Η κόνις η Αφρικανίς (διήγημα του gpointofview)

Τις προαλλες, ο φίλος μας ο Τζι μου έστειλε το διήγημα που θα διαβάσουμε σήμερα. Και άλλες φορές έχουμε δημοσιεύσει κείμενα του Τζι -το τελευταίο πριν από ένα μήνα, όπου και λινκ προς τα παλιότερα. Επειδή όπου να’ναι θα μπούμε σε εορταστικό κλίμα, οπότε δεν θα ταίριαζε το διήγημα, φοβήθηκα να το αναβάλω για του χρόνου, μην το ξεχασω, και αποφάσισα να το δημοσιεύσω τώρα, πριν τις γιορτές.

H φωτογραφία, όπως και η έμμετρη εισαγωγή εις ύφος Μποστ είναι επίσης του Τζι. Κάποιες μικρές αλλαγές στη γραμματοσειρά δεν ξέρω για ποιο λόγο εμφανίστηκαν, μην τους δίνετε σημασία.

Δεν χρειάζονται άλλα εισαγωγικά, δίνω τον λόγο στον Τζι:

Η κόνις η Αφρικανίς

Νοτιάς στο άστυ το κλεινόν
με σύννεφα προβάλει
και σκόνη από την Αφρική
λεν’ πως θα φέρει πάλι

Και είν’ η σκόνη άριστον
λίπασμα των αγρών
και ορφνοκόκκινος λεκές
των επιφανειών.

Κι ενώ στα σπίτια, στις σκεπές
κανένας δεν τη βλέπει
απ’ το παρμπριζ την όραση
δύσκολα επιτρέπει

Από κοντά διακρίνεται
σε ρούχα απλωμένα
που πρέπει να ξαναπλυθούν,
να είναι καθαρισμένα 

Κακό μεγάλο νόμισε
της Αφρικής την σκόνη
καθένας που την κρίση του
εύκολα διαμορφώνει

Κι όμως όπου εκάθησε
η κόνις η Αφρικανίς
τίποτε το αξιόλογο
δεν έπαθε κανείς 

Ηταν στη δεκαετία του 70  όταν για πρώτη φορά πρόσεξε το φαινόμενο : τα πάντα καλυμένα από μια καφεκόκκινη σκόνη που μας ήρθε -λέει-  από την Αφρική λόγω μετεωρολογικών συνθηκών που επέτρεψαν την μεταφορά της. Διάβασε την σχετική ανακοίνωση :

 Ενα υψηλό βαρομετρικό σύστημα πάνω από τη ΒΔ Αφρική και τη δυτική Μεσόγειο ανύψωσε σκόνη στην ανώτερη ατμόσφαιρα και με νοτιοδυτικούς ανέμους τη μετέφερε προς την ανατολική Μεσόγειο.

Λόγω της περιοχής προέλευσης, η σκόνη είναι ερυθρά. Τα σωματίδια της σκόνης περιέχουν, σε μεγάλο ποσοστό,  πυρίτιο, άργιλο και σίδηρο. Στην περίπτωση μεταφοράς της σκόνης με την παρουσία νεφών και επακόλουθης βροχόπτωσης, τα σωματίδια της σκόνης διαλύονται στις υδροσταγόνες και έτσι επιτυγχάνεται «κατάπτωσή» τους στο έδαφος. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, εμφανίζονται ερυθρωπές λασποβροχές. Τα σωματίδια της αφρικανικής σκόνης, όταν φθάνουν στην Ελλάδα, είναι τα μικρότερα και ελαφρύτερα, διότι τα μεγαλύτερα, ως βαρύτερα, καθιζάνουν καθ’ οδόν. 

Τα συστατικά της σκόνης που περιέχουν σίδηρο θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά, αφενός μεν διότι συμβάλλουν στην ανάλογη λίπανση των εδαφών και στην ανάπτυξη των φυτών, αφετέρου δε έχει αποδειχθεί ότι αποτελούν έναν από του κύριους παράγοντες εμπλουτισμού της θάλασσας σε σίδηρο που απαιτείται για την ανάπτυξη φυτοπλαγκτόν.

Ολα τα συνηθίζει ο άνθρωπος, σήμερα μια νέγρα είναι οικεία εικόνα στο πανεπιστήμιο, το 70 όμως οι νέγρες φοιτήτριες ήταν μετρημένες στα δάκτυλα ενός χεριού. Η Κόννι ξεχώριζε στην κυριολεξία σαν την μύγα μέσα στο γάλα. Σίγουρα δεν θα περνούσε απαρατήρητη ούτε στην πατρίδα της, η ομορφιά της ήταν παραπάνω από το συνηθισμένο. Την έβλεπε μια φορά την εβδομάδα -κάθε Τετάρτη- που συνέπιπταν οι ώρες των μαθημάτων τους στο κτίριο της Νομικής, μαγνήτιζε το βλέμμα πολλών καθώς περίμενε έξω από την αίθουσα την έναρξη του μαθήματος. Υστερα ο καθένας έμπαινε στην τάξη του κι αυτός την ξέχναγε απορροφημένος  στο μάθημα  κι έφευγε γρήγορα για το σπίτι ενώ αυτή πάντα είχε κάποιες φίλες, λευκές, να συζητάει.

Advertisements

Η νεράιδα και το αγρίμι (διήγημα του Λεώνικου Καλαχώρα)

Την Κυριακή έχουμε καθιερώσει θέμα λογοτεχνικό ή φιλολογικό, οπότε σήμερα θα δημοσιεύσω ενα διήγημα που μου έστειλε ο φίλος μας ο Λεώνικος. Θα θυμίσω ότι άλλες δύο φορές έχουμε δημοσιεύσει δικά του διηγήματα στο ιστολόγιο (εδώ το δεύτερο από αυτά, που έχει και λίκνο προς το πρώτο).

Η νεράιδα και το αγρίμι

Τα τραγούδια της δεν ήσαν ίσως σε όλων το στόμα, γιατί δεν ήσαν από τα πιο εύκολα, ούτε ιδιαιτέρως ‘γλεντζέδικα’ και με κάποιες επισημάνσεις που φανέρωναν βαθύτερο στοχασμό. Επομένως ήταν μάλλον δημοφιλής παρά διάσημη· χαμηλών τόνων ως προς την προσωπική της ζωή, πάντα νέα και ωραία, βρέθηκε ξαφνικά στο χωριό.

«Το έσκασα απ’ όλους και απ’ όλα! Θα ξεκουραστώ… θα χαλαρώσω κι ελπίζω να επιστρέψω πιο δυνατή!» δήλωσε σε κάποιον δημοσιογράφο που την ξετρύπωσε σχεδόν κατά τύχη.

Στο χωριό όμως με τους διακόσιους, κατοίκους, μαζί με τους περιστασιακούς, δεν μπορούσε να ξεφύγει. Φυσικά όλοι έτρεξαν να τη δουν στην πλατεία, κάτω από τον πλάτανο όπου έπινε καφέ, κι εκεί αποδείχτηκε πολύ καταδεχτική· μιλούσε με όλους, χάιδευε τα παιδιά, τάιζε τα ζωντανά, και τη λάτρεψαν· αλλά μάταια της ζήτησαν να τραγουδήσει. «Άλλη φορά! Άλλη φορά!» έλεγε διαρκώς, αν κι έκανε κάποιες μικρές παραχωρήσεις μ’ ένα δυο τραγούδια, ποτέ παραπάνω, στα σπίτια που την καλούσαν για φαγητό.

Άγνωστο πώς, μάλλον η κόρη του είχε μεσολαβήσει, φιλοξενήθηκε αρχικά στο σπίτι του κοινοτάρχη, ενός απλοϊκού καλοσυνάτου ανθρωπάκου που είχε εμπορικό. Και μια μέρα την είδαν ακόμα και στο μαγαζί, να πουλάει κόσκινα, λιβάνι, λουκούμια, σαπούνι, παντούφλες και γυαλιά για λάμπες πετρελαίου.

Έτσι απομυθοποιήθηκε. Και πριν περάσει η εβδομάδα, μια κι είχε καλοκαιριάσει πια για τα καλά, ήρθαν συγγενείς κι έπρεπε να μετακομίσει.

Ο Κοτρώνης, ιδιοκτήτης του ανταγωνιστικού παντοπωλείου κι εξέχον επίσης μέλος της τοπικής κοινωνίας, την διεκδίκησε. Αλλ’ ούτε αυτός είχε δωμάτια πολλά. Φόρτωσε τις δυό του κόρες εννιά κι έντεκα χρονώ στην πεθερά του, για να την φιλοξενήσει. Αλλ’ εκείνη πήρε χαμπάρι ότι η γριά την πήρε με κακό μάτι, έβαζε πολλά με το νού της, σουρτούκω την ανέβαζε, σουρτούκω την κατέβαζε, και δεν ξημέρωσε σπίτι του ούτε μια φορά.

Μετά από μερικές προτάσεις που αποδείχτηκαν αβάσιμες, είτε γιατί τα σπίτια ήσαν σ’ ελεεινή κατάσταση είτε επειδή περίμεναν μουσαφιραίους, κάποιος μίλησε και για τις χήρες.

Ποίηση όπως σκάκι, στη ρομποτική (διήγημα επιστημονικής φαντασίας του gpointofview)

Πριν από λίγο καιρό, ο φίλος μας ο Τζι μου έστειλε το διήγημα που θα διαβάσουμε σήμερα, που το χαρακτηρίζει «περίπου επιστημονικής φαντασίας». Και άλλες φορές έχουμε δημοσιεύσει κείμενα του Τζι -το τελευταίο πριν από τρεις μήνες.

Το δημοσιεύω εδώ με χαρά, μαζί με τις εικόνες που έστειλε επίσης ο Τζι. Όμως ο Τζι έστειλε και ένα γιουτουμπάκι, που όπως λέει είναι η καλύτερη εκτέλεση του τραγουδιού του Ντίλαν για να συνοδεύσει την ανάγνωση του διηγήματος:

Ποίηση όπως σκάκι, στη ρομποτική

Η πρώτη φορά που ο Ντιποετμπλού γνώρισε τον ύπνο ήταν με το μεγάλο μπλακ-άουτ στην Νέα Υόρκη. Ολοι φυσικά νόμιζαν στην αρχή πως ήταν μιά συνηθισμένη διακοπή ρεύματος, τρείς- τέσσερις ώρες το πολύ. Ετσι και ο Ντίπυ (χαϊδευτικό του ντιποετμπλού) δεν ανησύχησε, μπορούσε να κάτσει δεκαέξη ώρες σε κατάσταση αναμονής. Μετά κινήθηκε προς την πηγή της ενέργειάς του και συνδέθηκε αλλά τίποτε. Σιγά-σιγά άρχισε να πέφτει η τάση στα κυκλώματά του. Υπολειτουργούσαν τα πάντα επάνω του και ο πρωτότυπος σχεδιασμός του τον οδηγούσε σε άγνωστα πεδία αισθημάτων και γνώσεων, διαρκώς εξασθενούντων. Τελικά –αν είναι ποτέ δυνατόν- έχασε τον έλεγχό του, έπεσε σε ηλεκτρονικό κώμα. Συνδεδεμένος βέβαια, θα ξανάβρισκε τον εαυτό του με την αποκατάσταση της παροχής ηλεκτρικής ενέργειας. Οι καινούργιες εμπειρίες όμως θα είχαν καταλάβει κάποιο κομμάτι στην πανίσχυρη μνήμη του.

Ο Ντίπυ κατασκευάστηκε γιά να λύσει το μεγάλο πρόβλημα της παγκόσμιας ποίησης, ποιό είναι το αντικειμενικά καλύτερο ποίημα. Ηταν πανίσχυρος στο λογισμικό του, σαν τον Deep Blue των σκακιστών- από κει πήρε άλλωστε και τ’ όνομά του, αλλά και εφοδιασμένος με μιά πρωτότυπη ιδέα γιά την κρίση του. Η πρόσληψη ενός ποιήματος μετατρεπότανε σε τέσσερις από τις βασικές ανθρώπινες αισθήσεις, αφή, όραση, ακοή και όσφρηση. Η ποιοτική και ποσοτική μεταβολή αυτών των παραμέτρων έδινε και την αξιολόγηση του ποιήματος, εξαφανίζοντας κάθε υποκειμενικό δεδομένο. Χρειαζότανε βέβαια ενα «πρότυπο», μιά μονάδα σύγκρισης γιά το ξεκίνημα, αλλά οι σοφοί δεν είχαν πρόβλημα να επιλέξουν την Ιλιάδα σαν σημείο αναφοράς. Δεν υπήρξε καμμία σοβαρή αντίρρηση, όλοι υποκλινόντουσαν μπροστά στο κείμενο που κατέγραψε ο Ομηρος.

Σπαράγματα μηδέποτε συμβάντων (συνεργασία από ΣτοΔγιαλοΧτηνος)

Το διήγημα που δημοσιεύουμε σήμερα είναι γραμμένο από τον φίλο μας ΣτοΔγιαλοΧτηνος. Αν δεν κάνω λάθος, είναι η πρώτη φορά που δημοσιεύουμε κάτι δικό του στο ιστολόγιο -πέρα από τα σχόλιά του, εννοείται, πολύτιμα όπως όλων σας.

Είναι διήγημα επιστημονικής φαντασίας, με την ευρεία έννοια του όρου, ή ίσως και με τη στενή αφού το θέμα του είναι τα ταξίδια στον χρόνο, ένα από τα βασικότερα -και ίσως το γοητευτικότερο- θέματα της ΕΦ.

Δεν την έχουμε τιμήσει την επιστημονική φαντασία όσο θα της άξιζε στο ιστολόγιο. Για να πω την αμαρτία μου, έχω σταματήσει προ πολλού να διαβάζω βιβλία του είδους, παρόλο που ως φοιτητής ήμουν φανατικός αναγνώστης, είχα μάλιστα γράψει, σε σχετικά τρυφερή ηλικία, ένα δοκίμιο στο περιοδικό Πολιτιστική με τίτλο «Τι είναι, τελικά, η επιστημονική φαντασία;» (Δεν θα αντέξω να το ξαναδιαβάσω, νομίζω). Σε κάποιο συρτάρι μπορεί να βρίσκονται και κάποιες προσπάθειες διηγημάτων ΕΦ που είχα ξεκινήσει να γράφω.

Όμως, με την ΕΦ μου συνέβη ό,τι και με τα κόμικς. Ενώ στα νιάτα μου παρακολουθουσα φανατικά και τα δύο είδη, κάποτε σταμάτησα να ενημερώνομαι, κι όταν προσπάθησα να ξαναπιάσω το νήμα στάθηκε αδύνατο -τα νεότερα δείγματα, είτε ΕΦ είτε κόμικς, με αφήνουν σχεδόν εντελώς αδιάφορο, ενώ τα παλιά εξακολουθούν να με γοητεύουν. Είναι κι αυτό ένα είδος αρτηριοσκλήρωσης, φοβάμαι.

Όμως παρασύρθηκα με τη φλυαρία μου, που ξεκίνησε από τη διαπίστωση πως η ΕΦ δεν έχει αρκετή παρουσία στο ιστολόγιο. Το σημερινό διηγημα του φιλου μας του ΣτοΔγιαλοΧτηνος ας είναι μια μικρή επανόρθωση.

ΣΠΑΡΑΓΜΑΤΑ ΜΗΔΕΠΟΤΕ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ

…………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………ερί ου ο λόγος λαθρόβιο έντυπο ότι σε ένα πολυκαιρισμένο, σκωληκόβρωτο ισπανικό χειρόγραφο του 16^ου αιώνα, που πρόσφατα ανακαλύφθηκε καταχωνιασμένο σε κάποιο κονισαλέο ράφι μιας δημοτικής βιβλιοθήκης κάπου στην Ανδαλουσία, εντοπίστηκε μια παράγραφος που αν σήμερα έκανε τους ορθολογιστές επιστήμονες να ανατριχιάσουν, την εποχή που γράφτηκε σίγουρα θα προκάλεσε την μήνι τ[…]ράς Εξέτασης κατά του συγγραφέα, αν υποθέσουμε ότι αυτός είχε το θράσος να δημοσιεύσει το πόνημά του.

Σύμφωνα με το κείμενο, μια βροχερή Τετάρτη του Απριλίου του σωτηρίου έτους 1561, ο Φρανθίσκο Μοντόγια από το Κάδιξ, διαβόητος στην πόλη του φιλάργυρος τοκογλύφος και Μυστικός Ταξιδιώτης στον Χρόνο, παραφρόνησε στα υπόγεια του κάστρου ενός Σταυροφόρου ηγεμόνα των Αγίων Τόπων – κάπου τετρακόσια χρόνια πριν γεννηθεί- πάνω σε μια κασέλα ξέχειλη χρυσά υπέρπυρα, τη στιγμή ακριβώς που νόμιζε πως είχε αγκαλιάσει την ευτυχία του.

Από την ενδελεχή μελέτη του κακοπαθ[…]ρογράφου προέκυψε ότι πιθανότατα ο άπληστος -όσο και απερίσκεπτος- Ίβηρ «υπέπεσε στο θλιβερό ατόπημα» να Ταξιδέψει για Δεύτερη Φορά στον Ίδιο Χώρο και Χρόνο, με προφανή συνέπεια να συναντηθεί με τον εαυτό του. Δυστυχώς, λόγω της κατάστασης του ευρήματος, δεν κατέστη δυνατή η άντληση περαιτ[…]τομερειών που θα φώτιζαν τις επιμέρους πλευρές της παράδοξης αυτής υπόθεσης. Μέχρι λοιπόν να προκύψει κάποιο νέο στοιχείο ας μας επιτραπεί να τοποθετήσουμε και αυτή την αφήγηση στη σφαίρα της μυθοπλασίας. Άλλωστε, το εξωφρενικό του όλου πράγματος μας οδηγεί στο μάλλον ασφαλές συμπέρασμα ότι πρόκειται για αποκυήματα της νοσηρής φαντασίας του συγγραφέα, το όνομα του οποίου παραμένει άγνωστο. Όπως άγνωστο παραμένει και το τέλος του, αν και η πιθανότ[…]κδοχή είναι ο επί της πυράς θάνατος, συνήθης εκείνα τα άγρια χρόνια τρόπος εξολόθρευσης αιρετικών και μάγ..…………………………………………………………………………………………………………………….……………………… ……………………..…………………………………………………………………………………ποψή του θα ήταν παρακινδυνευμένο να δώσουμε βάση σε ένα σχετικά πρόσφ[…]μοσίευμα κάποιου ανυπόληπτου εντύπου της Δυτικής Ακτής των ΗΠΑ. Τόσο το επίπεδο της συγκεκριμένης δημοσιογραφίας, όσο και το γεγονός ότι οι – υποτιθέμενοι – αυτόπτες μάρτυρες τελούσαν υπό την επήρεια ισχ[…]ωτικών ουσιών, μας καθιστούν επιφυλακτικούς και καταφέρουν καίριο πλήγμα στην αξιοπιστία του ρεπορτάζ.

Εν πάση περιπτώσει, αν πιστέψουμε το εν λόγω σκανδαλοθηρικό φύλλο, ο φέρελπις νεαρός καλιφορνέζος Ρίτσαρντ Μέϊσον, ταχύτατα ανερχόμ[…]λεχος πολυεθνικής στην δεκαετία του 1980 και Μυστικός Ταξιδιώτης στον Χρόνο με ψυχοπαθολογική εμμονή στην κατάρτιση του γενεαλογικού του δένδρου, πήδηξε ουρλιάζοντας στο κενό από το ρετιρέ ένα καλοκαιριάτικο βραδάκι, κατά την διάρκεια ενός πάρτυ στα γραφεία της Εταιρείας.

Οι αστυνομικοί που έσπευσαν στον τόπο του τραγ[…]μβάντος λίγο έλειψε να τον ακολουθήσουν στη μοιραία τροχιά του ακούγοντας τις καταθέσεις των αυτοπτών μαρτύρων. Οι τελευταίοι, εμφανώς σε κατάσταση ισχυρότατου σοκ και στα πρόθυρα ομαδικής νευρικής κατάρρευσης, βεβαίωσαν τους εμβρόντητους εκπροσώπους του Νόμου ότι, στο φόρτε της διασκέδασης, εμφανίστηκε ξαφνικά «…..από το πουθενά» στο άνοιγμα της δίφυλλης γυάλινης πόρτας ένας δύσμορφος «…..Νεάντερταλ ή…… …..κάτι τέτοιο», ντυμένος με προβιές και κρατώντας φονικό ρόπαλο. Διέσχισε με ξυπόλητα, βαριά βήματα το δάπεδο με τα απαστράπτοντα πλακάκια, αδιαφορώντας για τον πλούσιο μπουφέ, τις εκθαμβ[…]ναίκες και την εκκωφαντική μουσική, η οποία ωστόσο βουβάθ[…]δόν αμέσως. Άναυδοι, οι κομψοί συνδαιτυμόνες τον παρακολούθησαν με μάτια γυάλινα από την κοκ[…]τευθύνεται αποφασιστικά προς τον νεαρό μάνατζερ που κατέρρεε πανικόβλητος. Αυτά που κατά τους ισχυρισμούς τους διαδραματίστηκαν στη συνέχεια, καλούμαστε να τα ανασυνθέσουμε μέσα από αυτό που ο επικεφ[…]τυνομικού κλιμακίου περιέγραψε ως «ένα γκροτέσκο κουβάρι από παρανοϊκές και αλλοπρόσαλλες ασυναρτησίες. Βρήκαμε ντόπα αρκετή για να φτιαχτεί ολόκληρο τάγμα»:

«…………….νόητο……..απίστευτο…………………σπηλαιάνθρ…………………..…….…..λησε αγγλικά, αρχιφύλακα, καταλαβαίνετε;..…ούστηκε σαν… σπασμένες πέτρες που κατρακυλ….σαν…σκουριασμένα γρανάζια….σαν μπουκωμ……ννήτρια ντίζελ αλλά….ΧΡΙΣΤΕ ΜΟΥ……ΗΤΑΝ ΑΓΓΛ……..… ………………..…………

…………….μίσαμε πως……..…..φάρσα…………………………………………….

………..ντρας μ..………ρδιά τ……..……….θενοφόρο….ΣΑΣ ΠΑΡΑΚ……..……

……………………………………..βρομούσε…απαίσ………………………………

………………………………ριακεχαριτωμενηοκυριοςμετασουχαιρεμαριακεχαριτωμενη

οκυριοςμετασουχαιρεμαριακεχαριτωμενηοκυριοςμετασουχαιρεμαριακεχ……………

…….αγγλικά………………μόλις που καταλάβ…………………………………….

.. .……………..ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ ΟΧΙ……………………………………….

…………..θηκε μεμιάς………όπως είχε έρθ…………..μόλις ο Ρίτσ…………………

……είνη η γκριμάτσα……Θεέ μου………ή-ήταν σαν να χαμογελ..….», είπαν, όταν

σταμάτησε μπροστά του, ακούμπησε τη δασύτριχη, μυώδη χερούκλα του στον ώμο του άλλου και η βραχνή, τραχιά του φωνή γέμισε την για λίγα ακό[…]τερόλεπτα σιωπηλή σάλα με τις μετά βί[…]νωρίσιμες λέξεις:

«Ξάδερφε. Γιέ. Εγγόνι. Αίμα μου».

…………………………………………………………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………….λαιπωρημένο απομεινάρι των μαύρων καιρών που σφράγισε η αποτρόπαια μορφή του Τομάς ντε Τορκεμάδα έφτασε στο τέλος της διαδρομής του ελάχιστες εβδομάδες μετά την ανάκλησή του από τη Λήθη.

Υπεύθυνος θεωρήθηκε ένας αγαθών προθέσεων αλλά -για να εκφραστούμε επιεικώς- όχι ιδιαιτέρως εύστροφος εποχιακός δημοτ[…]λληλος της επιστασίας ευπρεπισμού κτιρίων, ο οποίος – Κύριος οίδε κάτω από ποιες αδιευκρίνιστες συνθήκες, πιθανώς εκμεταλλευόμενος μια σύντομη απουσία του εντεταλμένου μελετητή – επιχείρησε κρυφά να καθαρ[…]ρόγραφο «…για να χαρεί ο κύριος Προϊστάμενος». Το μέσο το οποίο μετήλθε μάλλον δεν θα το ενέκρινε κανείς σώφρων και νηφάλιος ειδικός. Το ισχυρό καθαριστικό δαπέδου με το οποίο ο αδαής νεαρός περιέχυσε το χειρόγραφο κατέφαγε και εξαφάνισε σε χρόνο μηδέν κάθε ίχνος γραφής από την κουρελιασμ[…]χλιασμένη του επιφάνεια, μετατρέποντας τα λείψανα του αμφιλεγόμενου κειμένου σε μια μαυριδερή μουντζούρα. Το γεγονός ότι ο ανόητος νεαρός απολύθ[…]πτικές διαδικασίες, ενώ η ταπεινή βιβλιοθήκη απώλεσε δια παντός το μοναδικό σχετικά αξιόλογο απόκτημά της κρίνεται απολύτως ασήμ…..… ………….……………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………..……………………………..…………..νώμη του θ[…]ταιοπονούσ[…] αν ανατρέχαμε στα σωζόμ[…]ρχεία της Ιεράς Εξέ[…] για να διαπιστώσουμε ποιοι συγκεκριμ[…]θρωποι και με ποιες ακριβώς κατηγορίες οδηγήθηκαν στην πυρά στο διάστημα μεταξύ 1561 και 1600. Το τεράστ[…]λήθος των θυμ[…] των ρασοφόρων εγκλημ[…]άστημα σαράντα ετών θα μας βύθιζε σε έναν ωκεανό στοιχείων, από τον οποίο θα ήταν μάλλον απίθ[…] να ανασύρουμε κάτι απτό και ταυτοποιήσιμο· ένα όνομα…….μια ομολογία…………τα πρακτικά μιας ανάκρ…………………………… ………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………λώνει πεπεισμένος ότι άκαρπη θα απέβαινε μια – ούτως ή άλλως άνευ ουσίας – έρευνα στους – ούτως ή άλλως μη προσβάσιμους – αχανείς […]κτρονικούς φακέλους της Πολιτειακ[…]νομίας της Καλιφ[…] τους αναφερόμενους σε […]τασχέσεις σκληρών ναρκ[…]σιών και στις σχετ[…]λλήψεις για κατοχή και χρήση τους στη διάρκεια της […]καετί[…] του ογδ…… ………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………….ρτί της […]λιφορνέζ[…]τρινοφυλλάδ[…] – της οποίας η έκδ[…] ανεστάλη για άσχετους λόγους επ’ αόριστον, λίγ[…]ήνες μετά το απίστευτο δημοσίευμα – μετά την εφήμ[…]ρουσία του στα σημεία πώλ[…] Τύπου και στα καθιστικά των λαϊκών νοικοκυριών πήρε τον δρόμο τ[…]λτοποίησ[…] και ανακύκλ[…], χρησίμευσε ως υλικό συσκευα[…] ή τύλιξε ισχνά σώμ[…]λκοολικ[…] αστέγων τον επόμ[…]ειμών[…], εξέλιξη στερούμενη οιασδήπ[…] βαρύνουσας σημασ……..……………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………….…τε τα ανώνυμα ισπαν[…]ποκαΐδ[…], τα σκορπισμένα στ[…]σσερις ανέμ[…] πριν από τόσους αιώνες, ούτε η από χρόνια χορταριασμ[…]φόπλακα του πολυαγαπ[…] υιού και αδελφ[…]τσαρντ Τόμας Μέϊσον 196[…]-198[…] σημαίν[…]ποτα πιά……………………………………………………. …….……………………………………………………………………..……………..

………………………………………………………………………………………………..νήμπορα τα χέρ[…]οτέ δεν θα ψηλαφ[…] Αυτό που Είν………………………..

…………….ουβά τα χείλη· ξέπνοες οι λέξ[…]ροστά στο Άρρ.………………………..

……..φλά τα μάτ[…] του κάκου μετρ[…]ύκλους της Σελή………………….…………

…………………………………………………………………………………………..

………………………..ις χούφτες μας μόν[…] στάχτ[…]αι σκόν…………………….

………………………………………………………………………………..……………………………………………………………………………………………………

———————–//———————-

Η Φ. και η Μύκονος… (καλοκαιρινό διήγημα από τον Πάνο με Πεζά)

Καθώς το καλοκαίρι δεν έχει ακόμα τελειώσει, ταιριά;ζει και το σημερινό μας αφήγημα να είναι καλοκαιρινό. Με μεγάλη χαρά δημοσιεύω σήμερα ένα καλοκαιρινό διήγημα για τη Μύκονο από τον φίλο μας τον Πάνο με πεζά. Με χαρά αλλά και με καμάρι επειδή βλέπω να πληθαίνουν οι φίλοι του ιστολογίου που δοκιμάζουν να γράψουν κάτι δικό τους. Ο Πάνος, όπως θα ξέρετε, είναι δεμένος με το νησί αν και παραθερίζει στη λιγότερο κοσμική πλευρά του. Έτσι, το αφήγημά του έχει πολύ βιωματικό στοιχείο.

Ο Πάνος έστειλε και σύντομες επεξηγήσεις για κάποια πραγματολογικά κυρίως στοιχεία, καθώς και τη φωτογραφία που συνοδεύει το διήγημα. Να προσθέσω, πάντως, ότι τα μυόπορα που κάπου αναφέρονται στο διήγημα, είναι θάμνος κατάλληλος για φράχτες.

Ήταν όπως και να πεις ένα περίεργο, δύσκολο καλοκαίρι… Μάλλον, για να πούμε την αλήθεια, όλη η χρονιά είχε κυλήσει δύσκολα… Ακόμα καλά-καλά δεν είχαν έρθει τα Χριστούγεννα του δεκαεφτά, κι εκείνος είχε μπει χειρουργείο, για ένα απρόσμενο κάταγμα στο πόδι… Παραμονή Χριστουγέννων ήταν, κι αντί για τραπέζι ρεβεγιόν, ξαφνικά βρέθηκε καλεσμένος στο … χειρουργικό τραπέζι του Ερυθρού Σταυρού. Ε, κι όταν τέλειωσαν αυτά, οι φυσικοθεραπείες, οι ακτινογραφίες, είχε πάει πια Μάρτης κι άρχισαν κάτι πήγαινε-έλα με τη μάνα του. Άλλο χειρουργείο, πιο ύπουλο αυτή τη φορά, αλλά τα πράγματα είχαν πάει μάλλον καλά…

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, ούτε είχε καταλάβει πώς ήρθε το καλοκαίρι. Κι ακόμα πιο πέρα, πώς τέλειωσε ο Ιούλιος και μπήκε ο Αύγουστος. Που σημειωτέον, λες και δε φτάναν όλα, ήταν και η φωτιά στην Ανατολική Αττική που τους ξεσπίτωσε, εκεί μεσοκαλόκαιρα, να τρέχουν μια στην Πεντέλη, στο παλιό σπίτι της γιαγιάς, και μια φιλοξενούμενοι πυρόπληκτοι στα ΚΑΑΥ, τις στρατιωτικές κατασκηνώσεις του Αγίου Ανδρέα… Ναι, όταν αρχές Αυγούστου ήρθε η πολυπόθητη άδεια, αρκετές από τις πολύτιμες μέρες της αναλώθηκαν εκεί,  αντί να εφαρμοστεί εξαρχής το δεδομένο καλοκαιρινό πλάνο : διακοπές στη Μύκονο… Ήταν τόσο περίεργα τα πράγματα φέτος, τόσο ανατρεπόμενα τα πράγματα και τόσο κάτω η διάθεση, που το πλάνο «Μύκονος» προς το παρόν είχε μετατεθεί…

Κάποτε, δεν ήθελε να ακούει για τη Μύκονο. Αλλά αυτά ήταν “last year”, που λέγανε και κάποιοι… Εκεί προς τη δεκαετία του ’90, που τα περιοδικά όλο για Μύκονο έγραφαν, αυτός είχε αποφασίσει να τη σβήσει από το χάρτη της Ελλάδας… «Δεν πρόκειται να πατήσω εκεί το πόδι μου ποτέ», έλεγε και ξανάλεγε, μέσα σε αυτή την απολυτότητα που τον διέκρινε όταν αποφάσιζε να πάει κόντρα σε ένα΄ ρεύμα… Αλλά κάποιοι λένε «μεγάλη μπουκιά φάε, μεγάλο λόγο μην πεις»… Το καλοκαίρι του 1999 γνώρισε τη Φ., και τον Αύγουστο της επόμενης στρογγυλής χρονιάς, το 2000, τα έφτιαξαν. Την είχε ερωτευτεί τρελά… Η Φ. ήταν από τη Μύκονο. Κι από μάνα κι από πατέρα, βέρα Μυκονιάτισσα…

Σίντυ, το δεξί πόδι της (διήγημα του gpointofview)

Δημοσιεύω με χαρά σήμερα ένα διήγημα που μου έστειλε πριν από λίγο καιρό ο φίλος μας ο Τζι. Θυμίζω ότι πριν από ένα εξάμηνο είχαμε δημοσιεύσει κι άλλο διήγημά του, με τίτλο Η θεια.

Οι εικόνες που συνοδεύουν το κείμενο είναι κι αυτές του Τζι. Δεν άλλαξα την ορθογραφία του κειμένου.

Σίντυ, το δεξί πόδι της

– Σίντυ , ω Σίντυ.

Το δεξί πόδι της Σίντυ είχε μόλις αφήσει το πλακόστρωτο δάπεδο της Φωκίονος Νέγρη έχοντας διασχίσει περίπου το ένα τέταρτο του τόξου που δημιουργεί το πέλμα όταν κάνει ένα βήμα όταν ακούστηκε καθαρά, μα και πνιχτά συγχρόνως μιά αντρική κραυγή:
– Σίντυ, ω Σίντυ
Τα πόδια βέβαια δεν θεωρείται ότι ακούν αλλά αυτή η κραυγή σε κάποια περίεργη συχνότητα βγήκε, σίγουρα δεν έγινε αντιληπτή από κοινά αυτιά. Γιά το δεξί πόδι της Σίντυ ο χρόνος πάγωσε αυτόματα.

Το δεξί πόδι της Σίντυ βρέθηκε με το μεγάλο δάκτυλο σηκωμένο – πάντα συμβαίνει όταν περπατάμε – και τα υπόλοιπα καλοσχηματισμένα μικρά σε μιά γραμμή σαν τα κλωσσόπουλα μιάς πάπιας. Ηταν ένα πόδι πολύ καλοδιατηρημένο γιά την ηλικία του, τυλιγμένο στο μετάξι του καλσόν της και τοποθετημένο σ’ ένα μαλακό μοκασίνι. Το δέρμα του ήταν σε καλή κατάσταση αν εξαιρέσεις κάποιες μικρές πτυχώσεις στην καμάρα του πέλματος που θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε κάλους αν η Σίντυ δεν τις πρόσεχε, αλλά η Σίντυ μιά φορά τον μήνα μέσα στο ζεστό μπάνιο της πέρναγε τα πέλματά της με θηραϊκή γη, όπως της άρεσε να λέει την ελαφρόπετρα, έτσι η αισθητική κάλυπτε και την ιατρική πλευρά του ζητήματος.

Η Σίντυ στα πενηντατόσα της θύμιζε την Μπριζιτ Μπαρντό στα σαραντατόσα της, τηρουμένων βεβαίως κάποιων αναλογιών. Ηταν σαφώς πιό μικρόσωμη και δεν είχε τόσο πλούσιο στήθος. Αλλά είχε κάτι από την κίνησή της και κυρίως από τον τρόπο που έδενε τα μαλλιά της κώτσο. Πάντοτε κάποια χρυσόξανθα λουγδάκια ξέφευγαν από τις φουρκέτες και τα τσιμπιδάκια δίνοντας ένα ατημέλητο τόνο στο γλυκό της προσωπάκι, ακριβώς όπως και στην Μπεμπέ και σε μεγάλη αντίθεση από τους άψογους, σκουρόχρωμους, στυλιζαρισμένους κώτσους των αμερικανίδων του Χόλλυγουντ.

Γέεννα (του Ισίδωρου Ζουργού)

Λογοτεχνικό θέμα ζητάει η ημέρα αλλά ακόμα μας κυνηγάει η κάπνα από την πυρκαγιά. Κάτι ανάλαφρο, που είχα διαλέξει από την περασμένη κιόλας Κυριακή, θα ήταν αταίριαστο -το μεταθέτω λοιπόν για την επόμενη Κυριακή και για σήμερα διαλέγω τη λογοτεχνική παρουσίαση μιας ιστορικής πυρκαγιάς, της πυρκαγιάς της Θεσσαλονίκης τον Αύγουστο του 1917, όπως μας την αφηγείται ο Ισίδωρος Ζουργός στο πιο πρόσφατο μυθιστόρημά του «Λίγες και μία νύχτες«.

Στο μυθιστόρημα αυτό ο Ζουργός παρακολουθεί τη ζωή του Λευτέρη, ενός πανέξυπνου Θεσσαλονικιού, γεννημένου στα τέλη του 19ου αιώνα, που σημαδεύεται πολύ νέος από έναν αταίριαστο έρωτα. Η πυρκαγιά του 1917 τον βρίσκει να έχει μια υποτυπώδη επιχείρηση πρακτόρευσης εφημερίδων ενώ ταυτόχρονα είναι δεξί χέρι του ντονμέ Αλπερέν Μπέη αλλά κρυφά έχει δεσμό και με την κόρη του. Πρωταγωνιστικό ρόλο στο βιβλίο παίζει φυσικά και η πόλη, η Θεσσαλονίκη, και ιδίως η οδός Εξοχών, η σημερινή Βασιλίσσης Όλγας.

Ο Ζουργός αφιερώνει στην πυρκαγιά ένα κεφάλαιο που το τιτλοφορεί Γέεννα. Παραθέτω το μεγαλύτερο μέρος από το κεφάλαιο αυτό.

Γέεννα

Κυριακή 7 Αυγούστου 1917

Ο Θόδωρος, ο αμαξάς του Αλπερέν μπέη, δε θυμόταν να είχε δει τον Λευτέρη άλλη φορά σε τέτοιο χάλι. Κό­ντευε έξι το απόγευμα όταν πέρασε τη σιδερένια καγκελόπορτα και προχώρησε στον κήπο. Δε φορούσε σακάκι και το πουκάμισό του ήταν γεμάτο κάπνα και χώματα. Από το ένα του παπούτσι είχε φύγει το τακούνι κι αναγκαστικά στραβοπατούσε. 0 αμαξάς δεν τόλμησε να τον ρωτήσει, ού­τε καν να τον καλησπερίσει. Ήταν φανερό ότι είχε περάσει όλη τη νύχτα ξάγρυπνος. Άλλωστε ποιος είχε κοιμηθεί τέτοια νύχτα;

«Είναι μέσα ο μπέης;» τον ρώτησε καθώς έτριβε τα μάτια του που ήταν κόκκινα απ’ τους καπνούς και το ξενύχτι.

«Μέσα είναι, Λευτέρη. Τι θεομηνία είναι πάλι αυτή;»

Κούνησε μόνο το κεφάλι και προχώρησε. Χωρίς αμφιβο­λία θα του είπαν «Καλησπέρα» τα πεύκα και τα τριαντά­φυλλά του· σίγουρα θα περίμεναν ένα χάδι του καθώς περ­νούσε από μπροστά τους. Δεν τους μίλησε, παρά έριξε μια γρήγορη ματιά για να βεβαιωθεί ότι εκεί στη βίλα ο κόσμος παρέμενε ο ίδιος και δεν τον είχε μαυρίσει η κόλαση της φω­τιάς, που από χθες το μεσημέρι κατάπινε έναν έναν τους δρό­μους της πόλης, τα ξύλινα φτωχόσπιτα, τις αυλές, τα δέντρα, τα μέγαρα με τους κίονες και τις μετόπες… Ευτυχώς στον περίβολο της έπαυλης νικούσε ακόμη το πράσινο. Εκεί μαύ­ρο ήταν μόνο το λαντό, που το είχε έτοιμο ο Θόδωρος για κά­θε ενδεχόμενο, κι εκείνο το κομμάτι του ουρανού που έβλε­πε προς τη Δύση και το Λιμάνι, εκεί όπου ακόμη μαινόταν η μεγάλη πυρκαγιά.

Ανέβηκε γρήγορα τα σκαλοπάτια χωρίς να σκουπίσει τα παπούτσια του και χτύπησε το ρόπτρο της λευκής εξώπορ­τας. Του άνοιξε η Μίρζα κι όχι η υπηρέτρια, γιατί ήταν οι ώρες τέτοιες που έμπαινε στο περιθώριο η κοινωνική εθιμο­τυπία.

«Είναι στο γραφείο και νομίζω σε περιμένει», του είπε χω­ρίς καν να τον καλησπερίσει.

«Ευχαριστώ», μουρμούρισε μέσ’ απ’ τα δόντια του και προχώρησε στον διάδρομο.

«Λευτέρη!» άκουσε πάλι τη φωνή της και κοντοστάθηκε. «Ό,τι έχεις να του πεις, με τρόπο σε παρακαλώ. Δεν πλησία­σε στο κρεβάτι του από χθες».

Άκουσε τα βήματά της πίσω απ’ την πλάτη του.

«Θέλω να ’μαι κι εγώ μπροστά. Τι κι αν είμαι γυναίκα; Έχω νομίζω το δικαίωμα…»

Μια πνοή αέρα που κουβαλούσε η φωνή της του δρόσισε τον λαιμό.

«Κι εγώ σε θέλω εκεί μέσα», της είπε. «Ας ελπίσουμε να μην έχει αντίρρηση».

Η Μίρζα τον προσπέρασε αθόρυβα και στάθηκε στην πόρ­τα του γραφείου του. Χτύπησε και του έκανε νόημα να πε­ριμένει. Την είδε να μπαίνει και ν’ αφήνει πίσω της την πόρ­τα μισάνοιχτη. Προχώρησε προς το άνοιγμά της, κι από κει είδε το μισό γραφείο κι ένα κομμάτι απ’ τη βιβλιοθήκη του. Η φωνή της ακουγόταν καθαρά, αλλά δεν πολυκαταλάβαινε γιατί μιλούσαν τούρκικα ανάκατα με λαντίνο. Αυτό που σί­γουρα ήξερε ήταν πως τον ενοχλούσε πια να στέκεται πίσω από μισάνοιχτες πόρτες και να κρυφακούει. (…)

Γιατί δεν έβαλαν τον Παπαδόπουλο;

Ο τίτλος του άρθρου δεν νοσταλγεί τον θλιβερό πρωτοδικτάτορα, ούτε λιγουρεύεται μπισκότα. Είναι λογοπαίγνιο, αν και ίσως όχι πολύ πετυχημένο, πάνω στον τίτλο του αστυνομικού μυθιστορήματος της Αγκάθας Κρίστι Why didn’t they ask Evans? Βέβαια, στο αγγλικο μυθιστόρημα το κλειδί είναι ότι ο τίτλος δεν προσδιορίζει φύλο, και τελικά δεν προκειται για κάποιον Ίβανς αλλά για μια κυρία Ίβανς -αλλά δεν είναι αναγκη να επεκταθούμε προς τα εκεί. Ας πούμε ότι συνεχίζω το άρθρο της προηγούμενης εβδομάδας για τα αστυνομικά μυθιστορήματα, μόνο που τώρα θα επεκταθώ στα ονοματολογικά.

Στη νουβέλα του Ντάσιελ Χάμετ Το ξεθεμέλιωμα του Κάφιναλ (The gutting of Couffignal, ήμουν πολύ νέος όταν το μετέφρασα για τον Καστανιώτη, δεν ξέρω αν σήμερα θα το απέδιδα έτσι), ο αρχικακός είναι ένας φαινομενικά άκακος γεροντάκος, ο Παπαντοπουλος, ελληνικής βέβαια καταγωγής. Δεν είχε μόνο κακούς Έλληνες ήρωες ο μεγάλος αστυνομικός συγγραφέας. Ο ντετέκτιβ του μυθιστορήματος Ο αδύνατος άντρας, που ήταν το μπεστ σέλερ του Χάμετ, αν και δεν το πληρώθηκε γερά διότι στο μεταξύ έγινε κομμουνιστής και μεταπολεμικά μπήκε στη μαύρη λίστα του Μακάρθι και στη φυλακή, ήταν κι αυτός Έλληνας. Χαραλαμπίδης, αλλά τελικά Νικ Τσαρλς, όπως κούρεψε το επώνυμο του πατέρα του ο υπάλληλος στο Ιμιγκρέσιο. «Και Χ να τον έλεγαν, ο γέρος μου θα το δεχόταν», λέει -παραθέτω απο μνημης.

Ξερουμε βέβαια πως Παπαδοπουλος είναι το συχνοτερο ελληνικό επώνυμο, μια και κάθε χωριό έχει ιερέα και οι παπάδες κάνουν παιδιά, και μάλιστα πολλά («επειδή χρόνο-χρονικής μένουν κοντά στις γυναίκες τους», εξηγεί ένας παπάς ήρωας του Παπαδιαμάντη –και πάλι παραθέτω από μνήμης, μη με διορθώσετε). Η συγκριτική συχνότητα των επωνύμων είναι θέμα γι’ άλλο άρθρο, πάντως ο Παπαδόπουλος είναι το αντίστοιχο του Σμιθ των αγγλοσαξόνων.

Για τον Χάμετ, ένας Παπαντόπουλος, που αν θυμάμαι καλά το γράφει και Papadopolous σε κάποιο σημείο, όπως τυπικά τσαλακώνουν οι Αμερικάνοι την χαρακτηριστική κατάληξη των επωνυμων μας, είναι κάτι το εξωτικο, που όμως θα το αναγνωριζαν οι αναγνώστες του -και αυτό είναι το ζητούμενο: αν βάλεις έναν Έλληνα ήρωα σε αμερικάνικη νουβέλα, θα βάλεις Παπαδόπουλο ή Χαραλαμπίδη, δεν θα βάλεις, λέμε τώρα, Παραπραστανίτη, Μπρη ή Τσουρουκτσόγλου (υπαρκτα επώνυμα ολα τους, ένας τελευταίος ήταν συμμαθητής μου, εγγονός προκρίτου της Σμύρνης που βρήκε ηρωικό θάνατο μαζί με τον Χρυσόστομο το 1922).

Σεβερνομακεδονικά μεζεδάκια

Ο τίτλος του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου ειναι φυσικά παρμένος από την είδηση που κυκλοφόρησε μεσοβδόμαδα, ότι το όνομα «Βεσέρνα Σεβέρνα Μακεντόνιγια» (Βόρεια Μακεδονία) έχει πολλές πιθανότητες να γινει δεκτό απο τις δυο πλευρές στις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις ανάμεσα σε Ελλάδα και πΓΔΜ. Θα μπορούσα να βάλω «βορειομακεδονικά», αλλά κάτι μου λέει ότι θα ξανακάνουμε συζήτηση για το ονομα αυτο κι ετσι το κρατάω για αλλη φορά κι έτσι προτιμησα το υβριδικό -και αγκουγκλιστο- σεβερνομακεδονικά.

Να μη βιαστούμε πάντως να βγαλουμε Σεβέρνα τη γειτονική χώρα διότι σύμφωνα με νεότερες ειδήσεις η προοπτική να επιτευχθει συντομα συμφωνία απομακρύνεται. Ίσως φταίει το erga omnes, που θέτει πιστευω σοβαρήν υποψηφιότητα για να μπει στις λέξεις της χρονιάς τον Δεκέμβρη.

Και μια και αναφερόμαστε στη γειτονική χώρα, ιδού χτεσινό τιτίβισμα της πρώην ευρωβουλεύτριας του ΛΑΟΣ Νικης Τζαβέλλα.

Επειδή το σημερινό άρθρο μαζεύει γλωσσικά στραβά και παράδοξα, ας αρχίσουμε παρατηρώντας τη σχιζολεξία του «ξανά μιλούσαν» (έχω ξαναδεί με αυτό το πρόθημα) και την άλλη του «πάρε λάμβανε» (αντί γι για παρελάμβανε, πρώτη φορά το βλέπω).

Εδώ που τα λέμε, οι συγκεκριμένες σχιζολεξίες πιθανώς οφείλονται στον κορέκτορα. Πράγματι, ο κορέκτορας πολλών κινητών συσκευών χωρίζει αυθαίρετα τις πολυσύλλαβες λέξεις -ίσως για λόγους χρέωσης των μηνυμάτων.

Αλλά δεν αντέχω στον πειρασμό να μη σχολιάσω και τον κυνισμό του μηνύματος -υποθέτω ότι η κ. Τζαβέλλα θα επικροτει και τις (πολύ πιο αποτελεσματικές) μεθόδους εθνοκάθαρσης που εφαρμόστηκαν στην Πόλη καθώς και τα όποια μέτρα εφαρμόζει η αλβανική κυβέρνηση κατά της ελληνικής μειονότητας.

Όπως σχολίασε κάποιος φίλος στο Φέισμπουκ, ξυπνούσες με λίγους μώλωπες αλλά ήσουν πια απογονος του Αριστοτέλη. Δεν είναι και λίγο!

* Νέο είδος θηλαστικού ερπετού εμφανίστηκε στην Ινδία. Σύμφωνα με την είδηση,

Φίδι δάγκωσε γυναίκα χωρίς να το καταλάβει και μετά θήλασε το παιδί της

Πώς μπορεί όμως το φίδι να δαγκωσε τη γυναίκα χωρις να το καταλάβει; Και πώς το φίδι θήλασε το παιδί της γυναίκας; Περίεργα πράγματα.

Σκεφτόμαστε όμως ότι οι υλατζήδες συχνα αντιστρέφουν τη σειρά των λέξεων στους τίτλους για να κανουν εφέ (κι έτσι βλέπουμε τίτλους όπως Βρέφος κατασπάραξε λιοντάρι). Μήπως λοιπόν η γυναίκα δάγκωσε το φιδι χωρίς να το καταλάβει και μετά πήγε να θηλάσει το μωρό της;

Όχι. Διαβάζοντας το άρθρο βλέπουμε ότι το φίδι δάγκωσε τη γυναίκα -εκείνη δεν το κατάλαβε και πήγε και θήλασε το μωρό της. Δυστυχώς, έτσι δηλητηριάστηκε και το κοριτσάκι και τελικά πέθαναν και οι δυο.

* Υπάρχει λέξη «συμβολοποιώ»; Τη χρησιμοποίησε ο Αλέξης Τσιπρας, λέγοντας στον Γιάννη Μπουτάρη ότι « συμβολοποιείς ένα ολόκληρο δημοκρατικό προοδευτικό μέτωπο απέναντι στη μαυρίλα…»

Ο επιφανής λεξικογράφος Μανόλης Καψής αποφάνθηκε οτι πρόκειται για νέο ρήμα -κάποιος στο Τουίτερ βρήκε ότι ο ορος όχι απλώς υπάρχει αλλά έχει καταγραφεί και σε παλιό λεξικό (πρέπει να είναι του Ηπίτη, απο τις αρχές του 20ού αιώνα). Υπάρχει επίσης στο πρόσφατο Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας, ενώ είναι και καθιερωμενος όρος της Ψυχολογίας, άρα οπωσδηποτε δεν πρόκειται ούτε για ανύπαρκτη λέξη ουτε για νεολογισμό.

Πιο βάσιμη ένσταση είναι αν χρησιμοποιήθηκε σωστά η λέξη από τον Πρωθυπουργό ή αν θα ταίριαζε καλύτερα το «συμβολίζω».

* Και για να κρατάμε τις ισορροπίες, φίλος μού επισήμανε μαργαριτάρι του Κυριάκου Μητσοτάκη στην πρόσφατη συνέντευξή του στον Σκάι (εκείνην που συζητήθηκε πολύ εξαιτίας της γκάφας του Κούλη, ότι οι 17χρονοι δεν ενδιαφέρονται για το ποιος σκότωσε τον Λαμπράκη το 1963).

Στην αρχή-αρχή της συνέντευξης, στο 1′.02» μόλις, ο Κ.Μ. λέει για τον Ρουβίκωνα, αν κατάλαβα καλά, ότι είναι μια ομάδα «η οποία ανέχεται αν όχι υποθάλπτει την οργανωμένη βία».

Το λάθος είναι αρκετά συνηθισμενο, και το επαναλαμβάνει πιο κάτω ο δημοσιογράφος, ίσως επηρεασμένος. Πρέπει να το έχουμε σχολιάσει ξανά. Εδώ δουλεύει η αναλογία -επειδή συνοπτικοί τύποι όπως «να υποθαλψει», «έχει υποθάλψει» φαίνεται να συμπίπτουν με αντίστοιχους τύπους όπως «έχει συνάψει», «να συνάψει» (συχνότερων) ρημάτων σε -άπτω, λανθασμένα θεωρείται ότι ο ενεστώτας είναι «υποθάλπτω» κι ας είναι το σύμπλεγμα /λπτ/ δυσκολοπρόφερτο. Το ίδιο το παθαίνει και το ρήμα «περιθάλπω», αλλά το «υποθάλπω» χρησιμοποιείται συχνότερα στον δημοσιογραφικό λόγο.

* Κι άλλο ένα συχνό λάθος, για το οποίο θα έπρεπε να γράψουμε άρθρο, εμφανίζεται σε επίσημη σελίδα. Σε ιστότοπο αμυντικών ενδιαφερόντων, διαβάζουμε ότι:

Στις 25 Μαΐου 2018 δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του Πολεμικού Ναυτικού επισυναπτόμενο αρχείο με τίτλο «Πρόσκληση Τεχνικού Διαλόγου Για Προμήθεια Τορπιλών Βαρέως Τύπου και Ολοκλήρωση αυτών στα Οπλικά Συστήματα ISUS 90-15 και ISUS-90-46 των υ/β τ.214 και υ/β ωκεανός».

Καταρχάς προσέχουμε το «ολοκλήρωση αυτών», που αποδίδει το integration υποθέτω. Δίνεται και διευκρίνιση παρακάτω:

Επιπλέον η νέα τορπίλη πρέπει να ολοκληρωθεί στα οπλικά συστήματα ISUS 90-15 και ISUS-90-46 των Υ/Β. Ως ολοκλήρωση νοείται η δυνατότητα εκτέλεσης βολών, χειρισμού και κατεύθυνσης των Τ/Λ, με πλήρη εκμετάλλευση των επιχειρησιακών χαρακτηριστικών του όπλου, από τα οπλικά συστήματα ISUS 90-15 και ISUS-90-46 των Υ/Β.

Με την επίδραση και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, εδώ και καιρό το integration αποδίδεται (και) «ολοκλήρωση» σε περιπτώσεις όπου παλιότερα θα λέγαμε ενοποίηση ή ενσωμάτωση. (Δείτε και τη σχετική συζήτηση στη Λεξιλογία).

Όσο για το, πολύ συχνό, «*βαρέως τύπου», επηρεάζεται από τα πάμπολλα επιρρήματα σε -ως, μεταξύ των οποιων και το ομόγραφό του επίρρημα, που δεν είναι τόσο σπάνιο αφού το βλέπουμε σε φράσεις οπως «ασθενεί βαρέως», «το φέρει βαρέως». Αυτό δεν σημαίνει πως είναι σωστό -λάθος είναι.

Η γενική του δύστροπου επιθέτου «βαρύς», όταν δεν είναι «του βαριού», είναι «βαρέος» με λόγιες ιδίως λέξεις (π.χ. βαρέος ύδατος). Σπανιότερα, βρίσκουμε και γενική «του βαρύ» (π.χ. του άντρα του πολλά βαρύ). Βαρέως δεν είναι ποτέ.

* Σαν σήμερα πριν από 47 χρόνια ο Παναθηναϊκός έπαιζε στο Γουέμπλεϊ τον τελικό του τότε Κυπέλλου Πρωταθλητριών κόντρα στον μεγάλο Άγιαξ (εδώ ολόκληρο το παιχνίδι, έγχρωμο, με περιγραφή στα γερμανικά). Έτσι οπως έχει γίνει σήμερα το Τσάμπιονς Λιγκ, πολύ δύσκολα θα βρεθεί ομάδα από μικρή χώρα να επαναλάβει κάτι αναλογο (ή, πολύ περισσοτερο, να κατακτήσει το τρόπαιο όπως η Στεάουα Βουκουρεστίου),

Ωστόσο, το περασμένο Σάββατο είχαμε τον τελικό της φετινής διοργάνωσης, όπου, όπως θα ξέρετε, αρνητικός πρωταγωνιστής ήταν ο τερματοφύλακας της ηττημένης Λίβερπουλ, καθώς το πρώτο και το τρίτο γκολ ήταν ευγενική χορηγία του.

Στις μέρες μας, η κατακραυγή της κοινης γνωμης μπορεί να εκφραστεί με έναν τρόπο που δεν υπήρχε παλιότερα -το τρολάρισμα στη Βικιπαίδεια (μπορει να το λένε και βανδαλισμό του άρθρου, αλλά αν η επέμβαση είναι τόσο μικρή ο ορος μου φαίνεται αδόκιμος).

Έτσι, αμεσως μετά τον τελικό του περασμενου Σαββάτου, το λήμμα του Κάριους, του τερματοφύλακα της Λίβερπουλ, είχε υποστεί, στην ελληνική και στην αγγλική τουλάχιστον Βικιπαίδεια, μια μικρή αλλά καίρια τροποποίηση:

Στη μια περίπτωση το «τερματοφύλακας» έγινε «απορροφητήρας». Στη δεύτερη, προστέθηκε το «horrible», απαίσιος.

Υποθέτω ότι τα δυο λήμματα θα έχουν προ πολλού διορθωθεί, βέβαια.

* Σε άρθρο για την πατροκτονία στη Ζάκυνθο, διαβάζουμε ότι «το κοριτσάκι παραπονέθηκε στον 26χρονο ότι πονούσαν τα γενετικά της όργανα».

Γεννητικά βεβαίως. Και ο προγεννητικός έλεγχος γράφεται καμιά φορά, κακώς, *προγενετικός.

* Εντυπωσιακή τσαπατσουλιά σε άρθρο της Lifo, και ειλικρινα απορώ πώς τόσες μέρες δεν το έχουν παρει είδηση να το διορθώσουν.

Πέθανε ο ηθοποιός Μιχάλης Δεσύλλας, και, όπως γράφει η εφημερίδα, η είδηση έγινε γνωστή από δημοσίευση του ηθοποιού Γιώργου Γεωργίου, ο οποίος ανέβασε στο Φέισμπουκ μια φωτογραφία του εκλιπόντος και ένα αποχαιρετιστήριο μήνυμα.

Αφού τα παραθέσει αυτά το άρθρο, παραθέτει εκτενές εργοβιογραφικό του εκλιπόντος, αλλά από λάθος του αρθρογράφου στην αρχή του σημειώματος εμφανίζεται το όνομα του συναδέλφου του, ο οποίος απλώς γνωστοποίησε τον θάνατο και βέβαια τώρα θα φτύνει στον κόρφο του:
Ο Γιώργος Γεωργίου γεννήθηκε στην Κέρκυρα και από μικρός έδειξε μεγάλη αγάπη για το θέατρο, ιδιαίτερα για την όπερα…….

* Σε φιλικό τοίχο στο Φέισμπουκ βλέπω άλλου είδους τσαπατσουλιά από σοβαρόν ιστότοπο -κι αυτό θα είναι το τελευταίο μεζεδάκι στη σημερινή, οχι και πολυ φορτωμένη, να τα λέμε ολα, πιατέλα μας.

Την Έλενα Φεράντε δεν εχω αξιωθεί ακόμα να τη διαβάσω, αν και έχω δυο βιβλία της στη στοίβα με τα αδιάβαστα. Ξέρω όμως ότι πρόκειται για ψευδώνυμο που δεν ξέρουμε σε ποιαν (ή σε ποιον) ανήκει, αφού η συγγραφέας κρύβει εδώ και 25 χρόνια επιμελώς την πραγματική της ταυτότητα.

Μάλιστα, μια αγαπημένη ενασχόληση στην Ιταλία είναι να προσπαθούν να μαντέψουν ποια ή ποιος κρύβεται πίσω από το ψευδώνυμο, άλλοτε με βάση τα πραγματολογικά στοιχεία των βιβλίων και άλλοτε συγκρίνοντας με τη βοήθεια υπολογιστή τα χαρακτηριστικά των κειμένων της Φεράντε με τα κείμενα γνωστών συγγραφέων (βέβαια, αυτο θα αποδώσει μόνο αν η Φεράντε έχει δημοσιεύσει λογοτεχνικά κείμενα και με το πραγματικό της όνομα).

Αν όμως η πραγματική ταυτότητα της Φεράντε είναι άγνωστη, πώς κατάφερε ο δαιμόνιος υπεύθυνος του ιστοτόπου του Ιανού να δημοσιεύσει τη φωτογραφία της;

Δεν χρειάστηκε ούτε πολυετής παρακολούθηση, ούτε σχολαστική αντιπαραβολή κειμένων με τη βοηθεια υπερυπολογιστή.

Ο ατσίδας του Ιανού γκούγκλισε Elena Ferrante images και βρήκε τη φωτογραφία που βλέπετε, που θα τη βρειτε κι εσείς αν κάνετε την ίδια αναζήτηση.

Bέβαια, η εικονιζόμενη δεν είναι η Έλενα Φεράντε, αλλά η Αν Γκολντστάιν, η μεταφραστρια της Φεράντε στα αγγλικά -λεπτομερεια ασφαλώς!

 

 

Ο χορός των μεταμφιεσμένων (διήγημα του gpointofview)

Ο φίλος μας ο Τζι ή Gpointofview, που πριν από 3-4 μήνες είχαμε δημοσιεύσει ένα άλλο διήγημά του, μου έστειλε τις προάλλες ένα «αλλιώτικο» διήγημά του όπως λέει.

Όπως θα καταλάβατε ίσως από τον τίτλο, το διήγημα είναι εμπνευσμένο από την ομώνυμη όπερα του Βέρντι -στο πρωτότυπο Un ballo in maschera. Ο Τζι είναι φανατικός βερντιστής και αν δεν κάνω λάθος αυτή είναι η αγαπημένη του βερντική όπερα -κοκκινίζοντας ομολογώ πως μια-δυο φορές την έχω ακούσει και όχι προσεχτικά.

Ο Τζι έχει μεταφερει τα βασικά πρόσωπα της όπερας και την υπόθεση στην εποχή μας και στο καρναβάλι της Πάτρας αλλά εχει αλλάξει την πλοκή εντελώς, δεν πρόκειται δηλαδή για απλή μεταφορά.

Δεν ξέρω αν η οπερα του Βέρντι έχει ανεβεί εκσυγχρονισμένη, κάτι που είναι πάντως πολύ συχνό. Πριν από μερικά χρόνια είχαμε δει στη Λυρική Σκηνή τον Ριγολέτο μεταφερμένο στη φασιστική Ιταλία του μεσοπολέμου, ενώ υπάρχει και ενα γνωστό ανέβασμά του με μεταφορά στον κόσμο της νιουγιορκέζικης Μαφίας.

Η ίδια η όπερα του Βερντι πέρασε απο σαράντα κύματα. Το λιμπρέτο του Antonio Somma, που μελοποίησε ο Βέρντι, ήταν διασκευή  από λιμπρέτο του Eugène Scribe, που είχε γραφτεί για την όπερα Γουσταύος ο 3ος του Daniel Auber, εμπνευσμένο από πραγματικό περιστατικό, τη δολοφονία του βασιλιά της Σουηδίας Γουσταύου του 3ου το 1792 σε χορό μεταμφιεσμένων στη Στοκχόλμη. Για να μπορέσει να περάσει τους σκοπέλους της λογοκρισίας, που δεν ήθελε να βλέπει βασιλιάδες να δολοφονουνται επί σκηνής, ο Βέρντι μετέφερε την υπόθεση στην αποικιακή Βοστώνη και αλλαξε το όνομα του Γουσταύου σε Ρικάρντο.

Αλλά αυτά είναι απλώς εγκυκλοπαιδικά, ας δούμε τώρα το διήγημα του Τζι:

Άρατε πύλας (διήγημα του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη)

Το έχουμε καθιερώσει, τα τελευταία χρόνια, να βάζουμε ανήμερα της Λαμπρής ένα πασχαλινό διήγημα, συχνά του Παπαδιαμάντη, διότι το ιστολόγιο έχει γούστα συντηρητικά. Φέτος, επιμένω με Σκιάθο αλλά διαλέγω τον άλλο Αλέξανδρο, τον εξάδελφο του Παπαδιαμάντη, τον Μωραϊτίδη.

Το διήγημα είναι και κατά κάποιο τρόπο (ιστολογικώς) επίκαιρο, αφού πριν από τέσσερις μέρες δημοσιεύσαμε άρθρο που αναφέρεται στο ίδιο θρησκευτικό δρώμενο που περιγράφει και ο Μωραϊτίδης στο διήγημα.

Το κείμενο υπάρχει στο Διαδίκτυο, εγώ το πήρα από το sansimera.gr όπου ήταν ήδη μονοτονισμένο. Έκανα αντιπαραβολή με την έκδοση του Ν.Δ.Τριανταφυλλόπουλου και διόρθωσα κάμποσες αβλεψίες. Δεν εκσυγχρονίζω την ορθογραφία (που πάντως την έχει εκσυγχρονίσει κάπως ο Ν.Δ.Τ., π.χ. είνε σε είναι, έγεινε σε έγινε κτλ.) παρά μόνο το «κ'» σε «κι».

Η καθαρεύουσα του Μωραϊτίδη είναι πιο βαριά (και με πολυ λιγότερες ιδιωματικές ανάσες) από του Παπαδιαμάντη. Σημειώνω με αστερίσκο μερικές λέξεις που τις εξηγώ στο τέλος.

Θυμίζω και άλλα πασχαλινά αναγνώσματα που έχουμε δημοσιεύσει:

Παπαδιαμάντης, Παιδική Πασχαλιά

Παπαδιαμάντης, Ο αλιβάνιστος

Κώστας Βάρναλης, Το Πάσχα του Παπαδιαμάντη

Παπαδιαμάντης, Χωρίς στεφάνι

Εμμ. Ροΐδης, Τα κόκκινα αβγά

Ν. Λαπαθιώτης, Η θυσία

Και βέβαια, το ιστολόγιο εύχεται σε όλες και όλους Χριστός Ανέστη!

«Άρατε πύλας…»

Ποτέ δεν θα το λησμονήσω! Και μόνον η ανάμνησίς του με γοητεύει και τώρα ακόμη. Τι εύμορφον Πάσχα! Νομίζω ότι έκτοτε δεν είδα πλέον τοιούτο φαιδρόν, τοιούτο μελωδικόν κι ευώδες Πάσχα. Όλα εγελούσαν ως μικρά αθώα παιδία, όλα εμοσχοβολούσαν εις την μικράν εκείνην νήσον, όλα ήσαν λαμπροφορεμένα· τα περισσότερα παιδία είχαν φορέσει καινουργή τριζοκοπούντα υποδήματα, κι έκαμνον κρότον και κρότον επάνω εις τις πλάκες της Εκκλησίας. Τι εύμορφον Πάσχα! Την ψαλμωδίαν του, μοι φαίνεται, δεν την ήκουσα πλέον. Ίσως συνετέλεσε και η έκτακτος δροσερά άνοιξις του έτους εκείνου του αλησμονήτου. Τα αηδόνια είχαν έλθει τόσον εγγύς εις την κωμόπολιν, ώστε μερικά αφόβως εισέδυσαν και εις το πυκνόν του ναΐσκου κηπάριον και συνώδευον και εκείνα με την μαγευτικήν μελωδίαν των το γλυκύλαλον «Χριστός Ανέστη». Το καέν θυμίαμα, υπάρχουν στιγμαί, που νομίζω πως το αισθάνομαι ακόμη κατά τινα μυστικήν όλως απάτην. Έλεγαν πως ήτο θυμίαμα από την Αγίαν Άνναν, Σκήτην του Άθωνος, γνωστήν διά την αρετήν των ερημιτών αυτής. Αλλ’ ίσως και τα πάμπολλα τριαντάφυλλα του κηπαρίου της Εκκλησίας προσέφερον και αυτά εν αναλογία το άρωμά των το μεθυστικόν. Και ήσαν τόσα πολλά το έτος εκείνο!

Επί ξύλου κρεμάμενοι και πάλι

Το ιστολόγιο συνεχίζει σε μεγαλοβδομαδιάτικο κλίμα με μια ακόμα επανάληψη (είπαμε, έχω πάει μια μικρή βόλτα). Μια και σήμερα είναι Μεγάλη Πέμπτη, δημοσιεύω ένα άρθρο σχετικό με τη σημερινή μέρα, που είχε δημοσιευτεί στο ιστολόγιο το 2012, πριν από έξι χρόνια, πάλι μέσα στη Μεγάλη Βδομάδα.

Η γλώσσα μας έχει πάρει πολλά στοιχεία από την εκκλησιαστική φρασεολογία: τύπους και λέξεις αρχαϊκές, φράσεις παροιμιώδεις και έννοιες μεταφορικές, που μπήκαν στη γλώσσα τους προηγούμενους αιώνες όταν η συμμετοχή στις τελετές της εκκλησίας ήταν σχεδόν υποχρεωτική, πολύ μεγαλύτερη απ’ ό,τι στις μέρες μας. Πολλές από τις φράσεις αυτές, μάλιστα, επειδή δεν ήταν η σημασία τους κατανοητή, παρερμηνεύτηκαν και τελικά απέκτησαν νέα σημασία’ για παράδειγμα, το «εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος» του δοξαστικού τροπαρίου της Ανάστασης έδωσε την κοινότατη παροιμιώδη φράση «περνάει ζωή χαρισάμενη» που την είχαμε συζητήσει παλιότερα. Μιαν άλλη φράση που έχει μεγαλοβδομαδιάτικη προέλευση θα δούμε σημερα.

Για κάποιον που έχει μείνει φτωχός, μόνος και αβοήθητος, λέμε ότι έμεινε «επί ξύλου κρεμάμενος». Η φράση προέρχεται από τον ύμνο της Μεγάλης Πέμπτης «Επί ξύλου, βλέπουσα, κρεμάμενον, Χριστέ, (…) η σέ ασπόρως τεκούσα εβόα πικρώς». Ξύλο βέβαια είναι ο σταυρός, και στην εδραίωση της φράσης συνέβαλε και ο πασίγνωστός ύμνος «Σήμερον κρεμάται επί ξύλου ο εν ύδασι την γην κρεμάσας».

Ασφαλώς η εικόνα του εσταυρωμένου Ιησού, βασανισμένου, σχεδόν γυμνού, εγκαταλειμμένου, έρχεται στο νου πολλών όταν χρησιμοποιούν την έκφραση.

Ο «κρεμάμενος επί ξύλου» δεν βρίσκεται απλώς σε έσχατη πενία· επιπλέον, είναι αβοήθητος, χωρίς υποστήριξη υλική και ηθική, χωρίς ανθρώπους να τον συντρέξουν· σε πολλές περιπτώσεις, η φράση χρησιμοποιείται για κάποιον που έμεινε χωρίς ασφαλιστική κάλυψη (την εποχή που κάτι τέτοιο ήταν η εξαίρεση, όχι ο κανόνας όπως πάει να γίνει τώρα). Φαντάζομαι ότι και το ρήμα «κρέμομαι» προσθέτει στην επισφάλεια της θέσης.

Ας δώσουμε μερικά παραδείγματα χρήσης της.

… ποιος της παραστάθηκε, ούτε αδερφός, σαν έφτασε από τη Γερμανία χήρα επί ξύλου κρεμάμενη, κρατώντας ένα βαλιτσάκι κουρέλια και το πεντάρφανο ανίψι της;
Αλ. Κοτζιάς, Ο γενναίος Τηλέμαχος

Σαν βγήκε από το νοσοκομείο, ήταν επί ξύλου κρεμάμενη, δίχως δραχμή στην μπάντα ή συγγενή να τη βοηθήσει.
Καραγάτσης, Το Δέκα

  Σαν το πήγα, ο Θανάσης βρισκόταν σε κακά χάλια, άρρωστος πολύ. Κουτσομαγείρευε. Δύσκολα φαγητά, τηγανητά και τέτοια, δεν μπορούσε να κάνει. Και ούτε και σε καμιά ασφάλιση ήταν -από ξύλου κρεμάμενος.
Ιωάννου, Η μόνη κληρονομιά. Προσέξτε την παραλλαγή, «από ξύλου».

Και μια άλλη παραλλαγή:

Μα έτυχε η αρρώστια της. Τόσον καιρό στο κρεβάτι, με γιατρούς, με γιατρικά, μ’ άφηκε ’πι ξύλου. Ίδε άνθρωπος!
Θεοτόκης, Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα

Η απόλυτη πενία, η έλλειψη συμπαράστασης και εξασφάλισης είναι οι κοινοί τόποι.

Μια πιο παλιά ανεύρεση:

Εγώ τώρα, είμαι επί ξύλου κρεμάμενος, κατάχρεος, απένταρος, ελεεινός, εκλογήν θα κοιτάξω;…
Η. Καπετανάκης, Ο γενικός γραμματεύς

Αυτή η τελευταία είναι από τα τέλη του 19ου αιώνα, αλλά αυτές οι εκκλησιαστικής προέλευσης φράσεις είναι πολύ παλιότερες. Δεν έχω κάνει εξαντλητική έρευνα στα σώματα κειμένων, πάντως τη βρίσκω σε επιστολή των Σουλιωτών προς τον εγγλέζο αρμοστή της Επτανήσου, γραμμένη μετά τη συνθηκολόγηση:

Ημείς, εξοχώτατε, εν όσω χρόνω διετρίψαμεν εις την πατρίδα μας, τα σκληρά περιστατικά δεν μας εσυγχώρησαν να χορτάσομεν ούτε την ποθηνήν μας πατρίδα, ούτε μικρόν τι εισόδημα ν’ απολαύσομεν από τα υποστατικά μας, αλλά καθώς επήγαμεν, το δη λεγόμενον, επί ξύλου κρεμάμενοι, ούτω και αναχωρήσαμεν εκείθεν.

Η προσθήκη «το δη λεγόμενον» δηλώνει σαφώς ότι η φράση ήταν παροιμιακή ήδη τότε -πιθανώς και από πολύ παλιότερα.

Πάντως, η φράση είναι πολύ ζωντανή και σήμερα, σε αντίθεση με άλλες εκκλησιαστικές που έχουν πάρει να ξεχνιούνται. Πριν από μερικά χρόνια, ο συγγραφέας Γιώργος Σκαμπαρδώνης, που του αρέσουν οι λογοπαικτικοί τίτλοι (αν και το παρακάνει -τα διηγήματά του στέκονται έτσι κι αλλιώς μια χαρά) διάλεξε να δώσει σε ένα βιβλίο του ακριβώς τον τίτλο «Επί ψύλλου κρεμάμενος». Όπως είπε πρόσφατα σε μια εκδήλωση που έτυχε να παρακολουθήσω, κάπου άκουσε να το λένε έτσι, δεν το έπλασε ο ίδιος το λογοπαίγνιο. Πάντως στο συγκεκριμένο διήγημα που έδωσε τον τίτλο σε όλη τη συλλογή, ο ψύλλος παίζει κάποιο ρόλο.

Η φράση χρησιμοποιείται και στις εφημερίδες. Για παράδειγμα, όταν ο Γιάννης Αλαφούζος αποφάσισε να αφήσει τον Παναθηναϊκό στην τύχη του, δίνοντας ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς τα κάνει μούσκεμα η ιδιωτική πρωτοβουλία, ο σχετικός τίτλος σε μια εφημερίδα ήταν «Επί ξύλου κρεμάμενος».

Με το πολυετές μεγαλοβδόμαδο που έχει σκεπάσει την πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια, πολλοί, πάρα πολλοί βρέθηκαν, συχνά από τη μια μέρα στην άλλη, επί ξύλου κρεμάμενοι. Φτωχοί ναι, αλλά μόνοι και αβοήθητοι γιατί;

Φρασεολογικά στο Έγκλημα και τιμωρία

Πριν από μερικούς μήνες, καθώς χάζευα σε ένα βιβλιοπωλείο, πρόσεξα ότι είχε κυκλοφορήσει σε επανέκδοση το Έγκλημα και τιμωρία του Ντοστογέφσκι στην κλασική μετάφραση του Άρη Αλεξάνδρου, από τον Γκοβόστη. Το είχα διαβάσει έφηβος σε μια προπολεμική έκδοση που είχαμε στο σπίτι, που όμως δεν ήξερα πού βρίσκεται, και πάντα ήθελα τη μετάφραση του Αλεξάνδρου, παρόλο που και για τη νεότερη της Μπακοπούλου έχω ακούσει καλά λόγια, οποτε το πήρα και το έβαλα στη στοίβα με τα αδιάβαστα, σκοπεύοντας να το ξεκινήσω σε πρώτη ευκαιρία. Τα κλασικά έργα αλλιώς τα διαβάζεις στα 18 και αλλιώς, ας πούμε, στα 58 για να αναφέρω έναν εντελώς τυχαίο αριθμό.

Η ευκαιρία δόθηκε πριν από καμιά εικοσαριά μέρες, όταν ο Αριστείδης Χατζής ανακοίνωσε ότι σκοπεύει να αρχίσει να (ξανα)διαβάζει το έργο του Ντοστογιέφσκι, από την έκδοση του Γκοβόστη, έχοντας μάλιστα φορτωμένες μερικές αγγλικές μεταφράσεις στην ταμπλέτα. Με έβαλε στα αίματα, οπότε το διάβασα κι εγώ, επίσης με βοηθήματα: σε ορισμένα σημεία συμβουλευόμουν και μια αγγλική μετάφραση καθώς και το ρώσικο πρωτότυπο (δεν ξέρω τη γλώσσα αλλά παίρνεις μια ιδέα).

Θα παραθέσω εδώ ορισμένα μεταφραστικά και φρασεολογικά με αφορμή το βιβλίο του Ντοστογιέφσκι, χωρίς να πω πολλά για το ίδιο το έργο. Τουκανισμός, θα πείτε ή τέλος πάντων ενασχόληση με τις βλεφαρίδες της μύγας. Ωστόσο, για το Έγκλημα και τιμωρία έχουν γραφτεί τόσα και τόσα που ό,τι και να πω εγώ θα είναι λίγο και χλωμό, ενώ τα φρασεολογικά ίσως έχουν καποιο ενδιαφέρον. Θα αναφέρω πάντως ότι διαβάζοντας κλασική ρωσική λογοτεχνία του 19ου αιώνα συνειδητοποιείς ότι ήταν πολύ λογικό σε αυτή την κοινωνία να γίνει η οκτωβριανή επανάσταση το 1917.

Σε πολλές περιπτώσεις παραθέτω παράλληλες μεταφράσεις -αυτές τις οφείλω στους φίλους της ομάδας «Τα υπογλώσσια» στο Φέισμπουκ, όπου συζητήσαμε κάμποσα από τα σημεία που θα αναφερθουν παρακάτω. Αν έχετε Φέισμπουκ και σας ελκύουν οι γλωσσικές συζητήσεις, αναζητήστε την ομάδα.

Η θεια (διήγημα του gpointofview)

Τις Κυριακές συνήθως δημοσιεύω στο ιστολόγιο κάτι λογοτεχνικό. Μερικές φορές έχω βάλει και λογοτεχνικά κείμενα δικά μου ή φίλων του ιστολογίου, που σχολιάζουν εδώ ταχτικά, ας πούμε του φίλου μας του Δημήτρη του Μαρτίνου ή του Λεώνικου ή παλιότερα του Ορεσίβιου, αν δεν ξεχνάω και κανέναν.

Ο φίλος μας ο gpointofview, κοινώς Τζι, γράφει διηγήματα και ποιήματα, που τα δημοσιεύει στα ιστολόγιά του (Διηγηματοποίηση και Ποιηματοποίηση). Μου έστειλε για σήμερα ένα δικό του αδημοσίευτο διήγημα, που το δημοσιευω με χαρά, αφού έτσι διορθώνεται η έλλειψη, να μην έχουμε τόσα χρόνια φιλοξενήσει κάτι δικό του. Είναι μάλλον σύντομο, αλλά δεν είναι όλοι φλύαροι σαν εμένα.

Το διήγημα λέγεται «Η θεια», μια λέξη που ο φίλος μας ο Τζι την τονίζει: η θειά. Κανονικά όμως στο μονοτονικό δεν θέλει τόνο, διότι αν βάλεις τόνο τότε θα το προφέρεις δισύλλαβο θει-ά (δείτε τη διαφορά ανάμεσα στο «ποιον είδες» και «το ποιόν του είναι ελεεινό»).

Τη φωτογραφία την πήρα από το ιστολόγιο του Τζι.

Η θεια