Η απόφαση του Σκότους

SCOTUS είναι το Ανώτατο Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών (Supreme Court Of the United States), ένα από τα λατινοπρεπή ακρώνυμα που αγαπάνε στη μεγάλη αυτή χώρα, όπως και το POTUS (President) ή το FLOTUS (First Lady). Ακούγεται και το VPOTUS (Vice-President) αλλά πολύ πιο σπάνια καθώς είναι δυσκολοπρόφερτο.

Ωστόσο, τον τελευταίο καιρό, και ειδικά από προχτές, το SCOTUS φαίνεται να έχει ελληνική προέλευση και να προέρχεται από το σκότος, αφού σκοταδιστικές είναι οι αποφάσεις που βγάζει το κάποτε σεβάσμιο αυτό όργανο, από τη στιγμή που στελεχώθηκε, ιδίως στη θητεία του Τραμπ αλλά και πρωτύτερα επί Μπους πατρός και υιού, από συντηρητικότατους μέτριους νομικούς -ορισμένοι από τους οποίους κατηγορούνται τώρα από τους Δημοκρατικούς ότι, κατά τις ακροάσεις τους, που έγιναν ενόρκως, εξαπάτησαν τη Γερουσία αφού δέχτηκαν ότι η απόφαση Roe v Wade του 1972 (αυτή που ανατράπηκε τώρα) αποτελεί settled law.

Σε αγγλόφωνους ιστότοπους μπορεί να δείτε τη νέα απόφαση να αναφέρεται συντομευμένα ως Overturning Roe ή την παλιά απόφαση ως σκέτο Roe, αλλά η πλήρης αναφορά είναι Roe v Wade, όπου Roe το «όνομα» της προσφεύγουσας γυναίκας -ή πιο σωστά το ψευδώνυμο της προσφεύγουσας γυναίκας, που το πραγματικό της όνομα ήταν Norma McCorvey. Τα John Doe, Jane Doe, John Roe, Jane Roe, είναι τα συχνότερα αντρικά και γυναικεία ψευδονοματεπώνυμα που χρησιμοποιούνται στις ΗΠΑ όταν πρέπει να καλυφθεί το πραγματικό ονοματεπώνυμο (όπως εδώ) ή όταν είναι άγνωστο ή αναφέρεται ως παράδειγμα (κατά το Ο. ΚΑΤΟΧΟΣ σε κάποιες διαφημίσεις πιστωτικών καρτών). Ο Henry Wade ήταν ο εισαγγελέας της περιφέρειας του Ντάλας κατά του οποίου στρεφόταν η προσφεύγουσα δεδομένου ότι στο Τέξας, όπου ζούσε, οι εκτρώσεις ήταν απαγορευμένες.

Το 1972 το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε, με πλειοψηφία 7-2, ότι η 14η τροπολογία του Συντάγματος (1868) που ορίζει ότι «nor shall any state deprive any person of life, liberty, or property, without due process of law» καλύπτει και το δικαίωμα στην έκτρωση. Ήταν θέμα ερμηνείας αφού η λέξη abortion δεν αναφέρεται ρητά και δεν θα μπορούσε να αναφέρεται το 1868. Οι δικαστές του 1972 βασίστηκαν και σε προηγούμενη απόφαση, του 1965, που είχε κρίνει αντισυνταγματικό έναν νόμο του Κονέκτικατ που απαγόρευε την αγορά αντισυλληπτικών, αναγνωρίζοντας συνταγματικό δικαίωμα στην ιδιωτικότητα σε θέματα αντισύλληψης. (Ο Αβονίδας προχτές έδωσε ένα λινκ με ενδιαφέρουσα αναδρομή στην υπόθεση).

Στην τωρινή απόφαση του Σκότους, το δικαστήριο είχε να κρίνει την προσφυγή εναντίον της συνταγματικότητας ενός νόμου του Μισισίπι, που απαγόρευε τις εκτρώσεις μετά τις 15 εβδομάδες. Με πλειοψηφία 6-3 οι δικαστές έκριναν συνταγματικό τον νόμο του Μισισίπι, ενώ με πλειοψηφία 5-4 ανέτρεψαν τις προηγούμενες αποφάσεις Roe v Wade του 1972 και την Planned Parenthood v Casey του 1992, που είχε επιβεβαιώσει σε γενικές γραμμές την Roe. Η διαφορά προκύπτει από τον αρχιδικαστή Ρόμπερτς, ο οποίος συντάχθηκε με τη μειοψηφία στις άλλες δύο ψηφοφορίες.

Γράφτηκε στα ελληνικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από υποστηρικτές της απόφασης του Σκότους (όπως το βουλευτικό όνειδος που λέγεται Μπογδάνος) ότι, τάχα, η απόφαση του Σκότους απλώς απαγορεύει τις εκτρώσεις μετά τις 15 εβδομάδες, οπότε προς τι ο θόρυβος, αφού στην Ελλάδα ο νόμος τις απαγορεύει μετά τις 12 εβδομάδες; Αυτό είναι ψευδές (και όχι μόνο ή κυρίως επειδή στην Ελλάδα υπό προϋποθέσεις η έκτρωση είναι δυνατή και μετά τις 12 εβδομάδες). Με την ανατροπή της απόφασης Roe v Wade κάθε πολιτεία μπορεί να θεσπίσει δικούς της νόμους για τις εκτρώσεις, πολύ πιο περιοριστικούς από την απαγόρευση μετά τις 15 εβδομάδες του νόμου του Μισισίπι.

Μάλιστα 13 πολιτείες έχουν ήδη ψηφίσει προκαταβολικά νόμους υπό αίρεση (πώς θα πούμε το trigger laws, παιδιά;) δηλαδή νομους που τίθενται αυτόματα (ή με τυπική επικύρωση) σε ισχύ αμέσως μόλις ανατραπεί η απόφαση Roe v Wade (ή, έστω, 30 μέρες αργοτερα). Άκουσα στο ραδιόφωνο ότι το Μισούρι είχε την αμφίβολη τιμή να είναι η πρώτη πολιτεία όπου απαγορεύτηκαν οι εκτρώσεις μετά την απόφαση του Σκότους, αν και νομίζω ότι η Οκλαχόμα είχε προηγηθεί ψηφίζοντας τον Μάιο, σε αναμονή της απόφασης (είχε διαρρεύσει ένα προσχέδιο) μια παρόμοια απαγόρευση. Προβλέπεται 26 πολιτείες να θεσπίσουν τελικά νόμους για απαγόρευση (ή σχεδόν απαγόρευση) των εκτρώσεων.

Και για να αποτρέψουν την «προφανή» λύση (το βάζω σε εισαγωγικά διότι κάθε άλλο παρά εφικτή είναι σε πολλές περιπτώσεις) δηλαδή της μετάβασης σε άλλη πολιτεία για έκτρωση, πολλές πολιτείες όπως το Τέξας δίνουν τη δυνατότητα σε κάθε πολίτη να μηνύει όποια γυναίκα είναι ύποπτη ότι έκανε άμβλωση. Εικάζεται ότι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας ή που συλλέγουν δεδομένα θέσης, όπως η Google, θα μπορούσαν να καλούνται στο εξής από δικαστήρια να δίνουν τα δεδομένα για τις διαδρομές εκτός πολιτείας των ύποπτων γυναικών.

Η ειρωνεία της Ιστορίας βρίσκεται στο ότι η αμέσως προηγούμενη απόφαση του Σκότους πριν από την ανατροπή της προστασίας των εκτρώσεων ήταν να κριθεί αντισυνταγματικός ένας νόμος (του 1913!) που έθετε περιορισμούς στην οπλοφορία. Όχι αδικαιολόγητα κάποιοι παρατήρησαν ότι σύμφωνα με το Ανώτατο Δικαστήριο η ζωή αρχίζει τη στιγμή της σύλληψης και τελειώνει σε μια μαζική δολοφονία σε σχολείο.

Ίσως μάλιστα η ανατροπή της απόφασης Roe v Wade να αποτελεί το προανάκρουσμα και για άλλες ελευθεροκτόνες ανατροπές -ο συντηρητικότατος δικαστής Τόμας (που είχε κατηγορηθεί και για βιασμό) δήλωσε ότι ανοίγει ο δρόμος για να επανεξεταστούν οι αποφάσεις του δικαστηρίου που επέτρεψαν τον γάμο σε άτομα του ίδιου φύλου ή που απαγόρευσαν νόμους εναντίον του «σοδομισμού».

Αυτός ο θρίαμβος της συντηρητικής παράταξης ήταν αποτέλεσμα μιας διαδικασίας δεκαετιών. Αμέσως μετά την απόφαση του 1972 που αναγνώριζε το δικαίωμα στις εκτρώσεις, οι αντίπαλοι των εκτρώσεων (πολύ σχηματικά, οι συντηρητικοί, χριστιανοί και δεξιοί) επιδόθηκαν στην προσπάθεια ανατροπής της απόφασης και ταυτόχρονα παρεμπόδισης της εφαρμογής της. Σε επίπεδο πολιτειών αλλά και χαμηλότερων διοικητικών διαιρέσεων, έπαιρναν αποφάσεις που περιόριζαν ή τις εκτρώσεις καθαυτές ή τη λειτουργία των νοσοκομείων. Ταυτόχρονα οργάνωναν διαδηλώσεις έξω από νοσοκομεία που έκαναν εκτρώσεις, αλλά και βομβιστικές επιθέσεις ή και δολοφονίες γιατρών, συνδυάζοντας την σχολαστική νομιμότητα με την τρομοκρατία.

Παράλληλα, η στάση απέναντι στις εκτρώσεις αναγορεύτηκε σε πρωταρχικό κριτήριο για την επιλογή υποψήφιων τόσο για πολιτειακά όσο και για δικαστικά αξιώματα. Και με δουλειά μυρμηγκιού, το δίκτυο των δεξιών και χριστιανών συντηρητικών κατάφερε να τοποθετηθούν «αντι-ρόε» δικαστές και να εκλεγούν «αντι-ροε» πολιτικοί σε μια σειρά θέσεις -και, τελικά, στο Ανώτατο Δικαστήριο, όπου έπαιξε επίσης ρόλο και το τυχαίο, καθώς π.χ. έτυχε η προοδευτική δικάστρια Γκίνζμπεργκ να φύγει από τη ζωή σε μια χρονική στιγμή που η αντικατάστασή της θα γινόταν από τον Τραμπ.

Εδώ υπάρχουν μεγάλες ευθύνες του Δημοκρατικού Κόμματος, που είχε τη δυνατότητα όλα αυτά τα χρόνια να θεσπίσει ομοσπονδιακό νόμο ή με άλλους τρόπους να θωρακίσει την απόφαση Roe v Wade, αλλά απέφυγε να το κάνει μη θέλοντας να σπάσει αυγά, ενώ επίσης η φιλελεύθερη παράταξη γενικά μάλλον εφησύχασε, λησμονώντας ότι τίποτα δεν είναι κεκτημένο εσαεί.

Βέβαια, οι εκτρώσεις είναι αδύνατον να απαγορευτούν. Ουσιαστικά, η απαγόρευση των εκτρώσεων στις αντιδραστικές πολιτείες ισοδυναμεί με απαγόρευση των ασφαλών εκτρώσεων. Και πέρα από τις εκτρώσεις η πρόσφατη επαίσχυντη απόφαση του Σκότους δεν είναι παρά ένας ακόμα μηχανισμός για την καθυπόταξη των φτωχών και των μαύρων.

Θα κλείσω με μια πρόσφατη τοποθέτηση του φίλου Λεωνίδα Ηρακλειώτη, από το Σικάγο, που τα λέει καλύτερα πάνω σ’ αυτό το θέμα:

Στο βιβλίο του, The Color of Law, ο Richard Rothstein περιγράφει πώς οι ΗΠΑ ανέπτυξαν έναν συστημικό ρατσισμό με βάση την στεγαστική πολιτική για τους μαύρους. Δημιουργώντας έτσι γκέτο μέσα στις πόλεις και οδηγώντας την μαύρη αστική τάξη στην ένδεια. Αυτός ο συστημικός ρατσισμός στο στεγαστικό έληξε τυπικά, το 1962 με μια ΠΝΠ του JFK.

Ουσιαστικά υπάρχει ακόμη. Δεν είναι τόσο απροκάλυπτος όσο ήταν πριν 60 χρόνια και δεν περιορίζεται στο στεγαστικό. Σήμερα, το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έδειξε πώς λειτουργεί αυτός ο ρατσισμός.

Η ευθύνη, είπε, για τις αμβλώσεις ανήκει στις πολιτείες και όχι στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση. Ας αποφασίσει η κάθε πολιτεία χωριστά την δική της πολιτική στο θέμα. Σε αρκετές πολιτείες του νότου έχουν δρομολογηθεί ήδη αυστηρότατες απαγορεύσεις ενάντια σε κάθε επιστημονική και ιατρική βάση, στηριγμένες μόνο σε θρησκευτικές δοξασίες.

Σ’ αυτές τις πολιτείες, οι γυναίκες που έχουν τα οικονομικά μέσα θα μπορούν να κάνουν άμβλωση απλώς ταξιδεύοντας σε μια πολιτεία όπου η άμβλωση είναι νόμιμη. Οι γυναίκες που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα, στις πολιτείες αυτές, είναι κυρίως μαύρες. Που ήδη υποφέρουν σε υποβαθμισμένες γειτονιές (εξ αιτίας του συστημικού ρατσισμού που περιγράφει ο Rothstein) δίχως επαρκή προληπτική ιατρική.

Αυτές οι γυναίκες ή θα παρανομήσουν (διακινδυνεύοντας την ζωή τους αν πέσουν σε κομπογιαννίτη ή την ελευθερία τους αν πέσουν σε καταδότη) ή θα αναγκαστούν να κυοφορήσουν επιδεινώνοντας την οικονομική τους κατάσταση.

Γράφω για καταδότες, επειδή η απαγόρευση των αμβλώσεων σε κάποιες πολιτείες επαφίεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Στο Τέξας για παράδειγμα, ένας πολίτης νομιμοποιείται πια να καταθέσει μήνυση σε βάρος (ακόμη και άγνωστης σ’ αυτόν) γυναίκας αν την υποπτεύεται πως έκανε άμβλωση.

Καθιστώντας την επιβολή της απαγόρευσης ιδιωτική υπόθεση, το Τέξας (και άλλες πολιτείες που θα ακολουθήσουν το παράδειγμά του), φέρνουν στο προσκήνιο τον συστημικό ρατσισμό που είδαμε στο θέμα της στέγασης μαύρων οικογενειών.

Στο θέμα αυτό, τα συμβόλαια αγοράς σπιτιών απαγόρευαν στους λευκούς ιδιοκτήτες να πουλήσουν τα σπίτια τους σε μαύρους. Κι επειδή αυτά τα συμβόλαια ήταν μεταξύ ιδιωτών, το κράτος ισχυριζόταν πως δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Όπως όμως γράφει ο Rothstein, το ίδιο το κράτος αρνείτο να εγγυηθεί στεγαστικά και αναπτυξιακά δάνεια για κατοικίες μαύρων, δημιουργώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση που έφτανε ως τα συμβόλαια αγοραπωλησίας.

Βιώνω σήμερα κάτι που δεν συμβαίνει συχνά στις ζωές μας: βλέπω την κοινωνία μου να κάνει ένα τεράστιο βήμα πίσω. Θα περάσουν δεκαετίες, θα πεθάνουν χιλιάδες γυναίκες στα χέρια κομπογιαννιτών, και θα δυστυχήσουν χιλιάδες οικογένειες, πριν διορθωθεί αυτό το τραγικό βήμα πίσω.

Αλλά θα διορθωθεί. Όσο πίσω κι αν προσπαθούν να μας κρατούν οι θρησκευτικές δοξασίες, η ιστορία της ανθρωπότητας δείχνει πως πάμε μπροστά. Πως άλλοτε γρήγορα κι άλλοτε πιο αργά, ξεφεύγουμε από την δογματική ψύχωση των θρησκειών.

Σε 50-100 χρόνια από τώρα, η ιστορία θα μας κρίνει βάναυσα για την απανθρωπιά που δείξαμε. Θα μας ρίξει το φτύσιμο που μας αξίζει και θα δρασκελίσει μπροστά.

Advertisement

Ocean 1212-W (διήγημα της Σύλβιας Πλαθ, σε μετάφραση Γιάννη Πολύζου)

Δημοσιεύω σήμερα ένα αυτοβιογραφικό διήγημα της Σύλβιας Πλαθ, που το μετέφρασε ο φίλος μας ο Missing Ink, κατά κόσμον Γιάννης Πολύζος. Θα θυμάστε ότι πριν από 3-4 μήνες είχαμε δημοσιεύσει στο ιστολόγιο ένα απόσπασμα από το αντιπολεμικό μυθιστόρημα Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του, του συγγραφέα Ντάλτον Τράμπο, πάλι σε μετάφραση του φίλου μας. Εκείνη η πρώτη δημοσίευση ώθησε τον φίλο μας να ξανακοιτάξει μια παλιά του μισοτελειωμένη μετάφραση και να την ετοιμάσει για παρουσίαση στο ιστολόγιο.

Η Σύλβια Πλαθ (1932-1963) είναι βεβαια περισσότερο γνωστή σαν ποιήτρια, σήμερα όμως θα παρουσιάσουμε ένα αυτοβιογραφικό πεζογράφημά της, γραμμένο λίγους μήνες πριν η Πλαθ θέσει η ίδια τέρμα στη σύντομη ζωή της. Το κείμενο, με αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας, όμως σημαδεμένης από τον θάνατο του πατέρα, γράφτηκε τον Δεκέμβριο του 1962 κατά παραγγελία του BBC για να μεταδοθεί στη σειρά «Συγγραφείς για τον εαυτό τους» (Writers on themselves). Εκδόθηκε μαζί με τα άλλα κείμενα της σειράς αυτής, το 1964, μετά τον θάνατο της Πλαθ.

Ο τίτλος του πεζογραφήματος είναι ο αριθμός τηλεφώνου του σπιτιού της γιαγιάς της Σύλβιας Πλαθ, στην ακτή της Μασαχουσέτης, όπου σαν παιδί ξεκαλοκαίριαζε η ποιήτρια. Τον καιρό εκείνο οι αριθμοί τηλεφώνου στις ΗΠΑ συνδύαζαν γράμματα (που συνήθως αποτελούσαν υπαρκτές λέξεις, δείτε εδώ) και αριθμούς. Για τον λόγο αυτό προτίμησα να το αφήσουμε αμετάφραστο στον τίτλο.

Ocean 1212-W

Το τοπίο των παιδικών μου χρόνων δεν ήταν γη αλλά το τέλος της γης –οι παγωμένοι, αρμυροί, αδιάκοποι λόφοι του Ατλαντικού. Σκέφτομαι κάποιες φορές πως η εικόνα της θάλασσας είναι ό,τι πιο διαυγές έχω συγκρατήσει. Την ανασύρω σε τούτη δω την εξορία, όπως άλλοτε τις «τυχερές» μωβ πετρούλες με τα λευκά τους δαχτυλίδια ή το μπλε κέλυφος ενός μυδιού που από μέσα ιρίδιζε, σαν κάποιο νύχι αγγέλου∙ και μ’ ένα τρικύμισμα της μνήμης τα χρώματα σκουραίνουν και γυαλίζουνε, κείνος ο πρώιμος κόσμος ανασαίνει βαθιά.

Ανασαίνει, ναι, αυτό συμβαίνει πρώτα. Κάτι ανασαίνει. Είναι η δικιά μου αναπνοή; Η αναπνοή της μητέρας μου; Όχι, κάτι άλλο, κάτι πιο μεγάλο, πιο απόμακρο, πιο σοβαρό, πιο κουρασμένο. Με κλειστά μάτια τότε ταξιδεύω για λίγο∙ είμαι ένας μικρός καπετάνιος, γεύομαι της μέρας τον καιρό –τα άγρια κύματα που πολιορκούν τον τοίχο της αυλής, τον αφρό που ραίνει τα γενναία γεράνια της μητέρας μου ή το απαλό ψιθύρισμα μιας λιμνούλας καθρεφτένιας∙ η λιμνούλα αναδεύει λαμπερά ροζ χαλίκια στις άκρες της, τεμπέλικα και τρυφερά, μια λαίδη συλλογισμένη καθώς ψαύει κοσμήματα. Μπορεί ν’ ακούγεται το μουρμουρητό της βροχής στο τζάμι, μπορεί ο άνεμος που βαριαναστενάζοντας δοκιμάζει τις ρωγμές του σπιτιού σαν κλειδαρότρυπες. Όμως αυτά ποτέ δε με πλανέψαν. Η θάλασσα με το μητρικό της παλμό περιγελούσε τέτοιας λογής ψευτιές. Σαν γυναίκα μοιραία, κρατούσε μύρια μυστικά∙ είχε πρόσωπα πολλά, πολλά αραχνοΰφαντα, φριχτά μαγνάδια. Μιλούσε για θαύματα και αποστάσεις∙ αν ήταν ικανή να σαγηνεύσει, μπορούσε επίσης να σκοτώσει. Όταν μάθαινα να μπουσουλάω, η μητέρα μου μ’ άφησε στο ακροθαλάσσι για να δει πώς θ’ αντιδρούσα. Τράβηξα ίσια για το ερχόμενο κύμα κι είχα μόλις εισχωρήσει στο γαλαζοπράσινο τείχος, τη στιγμή που μ’ άρπαξε απ’ τις φτέρνες.

Συχνά αναρωτιέμαι τι θα γινόταν αν πρόφταινα να βουτήξω σε τούτο τον καθρέφτη. Άραγε θ’ αναλάμβαναν τα βρεφικά μου βράγχια, το αλάτι μες στο αίμα μου; Έναν καιρό δεν πίστευα στο Θεό ούτε στον Άι Βασίλη, αλλά στις γοργόνες. Η ύπαρξή τους έμοιαζε τόσο λογική και πιθανή όσο κι οι εύθραυστες καμπύλες ενός ιππόκαμπου στο ενυδρείο του ζωολογικού κήπου ή τα σαλάχια που έβγαζαν με κόπο και βρισιές οι ψαράδες της Κυριακής –σαλάχια σαν παλιές μαξιλαροθήκες, με σαρκώδη, σεμνότυφα γυναικεία χείλη.

Χρόνια πολλά, κύριε Ντίλαν!

Στα ταξίδια που κάνω με το αυτοκίνητο, ακούω (φυσικά) μουσική. Πριν από καναδυό βδομάδες είχα βάλει και άκουγα τους πρώτους δίσκους του Μπομπ Ντίλαν και σκέφτηκα πως θα έπρεπε να γράψω κάτι στο ιστολόγιο για τον πολύ σημαντικό -αλλά και αγαπημένο μου, από μια άποψη- τραγουδοποιό. Μερικές μέρες αργότερα, είδα στο Φέισμπουκ μιαν ανακοίνωση του φίλου Βασιλη Μανουσάκη, κι έτσι έμαθα ότι σήμερα ο Μπομπ Ντίλαν γιορτάζει τα 80 του χρόνια. Οπότε, το θεώρησα σημαδιακό -και γράφω το σημερινό άρθρο, για να τιμήσουμε όλοι μαζί τον Ντίλαν, όπως θέλει ο καθένας, περίπου με τον ίδιο τρόπο που οι μαθητές ενός σπουδαίου καθηγητή, όταν συμπληρώνει τα 70, τα 75 ή τα 80 χρόνια του, συνηθίζουν να εκδίδουν τιμητικό τόμο, με εργασίες αφιερωμένες στον δάσκαλό τους.

Ο Μπομπ Ντίλαν γεννήθηκε Ρόμπερτ Άλεν Ζίμερμαν, στις 24 Μαΐου 1941, στη Μινεσότα. Η οικογένεια του πατέρα του ήταν Εβραίοι από την Οδησσό, της μητέρας του από τη Λιθουανία, που είχαν, και οι μεν και οι δε, φτάσει στις ΗΠΑ στις αρχές του 20ού αιώνα. (Η οικογένεια του πατέρα του είχε απώτερη καταγωγή από το Καρς, οπότε μπορούμε να τον θεωρήσουμε Πόντιο).

Εφηβος άρχισε να ενδιαφέρεται για το ροκ αλλά πιο πολύ για τη φολκ. Πήρε το ψευδώνυμο Bob Dylan όταν είδε τα ποιήματα του Dylan Thomas (αλλά ήδη σκεφτόταν το Dillon). Παράτησε το κολέγιο το 1961 και πήγε στη Νέα Υόρκη, όπου εντάχθηκε στην καλλιτεχνική σκηνή και το 1962 έβγαλε τον πρώτο του δίσκο, με το όνομά του: Bob Dylan, που είχε κυρίως παραδοσιακά τραγούδια. Ανάμεσά τους και το αργότερα πασίγνωστο House of the Rising Sun -η δική του διασκευή επηρέασε αργότερα τους Άνιμαλς -που βέβαια το ανέδειξαν σε παγκόσμια επιτυχία. (Κατά σύμπτωση, ο Έρικ Μπάρντον των Άνιμαλς πριν από καναδυό βδομάδες γιόρτασε κι αυτός τα ογδοηκοστά γενέθλιά του).

Στη Νέα Υόρκη συνάντησε το είδωλό του, τον Γούντι Γκάθρι -ήταν τότε άρρωστος και ο Ντίλαν τον επισκεπτόταν στο νοσοκομείο- και άλλους μουσικούς του κλίματος Γκάθρι. Ο δεύτερος δίσκος του, το 1963, The Freewheeling Bob Dylan, έχει πολλά τραγούδια διαμαρτυρίας, για επίκαιρα θέματα όπως οι φυλετικές διακρίσεις, όπως επίσης και ένα από τα πιο γνωστά τραγούδια του, το Blowing in the wind, αλλά και το δυσοίωνο αριστούργημα A Hard Rain’s gonna fall. Ο τρίτος δίσκος, το 1964, The Times they’re A-changing έχει επίσης σαφώς πολιτικό περιεχόμενο, ξεκινώντας από το ομότιτλο τραγούδι και προχωρώντας σε πιο απερίφραστες καταγγελίες. Την ίδια χρονιά δίνει το Another Side of Bob Dylan, με πιο πολλά ερωτικά τραγούδια.

Στη συνεχεια, υιοθετεί ηλεκτρικά όργανα -κάτι που κάποιοι φίλοι του της φολκ σκηνής το θεώρησαν προδοσία, και με αυτό το νέο ύφος παρουσιάζει τρεις αριστουργηματικούς δίσκους: Bringing it All Back Home (1965), Highway 61 Revisited (1965) και Blonde on Blonde (1966). (Ο αυτοκινητόδρομος 61 είναι εκείνος που πηγαίνει από τη γενέθλια Μινεσότα στη Νέα Ορλεάνη). Στους δίσκους αυτούς παρουσιάζει τραγούδια με διάρκεια πολύ μεγαλύτερη από το καθιερωμένο (περίπου) τρίλεπτο ενώ η στιχουργική του δεινότητα φτάνει στα ύψη, δημιουργώντας κόσμους παράνοιας οπως στο Desolation Row. Και βέβαια, δίνει μερικά από τα ωραιότερα ερωτικά τραγούδια του.

Το 1966 είχε το διάσημο όσο και μυστηριώδες ατύχημα με τη μοτοσικλέτα και ακολούθησε μια περίοδος εσωστρέφειας με ελάχιστες δημόσιες εμφανίσεις. Στις επόμενες δεκαετίες ο Ντίλαν πέρασε από πολλές φάσεις, μεταξύ άλλων ασπάστηκε τον χριστιανισμό, αλλά, όσο κι αν είναι σημαντικό το μετέπειτα έργο του εγώ δεν θα μιλήσω γι’ αυτό για τον απλό λόγο ότι δεν το ξέρω.

O δικός μου λοιπόν Ντίλαν τελειώνει περίπου στο John Wesley Harding, αν και περιλαμβάνει επίσης όλα τα τραγούδια του με τους Band, που κυκλοφόρησαν αργότερα. Φαίνεται παράλογο, ίσως και εντελώς άστοχο, να διαλέγει κανείς μια πενταετία (ή έστω εφταετία) από μια δημιουργική σταδιοδρομία που σε λίγο συμπληρώνει έξι δεκαετίες, αλλά νομίζω ότι αυτή η πρώτη πενταετία είναι που καθοριστικά χρωματίζει όλο του το έργο. Άλλωστε, και ο ίδιος πολύ συχνά επέστρεφε στη δεκαετία του 60, εκδίδοντας τα πάμπολλα τραγούδια που είχε ηχογραφήσει σε ταινίες μαγνητοφώνου από εκείνη την εποχή (The Basement Tapes) και τα διάφορα bootleg της εποχής. Θα περιμένω όμως από τα σχόλιά σας, και ιδίως από τον φίλο μας τον Τζι που είναι ειδήμονας πρώτης γραμμής για τα ντιλανικά, να συμπληρώσετε την εικόνα.

Τα σουπεράκια και ο κένταυρος Χείρων

Πολλά πράγματα μαθαίνουμε στο Διαδίκτυο, αν και τα περισσότερα δεν έχουν άμεση σχέση με αυτά που μας απασχολούν. Μάλιστα ο φίλος μου ο Θανάσης, ο διαχειριστοκράτορας των Υπογλωσσίων, ανακοινώνει πότε πότε την ΑΠΛΗΤΗ (άχρηστη πληροφορία της ημέρας) που έχει μόλις μάθει. Έτσι πάει όμως, οι άνθρωποι είμαστε φιλοπερίεργα όντα και μας θέλγουν και οι γνώσεις (αλλά και τα έργα) μη παραδεδεγμένης χρησιμότητος.

Εγώ πριν απο μερικούς μήνες έμαθα μια καινούργια λέξη, αγγλική, αμερικανική σωστότερα, αλλά τον τελευταίο καιρό τη βλέπω να χρησιμοποιείται και σε συζητήσεις ελληνικές, στα σόσιαλ. Ας πούμε τις προάλλες, γινόταν μια συζήτηση για το ενδεχόμενο εκλογών μέσα στην πανδημία (προσωπικά το θεωρώ απίθανο) και μία φίλη, που το θεωρούσε πιθανό, έγραψε:

Σαν να βλεπω από τώρα τα chyrons του Σκάι, «πώς θα ψηφίσουμε με ασφάλεια».

Επειδή εδώ λεξιλογούμε, δεν θα με απασχολήσει το ενδεχόμενο της προκήρυξης εκλογών σε συνθήκες περιορισμών. Θα σταθώ στην αγγλική λέξη της παραπάνω πρότασης.

Εσείς ξέρετε τι είναι τα chyrons;

Σύμφωνα με το λεξικό, chyron είναι a text-based graphic overlay displayed at the bottom of a television screen or film frame, as closed captioning or the crawl of a newscast.

Είναι λοιπόν κειμενοπαγές γραφιστικό υπέρθεμα (άλα τις) ή πιο απλά κείμενο που υπερτίθεται, στο κάτω μέρος της οθόνης.Με άλλα λόγια, έχω την εντύπωση ότι το chyron είναι αυτό που λέμε στα ελληνικά «σουπεράκι»,

Βέβαια νομίζω ότι το σουπεράκι συνήθως είναι ακίνητο υπέρθεμα, ενώ σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, το chyron (να το πούμε «χυρώνι»;) μπορεί να περιλαμβάνει και κινούμενο κείμενο (crawl, όπως οι «κορδέλες» που τρέχουν με τις τελευταίες ειδήσεις ή με τις τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο). Δεν νομίζω όμως ότι αυτό βλάφτει τη γενικότητα.

Υποτίθεται πως αυτά τα chyrons συνοψίζουν τι λέγεται, γι’ αυτό και συχνά αλλάζουν, αλλά βέβαια τα σουπεράκια (ή, όπως είπαμε, τα χυρώνια) των τηλεοπτικών σταθμών δεν είναι ουδέτερες περιγραφές. Με αυτά παίρνει θέση ο σταθμός στα τεκταινόμενα.

Για παράδειγμα, στην τετραετία του Τραμπ, το CNN είχε συνήθεια να βάζει δηκτικά χυρώνια όταν πρόβαλλε ομιλίες του Τραμπ, ενώ το Fox, για τα ίδια λόγια του Τραμπ, έβαζε θετικά σχόλια  -εδώ ένα παράδειγμα, το CNN λέει «Ο θυμωμένος Τραμπ μετατρέπει το μπρίφιν σε άσκηση προπαγάνδας» ενώ το Fox «Ο Τραμπ θέλει τα μίντια να μείνουν ‘τίμια'».

Dueling chyrons τα χαρακτηρίζει ο σχολιαστης. Μονομαχία με σουπεράκια.

Νομίζω πως αν παρακολουθήσουμε δελτία ειδήσεων της ελληνικής τηλεόρασης θα δούμε κάμποσα παρόμοια «στρατευμένα» σουπεράκια -αν και ίσως στην Ελλάδα δεν υπάρχει ανάγκη να υπονομεύσεις τα λεγόμενα του αντιπάλου της κυβερνησάρας με σουπεράκια, απλώς δεν τον προβάλλεις και ξεμπερδεύεις.

Μπαϊντενικά μεζεδάκια

Που βέβαια λέγονται έτσι για να σημαδέψουν την ανάληψη καθηκόντων Προέδρου των ΗΠΑ από τον Τζο Μπάιντεν, ένα γεγονός που έγινε δεκτό με φρενιτιώδη ενθουσιασμό από τη ντόπια διανόηση, όπως δείχνει και το στιχούργημα που δημοσίευσε ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης, ο οποίος κατάφερε να βρει και ρίμα για τον 46ο Αμερικανό πρόεδρο.

Bέβαια, το «γλιτώσαμε απ’ τα βόλια» ίσως είναι κάπως βεβιασμένο να ειπωθεί, τουλάχιστον σε πλανητική κλίμακα.

Από την άλλη, επειδή ο Τραμπ εξακολουθούσε να μην έχει Τουίτερ στις 20 του μήνα δεν μάθαμε πώς λέγεται στα αγγλικά η φράση «Το κλειδί είναι κάτω από το χαλάκι» -διότι βέβαια ο απερχόμενος Πρόεδρος, αντιγράφοντας τον Αντώνη Σαμαρά το 2015, απουσίασε από την τελετή εγκατάστασης του διαδόχου του.

Πιο αστείοι μάλλον ήταν οι διάλογοι ορισμένων ακραίων τραμπικών, τόσο εγχώριων όσο και υπερατλαντικών, που δεν μπορούσαν οι καημένοι να πιστέψουν πώς όλα κυλησαν κατ’ ευχήν και ανέλαβε καθήκοντα ο αφορεσμένος, χωρίς να συμβούν όλα τα σημεία και τέρατα που οι σαμάνοι τους τούς διαβεβαίωναν ότι θα συνέβαιναν.

* Και πάμε σε ένα μεταφραστικό μαργαριτάρι σε μια είδηση με αθλητικό αλλά και ιστορικό ενδιαφέρον. Η Πέλιστερ, η ομάδα της Μπίτολα, της βορειομακεδονικής πόλης, του Μοναστηριού που το λέγανε παλιά, άρχισε να κατασκευάζει καινούργιο στάδιο σύμφωνο με τις προδιαγραφές της Ουέφα.

Στο σχετικό ρεπορτάζ, λοιπόν, διαβάζουμε ότι κάτω από μια κερκίδα του παλιού σταδίου «βρέθηκαν 12.600 χειροβομβίδες από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο» -και το ρεπορτάζ αναφέρει ότι από φοβερή τύχη δεν είχαμε πολύνεκρο δυστύχημα όλα αυτά τα χρόνια.

Πράγματι, το Μοναστήρι ήταν στην πρώτη γραμμή του Μακεδονικού Μετώπου κατά τον Α’ Παγκ. Πόλεμο, ήταν το πρώτο κομμάτι σερβικού εδάφους που κατάφεραν να απελευθερώσουν τα σερβικά στρατεύματα. Δεν είναι έκπληξη αν είναι φορτωμένο ακόμα με πυρομαχικά από την εποχή εκείνη. Αλλά ήταν χειροβομβίδες αυτές που βρέθηκαν;

Διαβάζουμε ότι «οι χειροβομβίδες που εντοπίστηκαν ζυγίζουν 7 κιλά η κάθε μία». Αλλά χειροβομβίδες εφτά κιλών μόνο ο Ηρακλής θα μπορούσε να πετάξει σε απόσταση που να πλήξει τον εχθρό και όχι τον ίδιο. Οι χειροβομβίδες, απ’ όσο ξέρω, ζυγίζουν κάτω από κιλό.

Το πρωτότυπο που βρηκα κάπου γράφει unexploded grenades, και πράγματι οι χειροβομβιδες είναι hand grenades και πολύ συχνά σκέτο grenades, αλλά ο όρος grenades μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για άλλα βλήματα.

Aπό τη φωτογραφία φαίνεται να πρόκειται για οβιδες πυροβολικού, αλλά επειδή εγώ από στρατιωτικά είμαι σκράπας παρακαλούνται οι ειδημονέστεροι να μας διαφωτίσουν.

* Kαι συνεχίζουμε με μια προσθήκη στις δέλτους της Νομανσλάνδης. Γράφει φίλος:

Παρακολουθώ την σειρά Outlander στο Netflix.

Ο πρωταγωνιστής περιγράφει στη γυναίκα του πώς ένας ζητιάνος αιχμαλωτίστηκε και μεταφέρθηκε στο Αλγέρι, όπου του έκοψαν τη γλώσσα. Το ενδιαφέρον βρίσκεται σε αυτούς που τον αιχμαλώτισαν.

Όπως μπορείτε να δείτε και στα στιγμιότυπα που στέλνω, εδώ οι Τούρκοι μεταφράζονται Tερκς (!), λαός άγνωστος σε μένα μέχρι τώρα…

Πράγματι, το πρωτότυπο έλεγε He was captured by the Turks at sea.

Κι όσο κι αν το Turk δεν αναφέρεται απαραίτητα σε εθνοτικά Τούρκο, οπωσδήποτε δεν θα το μεταφράσουμε Τερκς -που θυμίζει τα νησιά Τερκς και Κέικος στην Καραϊβική.

Περίεργο πάντως να γίνονται τέτοια στοιχειώδη λάθη στο Νέτφλιξ, το οποίο πριν από μερικά χρόνια είχε καλούς υποτιτλιστές.

Ο Τζον Στάινμπεκ στο δρόμο με τις φάμπρικες

Άρχισα να διαβάζω τον «Δρόμο με τις φάμπρικες» του Τζον Στάινμπεκ, ή πιο σωστά άρχισα να το ξαναδιαβάζω. Το είχα διαβάσει πριν από πολλά πολλά χρόνια, σε μιαν άλλη, παλιά έκδοση που είχε ο παππούς μου, αφού πρώτα είχα ακούσει τον παππού μου ή τον πατέρα μου να αφηγούνται διάφορες ιστορίες με τον Μακ και τον Δόκτορα -ήταν από τ’ αγαπημένα τους βιβλία, μαζί με τον Σβέικ ή τις 12 Καρέκλες.

Τώρα άρχισα να το διαβάζω στην έκδοση που κυκλοφορεί στο εμπόριο, σε μετάφραση Κοσμά Πολίτη -έκδοση 1989 το αντίτυπό μου, αλλά η αρχική πρέπει να είναι πολύ παλιότερη αφού ο Πολίτης πέθανε το 1974. Εδώ που τα λέμε, δεν αποκλείεται και το παλιό βιβλίο του παππού να είχε την ίδια μετάφραση, αφού το κείμενο μού φαίνεται οικείο. Έτσι κι αλλιώς, ο Στάινμπεκ έγραψε το μυθιστόρημά του το 1945, κι αν το μεταφράζανε σήμερα πιθανώς θα κρατούσαν τον αγγλικό τίτλο, ίσως γραμμένον στ’ αγγλικά: Cannery Row, που κατά λέξη θα πει «Οδός Κονσερβοποιείων» ή «Οδός Κονσερβάδικων». Πείτε με μαλλιαρό, προτιμώ την απόδοση του Πολίτη έστω κι αν δεν υπάρχουν πλέον φάμπρικες σήμερα παρά μόνο στο τραγούδι του Τσιτσάνη.

Ο Στάινμπεκ τοποθετεί το έργο του στα χρόνια της Μεγάλης Ύφεσης και παρακολουθεί τη ζωή σε μια γειτονιά του Μόντρεϊ, στην Καλιφόρνια, όπου η ζωή στον μεγάλο δρόμο με τις φάμπρικες περιστρέφεται ακριβώς γύρω από τα κονσερβάδικα. Εκεί υπάρχει και το μαγαζί του Λη Τσογκ, και το Βιολογικό Εργαστήριο του Δόκτορα και το πορνείο της Ντόρας -για να αναφέρουμε τρία από τα μέρη που πρωταγωνιστούν στο μυθιστόρημα μαζί με τα αντίστοιχα πρόσωπα.

Γράφει ο Στάινμπεκ στην αρχή του έργου:

«Ο δρόμος με τις φάμπρικες» στο Μόντρεϋ στην Καλιφόρνια, είν’ ένα ποίημα, μια βρομισιά, έχει ένα δικό του φως, ένα έντονο χρώμα, είναι κάτι πολύ συνηθισμένο μα κι ένα όνειρο μαζί, μια νοσταλγία. Κάτι το σκόρπιο και το συγκεντρωμένο, σίδερα, τενεκέδες, σκουριά, και πελεκούδια, το στρώσιμο του δρόμου όλο γούβες, παντού κουλούρες τα σκοινιά, κόφες λαχανικά, φάμπρικες για σαρδέλες του κουτιού, καταγώγια, ταβέρνες και μπορντέλα, μικρομάγαζα, παλιοξενοδοχεία. Κάποιος είπε πως στο δρόμο τούτο κατοικούνε «πόρνες, ρουφιάνοι, χαρτοπαίχτες, μπάσταρδοι» εννοούσε, δηλαδή, πως κατοικούνε άνθρωποι λογής – λογής. Αν τους κοίταζε όμως από μια άλλη χαραμάδα, ίσως τότε να ‘χε πει, πως κατοικούνε «άγγελοι, άγιοι και οσιομάρτυρες» – και πάλι θα εννοούσε το ίδιο.

Η μυθιστορηματική Cannery Row ήταν πλασμένη με πρότυπο την Ocean View Avenue, μια λεωφόρο του Μόντρεϊ. To όνομα Cannery Row ήδη το χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι, σαν ανεπίσημη ονομασία του δρόμου. Το 1958, μετά την κυκλοφορία του βιβλίου, οι αρχές του Μόντρεϊ μετονόμασαν τον δρόμο σε Cannery Row. Φυσικά, προ πολλού δεν υπάρχουν πια κονσερβάδικα εκεί, το τελευταίο έκλεισε το 1973. Υπάρχει όμως το κτίριο που στέγαζε, ως το 1948, το βιολογικό εργαστήριο του Εντ Ρίκετς, που ήταν φίλος του Στάινμπεκ και χρησίμεψε σαν πρότυπο για τον Δόκτορα. Να το:

Το μυθιστόρημα του Στάινμπεκ αρθρώνεται σε 32 μικρά κεφάλαια, πολλά από τα οποία μπορούν να σταθούν λίγο-πολύ αυτόνομα, αφού σκιτσάρουν ένα επεισόδιο από τη ζωή γύρω από το δρόμο με τις φάμπρικες. Θα παρουσιάσω σήμερα δυο κεφάλαια από το βιβλίο, το 3ο κεφάλαιο (για το πορνείο της Ντόρας) και το 5ο (για τον Δόκτορα και το εργαστήριό του). Δεν επεμβαίνω στην ορθογραφία παρά μόνο για να κάνω «κι» το «κ'». Η αναφορά σε «Παλιοπάπουτσα του Τέννις» έχει εξηγηθεί στο πρώτο κεφάλαιο -είναι μια μάρκα φτηνό ουίσκι, που λέγεται κανονικά Παλιό Τενεσή (Old Tennessee) και όλοι το λένε Old Tennis Shoes.

BLM και No Politica

Αθλητικό το σημερινό θέμα -ή μήπως όχι;

Tις μέρες αυτές γίνονται τα πλέι οφ του ΝΒΑ, του αμερικανικού επαγγελματικού πρωταθλήματος μπάσκετ, που είναι ένα από τα πιο περιζήτητα αθλητικά θεάματα παγκοσμίως. Εξαιτίας της πανδημίας, το πρωτάθλημα είχε διακοπεί και τελικά βρέθηκε η λύση να παιχτούν όλοι οι αγώνες μέσα σε μια «γυάλα» (ή «φούσκα», bubble) στη Φλόριντα, χωρίς θεατές.

Tα πλέι οφ ξεκίνησαν κανονικά, αλλά προχτές συνέβη κάτι πρωτοφανές: λίγο πριν από τον αγώνα Μιλγουόκο Μπακς – Ορλάντο Μάτζικ για το 5ο παιχνίδι της πρώτης φάσης των πλέι οφ, και ενώ οι Μπακς προηγούνταν με 3-1, οι παίκτες των Μπακς, ανάμεσά τους και οι δικοί μας Γιάννης και Θανάσης Αντετοκούνμπο, αποφάσισαν να μην κατέβουν στο γήπεδο.

Μόλις το δήλωσαν αυτό, οι παίχτες και άλλων δύο ομάδων αποφάσισαν επίσης να απόσχουν από τους αγώνες. Μπροστά στο κύμα του μποϊκοτάζ, όπως αποκλήθηκε, οι υπεύθυνοι του ΝΒΑ ανέβαλαν τους αγώνες του 5ου γύρου της ανατολικής περιφέρειας, όπως και του 6ου γύρου της δυτικής περιφέρειας, καθώς και έναν αγώνα της δεύτερης φάσης.

Η πρωτοφανής αυτή κίνηση έγινε σε ένδειξη αγανάκτησης για τον βαρύτατο τραυματισμό του Jacob Blake, ενός μαυρου 29 ετών, από αστυνομικούς, στην πόλη Κενόσα του Ουισκόνσιν. Ο Μπλέικ πυροβολήθηκε 7 φορές στην πλάτη καθώς έμπαινε στο αυτοκίνητό του -στο πίσω κάθισμα βρίσκονταν τα τρία μικρά παιδιά του. Αν ζήσει,θα μείνει παράλυτος.

Δεν ήταν ληστής που χτυπήθηκε ενώ εγκληματούσε. Γινόταν κάποιος καβγάς στη γειτονιά και σταμάτησε να δει τι γίνεται. Κάποιος περίοικος φώναξε την αστυνομία -και όταν οι Αμερικανοί αστυνομικοί βρεθούν απέναντι σε άοπλο μαύρο τον πυροβολούν με το πρώτο στραβοπάτημά του, ενώ αν βρεθούν απέναντι σε ένοπλους λευκούς τούς κερνάνε νεράκια από το περιπολικό.

Οι παίχτες των Μιλγουόκι Μπακς βρίσκονταν πολύ μακριά από τον Μπλέικ -στην άλλη άκρη των ΗΠΑ. Εκείνοι πλούσιοι και διάσημοι, εκείνος φτωχός και άσημος, ένα σκουπίδι λιγότερο όπως είπαν και έγραψαν στα κοινωνικά μέσα οι καθ’ ημάς τραμπικοί.

Επιπλέον, η κίνησή τους, που ουσιαστικά δεν είναι μποϊκοτάζ όπως γράφτηκε αλλά είναι ξεκάθαρη απεργία, δεν αφορά κάποια μισθολογική διαμάχη ή κάποιο άλλο κλαδικό αίτημα, όπως έχει συμβεί μερικές φορές στο παρελθόν. Είναι κάτι πολύ σπάνιο, σχεδόν αδιανόητο στις μέρες μας: πολιτική απεργία. Και φυσικά είναι αντικανονική, παράνομη θα λέγαμε, αφού στα συμβόλαια των παικτών με τη λίγκα δεν προβλέπεται τέτοια δυνατότητα.

Όμως, οι περισσότεροι παίχτες είναι μαύροι. Και όσο κι αν υπάρχει, όπως είπαμε, χάσμα ανάμεσα στους εκατομμυριούχους σταρ του ΝΒΑ και στον φτωχοδιάβολο του γκέτο της Κενόσα, οι παίχτες των Μπακς ξέρουν από ποια μεριά βρίσκονται -και το έχουν νιώσει στο πετσί τους.

Και όχι μόνο μεταφορικά. Κυριολεκτικά. Πρόπερσι, ο γκαρντ των Μπακς, ο Στέρλιν Μπράουν, πήγε να ψωνίσει από ένα μινιμάρκετ (πώς να το πούμε ρε παιδιά το convenience store;) τα ξημερώματα. Παρκάρισε απρόσεχτα σε δυο θέσεις αναπήρων -ήταν νύχτα, κι όλες οι θέσεις άδειες. Γυρίζοντας βρήκε έναν αστυνομικό να τον περιμένει, του ζήτησε άδεια οδήγησης και τον έσπρωξε. «Μη με σπρώχνεις» του είπε ο Μπράουν, κουβέντα στην κουβέντα εμφανίστηκαν άλλα δυο περιπολικά, τον έριξαν κάτω, τον χτύπησαν με το τέιζερ, τον χτύπησαν και με τα γκλομπ.

Κάπως κατάφερε να τους πει ποιος είναι κι έτσι τον άφησαν, και επειδή ήταν διάσημος δεν τον κυνήγησαν δικαστικά. Αν ήταν κάποιος μαυράκος της σειράς, ανώνυμος, μπορεί και να είχε αφήσει εκεί την τελευταία του πνοή -ή να του είχαν φορτώσει τον μισό ποινικό κώδικα μετά το ηλεκτροσόκ και το ξυλοφόρτωμα. Οπότε, ναι, υπάρχει διαφορά στη μεταχείριση των λιγοστών πλούσιων και διάσημων μαύρων αλλά κι αυτοί μπορεί να νιώσουν στο πετσί τους το γκλομπ και το τέιζερ του νόμου, είτε είναι  πανύψηλοι αθλητές είτε μεσόκοποι καθηγητές του Χάρβαρντ που μπαίνουν στο σπίτι τους.

Κι ο πλούσιος μαύρος, άλλωστε, αν έχει έφηβα παιδιά, καρδιοχτυπάει κάθε φορά που βγαίνουν από το κατώφλι του σπιτιού τους και δεν ξέρει αν θα τα ξαναδεί. Kι αν πάμε από τους λίγους πλούσιους στους πολλούς μεσαίους και φτωχούς, η αλήθεια είναι, όπως είχα γράψει παλιότερα, ότι σήμερα σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ για τον μέσο Μαύρο (και σε μεγάλο βαθμό για τον μέσο Λατίνο) η παραμικρή επαφή με την αστυνομία μπορεί να εξελιχτεί σε δυσάρεστη, ταπεινωτική και κάποτε θανάσιμη εμπειρία.

Να θυμίσω ότι το «αδίκημα» που στοίχισε τη ζωή στον Τζορτζ Φλόιντ δεν ήταν τίποτε άλλο από το ότι πήγε να αγοράσει τσιγάρα και πλήρωσε με ένα εικοσαδόλαρο που φάνηκε πλαστό στον υπάλληλο του καταστήματος! Ή, μια χαρακτηριστική περίπτωση πριν από πέντε χρόνια, όταν η 28χρονη Σάντρα Μπλαντ, ενώ πήγαινε πρώτη μέρα στην καινούργια της δουλειά, άλλαξε λωρίδα χωρίς να ανάψει φλας, τη σταμάτησε η τροχαία, την έκλεισαν φυλακή με την κατηγορία ότι αντιστάθηκε στη σύλληψη ή κάτι ανάλογο και τη Δευτέρα το πρωί βρέθηκε αυτοκτονημένη στο κελί της.

Για περιστατικά που σε οποιαδήποτε χώρα (της Ευρώπης, τουλάχιστο) θα διευθετούνταν με πρόστιμο -ή δεν θα επιλαμβανόταν καθόλου η αστυνομία- στις Ηνωμένες Πολιτείες ο μαύρος διατρέχει θανάσιμο κίνδυνο.

Αλλά να γυρίσουμε στην απεργία των παικτών. Ήταν μια κίνηση τεράστιας πολιτικής σημασίας, που μάλιστα βρήκε μιμητές (και μιμήτριες), αφού αναβλήθηκαν επίσης αγώνες του πρωταθλήματος ποδοσφαίρου (του κανονικού ποδοσφαίρου, του σόκερ, του MLS) και του μπέιζμπολ, αλλά και του γυναικείου ΝΒΑ. Όμως και η τενίστρια Ναόμι Οζάκα, μαύρη Γιαπωνέζα, αποσύρθηκε από τον ημιτελικό που ήταν να παίξει στο τουρνουά του Σινσινάτι, λέγοντας ότι πέρα και πάνω από αθλήτρια είναι μαύρη, και σαν μαύρη δεν αντέχει πια τη συνεχιζόμενη γενοκτονία -αυτή τη λέξη χρησιμοποίησε, continued genocide- Μαύρων στα χέρια της αστυνομίας. Η Οζάκα, σε αντίθεση με τους άλλους, ενέργησε μόνη της και μάλιστα σε ένα άθλημα όπου οι Μαύροι είναι μειοψηφία. Και επειδή η απεργία ήταν πολιτική, οι παίχτες των Μπακς κάλεσαν τον αμερικανικό λαό να ψηφίσει στις 3 Νοεμβρίου.

Όπως φαίνεται, η απεργία δεν θα συνεχιστεί -οι αγώνες που αναβλήθηκαν θα γίνουν σε ημερομηνία που θα οριστεί, ενώ και ο ημιτελικός της Οζάκα θα γίνει. Έχει αξία αν είναι χωρίς κόστος; Έχει, λέω. Άλλωστε, είναι χωρίς κόστος επειδή ήταν μια κίνηση μαζική κι επειδή στις ΗΠΑ η αγανάκτηση έχει ξεπεράσει τα όρια. Μάλιστα, στις διαδηλώσεις δεν συμμετέχουν μόνο μαύροι -και, μια πολύ ανησυχητική «λεπτομέρεια» είναι ότι εμφανίστηκαν και τάγματα ακροδεξιών λευκών, που πάνοπλοι αντιμετώπισαν τους διαδηλωτές (και τους κέρασαν νεράκια οι μπάτσοι, όπως είπαμε). Kι ένας 17χρονος, που έμενε σε άλλη (κοντινή, έστω) πολη και μάλιστα σε αλλη πολιτεία, στο Ιλινόι, σκότωσε δυο (λευκούς) διαδηλωτές.

Στην Ελλάδα οι καταστάσεις βέβαια είναι πολύ διαφορετικές. Και ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχουν γίνει κινητοποιήσεις πολιτικού χαρακτήρα στον χώρο του αθλητισμού με τη μορφή της συλλογής υπογραφών (πχ για συμπαράσταση στην Ηριάννα), όσον αφορά την κεντρική σκηνή τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί το ύπουλο δόγμα No Politica στον αθλητισμό, που εκπορεύεται από τη διοίκηση του δημοφιλέστερου συλλόγου της χώρας. Βασικός του εκφραστής είναι η Θύρα 7 του Ολυμπιακού και ο εκπρόσωπος τύπου του συλλόγου, ο Καραπαπάς.

Το No Politica είναι διατυπωμένο παραδόξως σε ξένη γλώσσα, αλλά χρησιμοποιείται εντελώς παραπειστικα, αφού με την προηγούμενη κυβέρνηση η Θύρα 7 κάθε τόσο ανέβαζε αντικυβερνητικά πανό, συχνά υβριστικά, όπως και εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ αποδεχονταν και ακροδεξιά συμβολα.

Η δικαιολογία για το No Politica βρίσκεται σε σχετική οδηγία της Oυέφα, η οποία έχει επανειλημμένα τιμωρήσει τα πανό πολιτικού περιεχομένου, δείχνοντας ίσως μια προτίμηση σε αριστερά πανό, όπως της Πράσινης Ταξιαρχίας της Σέλτικ (πέρυσι, αλλά και το 2013). Θυμάμαι επίσης την τιμωρία ενός Αιγύπτιου παίκτη που φορούσε μέσα από τη μπλούζα του μια μπλούζα για την Παλαιστίνη.

Δεν ξέρω πότε πρωτακούστηκε στα καθ’ ημάς το No Politica, που είναι πάντως σχετικά πρόσφατο. Ίσως με τα σχόλιά σας θα φωτιστεί το ζήτημα αυτό. Οσο για το BLM του τίτλου, θα ήταν φαβορί για λέξη της χρονιας κάποιαν άλλη χρονιά, που δεν θα είχε το στίγμα της κορόνας πάνω της.

Να κλείσω σατιρικά, με ένα εύστοχο σχόλιο του δημοσιογράφου Γιάννη Ανδρουλιδάκη από τη σελίδα του στο Φέισμπουκ:

Η κίνηση των καλαθοσφαιριστών των Μιλγουόκι Μπακς να μην κατέβουν να αγωνιστούν ενάντια στους Ορλάντο Ματζικ για τα πλέι οφ του ΝΒΑ, διαμαρτυρόμενοι για την αυξανόμενη αστυνομική βία εναντίον των μαύρων στις ΗΠΑ, μου θυμίζει μια ανάλογη πρωτοβουλία που είχαν πάρει Έλληνες αθλητές και σύλλογοι τότε που ωξθη ως νως ξω ωξς ωε εμείς κοιτάχτε οπωσδήποτε ναι εντάξει υγγψ ηδς τρία πουλάκια κάθονταν στη ράχη στο λημέρι ιξι I thought that I heard you laughin’ εεωεω σίγουρα το ματς είναι δύσκολο ιςδξξδι εμείς βασικά NO POLITICA αφιερώνουμε την νίκη στον πρόεδρό μας ντούι ντούι ain’t not sunshine when she’s gone ότι εμείς είπαμε να γίνει ο αγώνας και ο κατίδης ένα παιδί είναι που έκανε ένα λάθος tell me that your sweet love hasn’t die ευχαριστούμε τον πύρινό μας κόσμο που σήκωσε νεκροκεφαλές των SS να γίνει όπως ορίσει η ΕΠΑΕ. Αυτό ακριβώς, τίποτα άλλο.

Μια απάντηση στη Σώτη Τριανταφύλλου για την Αμερική (από τον Λεωνίδα Ηρακλειώτη)

Τις προάλλες είχαμε συζητήσει, με τη βοήθεια και ενός άρθρου του Sraosha, την αποκαθήλωση αγαλμάτων και την προσωρινή απόσυρση της ταινίας Όσα παίρνει ο άνεμος, ενώ σε επόμενο άρθρο λεξιλογήσαμε για τον όρο «αράπης«, μεταφέροντας τη συζήτηση στα καθ’ ημάς.

Με το σημερινό άρθρο η συζήτηση επιστρέφει στην αμερικανική ήπειρο, αφού θα συζητήσουμε το φυλετικό ζήτημα, τη θέση των Μαύρων στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες, ένα ζήτημα τεράστιο βέβαια που δεν εξαντλείται με ένα άρθρο.

Παίρνω σαν βάση συζήτησης ένα άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου στην Άθενς Βόις ή μάλλον τον σχολιασμό που έκανε στο Φέισμπουκ ο φίλος Λεωνίδας Ηρακλειώτης. Και οι δυο ξέρουν καλά την Αμερική (εννοώ τις ΗΠΑ). Η Σώτη Τρ. έχει ζήσει πολλά χρόνια και έχει γράψει βιβλία, ο Λεωνίδας Ηρακλειώτης ζει δεκαετίες εκεί, στο Σικαγο τον περισσότερο καιρό.

Δεν συμφωνώ καθόλου, εδώ και καιρό, με τις θέσεις της παλιάς φίλης Σώτης Τριανταφύλλου ούτε και με αυτό το άρθρο, το οποίο επιπλέον βρίσκω ότι προσπερνάει πολύ εύκολα το ζήτημα του ρατσισμού ως δομικού στοιχείου της αμερικανικής κοινωνίας, για να εστιαστεί στον εύκολο στόχο της πολιτικής ορθότητας και των υπαρκτών ή όχι υπερβολών της.

Ο λόγος που διάλεξα τον σχολιασμό του Λεωνίδα είναι ότι θίγει ένα ζήτημα που ισως δεν το συνειδητοποιούμε όλοι. Ότι σήμερα σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ για τον μέσο Μαύρο (και σε μεγάλο βαθμό για τον μέσο Λατίνο, ας το δεχτούμε αυτό το δάνειο) η παραμικρή επαφή με την αστυνομία μπορεί να εξελιχτεί σε δυσάρεστη, ταπεινωτική και συχνά θανάσιμη εμπειρία.

Να θυμίσω ότι το «αδίκημα» που στοίχισε τη ζωή στον Τζορτζ Φλόιντ δεν ήταν τίποτε άλλο από το ότι εκείνη τη μέρα, στις 25 Μαΐου, πήγε να αγοράσει τσιγάρα και πλήρωσε με ένα εικοσαδόλαρο που φάνηκε πλαστό στον υπάλληλο του καταστήματος!

Και φυσικά, ανάλογες περιπτώσεις έχουν συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, πάντοτε με θύματα μαύρους. Θυμάμαι μια χαρακτηριστική περίπτωση πριν από πέντε χρόνια, όταν η 28χρονη Σάντρα Μπλαντ, ενώ πήγαινε πρώτη μέρα στην καινούργια της δουλειά, άλλαξε λωρίδα χωρίς να ανάψει φλας, τη σταμάτησε η τροχαία, την έκλεισαν φυλακή με την κατηγορία ότι αντιστάθηκε στη σύλληψη ή κάτι ανάλογο και τη Δευτέρα το πρωί βρέθηκε αυτοκτονημένη στο κελί της.

Ζήτησα από τον Λεωνίδα να αναπτύξει εκτενέστερα το σχόλιό του, εξηγώντας και την πρακτική του redlining, στην οποία αναφέρεται και που τη θεωρεί καθοριστική για τη διαιώνιση του χάσματος αλλά για κακή τύχη είναι πολύ απασχολημένος ειδικά αυτόν τον καιρό, οπότε στο τέλος παραθέτω εγώ μερικά πράγματα για το redlining.

To σχόλιο του Λεωνίδα Ηρακλειώτη στο Φέισμπουκ:

Διαβάζω το άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου στην Athens Voice και δεν πιστεύω τα μάτια μου.

Γράφει:

«Οι άλλοι, «οι κακοί», θα αντιδράσουν βιαίως και θα στήσουν στην αυλή τους σημαίες του Νότου· τα λάβαρα της Απόσχισης.»

Καλά, όσο ήταν στη Νέα Υόρκη κάνοντας διδακτορικό στην ιστορία των Αμερικανικών πόλεων, δεν βγήκε παραέξω; Να δει πως τα λάβαρα της απόσχισης βρίσκονται στις αυλές των άλλων; Πως πάντα ήταν εκει; Και όχι μόνο στο νότο. Σε 2-3 πόλεις του New Jersey να πήγαινε, θα τα έβλεπε.

Με μια μπάλα κι ένα ρόπαλο (μια συνεργασία του Σταύρου Παύλου)

Πριν από καμιά εικοσαριά μέρες είχαμε δημοσιεύσει ένα άρθρο για το ράγκμπι (Με μια μπάλα σαν πεπόνι), ένα άθλημα πολυ αγαπητό στη Μεγ. Βρετανία και τις χώρες της Κοινοπολιτείας αλλά μάλλον άγνωστο στα μέρη μας. Αρκετοί φίλοι εκδήλωσαν την επιθυμία να δημοσιευτούν και άλλα ανάλογα άρθρα για αθλήματα άγνωστα στην Ελλάδα αλλά δημοφιλή αλλού. Ωστόσο, εγώ δεν θα μπορούσα να γράψω τέτοιο άρθρο γιατι δεν ξέρω καλά κανένα άλλο άθλημα.

Ο φίλος μας ο Σταύρος, γνωστός και ως ΣΠ, φιλοτιμήθηκε να γράψει για το μπέιζμπολ και το θαυμάσιο άρθρο του θα το διαβάσουμε σήμερα. Η πρόσκληση μένει ανοιχτή για όποιον θέλει να γράψει για αμέρικαν φούτμπολ, για σνούκερ ή για κρίκετ ή για όποιο άλλο ανάλογο άθλημα.

Καθώς εγώ δεν ξέρω τίποτε από μπέιζμπολ, πετάω το μπαλάκι στον ΣΠ:

Με μια μπάλα κι ένα ρόπαλο

Ο τίτλος ίσως φαίνεται κάπως αινιγματικός, θα μπορούσε να είναι τίτλος διηγήματος ή κινηματογραφικής ταινίας. Όμως αφορά απλώς ένα παιχνίδι που παίζεται με αυτά τα αντικείμενα. Τα γνωστότερα τέτοια παιχνίδια είναι το μπέιζμπολ (και το αδερφάκι του το σόφτμπολ, παιχνίδι με παρόμοιους κανόνες, που παίζεται κυρίως από ομάδες γυναικών) και το κρίκετ, αλλά υπάρχουν και πολλά άλλα, μάλλον άγνωστα. Για το πώς παίζεται το κρίκετ γνωρίζω πολύ λίγα, οπότε στην συνέχεια θα ασχοληθώ με το μπέιζμπολ, που το γνωρίζω αρκετά καλά.

Το μπέιζμπολ γεννήθηκε στις ΗΠΑ ως εξέλιξη άλλων παλαιότερων παιχνιδιών που παίζονταν με μπάλα και ρόπαλο και απέκτησε περίπου τους σημερινούς κανόνες περί τα μέσα του 19ου αιώνα. Είναι βέβαια πολύ δημοφιλές στις ΗΠΑ, αλλά είναι επίσης δημοφιλές και σε άλλες χώρες όπως ο Καναδάς, το Μεξικό, η Κούβα και άλλες χώρες της Κεντρικής Αμερικής και της Καραϊβικής, η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα κ.ά. Στην Ευρώπη δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές αν και κάποιες χώρες, όπως η Ολλανδία και η Ιταλία έχουν καλά οργανωμένα πρωταθλήματα.

Στην Ελλάδα το 1997, όταν η χώρα μας ανέλαβε την διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, ιδρύθηκε η Ελληνική Φίλαθλη Ομοσπονδία Μπέιζμπολ και η Ελληνική Φίλαθλη Ομοσπονδία Σόφτμπολ με βασικό στόχο την δημιουργία εθνικών ομάδων για να μας εκπροσωπήσουν στους αγώνες της Αθήνας. Βέβαια αυτό έγινε, όχι μέσω της ανάπτυξης των αγωνισμάτων στην χώρα μας, αλλά μέσω της στρατολόγησης ομογενών εξ Αμερικής. Η Ελλάδα, που ως διοργανώτρια συμμετέσχε αυτοδίκαια στους αγώνες, κατέλαβε την 7η θέση επί οκτώ ομάδων και στους άνδρες (μπέιζμπολ) και στις γυναίκες (σόφτμπολ). Έτσι, οι παίκτες και παίκτριες των δύο εθνικών ομάδων απέκτησαν το δικαίωμα να αποκαλούνται Ολυμπιονίκες (!) με βάση το καταστατικό του Συλλόγου Ελλήνων Ολυμπιονικών, σύμφωνα με το οποίο Έλληνες αθλητές, που καταλαμβάνουν μία από τις οκτώ πρώτες θέσεις ενός αγωνίσματος στους Ολυμπιακούς Αγώνες, έχουν το δικαίωμα να εγγραφούν στον σύλλογο.

Ο νόμος του Λιντς στην οδό Γλάδστωνος

Σύμφωνα με το Μεγάλο Ηλεκτρονικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας (ΜΗΛΝΕΓ) των εκδόσεων Πατάκη, λιντσάρισμα είναι η κακοποίηση ή και η θανάτωση κάποιου, που είναι ή θεωρείται ένοχος, υπεύθυνος για κάτι, από πλήθος εξαγριωμένων ανθρώπων.

Τη λέξη τη δανειστήκαμε, φυσικά, από τα αγγλικά ή, ακριβέστερα, από τα αμερικάνικα. Η ετυμολογία της αγγλικής λέξης δεν είναι απόλυτα καθαρή, αν και το ρήμα to lynch (λιντσάρω) γεννήθηκε μάλλον τον καιρό της Αμερικανικής Επανάστασης, από τη φράση Lynch law (ο νόμος του Λιντς) και έχει την προέλευσή του σε κάποιον Λιντς, ίσως τον Charles Lynch, ο οποίος χρησιμοποίησε συνοπτικές εξωδικαστικές διαδικασίες για να καταστείλει την εξέγερση οπαδών του βρετανικού στέμματος.

Αργότερα ο όρος χρησιμοποιήθηκε ιδίως για τη θανάτωση Αφροαμερικανών από πλήθη λευκών, ενδεχομένως επειδή τα θύματα είχαν κάνει κάποιο αδίκημα (ή «αδίκημα»: τον 14χρονο Έμετ Τιλ τον σκότωσαν στη δεκαετία του 1950 επειδή χαμογέλασε σε μια λευκή κοπέλα). Το αρχετυπικό λιντσάρισμα γινόταν με κρέμασμα, συνήθως δημόσιο, αν και φυσικά χρησιμοποιήθηκαν και άλλες μέθοδοι θανάτωσης.

Στη γλώσσα μας η λέξη εισήχθη από τον 19ο αιώνα. Ο Στέφανος Κουμανούδης στη Συναγωγή του καταγράφει κάποιες προσπάθειες ημιεξελληνισμού: Λύντσειος τιμωρία, λυντσισμός, λυντσισθέντες, λυντσοδικία, λυντσοτομηθέντες -στην τελευταία περίπτωση τον νεολογισμό τον έπλασε συντάκτης της Ακρόπολης σε είδηση για το λιντσάρισμα 11 Ιταλών μεταναστών στη «Νέα Αυρηλία» της Αμερικής, που είναι η Νέα Ορλεάνη θαρρώ. Ωστόσο, τελικά επικράτησαν οι τύποι λυντσάρω και λυντσάρισμα, που μετά τη μεταρρύθμιση του 1976 γράφονται απλά: λιντσάρω, λιντσάρισμα.

Ο όρος λιντσάρισμα χρησιμοποιήθηκε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τη θανάτωση του Ζακ Κωστόπουλου προχτές, στην οδό Γλάδστωνος, κοντά στην Ομόνοια. Οι πρώτες ειδήσεις έκαναν λόγο για εισβολή ληστή με μαχαίρι σε κοσμηματοπωλείο, χωρίς να αναφέρουν πολλές λεπτομέρειες σχετικά με το πώς τραυματίστηκε θανάσιμα ο «επίδοξος ληστής» (η ταυτότητα του νεκρού δεν ήταν γνωστή τις πρώτες ώρες) και άφηναν να εννοηθεί ότι είτε ο καταστηματάρχης τον σκότωσε «σε άμυνα» είτε ότι το πλήθος, πολλοί περαστικοί μαζί, ξυλοκόπησαν τον νεαρό. Από εκεί και οι αναφορές σε λιντσάρισμα.

Η ιστορία με το κριάρι (του Μαρκ Τουέιν)

Το σαββατοκύριακο προμηνυόταν ζοφερό κι έτσι διάλεξα για το κυριακάτικο ανάγνωσμά μας κάτι χιουμοριστικό, που να μας κάνει να ξεσκάσουμε από τα σύννεφα της πολεμικής σύγκρουσης και την αγωνία για τον Βασίλη Δημάκη. Τελικά, το δεύτερο θέμα φαίνεται πως διευθετήθηκε τουλάχιστον προς το παρόν, ενώ στο πρώτο αποφύγαμε τα πολύ χειρότερα -ωστόσο δεν άλλαξα την επιλογή μου, το γέλιο χρειάζεται.

Θα παρουσιάσω ένα χιουμοριστικό διήγημα του Μαρκ Τουέιν (1835-1910), του πατέρα της αμερικανικής λογοτεχνίας. Για τον Τουέιν δεν χρειάζονται συστάσεις, στη γενιά μου όλοι είχαν διαβάσει είτε σε πλήρη μορφή είτε σε διασκευή τον Τομ Σόγιερ ή τον Χοκ Φιν, αλλά ο Τουέιν έγραψε πολύ περισσότερα και επίσης αξιόλογα, ενώ και η βιογραφία του έχει ενδιαφέρον, με την αγάπη του για την τεχνολογία και τις εφευρέσεις, τους αγώνες του για τα ανθρώπινα δικαιώματα (ιδίως την κατάργηση της δουλείας) και την αντιμπεριαλιστική στάση του στα τελευταία κυρίως χρόνια της ζωής του. Αλλά αυτά τα ξέρετε -αν και θα ενδιέφερε να δούμε αν οι νεότεροι τον έχουν επίσης διαβάσει.

Οπότε, ας μείνουμε στο συγκεκριμένο διήγημα. Το έγραψε το 1872 (κατά σύμπτωση, η φωτογραφία που βρήκα στην αγγλική Βικιπαίδεια είναι από εκείνα τα χρόνια) και περιλαμβάνεται στη συλλογή Roughin it. Εγώ το πήρα από τη δίτομη έκδοση «Μαρκ Τουαίην – Διηγήματα Α’+Β'» που ειναι επιλογή από τα Άπαντά του, σε μετάφραση της Ρένας Χατχούτ. Θα μπορούσα να διαλέξω ένα πιο συμβατικό χιουμοριστικό, όπως το «Η κυρία Μακ Γουίλιαμς και οι κεραυνοί», που άρεσε πολύ στον παππού μου, αλλά τελικά προτίμησα το Κριάρι -άλλη φορά βάζουμε τους κεραυνούς.

Τον Μαρκ Τουέιν, που τότε τον λέγαμε Τουέν, τον είχα μάθει απο τον παππού μου -τα καλοκαίρια που πήγαινα μαζί τους στο Τολό πηγαίναμε στη Δανειστική Βιβλιοθήκη του Ναυπλίου και δανειζόμασταν βιβλία, κι εκεί είχα διαβάσει τον Τομ Σόγιερ και τον Χοκ Φιν, καθώς και κάμποσα διηγήματα. Τη δίτομη έκδοση των Γραμμάτων, που έχει εξαντληθεί πια και δεν έχει ξανακυκλοφορήσει, την είχα αγαπήσει πολύ τότε που βγήκε, το 1979 -υπάρχει ακόμα γραμμένη με μολύβι η τιμή, 140 δρχ. ο τόμος.

Το πρωτότυπο το βρίσκετε εδώ. Το διήγημα έχει πολλά αμερικάνικα κύρια ονόματα, που έχουν μεταγραφεί με τις συμβάσεις της εποχής, δηλαδή χωρίς απλογράφηση, π.χ. Τζέηκοπς αντί Τζέικοπς που θα λέγαμε σήμερα. Τα άφησα όπως ήταν, μάλλον από φυγοπονία. Άφησα και το «Ιλλινόις» διότι έτσι το λέγαμε τότε, δεν είχε πάρει το κουτάλι μας νερό να μορφωθούμε και να μάθουμε ότι το λένε Ιλινόι.

Η ιστορία με το κριάρι

Εκείνο τον καιρό τα παιδιά μου ’λεγαν πότε πότε ότι έπρεπε να παρακαλέσω κάποιον Τζιμ Μακ Μπλέην να μου διηγηθεί τη συναρπαστική ιστορία με το κριάρι του παππού του – αλλά πάντα πρόσθεταν ότι δεν έπρεπε ν’ αναφέρω το θέμα αν ο Τζιμ δεν ήταν μεθυσμένος εκείνη την ώρα -όχι πολύ δηλαδή, απλώς όσο χρειάζεται για να ’ρθει στο κέφι και να νιώθει άνετα. Μου το ’λεγαν συνέχεια, μέχρι που άρχισε να με τρώει η περιέργεια. Έγινα η σκιά του Μπλέην. Αλλά μάταια, γιατί τα  παιδιά όλο και κάποια αντίρρηση είχαν για την κατάστασή του. Συχνά μέθαγε αρκετά, ποτέ όμως ικανοποιητικά. Ποτέ δεν είχα ξαναπαρακολουθήσει άνθρωπο με τόσο αμείωτο ενδιαφέρον, με τέτοια ανήσυχη αγωνία. Ποτέ δεν είχα λαχταρήσει τόσο να δω έναν άνθρωπο να γίνεται σκνίπα. Επιτέ­λους, ένα βράδι, έτρεξα βιαστικά στην καλύβα του, γιατί είχα μάθει ότι αυτή τη φορά η κατάστασή του ήταν τέτοια, που ακόμα κι οι πιο σχολαστικοί την έβρισκαν άψογη -ήταν ήρεμα, γαλήνια, συμμετρικά με­θυσμένος- ούτε ένας λόξιγκας δεν έσπαγε τη φωνή του, ούτε ένα σύννεφο στο μυαλό του δε σκοτείνιαζε τη μνήμη του. Μπαίνοντας τον είδα να κάθεται πάνω σ’ ένα άδειο βαρέλι από μπαρούτι, μ’ ένα πήλινο τσιμπούκι στο ένα χέρι και το άλλο σηκωμένο για να επι­βάλει την ησυχία. Το πρόσωπό του ήταν κόκκινο, ολο­στρόγγυλο και πολύ σοβαρό. Ο λαιμός του ήταν γυ­μνός και τα  μαλλιά του ανάκατα. Στην εμφάνιση και την αμφίεση ήταν ένας αντιπροσωπευτικός τύπος χρυσοθήρα τής εποχής. Πάνω στο τραπέζι ήταν στημένο ένα κερί και στο θαμπό του φως ξεχώρισα «τα παιδιά» καθισμένα εδώ κι εκεί σε ράντζα, κιβώτια, βαρέλια από μπαρούτι κλπ.

Όταν ο Μπομπ Ντίλαν συνάντησε τον Βάρναλη

Με τον τίτλο που διάλεξα να βάλω, υπάρχει φόβος να μου πείτε ότι επιδιώκω να προσελκύσω αναγνώστες με εντυπωσιακούς αλλά παραπλανητικούς τίτλους. Συναντήθηκαν ποτέ ο Κώστας Βάρναλης με τον Μπομπ Ντίλαν; Παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας, θα μπορούσαν -θεωρητικά- να έχουν συναντηθεί, ας πούμε στη δεκαετία του 1960, αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ. Χρησιμοποιώ μεταφορικά τον όρο «συνάντηση», κάτι που συμβαίνει συχνά όταν αναφερόμαστε σε συγγραφείς και γενικότερα σε ανθρώπους της τέχνης -συναντήθηκαν μέσα από το έργο τους.

Δεν νομίζω ότι ο ένας ήξερε το έργο του άλλου -η συνάντηση που λέω έγινε σε ουδέτερο έδαφος, σε ένα μνημόσυνο, αφού κι οι δυο αφιέρωσαν ένα έργο τους, ποίημα ο Βάρναλης και τραγούδι ο Ντίλαν, στον ίδιο νεκρό, σε έναν δεκατετράχρονο μαύρο που έπεσε θύμα άγριας ρατσιστικής δολοφονίας στην πολιτεία του Μισισιπή, τον Έμετ Τιλ.

Η δολοφονία του Έμετ Λιούις Τιλ έγινε στα τέλη Αυγούστου του 1955. Ο δεκατετράχρονος μαύρος, που κατοικούσε στο Σικάγο, είχε πάει για το καλοκαίρι σε συγγενείς στον Μισισιπή. Μαζί με άλλους μαύρους έφηβους μπήκε στο μπακάλικο του χωριού, που το κρατούσε η 21χρονη (λευκή) Καρολίνα Μπράιαντ, και της μίλησε με οικειότητα, ενώ φεύγοντας σφύριξε κολακευτικά (αργότερα μαθεύτηκε ότι ο Τιλ είχε σοβαρό πρόβλημα με το τραύλισμα και γι’ αυτό σφύριζε τα λόγια του).

Τέτοια τόλμη, από έναν ξενοφερμένο, έκανε αίσθηση στη μικρή κοινωνία όπου ο φυλετικός διαχωρισμός βασίλευε. Μερικές μέρες αργότερα, επέστρεψε ο σύζυγος της μπακάλισσας, που έλειπε σε εκδρομή για ψάρεμα, και όταν έμαθε τα καθέκαστα πήγε, μαζί με τον ετεροθαλή αδελφό του στο σπίτι όπου φιλοξενιόταν ο Έμετ Τιλ. Μπήκαν μέσα στις 2 το πρωί της 28ης Αυγούστου, άρπαξαν τον νεαρό, τον φόρτωσαν στο αυτοκίνητο και έφυγαν. Τον βασάνισαν, τον χτύπησαν, τον πυροβόλησαν, τον έριξαν στο ποτάμι. Δυο-τρεις μέρες αργότερα το παραμορφωμένο πτώμα του ανέβηκε στην επιφάνεια και βρέθηκε. Το κεφάλι του ήταν ένας άμορφος πρησμένος όγκος, και οι αρχές ήθελαν να θαφτεί χωρίς να ανοιχτεί το φέρετρο -αλλά η μητέρα του επέμεινε κι έτσι όλοι είδαν το φρικτό θέαμα.

Τα ατού του Τραμπ

Σε λιγότερον απο ένα μήνα έχουμε τις αμερικάνικες εκλογές, και δεν τις έχουμε ακόμα σχολιάσει στο ιστολόγιο, πράγμα που είναι παράλειψη μεγάλη, ακόμα και για ένα ιστολόγιο που πρώτα λεξιλογεί κι ύστερα ασχολείται με τα άλλα. Παράλειψη όχι μόνο ή όχι τόσο επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι, ακόμα, έστω και με την παντοδυναμία τους να αμφισβητείται σοβαρά, η μοναδική υπερδύναμη του πλανήτη, αλλά και επειδή οι φετινές εκλογές, που θα γίνουν στις 8 Νοεμβρίου, διαφέρουν από τις προηγούμενες ή από οποιεσδήποτε προηγούμενες.

Μια διαφορά, που θα της έδινα μεγάλη σημασία κάτω από άλλες συνθήκες, είναι πως για πρώτη φορά τον προεδρικό θώκο τον διεκδικεί γυναίκα και μάλιστα είναι και το φαβορί της αναμέτρησης: η Χίλαρι Κλίντον. Μια άλλη, ότι στις φετινές εκλογές για πρώτη φορά το χρίσμα και των δυο μεγάλων κομμάτων το διεκδίκησαν με αξιώσεις υποψήφιοι που δεν είχαν την ευλογία των κομματικών μηχανισμών: στους Δημοκρατικούς, ο σοσιαλδημοκράτης Μπέρνι Σάντερς, με ένα κίνημα από τη βάση, έμεινε στην κούρσα ως το τέλος, αλλά δεν μπόρεσε να φτάσει τη Χίλαρι Κλίντον (αλλά ακόμα κι αν εξέλεγε περισσότερους εκλέκτορες, πάλι δεύτερος θα ερχόταν αφού η κ. Κλίντον είχε με το μέρος της τη συντριπτική πλειοψηφία των ‘υπερεκλεκτόρων’ που ορίζονται από τον κομματικό μηχανισμό).

Στους ρεπουμπλικάνους όμως, ο εκτός μηχανισμών άνθρωπος, ο πολυεκατομμυριούχος (αλήθεια, υπάρχει όρος ‘πολυδισεκατομμυριούχος’;) Ντόναλντ Τραμπ, αμφισβήτησε το κομματικό κατεστημένο όχι από τα αριστερά όπως ο Σάντερς αλλά από τα δεξιά -και νίκησε σχεδόν με περίπατο τους άλλους διεκδικητές που, οι περισσότεροι, δεν ήταν λιγότερο συντηρητικοί -μάλιστα οι βασικοί διεκδικητές ήταν συντηρητικότατοι- ήταν όμως ελέγξιμοι.

Στο ελληνικό αλφάβητο δεν έχουμε τρόπο να μεταγράψουμε τα ξένα ονόματα που είναι γραμμένα με το λατινικό αλφάβητο  κατά τρόπο ώστε να υπάρχει εγγύηση αντιστρεψιμότητας (δηλαδή, να δούμε το μεταγραμμένο όνομα και να συμπεράνουμε με βεβαιότητα πώς έχει στη γλώσσα του πρωτοτύπου). Έτσι, η μεταγραφή Τραμπ θα μπορούσε να αντιστοιχεί τόσο στο Trump όσο και στο Tramp, πιθανώς δε και σε γραφές όπως Trumb, Tramb ή Trabb.

Ο διεκδικητής του προεδρικού θώκου γράφεται Donald Trump. Δεν ξέρω από πού ετυμολογείται το συγκεκριμένο επώνυμο, και το κακό είναι πως η λέξη trump είναι πολυσήμαντη ή μάλλον έχουμε πάνω από μία ομόγραφες λέξεις.

Καταρχάς, trump είναι το ατού στα παιχνίδια με χαρτιά όπως το αγαπημένο μου μπριτζ ή η εξίσου αγαπημένη πρέφα, δηλαδή στα παιχνίδια με μπάζες: η φυλή δηλαδή που για τη συγκεκριμένη παρτίδα έχει οριστεί ανώτερη από τις άλλες τρεις κι έτσι ένα ταπεινό εφταράκι μπορεί να «κόψει» έναν κραταιό άσο ή έναν σεβάσμιο ρήγα.

Αυτή η λέξη trump έχει, κι ας μην της φαίνεται, ελληνικήν αρχή. Ποιαν; Σκεφτείτε λίγο.

Ο Μποστ στις αμερικάνικες εκλογές (σκίτσο του 1960)

Την Τρίτη που μας έρχεται ψηφίζουν στην Αμερική για ανάδειξη Προέδρου, και οι εκλογές προβλέπονται αμφίρροπες, αφού από τις δημοσκοπήσεις οι δυο διεκδικητές παρουσιάζονται πολύ κοντά ο ένας στον άλλον, ενώ το καταστροφικό πέρασμα του τυφώνα Σάντι είναι παράγοντας αστάθμητος που δεν είναι εύκολο να εκτιμηθεί πώς και αν θα επηρεάσει το αποτέλεσμα. Τις αμερικάνικες εκλογές τις παρακολουθεί κάθε φορά με ενδιαφέρον όλος ο πλανήτης εδώ και πολλές δεκαετίες, και τούτη η φορά δεν αποτελεί εξαίρεση. Πολλές φορές οι αμερικανικές εκλογές έχουν (ή: θεωρείται στην Ελλάδα ότι έχουν) ειδικό ελληνικό ενδιαφέρον, και πάλι και τούτη η φορά δεν αποτελεί εξαίρεση αφού έχει γραφτεί επανειλημμένα ότι η λήψη της όποιας απόφασης για το μέλλον της χώρας εσκεμμένα αναβλήθηκε για μετά τις αμερικανικές εκλογές.

Αν έχετε άποψη για τις επικείμενες εκλογές, μπορείτε να τις εκφράσετε στα σχόλια. Πάντως, παραδοσιακά η ελληνική κοινή γνώμη νομίζω ότι τάσσεται κατά πλειοψηφία με τους Δημοκρατικούς, είτε επειδή στηρίζει ελπίδες στην εκλογή του Δημοκρατικού προέδρου είτε επειδή φοβάται τον Ρεπουμπλικάνο. Κάτι τέτοιο ισχύει και τούτη τη φορά, αν και, με τα ντράβαλα που έχουμε αυτή την περίοδο, οι αμερικάνικες εκλογές δεν τραβάνε και τόσο πολύ την προσοχή. Ένας πρόεδρος που βγήκε από αμφίρροπες εκλογές, ήταν ο Τζον Κένεντι, που η εκλογή του χαιρετίστηκε ίσως σε ολόκληρο τον κόσμο, μια και σ’ αυτόν στηρίχτηκαν πάρα πολλές ελπίδες -η δολοφονία του τρία χρόνια αργότερα τού εξασφάλισε υστεροφημία απαράμιλλη.

Θα παρουσιάσω σήμερα ένα σκίτσο του Μποστ για τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 1960, το μοναδικό (εκτός λάθους) που έχει παρουσιάσει ο Μποστ σχετικά με αμερικανικές εκλογές.