφωνώ καθόλου, εδώ και καιρό, με τις θέσεις της παλιάς φίλης Σώτης Τριανταφύλλου ούτε και με αυτό το άρθρο, το οποίο επιπλέον βρίσκω ότι προσπερνάει πολύ εύκολα το ζήτημα του ρατσισμού ως δομικού στοιχείου της αμερικανικής κοινωνίας, για να εστιαστεί στον εύκολο στόχο της πολιτικής ορθότητας και των υπαρκτών ή όχι υπερβολών της.

Ο λόγος που διάλεξα τον σχολιασμό του Λεωνίδα είναι ότι θίγει ένα ζήτημα που ισως δεν το συνειδητοποιούμε όλοι. Ότι σήμερα σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ για τον μέσο Μαύρο (και σε μεγάλο βαθμό για τον μέσο Λατίνο, ας το δεχτούμε αυτό το δάνειο) η παραμικρή επαφή με την αστυνομία μπορεί να εξελιχτεί σε δυσάρεστη, ταπεινωτική και συχνά θανάσιμη εμπειρία.

Να θυμίσω ότι το «αδίκημα» που στοίχισε τη ζωή στον Τζορτζ Φλόιντ δεν ήταν τίποτε άλλο από το ότι εκείνη τη μέρα, στις 25 Μαΐου, πήγε να αγοράσει τσιγάρα και πλήρωσε με ένα εικοσαδόλαρο που φάνηκε πλαστό στον υπάλληλο του καταστήματος!

Και φυσικά, ανάλογες περιπτώσεις έχουν συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, πάντοτε με θύματα μαύρους. Θυμάμαι μια χαρακτηριστική περίπτωση πριν από πέντε χρόνια, όταν η 28χρονη Σάντρα Μπλαντ, ενώ πήγαινε πρώτη μέρα στην καινούργια της δουλειά, άλλαξε λωρίδα χωρίς να ανάψει φλας, τη σταμάτησε η τροχαία, την έκλεισαν φυλακή με την κατηγορία ότι αντιστάθηκε στη σύλληψη ή κάτι ανάλογο και τη Δευτέρα το πρωί βρέθηκε αυτοκτονημένη στο κελί της.

Ζήτησα από τον Λεωνίδα να αναπτύξει εκτενέστερα το σχόλιό του, εξηγώντας και την πρακτική του redlining, στην οποία αναφέρεται και που τη θεωρεί καθοριστική για τη διαιώνιση του χάσματος αλλά για κακή τύχη είναι πολύ απασχολημένος ειδικά αυτόν τον καιρό, οπότε στο τέλος παραθέτω εγώ μερικά πράγματα για το redlining.

To σχόλιο του Λεωνίδα Ηρακλειώτη στο Φέισμπουκ:

Διαβάζω το άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου στην Athens Voice και δεν πιστεύω τα μάτια μου.

Γράφει:

«Οι άλλοι, «οι κακοί», θα αντιδράσουν βιαίως και θα στήσουν στην αυλή τους σημαίες του Νότου· τα λάβαρα της Απόσχισης.»

Καλά, όσο ήταν στη Νέα Υόρκη κάνοντας διδακτορικό στην ιστορία των Αμερικανικών πόλεων, δεν βγήκε παραέξω; Να δει πως τα λάβαρα της απόσχισης βρίσκονται στις αυλές των άλλων; Πως πάντα ήταν εκει; Και όχι μόνο στο νότο. Σε 2-3 πόλεις του New Jersey να πήγαινε, θα τα έβλεπε.

Το ποδόσφαιρο που παίζεται με τα χέρια (μια συνεργασία του Σταύρου Παύλου)

Με χαρά δημοσιεύω σήμερα ένα ακόμα άρθρο της σειράς «Εξωτικά αθλήματα», γραμμένο και αυτό από τον φίλο μας τον Σταύρο, στον οποίο χρωστάμε και τα δυο προηγούμενα άρθρα, για το σνούκερ και για το μπέιζμπολ. (Είχε προηγηθεί ένα δικό μου άρθρο για το ράγκμπι).

Θα πείτε, αθλήματα στην εποχή της πανδημίας; Πράγματι, η αγωνιστική δραστηριότητα έχει σταματήσει και για το φούτμπολ, όπως και για το κανονικό ποδόσφαιρο. Αυτός ήταν ο ενδοιασμός του Σταύρου όταν μου έστειλε το άρθρο πριν από κανένα μήνα. Αφού όμως σιγά σιγά οι δραστηριότητες που είχαν ανασταλεί ξαναρχίζουν και γίνεται λόγος να ξαναρχισουν και (κάποιες) αθλητικές δραστηριότητες, έκρινα πως η δημοσίευση σήμερα δεν θα ήταν άτοπη -χώρια που, έτσι κι αλλιώς, πρόκειται για εξωτικό άθλημα.

Εγώ από το άθλημα δεν σκαμπάζω, οπότε δεν έχω τίποτ’ άλλο να προσθέσω. Δίνω τη σκυτάλη στον Σταύρο.

Να πω μόνο ότι με τη σημερινή δημοσίευση ο Σταύρος εξάντλησε το στοκ των εξωτικών αθλημάτων που ξέρει καλά. Αν κάποιος ξέρει και θέλει να γράψει για το κρίκετ ή για κάποιο άλλο άθλημα εξίσου διαδεδομένο σε άλλες χώρες αλλ’άγνωστο στα καθ’ ημάς, είναι καλοδεχούμενος.

Το ποδόσφαιρο που παίζεται με τα χέρια

Ο τίτλος ασφαλώς προκαλεί απορίες. Πώς είναι δυνατόν ένα παιχνίδι που παίζεται με τα χέρια να ονομάζεται ποδόσφαιρο; Τα συνθετικά της λέξης «ποδόσφαιρο» υποδηλώνουν το παίξιμο μιας μπάλας (σφαίρας) με τα πόδια. Κι όμως υπάρχει παιχνίδι που ονομάζεται football, δηλαδή ποδόσφαιρο, και παίζεται σχεδόν αποκλειστικά με τα χέρια. Πρόκειται για το American football ή απλώς football για τους Αμερικανούς. Αυτό το παιχνίδι δεν έχει καμία σχέση με αυτό που εμείς λέμε ποδόσφαιρο και οι Βρετανοί football. Οι Αμερικανοί το κανονικό ποδόσφαιρο το λένε soccer. Για το παιχνίδι που θα παρουσιάσω παρακάτω θα χρησιμοποιώ το όνομα φούτμπολ αμετάφραστο, ώστε να το διακρίνω από το ποδόσφαιρο, αλλά κυρίως επειδή υπάρχουν και όρια στο τι μπορεί να αποκληθεί ποδόσφαιρο.

To συγκεκριμένο παιχνίδι κληρονόμησε το όνομα φούτμπολ από το ράγκμπι, από το οποίο προέκυψε και εξελίχθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Το ράγκμπι ονομαζόταν τότε Rugby football (σε αντιδιαστολή με το ποδόσφαιρο που ονομαζόταν και ονομάζεται Association football) και οι κανόνες του προέβλεπαν μεγαλύτερη χρήση των ποδιών απ’ ό,τι σήμερα. Σταδιακά οι κανόνες του ράγκμπι τροποποιήθηκαν, η λέξη football αφαιρέθηκε από την ονομασία του και έτσι έμεινε η διαμάχη για το τι είναι το football να αποτελεί μια ακόμα διαφωνία ανάμεσα σε τόσες άλλες μεταξύ Βρετανών και Αμερικανών.

Από το ράγκμπι, εκτός από το αμερικανικό φούτμπολ, προέκυψε και μία άλλη εκδοχή του φούτμπολ, η οποία εξελίχθηκε παράλληλα και έχει παρόμοιους κανόνες αλλά και κάποιες σημαντικές διαφορές: το καναδικό φούτμπολ. Μια γενική ονομασία που περιλαμβάνει αυτές τις δύο παραλλαγές είναι gridiron football. Στα αγγλικά gridiron σημαίνει σχάρα και η ονομασία οφείλεται στο ότι το γήπεδο του φούτμπολ θυμίζει σχάρα με τις παράλληλες γραμμές που είναι χαραγμένες κάθε πέντε γιάρδες (1 γιάρδα = 0,914 μέτρα). Στην εικόνα φαίνεται ένα σχεδιάγραμμα του γηπέδου του αμερικανικού φούτμπολ. Παρόμοιο με κάποιες διαφορές είναι και το γήπεδο του καναδικού φούτμπολ.

Το καναδικό φούτμπολ είναι ελάχιστα γνωστό έξω από τον Καναδά. Από την άλλη, το αμερικανικό φούτμπολ, εκτός του ότι είναι το δημοφιλέστερο από όλα τα σπορ στις ΗΠΑ, έχει φίλους και σε πολλές άλλες χώρες.

Με μια μπάλα κι ένα ρόπαλο (μια συνεργασία του Σταύρου Παύλου)

Πριν από καμιά εικοσαριά μέρες είχαμε δημοσιεύσει ένα άρθρο για το ράγκμπι (Με μια μπάλα σαν πεπόνι), ένα άθλημα πολυ αγαπητό στη Μεγ. Βρετανία και τις χώρες της Κοινοπολιτείας αλλά μάλλον άγνωστο στα μέρη μας. Αρκετοί φίλοι εκδήλωσαν την επιθυμία να δημοσιευτούν και άλλα ανάλογα άρθρα για αθλήματα άγνωστα στην Ελλάδα αλλά δημοφιλή αλλού. Ωστόσο, εγώ δεν θα μπορούσα να γράψω τέτοιο άρθρο γιατι δεν ξέρω καλά κανένα άλλο άθλημα.

Ο φίλος μας ο Σταύρος, γνωστός και ως ΣΠ, φιλοτιμήθηκε να γράψει για το μπέιζμπολ και το θαυμάσιο άρθρο του θα το διαβάσουμε σήμερα. Η πρόσκληση μένει ανοιχτή για όποιον θέλει να γράψει για αμέρικαν φούτμπολ, για σνούκερ ή για κρίκετ ή για όποιο άλλο ανάλογο άθλημα.

Καθώς εγώ δεν ξέρω τίποτε από μπέιζμπολ, πετάω το μπαλάκι στον ΣΠ:

Με μια μπάλα κι ένα ρόπαλο

Ο τίτλος ίσως φαίνεται κάπως αινιγματικός, θα μπορούσε να είναι τίτλος διηγήματος ή κινηματογραφικής ταινίας. Όμως αφορά απλώς ένα παιχνίδι που παίζεται με αυτά τα αντικείμενα. Τα γνωστότερα τέτοια παιχνίδια είναι το μπέιζμπολ (και το αδερφάκι του το σόφτμπολ, παιχνίδι με παρόμοιους κανόνες, που παίζεται κυρίως από ομάδες γυναικών) και το κρίκετ, αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα, μάλλον άγνωστα. Για το πώς παίζεται το κρίκετ γνωρίζω πολύ λίγα, οπότε στην συνέχεια θα ασχοληθώ με το μπέιζμπολ, που το γνωρίζω αρκετά καλά.

Το μπέιζμπολ γεννήθηκε στις ΗΠΑ ως εξέλιξη άλλων παλαιότερων παιχνιδιών που παίζονταν με μπάλα και ρόπαλο και απέκτησε περίπου τους σημερινούς κανόνες περί τα μέσα του 19ου αιώνα. Είναι βέβαια πολύ δημοφιλές στις ΗΠΑ, αλλά είναι επίσης δημοφιλές και σε άλλες χώρες όπως ο Καναδάς, το Μεξικό, η Κούβα και άλλες χώρες της Κεντρικής Αμερικής και της Καραϊβικής, η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα κ.ά. Στην Ευρώπη δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές αν και κάποιες χώρες, όπως η Ολλανδία και η Ιταλία έχουν καλά οργανωμένα πρωταθλήματα.

Στην Ελλάδα το 1997, όταν η χώρα μας ανέλαβε την διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, ιδρύθηκε η Ελληνική Φίλαθλη Ομοσπονδία Μπέιζμπολ και η Ελληνική Φίλαθλη Ομοσπονδία Σόφτμπολ με βασικό στόχο την δημιουργία εθνικών ομάδων για να μας εκπροσωπήσουν στους αγώνες της Αθήνας. Βέβαια αυτό έγινε, όχι μέσω της ανάπτυξης των αγωνισμάτων στην χώρα μας, αλλά μέσω της στρατολόγησης ομογενών εξ Αμερικής. Η Ελλάδα, που ως διοργανώτρια συμμετέσχε αυτοδίκαια στους αγώνες, κατέλαβε την 7η θέση επί οκτώ ομάδων και στους άνδρες (μπέιζμπολ) και στις γυναίκες (σόφτμπολ). Έτσι, οι παίκτες και παίκτριες των δύο εθνικών ομάδων απέκτησαν το δικαίωμα να αποκαλούνται Ολυμπιονίκες (!) με βάση το καταστατικό του Συλλόγου Ελλήνων Ολυμπιονικών, σύμφωνα με το οποίο Έλληνες αθλητές, που καταλαμβάνουν μία από τις οκτώ πρώτες θέσεις ενός αγωνίσματος στους Ολυμπιακούς Αγώνες, έχουν το δικαίωμα να εγγραφούν στον σύλλογο.

Δυο σοβιετικοί συγγραφείς στη Νέα Υόρκη (η Ranele μεταφράζει Ιλφ και Πετρόφ)

Πριν από κάμποσο καιρό είχα παρουσιάσει στο ιστολόγιο ένα εύθυμο διήγημα των αγαπημένων μου σοβιετικών σατιρικών συγγραφέων Ηλία Ιλφ και Ευγενίου Πετρόφ, το «Ένας σοβιετικός ροβινσώνας«. Στα σχόλια της συζήτησης εκείνης θα βρείτε και ένα διήγημα που περιέχει τις ταξιδιωτικές εντυπώσεις των Ιλφ και Πετρόφ από την Ελλάδα.

Όπως είχα γράψει παλιότερα, ο Ιλφ και ο Πετρόφ έδωσαν τους δίδυμους ήλιους της σοβιετικής σάτιρας, τα εξαιρετικά μυθιστορήματα «Οι δώδεκα καρέκλες» και «Το χρυσό μοσχάρι». Στο πρώτο, λίγα χρόνια μετά την επανάσταση, ο αριστοκράτης Βορομπιάνινοφ αναζητά έναν θησαυρό που είναι κρυμμένος σε μία από τις δώδεκα καρέκλες της πάμπλουτης θείας του. Συνεταιρίζεται με τον γοητευτικό απατεώνα Οστάπ Μπέντερ, και αφού διατρέξουν τη μισή Σοβιετική Ένωση βρίσκουν -ή δεν βρίσκουν- τον θησαυρό. Στο «Χρυσό μοσχάρι» ο Οστάπ είναι αρχηγός μιας μικρής σπείρας απατεώνων που αναζητούν έναν σοβιετικό εκατομμυριούχο -και πάλι, τον βρίσκουν αλλά… Η συνέχεια επί της οθόνης, θα έλεγα, αφού κάποτε θα παρουσιάσω τα κλασικά αυτά έργα.

Και τα δυο ονόματα είναι ψευδώνυμα, ο Ιλφ λεγόταν Φάινζιλμπεργκ, ο Πετρόφ: Κατάγιεφ -αδελφός του είναι ο γνωστός συγγραφέας Βαλεντίν Κατάγιεφ. Γεννημένοι κι οι δυο στην Οδησσό, στο Χρυσό Μοσχάρι την αποκαλούν Τσερνομόρετς αν θυμάμαι καλά, κι έχουν κι έναν Έλληνα, τον Βαλιάδη, στην παρέα των γέρων με τα πικέ γιλέκα. Ο Ιλφ πέθανε από φυματίωση το 1937, τον Πετρόφ τον ρίξαν οι Γερμανοί το 1942, όταν, πολεμικός ανταποκριτής, επέστρεφε αεροπορικώς από την πολιορκημένη Σεβαστούπολη.

Τα δυο τους μυθιστορήματα γνώρισαν αξεπέραστη αποδοχή από το αναγνωστικό κοινό και πλούτισαν τη ρωσική γλώσσα με κάμποσες παροιμιώδεις εκφράσεις.

Από τότε που διάβαζα, νέος, τις Δώδεκα καρέκλες και το Χρυσό μοσχάρι, είχα μάθει ότι οι δυο συγγραφείς, πέρα από αμέτρητα διηγήματα, είχαν επίσης γράψει ένα ακόμα βιβλίο μαζί, τη «Μονώροφη Αμερική», ταξιδιωτικές εντυπώσεις από την επίσκεψή τους στις ΗΠΑ στα μέσα της δεκαετίας του 1930. Μέσα στα απειράριθμα σχέδια που κάνει κανείς σε νεαρή ηλικία, είχα κι εγώ το σχέδιο να βρω, να διαβάσω, να μεταφράσω ή να αναθέσω τη μετάφραση και να εκδώσω το βιβλίο αυτό.

Σήμερα έρχομαι κοντά στην κατά κάποιο τρόπο εκπλήρωση εκείνου του νεανικού σχεδίου. Η φίλη μας η Ranele, που αρκετές φορές μάς έχει δώσει μεταφράσεις της από τα ρωσικά (παράδειγμα) μού έστειλε πριν από λίγο καιρό μεταφρασμένα τα πέντε πρώτα κεφάλαια της Μονώροφης Αμερικής, του βιβλίου των Ιλφ και Πετρόφ και εδώ σας παρουσιάζω το δεύτερο κεφάλαιο, το πρώτο βράδυ των συγγραφέων στη Νέα Υόρκη. Δεν διάλεξα το πρώτο κεφάλαιο, επειδή περιγράφει το (πολυήμερο) ταξίδι με το υπερωκεάνειο Νορμανδία κι έτσι δεν αναφέρεται στις ΗΠΑ.

Ο Ιλφ και ο Πετρόφ έμειναν στις Ηνωμένες Πολιτείες 10 εβδομάδες και τις διέσχισαν με αυτοκίνητο, μεταξύ άλλων πάνω στον θρυλικό αυτοκινητόδρομο 66, φτάνοντας ως τη Δυτική Ακτή. Δημοσίευσαν τις εντυπώσεις τους στο περιοδικό Ογκανιόκ, με φωτογραφίες σαν κι αυτή, από τη μηχανή Λάικα του Πετρόφ. Το βιβλίο εκδόθηκε, όπως είπαμε, το 1936 και ήταν το κύκνειο άσμα του συγγραφικού διδύμου, αφού ο Ιλφ πέθανε τον επόμενο χρόνο.

Η Ranele μού έστειλε τις μεταφράσεις της σε δίστηλη μορφή, αντικριστά με το πρωτότυπο, αλλά προτίμησα να παρουσιάσω εδώ μόνο το ελληνικό κείμενο, αφού, κακά τα ψέματα, η δίστηλη παρουσίαση ελάχιστους αναγνώστες θα ενδιέφερε, τους ρωσομαθείς μόνο. Όμως, επειδή στο ιστολόγιο έχουμε και ρωσομαθείς, αρκετούς μάλιστα, μπορούν να βρουν τη ρωσική μετάφραση εδώ, ή, ακόμα καλύτερα, την αντικριστή παρουσίαση σε δίστηλο, εδώ.

Η Ρανέλε είναι Ρωσίδα που ζει στην Ελλάδα, οπότε η ελληνική δεν είναι η μητρική της γλώσσα. Μπορεί να έχουν ξεφύγει μεταφραστικά λάθη ή κάποιες αδέξιες χρήσεις. Έκανα κι εγώ μερικές διορθώσεις στο κείμενό της.

 

Κεφάλαιο Β΄. Το πρώτο βράδυ στη Νέα Υόρκη

Η αίθουσα του τελωνείου της αποβάθρας «Γαλλικές Γραμμές» ήταν τεράστια. Ψηλά κάτω από την οροφή κρέμονταν μεγάλα σιδερένια γράμματα του λατινικού αλφαβήτου. Ο κάθε επιβάτης έπιανε θέση κάτω από το γράμμα με το οποίο ξεκινούσε το επίθετό του. Εδώ πέρα θα κατέφθαναν από το πλοίο οι βαλίτσες του και εδώ πέρα θα περνούσαν κιόλας από τον έλεγχο.

Οι φωνές των άρτι αφιχθέντων και αυτών που τους υποδέχονταν, τα γέλια και τα φιλιά αντηχούσαν μες στην αίθουσα, οι απογυμνωμένες σωληνώσεις και οι παροχές της οποίας την έκαναν να μοιάζει με πτέρυγα εργοστασίου που κατασκευάζει τουρμπίνες.

Δεν είχαμε ειδοποιήσει κανέναν για την άφιξή μας, συνεπώς δεν μας περίμενε κανείς. Στριφογυρίζαμε κάτω από τα γράμματά μας περιμένοντας τον υπάλληλο του τελωνείου. Επιτέλους εκείνος κατέφτασε. Ήταν ένας ήρεμος και διόλου βιαστικός άνθρωπος. Δεν τον άγχωνε καθόλου το γεγονός ότι είχαμε διασχίσει ολόκληρο τον ωκεανό για να του δείξουμε τις βαλίτσες μας. Εκείνος από ευγένεια μόλις που ακούμπησε με τα ακροδάχτυλά του την απάνω στρώση των ρούχων μας χωρίς καν να μπει σε κόπο να κοιτάξει τίποτα άλλο. Ύστερα έβγαλε τη γλώσσα του, μια εντελώς συνηθισμένη, σαλιωμένη γλώσσα, που δεν ήταν εξοπλισμένη με κάποιον ειδικό μηχανισμό, σάλιωσε δύο μεγάλες ετικέτες και τις κόλλησε πάνω στις βαλίτσες μας.

Είχε βραδιάσει όταν επιτέλους τελειώσαμε με τις διατυπώσεις. Ένα λευκό ταξί με τρία αναμμένα φωτάκια στην οροφή, που έμοιαζε με παλιομοδίτικη άμαξα, μας πήγαινε στο ξενοδοχείο. Στην αρχή μας βασάνιζε η σκέψη ότι λόγω της απειρίας μας επιβιβαστήκαμε σε ένα απαρχαιωμένο, της κακιάς ώρας ταξί, ότι φαινόμαστε γελοίοι σαν τους επαρχιώτες. Μα κοιτάζοντας δειλά δειλά από το παράθυρο, είδαμε ότι προς όλες τις κατευθύνσεις έτρεχαν αυτοκίνητα με τα ίδια γελοία φαναράκια που υπήρχαν και στο δικό μας ταξί. Τότε μονάχα ηρεμήσαμε λιγάκι. Μόνο αργότερα καταλάβαμε ότι τα φαναράκια στην οροφή καθιερώθηκαν ώστε τα ταξί να ξεχωρίζουν πιο πολύ ανάμεσα σε εκατομμύρια άλλα αυτοκίνητα. Για τον ίδιο λόγο τα ταξί βάφονταν στα πιο χτυπητά χρώματα – πορτοκαλί, καναρινί, λευκό.

Η προσπάθειά μας να απολαύσουμε την πόλη της Νέας Υόρκης από το ταξί απέτυχε. Διασχίζαμε αρκετά μουντούς και σκοτεινούς δρόμους. Πού και πού κάτι βρυχιόταν διαβολεμένα κάτω απ΄τα πόδια μας, πού και πού κάτι βροντούσε πάνω από τα κεφάλια μας. Όταν σταματούσαμε στα φανάρια, τα φτερά των αυτοκινήτων που βρίσκονταν δίπλα μας μάς έκρυβαν όλη τη θέα. Ο οδηγός είχε γυρίσει κάμποσες φορές προς τα πίσω για να ξαναρωτήσει τη διεύθυνση. Προφανώς τον προβλημάτιζαν τα Αγγλικά που μιλούσαμε. Κάποιες φορές μας κοίταζε ενθαρρυντικά και στο πρόσωπό του διάβαζες: «Δεν πειράζει, δε θα χαθείτε! Στη Νέα Υόρκη κανείς δε χάνεται».

Τα τριάντα δύο πατώματα του τούβλινου ξενοδοχείου μας ορθώνονταν για να καρφωθούν μες στον κοκκινωπό νυχτερινό ουρανό.

Όσην ώρα συμπληρώναμε τις σύντομες κάρτες εγγραφής, δύο άτομα από το προσωπικό του ξενοδοχείου φύλαγαν με αφοσίωση τις αποσκευές μας. Ένας από αυτούς είχε περασμένο στο λαιμό του έναν αστραφτερό κρίκο με το κλειδί του δωματίου που είχαμε επιλέξει. Το ασανσέρ μας ανέβασε ως τον εικοστό έβδομο όροφο. Ήταν ένα ευρύχωρο και ήσυχο ασανσέρ ενός ξενοδοχείου ούτε πολύ παλιού ούτε πολύ καινούργιου, ούτε πολύ ακριβού, και δυστυχώς, ούτε πολύ φτηνού.

Το δωμάτιό μας μάς άρεσε, μα δεν το πολυεξερευνήσαμε. Βιαζόμασταν να βγούμε έξω, να παραδοθούμε στην πόλη και στους θορύβους της. Οι κουρτίνες στα παράθυρα ανέμιζαν από τη φρεσκάδα της θαλασσινής αύρας. Αφήσαμε τα πανωφόρια μας στον καναπέ, βγήκαμε τρέχοντας στο στενό διάδρομο, στρωμένο με τη χρωματιστή μοκέτα. και το ασανσέρ με ένα απαλό τρίξιμο μας πήγε προς τα κάτω. Κοιταχτήκαμε μεταξύ μας με νόημα. Πράγματι ήταν ένα σπουδαίο γεγονός! Για πρώτη φορά στη ζωή μας θα πηγαίναμε βόλτα στη Νέα Υόρκη.

Μια λεπτή, σχεδόν διαφανής αστερόεσσα κυμάτιζε πάνω από την είσοδο του ξενοδοχείου μας. Στο δρόμο απέναντι ορθωνόταν το γυαλιστερό παραλληλεπίπεδο του ξενοδοχείου «Γουόλντορφ-Αστόρια». Σε τουριστικά προσπέκτους παρουσιαζόταν ως το καλύτερο ξενοδοχείο του κόσμου. Τα παράθυρα του «καλύτερου του κόσμου» έλαμπαν εκτυφλωτικά και πάνω στην είσοδο κυμάτιζαν όχι μία, μα δύο εθνικές σημαίες. Πάνω στο πεζοδρόμιο, κοντά στο κράσπεδο κείτονταν φρέσκα τεύχη εφημερίδων. Οι περαστικοί έσκυβαν, έπαιρναν τη «Νιου Υορκ Τάιμς» ή την «Γκέραλντ Τριμπιούν» [χαρακτηριστική ρωσική προφορά του δασέος H – ν.σ.] και έβαζαν κάτω δίπλα στις εφημερίδες δυο σεντς. Ο εφημεριδοπώλης είχε πάει κάπου. Οι εφημερίδες συγκρατούνταν στο πεζοδρόμιο με ένα κομμάτι τούβλο με τον ίδιο τρόπο που το κάνουν οι γριές Μοσχοβίτισσες που πουλούν εφημερίδες σε καφασωτά κιόσκια.  Στις γωνίες που σχημάτιζε η διασταύρωση ήταν τοποθετημένοι οι κυλινδρικοί κάδοι απορριμμάτων. Μέσα από τον έναν έβγαινε μια τεράστια γλώσσα φλόγας. Προφανώς κάποιος είχε πετάξει μέσα ένα μισοσβησμένο αποτσίγαρο και τα σκουπίδια της Νέας Υόρκης, που αποτελούνται κατά κύριο λόγο από εφημερίδες, αμέσως έπιασαν φωτιά. Οι γυαλιστεροί τοίχοι του «Γουόλντορφ –Αστόρια» αντιφέγγιζαν τις ανήσυχες κόκκινες φλόγες. Οι περαστικοί χαμογελούσαν  σχολιάζοντάς καθοδόν το γεγονός. Ένας αστυνομικός με πρόσωπο αποφασιστικό ήδη κατευθυνόταν στο σημείο του συμβάντος. Καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι το ξενοδοχείο μας δεν κινδύνευε από τη φωτιά, προχωρήσαμε παρακάτω.

Και τότε μας συνέβη κάτι δυσάρεστο. Είχαμε κατά νου να περπατάμε αργά κοιτάζοντας προσεκτικά δεξιά αριστερά, ας το πούμε, μελετώντας, παρατηρώντας, ρουφώντας και ούτω καθεξής. Μα η Νέα Υόρκη δεν είναι από εκείνες τις πόλεις όπου οι άνθρωποι κινούνται αργά. Γύρω μας οι άνθρωποι δεν περπατούσαν, μα έτρεχαν. Οπότε κι εμείς βαλθήκαμε να τρέχουμε. Και από κει και πέρα δεν μπορούσαμε να σταματήσουμε. Στη Νέα Υόρκη μείναμε για ένα μήνα και όλον τον καιρό κάπου τρέχαμε σαν παλαβοί, έχοντας τόσο σοβαρή και πολυάσχολη έκφραση που θα μας ζήλευε κι ο ίδιος ο Τζον Πίερποντ  Μόργκαν τζούνιορ. Με τέτοιους ρυθμούς θα είχε βγάλει γύρω στα εξήντα εκατομμύρια δολάρια εκείνο το μήνα.

Έτσι λοιπόν βαλθήκαμε να τρέχουμε κι εμείς. Είχαμε προσπεράσει τρέχοντας τις φωτεινές επιγραφές που έγραφαν: «Καφετέρια», ή «Γιουνάιτεντ σίγκαρε», ή «Ντραγκ –σόδα», ή κάτι άλλο το ίδιο ελκυστικό, μα προς το παρόν ακατανόητο. Έτσι τρέχοντας φτάσαμε μέχρι την 42^ή οδό και κει σταματήσαμε.

Στις βιτρίνες των καταστημάτων της 42^ής οδού ο χειμώνας βρισκόταν στο ζενίθ. Σε μια βιτρίνα είχαν στηθεί επτά κομψές κέρινες κυρίες με ασημιά πρόσωπα. Όλες τους ήταν ντυμένες με πολυτελέστατες γούνες από αστραχάν και έριχναν η μία στην άλλη ματιές όλο μυστήριο. Στη διπλανή βιτρίνα είχε μια ντουζίνα τέτοιες κυρίες που φορούσαν αθλητικές φόρμες και στηρίζονταν σε μπαστούνια του σκι. Τα μάτια τους ήταν μπλε, τα χείλη κόκκινα ενώ τα αφτιά ροζ. Σε άλλες βιτρίνες υπήρχαν νεαρά ανδρικά μανεκέν με γκρίζα μαλλιά ή περιποιημένοι κέρινοι κύριοι ντυμένοι με οικονομικά, πλην όμως απίστευτα κομψά κοστούμια. Παρόλα αυτά εμείς δε δίναμε την παραμικρή σημασία σε όλη αυτή την εμπορική πανδαισία. Την προσοχή μας την τράβηξε κάτι άλλο.

Σε όλες τις μεγαλουπόλεις του κόσμου πάντα μπορείς να βρεις ένα μέρος όπου οι άνθρωποι παρατηρούν το φεγγάρι με το τηλεσκόπιο. Εκεί, στη 42^η οδό επίσης υπήρχε ένα τηλεσκόπιο που ήταν εγκαταστημένο πάνω σε ένα όχημα.

Το τηλεσκόπιο ήταν στραμμένο προς τον ουρανό. Το χειριζόταν ένας απλοϊκός άνθρωπος ίδιος με εκείνους που μπορείς να βρεις δίπλα στο τηλεσκόπιο είτε στην Αθήνα είτε στη Νάπολη είτε στην Οδησσό. Είχε την ίδια δυσαρεστημένη όψη που έχουν όλοι οι χειριστές των υπαίθριων τηλεσκοπίων σε όλον τον κόσμο.

Το φεγγάρι φαινόταν ανάμεσα σε δύο κτίρια εξήντα ορόφων. Κι όμως ένας περίεργος που κόλλησε στο σωλήνα του τηλεσκοπίου δεν κοίταζε το φεγγάρι, μα σημάδευε πολύ πιο πάνω από αυτό, – κοίταζε λοιπόν, την κορυφή του «Εμπάιρ Στέιτ Μπίλντινγκ», ενός κτιρίου εκατόν δύο ορόφων. Στο φως του φεγγαριού η ατσαλένια κορυφή του «Εμπάιρ» φαινόταν λες και ήταν χιονισμένη. Πιανόταν η ψυχή σου στη θέα ενός μεγαλόπρεπου, λιτού και επιβλητικού κτιρίου που λαμποκοπούσε σαν παγοκολόνα. Καθόμασταν πολλή ώρα εκεί πέρα με σηκωμένα πάνω τα κεφάλια μας. Οι ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης εμπνέουν ένα αίσθημα περηφάνιας για τους ανθρώπους της επιστήμης και του μόχθου που έχουν χτίσει αυτά τα επιβλητικά κτίρια. Βραχνιασμένα ξεφώνιζαν οι εφημεριδοπώλες. Και κάθε φορά που το έδαφος έτρεμε κάτω από τα πόδια μας,  από τις σχάρες του πεζοδρομίου σαν από κάνα μηχανοστάσιο έφερνε το ζεστό αέρα. Όλα έδειχναν ότι κάτω από τη γη έτρεχε η αμαξοστοιχία του νεοϋορκέζικου μετρό, του σάμπγουει δηλαδή, όπως το αποκαλούσαν εκεί.

Μέσα από κάποια φρεάτια του οδοστρώματος καλυμμένα με στρόγγυλα μαντεμένια καπάκια αναδυόταν ο ατμός. Για πολλή ώρα δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε από πού έβγαινε αυτός ο ατμός. Πάντως τα κόκκινα φώτα των διαφημίσεων τού προσέδιδαν μια φαντασμαγορική όψη σαν σε παράσταση όπερας. Φαινόταν λες και από στιγμή σε στιγμή θα άνοιγε το φρεάτιο και από κει θα αναδυόταν ο Μεφιστοφελής και αφού πρώτα θα έβηχε για να καθαρίσει το λαιμό του αμέσως μετά θα άρχιζε να τραγουδά με φωνή βαρύτονου την άρια απ’ την όπερα του «Φάουστ»: «Έχω σπαθί, φορώ καπέλο με φτερό, το βαλάντιο μου είναι παχυλό και είμαι τυλιγμένος σε έναν πολύτιμο μανδύα».

Εμείς και πάλι βαλθήκαμε να τρέχουμε μπροστά έχοντας ξεκουφαθεί από τα ξεφωνητά των εφημεριδοπωλών. Εκείνοι ωρύονται τόσο δυνατά που σύμφωνα με την έκφραση του Λεσκώφ [Ρώσος διηγηματογράφος], μετά χρειάζεται να φτυαρίζεις επί μια βδομάδα σερί  για να απομακρύνεις τούτη τη φωνή απ΄τ΄αφτιά σου.

Δεν μπορείς να πεις ότι ο φωτισμός της 42^ης οδού ήταν μέτριος. Παρ΄όλα αυτά το Μπρόντγουεϊ, φωταγωγημένο με εκατομμύρια, μπορεί και δισεκατομμύρια ηλεκτρικά λαμπιόνια, γεμάτο από περιστρεφόμενες και χοροπηδητές διαφημίσεις φτιαγμένες από χιλιόμετρα χρωματιστών σωλήνων νέον, εμφανίστηκε μπροστά μας το ίδιο αναπάντεχα με τη Νέα Υόρκη η οποία είχε αναδυθεί ενώπιον μας μέσα απ΄ την απέραντη ερημιά του Ατλαντικού ωκεανού.

Καθόμασταν πάνω στην πιο δημοφιλή διασταύρωση των ΗΠΑ, εκεί που διασταυρώνεται η 42^η οδός με το Μπρόντγουεϊ. Μπροστά μας ανοιγόταν «ο μέγας λαμπερός δρόμος», όπως τιμητικά αποκαλείται από τους Αμερικανούς το Μπρόντγουεϊ,.

Εδώ ο ηλεκτρισμός έχει υποβιβαστεί (ή έχει αναχθεί, αν θέλετε) στο επίπεδο ενός εκπαιδευμένου ζώου του τσίρκου. Εδώ τον ανάγκασαν να χορεύει, να κάνει τσαλιμάκια, να υπερπηδά τα εμπόδια, να ανοιγοκλείνει τα ηλεκτρικά του μάτια. Τον ήσυχο ηλεκτρισμό του Έντισον τον έχουν μετατρέψει σε θαλάσσιο λέοντα από το τσίρκο του Ντούροβ [διάσημος σοβιετικός εκπαιδευτής ζώων -ν.σ.] που πιάνει με τη μουσούδα του το τόπι, κάνει τον ζογκλέρ, παριστάνει τον πεθαμένο, ανασταίνεται, εκτελεί οτιδήποτε τον προστάξουν. Η παρέλαση των ηλεκτρικών φώτων δεν σταματάει ποτέ. Τα φώτα των διαφημίσεων ανάβουν, περιστρέφονται και σβήνουν ώστε αμέσως μετά να λάμψουν και πάλι, τα γράμματα μεγάλα και μικρά, πράσινα και κόκκινα, χωρίς σταματημό περνάνε φευγαλέα ώστε μετά από ένα δευτερόλεπτο να επιστρέψουν και να ξαναρχίσουν το τρελό τους τρεχαλητό.

Στο Μπρόντγουεϊ βρίσκονται συγκεντρωμένα  τα θέατρα, οι κινηματογράφοι και οι χορευτικές λέσχες της πόλης. Δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι κινούνται στα πεζοδρόμια. Η Νέα Υόρκη είναι μια από τις ελάχιστες πόλεις του κόσμου όπου οι κάτοικοι βολτάρουν σε έναν συγκεκριμένο δρόμο. Οι είσοδοι των κινηματογράφων έχουν τόσα φώτα που αν κάποιος πρόσθετε ακόμα μια λάμπα, θα γινόταν έκρηξη από τον υπερβολικό φωτισμό και τα πάντα θα πήγαιναν κατά διαβόλου. Μα δεν υπάρχει μέρος να χωρέσεις αυτή τη λάμπα, δεν περισσεύει ούτε ένα τετραγωνικό εκατοστό στο χώρο. Οι εφημεριδοπώλες ξεσηκώνουν τέτοια ωρυγή που, για να απομακρύνεις τη φωνή τους θα χρειαζόσουν όχι μια βδομάδα, μα χρόνια εντατικού φτυαρίσματος. Ψηλά στον ουρανό, σ΄έναν από τους αναρίθμητους ορόφους του ουρανοξύστη «Παραμάουντ», λάμπει ένα ηλεκτρικό ρολόι. Δεν βλέπεις ούτε τα αστέρια ούτε το φεγγάρι. Το φως από τις διαφημίσεις θαμπώνει τα πάντα γύρω τους. Τα αυτοκίνητα τρέχουν σιωπηλά. Στις βιτρίνες ανάμεσα σε καρό γραβάτες περιστρέφονται, κάνουν ακόμα και τούμπες, οι μικρές φωτιζόμενες ταμπελίτσες με τις τιμές. Είναι πια κάτι σαν μικροοργανισμοί μέσα στο σύμπαν του ηλεκτρισμού του Μπρόντγουεϊ. Ανάμεσα σε όλη αυτή την τρομερή φασαρία ένας ήρεμος ζητιάνος παίζει το σαξόφωνό του. Ένας κύριος με ημίψηλο κατευθύνεται στο θέατρο συνοδεύοντας μια κυρία που φορά μια βραδινή τουαλέτα με ουρά. Σαν υπνοβάτης κινείται ένας τυφλός με το σκύλο-οδηγό του. Μερικοί νεαροί σουλατσάρουν ασκεπείς. Είναι της μόδας. Κάτω από τα φανάρια γυαλίζουν τα γλειμμένα τους μαλλιά. Ο αέρας μυρίζει πούρα, και φτηνά και ακριβά.

Με το που σκεφτήκαμε το πόσο μακριά βρισκόμασταν εκείνη τη στιγμή από τη Μόσχα, μας περιέλουσαν τα φώτα του κινηματογράφου «Καμέο» όπου προβαλλόταν η σοβιετική ταινία «Ο νέος Γκιούλιβερ».

Η παλίρροια του Μπρόντγουεϊ μας παρέσυρε κάμποσες φορές μπρος πίσω και τέλος μας ξέβρασε σε έναν παράλληλο δρόμο.

Δεν είχαμε μάθει ακόμα τίποτα για την πόλη. Γι΄αυτό δε συγκρατήσαμε τα ονόματα των δρόμων. Θυμόμαστε μονάχα ότι βρισκόμασταν κάπου κάτω από μια σιδηροδρομική γέφυρα. Δίπλα περνούσε ένα λεωφορείο κι εμείς δίχως δεύτερη σκέψη με έναν πήδο βρεθήκαμε μέσα.

Ακόμα και ύστερα από πολλές ημέρες, όταν πια μάθαμε να προσανατολιζόμαστε μες στη δίνη της Νέας Υόρκης, δεν μπορούσαμε να θυμηθούμε πού μας είχε πάει εκείνο το λεωφορείο την πρώτη μας βραδιά μες στην πόλη. Μας φάνηκε ότι ήταν η Τσάινα Τάουν της Νέας Υόρκης. Μπορεί όμως να ήταν και η Μικρή Ιταλία ή ακόμα και η εβραϊκή συνοικία.

Βαδίζαμε σε στενούς βρόμικους δρόμους. Όχι, το ηλεκτρικό εδώ ήταν από τα συνηθισμένα, δεν ήταν εκπαιδευμένο. Εξέπεμπε ένα μουντό φως και δεν χοροπηδούσε καθόλου. Ένας πελώριος αστυνομικός καθόταν ακουμπώντας στον τοίχο ενός κτιρίου. Στο πηλίκιο πάνω από το φαρδύ και επιβλητικό του πρόσωπο έλαμπε το ασημένιο έμβλημα της πόλης της Νέας Υόρκης. Έχοντας προσέξει το δισταγμό με τον οποίο προχωρούσαμε στο δρόμο, εκείνος κατευθύνθηκε προς το μέρος μας, αλλά μιας και δεν τον ρωτήσαμε κάτι, πάλι στάθηκε κοντά στον τοίχο, ένας επιβλητικός και άψογος εκπρόσωπος των οργάνων της τάξης.

Από ένα κτίριο της κακιάς ώρας ακουγόταν μια άχρωμη, μονότονη ψαλμωδία. Ο άνθρωπος που καθόταν στην είσοδο μάς είπε ότι ήταν καταφύγιο για αστέγους, του Στρατού της Σωτηρίας.

-Ποιος μπορεί να διανυκτερεύσει εδώ μέσα;

-Οποιοσδήποτε. Κανείς δεν πρόκειται ούτε να του ζητήσει το επίθετό του ούτε να ενδιαφερθεί για τις δουλειές του και το παρελθόν του. Εδώ πέρα οι άστεγοι παίρνουν δωρεάν κλινοσκεπάσματα, καφέ και ψωμί. Το πρωί επίσης τους προσφέρουν δωρεάν καφέ και ψωμί. Ύστερα είναι ελεύθεροι να φύγουν. Η μόνη προϋπόθεση είναι η συμμετοχή τους στην εσπερινή και στην πρωινή προσευχή.

Η ψαλμωδία που ακουγόταν από το οίκημα μαρτυρούσε ότι εκείνη την ώρα εκτελείτο αυτή η μοναδική προϋπόθεση. Μπήκαμε μέσα.

Παλιά, πριν καμιά εικοσιπενταριά χρόνια μέσα σ΄αυτό το χώρο βρισκόταν ένα κινέζικο καπνιστήριο οπίου. Κάποτε λοιπόν ήταν ένα βρόμικο και σκοτεινό καταγώγιο. Από τότε ο χώρος αυτός είχε γίνει πιο καθαρός, αλλά έχοντας χάσει τον εξωτικό του χαρακτήρα δεν είχε γίνει λιγότερο ζοφερός. Στο υπερώο αυτού του παλιού καταγωγίου λάμβανε χώρα η προσευχή, κάτω βρισκόταν ο κοιτώνας. με γυμνούς τοίχους, γυμνό πέτρινο δάπεδο και ράντζα εκστρατείας από καραβόπανο. Ο αέρας μύριζε φτηνό καφέ και υγρασία· η τελευταία πάντα συνοδεύει την πάστρα νοσοκομείων και φιλανθρωπικών ιδρυμάτων. Με άλλα λόγια, ήταν σαν να βλέπεις το έργο του Γκόρκι «Στο βυθό» σε αμερικανική σκηνοθεσία.

Σε μια άθλια σάλα, πάνω στους πάγκους που κατέβαιναν αμφιθεατρικά σε μια μικρή εξέδρα, κάθονταν κοκαλωμένοι καμιά διακοσαριά άστεγοι. Με το που τέλειωσε η ψαλμωδία, άρχισε το επόμενο νούμερο του προγράμματος.

Ανάμεσα στην αμερικανική εθνική σημαία που ήταν στημένη πάνω στην εξέδρα και τις βιβλικές περικοπές που κρέμονταν στους τοίχους πηδούσε σαν τον σαλτιμπάγκο ένας ροδομάγουλος γεροντάκος με μαύρο κοστούμι. Ο τύπος αυτός μιλούσε και χειρονομούσε με τέτοιο πάθος σάμπως ήθελε να πουλήσει κάτι. Στην πραγματικότητα αφηγούνταν τη διδακτική ιστορία της ζωής του για τη θεάρεστη μεταστροφή που του συνέβη όταν εκείνος απευθύνθηκε από τα βάθη της καρδιάς του στο θεό.

Ο ρήτορας είχε κάποτε υπάρξει αλήτης («ίδιος με σας, μάγκες μου, ένας αλήτης του κερατά !»), συμπεριφερόταν απαίσια, βλασφημούσε («φίλοι μου, θυμηθείτε τις συνήθειές σας!»), έκλεβε, -ναι, όλα αυτά δυστυχώς υπήρχαν στη ζωή του. Τώρα έχει ξεκόψει οριστικά με αυτά. Τώρα έχει δικό του σπίτι, ζει σαν καθωσπρέπει άνθρωπος («ο θεός μας δημιούργησε κατ΄εικόνα και καθ΄ομοίωση, έτσι δεν είναι;»). Πρόσφατα είχε αγοράσει και ραδιόφωνο. Και όλα αυτά τα απέκτησε μόνο και μόνο χάρη στη βοήθεια του θεού.

Ο γέρος αγόρευε με μεγάλη άνεση και προφανώς έδινε παράσταση για πολλοστή φορά, αν όχι για χιλιοστή. Κροτάλιζε με τα δάχτυλα, φορές ξεσπούσε σε δυνατό βραχνιασμένο γέλιο, έψελνε εκκλησιαστικά τροπάρια και επιτέλους ολοκλήρωσε το λογύδριό του λέγοντας με μεγάλο ενθουσιασμό:

-Ας ψάλουμε, αδέλφια!

Και πάλι ακούστηκε η ίδια μονότονη, βαρετή ψαλμωδία. Οι άστεγοι είχαν φριχτή όψη. Σχεδόν όλοι τους ήταν άνθρωποι μεγάλης ηλικίας. Αξύριστοι, με θαμπά μάτια, λικνίζονταν πάνω στους χοντροκομμένους πάγκους. Έψελναν υποτακτικά και τεμπέλικα. Κάποιοι δεν μπορούσαν να αντιπαλέψουν την κούραση της ημέρας και αποκοιμιόντουσαν.

Φανταστήκαμε πολύ ζωηρά τις περιπλανήσεις τους στα φριχτά μέρη της Νέας Υόρκης, τις μέρες που ξεροστάλιαζαν δίπλα σε γέφυρες και αποθήκες, ανάμεσα στα σκουπίδια, μέσα στην αιώνια ομίχλη της ανθρώπινης κατάπτωσης. Το να κάθεσαι μετά από αυτό στο καταφύγιο για αστέγους και να ψέλνεις ύμνους ήταν σκέτο βασανιστήριο.

Ύστερα μπροστά στο ακροατήριο εμφανίστηκε ένας τύπος που έχαιρε άκρας υγείας. Είχε μαβιά μύτη, όπως στο βοντεβίλ, και χαρακτηριστική φωνή καπετάνιου.

Φερόταν με μεγάλη ελευθεριότητα. Ξεκίνησε μια καινούργια ιστορία για την ωφέλεια της στροφής στο θεό. Αποδείχτηκε ότι και ο καπετάνιος υπήρξε κάποτε μεγάλος αμαρτωλός. Δεν είχε πολλή φαντασία και τελείωσε δηλώνοντας ότι τώρα χάρη στη θεϊκή βοήθεια και εκείνος απέκτησε ένα ραδιόφωνο.

Πάλι πιάστηκαν να ψέλνουν. Ο καπετάνιος κουνούσε τα χέρια του επιδεικνύοντας ουκ ολίγη μαεστρική εμπειρία. Διακόσιοι άνθρωποι καταρρακωμένοι απ΄τη ζωή πάλι άκουγαν αυτές τις ξεδιάντροπες κουταμάρες. Σ΄αυτούς τους φτωχούς ανθρώπους δεν πρότειναν δουλειά, τους πρότειναν το θεό, έναν θεό αμείλικτο και απαιτητικό σαν το διάβολο.

Οι άστεγοι δεν έφερναν αντίρρηση. Ο θεός με ένα φλιτζάνι καφέ και ένα ξεροκόμματο, πάει κι έρχεται. Ας ψάλουμε, αδέρφια, δοξάζοντας το θεό του καφέ!

Και τα λαρύγγια που για πενήντα χρόνια ξερνούσαν μονάχα ένα άθλιο βρισίδι, βάλθηκαν να μουγκρίζουν νυσταλέα δοξάζοντας τον Κύριο.

Συνεχίσαμε την περιπλάνησή μας βαδίζοντας ανάμεσα σε κάτι τρώγλες χωρίς να ξέρουμε πού βρισκόμασταν. Με σπίθες και μπουμπουνητά περνούσαν αστραπιαία οι συρμοί πάνω στις σιδερένιες γέφυρες του επίγειου σιδηρόδρομου. Νεαροί άντρες με ανοιχτόχρωμα καπέλα συνωστίζονταν έξω από φαρμακεία ανταλλάσσοντας μεταξύ τους σύντομες φράσεις. Οι τρόποι τους ήταν ίδιοι και απαράλλαχτοι με αυτούς των νεαρών που σύχναζαν στην οδό Κραχμάλναγια της Βαρσοβίας. Στη Βαρσοβία πιστεύουν ότι ένας τζέντλεμαν από την Κραχμάλναγια δεν είναι δα κάνα κελεπούρι. Στην καλύτερη περίπτωση θα είναι ένας κοινός κλέφτης, μπορεί όμως να είναι και κάτι πολύ χειρότερο.

Αργά τη νύχτα γυρίσαμε στο ξενοδοχείο. Δεν ήμασταν ούτε απογοητευμένοι ούτε ενθουσιασμένοι από τη Νέα Υόρκη, για την ακρίβεια ήμασταν αναστατωμένοι από το μέγεθος, τον πλούτο και τη φτώχεια της.