Ο Γιωργάκης έχει πάντα δίκιο

Δεν εννοώ τον Γιώργο Παπανδρέου, που όταν ήταν νεότερος τον λέγαμε «Γιωργάκη». Εδώ που τα λέμε, δεν ξέρω καν αν ο μαθητής της ιστορίας μας λέγεται Γιώργος -ας πούμε ότι πήγα με τις πιθανότητες, μια και είναι το συχνότερο αντρικό όνομα.

Ποια ιστορία, θα ρωτήσετε. Είναι μια ιστορία που προκάλεσε τρικυμία στο φλιτζάνι του ελληνικού Τουίτερ στο τέλος της περασμένης εβδομάδας, μια ιστορία για την άσκηση ενός μαθητή, τις διορθώσεις που έκανε η δασκάλα του και την οργισμένη αντίδραση της μητέρας του. Τώρα που ο τουιτερικός σαματάς καταλάγιασε (κάθε θάμα τρεις ημέρες, γαρ) ταιριάζει να σχολιάσουμε κι εμείς, είτε το θέμα καθαυτό είτε τη γενίκευσή του.

Λοιπόν, τις προάλλες μια χρήστρια του Τουίτερ δημοσίευσε μια φωτογραφία από μαθητικό τετράδιο, προφανώς του γιου της, με το εξής δικό της σχόλιο:

Δασκάλα κομπλεξικιά. Και πολύ καλά της απάντησα πιστεύω για να μη πάω από κει και της εξηγήσω το ονειρο.Σίγουρα δεν είναι κανονικο παντως να γραφεις τοσες μαλακιες σε ένα παιδάκι που έφαγε μια ώρα να ψάχνει στο λεξικό για να απαντήσει.

Δεν βλέπουμε ποια είναι η εκφώνηση της άσκησης, αλλά κάτι έχει να κάνει με ορισμούς λέξεων. Ο μαθητής, της Β’ Δημοτικού, έχει γράψει τις απαντήσεις.

Η δασκάλα έχει κάνει κάποιες δευτερεύουσες διορθώσεις, σε σημεία στίξης και σε έναν τόνο, ενώ στην τελευταία απάντηση του μαθητή, που ήταν:

μικρός: κάτι είναι μικρό, το μέγεθός του είναι κάτω από το κανονικό.

Η δασκάλα σημείωσε: μικρός σε μέγεθος, λίγος σε ποσότητα, νέος σε ηλικία και «το κανονικό» είναι σχετικό.

Η μητέρα αντιπαρατήρησε:

Αυτά έγραφε στο λεξικό. 

Ο ….. έκανε αρκετή προσπάθεια για να γράψει όλα αυτά. Δεν συμφωνώ να μαυρίζετε το τετράδιό του με τόσα λόγια.

Η μητέρα αναφέρεται «στο λεξικό», από το οποίο πήρε ο μαθητής τους ορισμούς που παρέθεσε στο τετράδιο. Δεν εννοεί κάποιο από τα «σύγχρονα μεγάλα λεξικά» μας, που μου αρέσει να λέω, αλλά ένα σχολικό βιβλίο, το Εικονογραφημένο Λεξικό Α’, Β’, Γ’ Δημοτικού, που εδώ και αρκετά χρόνια μοιράζεται στους μαθητές του Δημοτικού.

Το λεξικό αυτό μπορείτε να το δείτε εδώ. Ο μαθητής της ιστορίας μας, ο Γιωργάκης που τον είπα, αντέγραψε τους ορισμούς από το λεξικό. Πιθανότατα, στην εκφώνηση της άσκησης να οριζόταν ακριβώς αυτό, ότι οι μαθητές έπρεπε να αντιγράψουν τους ορισμούς από το συγκεκριμένο λεξικό ή ότι έπρεπε να ανατρέξουν στο λεξικό και να απαντήσουν στη συνέχεια.

Ένα παιδί δεκατέσσερα χρονώ

Ποιο παιδί, θα ρωτήσετε, τουλάχιστον όσοι δεν θυμάστε ανάλογους τίτλους από προηγούμενες χρονιές. Παιδί δικό μου, αλλά όχι με την κυριολεκτική έννοια -παιδί πνευματικό.

Παιδί δικό μας, πιο σωστά, επειδή δεν γιορτάζω μόνος μου, γιορτάζουμε. Βλέπετε, σήμερα έχουμε γενέθλια: το ιστολόγιο κλείνει τα δεκατέσσερα χρόνια του, μια κι έκανε τα πρώτα του βήματα στις 16 Φεβρουαρίου του 2009: εννιά και δεκατέσσερα μας κάνουν είκοσι τρία. Οπότε, παρακαλώ να μου συγχωρήσετε την αυτοαναφορικότητα του σημερινού άρθρου.

Όμως θα συμφωνήσετε μαζί μου, πιστεύω, πως για ένα πλάσμα δεκατεσσάρων χρονών (ή δεκατέσσερα χρονώ, σαν τα κορίτσια του Σαββόπουλου) η μέρα των γενεθλίων του είναι κάτι το εντελώς ξεχωριστό, που αξίζει να γιορτάζεται. Βέβαια, δεν είναι ίδια όλα τα δέκατα τέταρτα γενέθλια. Το δεκατετράχρονο παιδί βασανίζεται ίσως με τις πρωτόγνωρες δοκιμασίες της εφηβείας, αλλά τα δεκατετράχρονα ιστολόγια μάλλον έχουν περάσει στην τρίτη ηλικία τους -αιωνόβια θα τα λέγαμε με ανθρώπινα μέτρα. Άλλωστε, είναι μετρημένα στα δάχτυλα τα ιστολόγια που λειτουργούν αδιάλειπτα από το 2009 (ή και παλιότερα) ως τα σήμερα· βέβαια, δύο από αυτά τα αιωνόβια ιστολόγια ανήκουν σε φίλους του ιστολογίου μας, και εννοώ τον Αθεόφοβο (το δικό του είναι αρχαιότερο, κατά τρία χρόνια θαρρώ) και τον Δύτη (νεότερο κατά ένα μήνα). Πάντως, αμφιβάλλω αν υπάρχουν πολλά ιστολόγια σαν το δικό μας, που να δημοσιεύουν καθημερινώς καινούργιο άρθρο.

Στα 14 λοιπόν χρόνια που είμαστε μαζί,  έχουν δημοσιευτεί στο ιστολόγιο συνολικά 5157 άρθρα (με το σημερινό) στις 5114 μέρες ζωής του. Στη δέκατη τέταρτη χρονιά του ιστολογίου (από τις 17.2.2022 έως σήμερα) δημοσιέψαμε ένα άρθρο κάθε μέρα ενώ μία μέρα είχαμε και δεύτερο άρθρο, χωρίς ποτέ να διακοπεί το σερί -αλλά αυτό είχε συμβεί και τις προηγούμενες 8 χρονιές, αφού το σερί της καθημερινής δημοσίευσης βαστάει αδιάλειπτο από τις 29.1.2014.

Συνολικά μέσα στη 14ετία το ιστολόγιο έχει δεχτεί κάπου 30.088.000 επισκέψεις. Κάποτε τα εκατομμύρια (των επισκέψεων, να εξηγούμαστε) τα πρόσεχα και τα επισήμαινα, αλλά μετά σταμάτησα.

Όλα αυτά τα χρόνια, υπάρχουν οι τακτικοί και οι λιγότερο τακτικοί αναγνώστες του ιστολογίου, που πολλοί από αυτούς ήταν ή έχουν γίνει φίλοι, ενώ αρκετοί έχουν γραφτεί και “συνδρομητές” (ο μετρητής μου λέει 30.653 άτομα), οπότε ειδοποιούνται με ηλεμήνυμα ή με άλλον τρόπο κάθε φορά που ανεβάζω καινούργιο άρθρο. Άλλοι πάλι ειδοποιούνται για τις δημοσιεύσεις από το Φέισμπουκ, υπάρχουν όμως και οι αναγνώστες που φτάνουν στο ιστολόγιο εντελώς τυχαία μέσω γκουγκλ, έχοντας κάνει αναζήτηση για κάποια λέξη ή φράση. Με όποιο τρόπο και να έρχεστε, η συμμετοχή σας και τα σχόλιά σας αυξάνουν κατακόρυφα την αξία των άρθρων -και σας ευχαριστώ πολύ!

Ανάπτυξα ή ανέπτυξα;

Το συζητήσαμε και στα μεζεδάκια του Σαββάτου, αλλά νομίζω πως σηκώνει να το… αναπτύξω σε άρθρο. Λοιπόν, πριν από μερικές μέρες, η υπουργός Παιδείας κτλ. κ. Κεραμέως δημοσίευσε το εξής τουίτ, το οποίο προκάλεσε πολλές συζητήσεις.

Bλέπετε υπογραμμισμένη τη λέξη «ανάπτυξα».

Πολλοί σχολιαστές, που σε γενικές γραμμές κατατάσσονταν στην εξ αριστερών αντιπολίτευση, θεώρησαν ότι είναι λάθος ο τύπος «ανάπτυξα», λάθος απαράδεκτο για υπουργό και μάλιστα αρμόδια για την Παιδεία.

Διαφώνησα και έγινε ενδιαφέρων διάλογος με κάποιους, όσο επιτρέπει τον διάλογο το όριο 280 χαρακτήρων του Τουίτερ.

Κατά τη γνώμη μου, ο τύπος «ανάπτυξα» δεν είναι λάθος, διότι η εσωτερική συλλαβική αύξηση δεν είναι υποχρεωτική, μπορεί κανείς να διαλέξει αν θα τη βάλει ή όχι ανάλογα με το ρήμα ή με το ύφος του κειμένου του.

Από την άλλη, η αλήθεια είναι ότι στα σώματα κειμένων της σημερινής γλώσσας οι αναύξητοι τύποι αποτελούν μειοψηφία -και πάλι, όμως, ανάλογα με το ρήμα.

Κι έτσι, παρακινήθηκα να γράψω το σημερινό άρθρο.

Το θέμα της εσωτερικής αύξησης ή όχι στους παρελθοντικούς χρόνους συνδέεται κατά τη γνώμη μου και με τον  σχηματισμό της προστακτικής -τη θέση μου αυτή την έχω αναπτύξει σε παλιότερο άρθρο. Σήμερα ωστόσο θα περιοριστώ στους παρελθοντικούς χρόνους και θ’ αποφύγω να αναφερθώ στην προστακτική.

Για την αύξηση στους παρελθοντικούς χρόνους γενικώς, πολλοί γλωσσολόγοι τη θεωρούν κενό μορφολογικό στοιχείο, απλώς φορέα του τόνου. Πράγματι, στα νέα ελληνικά, όταν το ρήμα είναι δισύλλαβο και ανήκει στην 1η συζυγία, παίρνει ε- μόνο όταν χρειάζεται να φέρει τον τόνο στην προπαραλήγουσα: λέμε έγραψα, αλλά γράψαμε, όχι εγράψαμε, τουλάχιστον στην κοινή νέα ελληνική. Στα αρχαία ελληνικά όμως η αύξηση ήταν υποχρεωτική σε όλα τα πρόσωπα (εγράφομεν), ήταν λοιπόν εγγενές κλιτικό στοιχείο. Εξάλλου, στα νέα ελληνικά, στα τρισύλλαβα ρήματα, όπου υπάρχει φορέας του τόνου, δεν σημειώνεται αύξηση: κέρδισα, πίστευε, πότισα, ενώ στα αρχαία σημειωνόταν. Γι’ αυτό και κάποιοι γλωσσολόγοι αρνούνται ολωσδιόλου τον όρο «αύξηση», αν και οι γραμματικές χρησιμοποιούν, όλες, αυτόν τον όρο.

(Βέβαια, σε πολλές γλωσσικές ποικιλίες της ελληνικής υπάρχει προθηματικό ε- ή τέλος πάντων αύξηση και εκεί που δεν δικαιολογείται στην κοινή, πχ επαίζαμε, επότιζα).

Εσωτερική αύξηση εμφανίζεται σε σύνθετα ρήματα με αρχαίες προθέσεις: διαφέρω – διέφερα / μεταφέρω – μετέφερα. Και πάλι, η αύξηση εμφανίζεται μόνο στα πρόσωπα όπου υπάρχει στο απλό ρήμα: διέφερα, αλλά διαφέραμε. (Τα σύνθετα με άλλα προθήματα δεν εμφανίζουν εσωτερική αύξηση: κακόμαθε, καιρόριχνε, στραβόκοψε).

Η εσωτερική αύξηση δεν εμφανίζεται σε όλα τα σύνθετα ρήματα -ας πούμε, δεν την σχηματίζουν σχεδόν ποτέ ρήματα όπως περιμένω, διαλέγω ή τη σχηματίζουν σπάνια ρήματα όπως συναντώ, απαντώ. Στη μεγάλη πλειοψηφία όμως των ρημάτων, η εσωτερική αύξηση συνηθίζεται από τους περισσότερους ομιλητές.

Το ζήτημα είναι κατά πόσον αυτή η εσωτερική αύξηση θεωρείται υποχρεωτική. Να δούμε τι λένε οι γραμματικές.

Πιάσαμε το πεντοχίλιαρο!

Ποιο πεντοχίλιαρο όμως;

Πεντοχίλιαρο είναι το χαρτονόμισμα των πέντε χιλιάδων -αλλά δεν φτάνουν όλα τα νομίσματα σε τραπεζογραμμάτια τόσο μεγάλης ονομαστικής αξίας. Το ευρώ, ας πούμε, φτάνει μέχρι το πεντακοσάρικο, το μάρκο (όταν υπήρχε) έφτανε ίσαμε το χιλιάρικο (ο «ιδρωμένος πατέρας» που τον λέγανε οι λαζογερμανοί), το γαλλικό φράγκο, όταν υπήρχε κι αυτό, επίσης ίσαμε πεντακοσάρικο έφτανε, ενώ το δολάριο, αν δεν σφάλλω, δεν έχει πάνω από κατοστάρικο. Η δραχμή, στα τελειώματα, είχε φτάσει να τυπώσει και δεκαχίλιαρο, που είχε, θα θυμάστε, τον γιατρό Γεώργιο Παπανικολάου επάνω, αλλά το δεκαχίλιαρο δεν έζησε και πολλά χρόνια, από το 1995 που καθιερώθηκε ίσαμε το 2002 που καταργήθηκε λόγω του ευρώ, ενώ το πεντοχίλιαρο, που κυκλοφόρησε το 1984, πρόλαβε ακόμα και να ενηλικιωθεί -και βέβαια να γίνει και τραγούδι με τη Γλυκερία, που αναρωτιόταν γιατί τα πεντοχίλιαρα να μην είναι πετσετάκια:

Τα πεντοχίλιαρα εκείνα (που κινδύνεψαν να γίνουν πετσετάκια) είχαν επάνω τον Κολοκοτρώνη, και γι’ αυτό ονομάστηκαν, στην αργκό της εποχής, και «κολοκοτρώνηδες», αλλά επίσης και «πετσετάκια». Τα πετσετάκια θυμίζουν κι άλλο ένα νόμισμα, τις ισπανικές πεσέτες, αλλά παρά την ηχητική ομοιότητα οι πετσέτες του μπάνιου δεν έχουν ετυμολογική σχέση με τις ισπανικές πεσέτες, ένα ακόμα νόμισμα που καταργήθηκε με την έλευση του ευρώ. Η ισπανική πεσέτα, στο τέλος της ζωής της, είχε αξία διπλάσια από τη δραχμή μας (αν και κάποτε βρισκόταν χαμηλότερα), κι έφτανε κι αυτή μέχρι το δεκαχίλιαρο -φυσικά, το ισπανικό δεκαχίλιαρο, όπως και το πεντοχίλιαρο, έδειχναν τον Χουάν Κάρλος.

Εσείς τρώτε χταπόδια;

Εδώ και μερικές μέρες το ερώτημα αν πρέπει να τρώμε χταπόδια απασχολεί τα ελληνικά μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οπότε δεν είναι περίεργο που θα το συζητήσουμε κι εμείς -χωρίς βέβαια να παραλείψουμε τη βασική μας προσέγγιση, τη λεξιλογική, και σ’ αυτό το θέμα.

Η αρχή -ή μάλλον μία από τις αρχές- έγινε με ένα άρθρο του Θοδ. Γεωργακόπουλου στην Καθημερινή, πριν από 4-5 μέρες, με τον τίτλο «Γιατί δεν τρώω πια χταπόδια«. Εκεί, ο αρθρογράφος δηλώνει ότι σταμάτησε να τρώει χταπόδια, όταν διάβασε και έμαθε ότι είναι καταπληκτικά πλάσματα:

Είναι σαν να προέκυψαν από μιαν άλλη, ανεξάρτητη εξελικτική διαδικασία από τα υπόλοιπα πλάσματα της θάλασσας. Αν και συγγενεύουν με τα άλλα κεφαλόποδα -που είναι τα ηλίθια της οικογένειας- δεν μοιάζουν με κανένα άλλο είδος ζωής.  … Είναι απίστευτα, αλλόκοτα πλάσματα, με χαρακτηριστικά μοναδικά στη φύση. Το αίμα τους είναι μπλε, έχουν τρεις καρδιές και κάθε πλοκάμι τους έχει ξεχωριστό εγκέφαλο. Έχουν το μεγαλύτερο μυαλό από όλα τα ασπόνδυλα (και τα περισσότερα σπονδυλωτά). Το δέρμα τους έχει την ικανότητα να βλέπει. Μπορούν να αλλάξουν το ίδιο τους το RNA από μόνα τους. Και το κυριότερο από όλα: είναι πανέξυπνα. … Αν τα κλείσεις σε ένα βάζο, βρίσκουν τρόπο να ξεβιδώσουν το καπάκι από μέσα για να δραπετεύσουν. Υπάρχουν μαρτυρίες για χταπόδια που πηδάνε πάνω σε ψαράδικα και μπαίνουνε στ’ αμπάρι για να φάνε καβούρια.

Οπότε, εδώ και τρία χρόνια σταμάτησε να τρώει χταπόδια διότι δεν μπορεί να τρώει πλάσματα που σέβεται και που θαυμάζει -και, περίπου, μας προτρέπει να κάνουμε το ίδιο ή τέλος πάντων να προβληματιστούμε.

Οπως λέει ο Θ.Γ., έναυσμα για να γράψει το άρθρο του, ήταν πρόσφατη συνέντευξη του Ελληνοαμερικανού σκηνοθέτη Άλεξ Πέιν, πάλι στην Καθημερινή, στην οποία ο σκηνοθέτης είχε δηλώσει: Ομως, δεν καταλαβαίνω κάτι για τους Ελληνες. Πώς μπορούν και τρώνε τα χταπόδια; Η γεύση τους είναι φανταστική, αλλά πρόκειται για κάποια από τα πιο χαρισματικά πλάσματα της φύσης, με νοημοσύνη και χάρη. Οπότε, δεν με νοιάζει πού θα με πάτε για φαΐ, αρκεί το μενού να μην έχει χταπόδι

Όπως είπα, το άρθρο του Θ. Γεωργακόπουλου συζητήθηκε πολύ στα σόσιαλ, ίσως και επειδή το κοινοποίησαν και διασημότητες κοντινές στην κυβέρνηση, όπως ο (οΘντκ) υπουργός Άδωνης Γεωργιάδης και η υπέρκομψη Μαρέβα Γκραμπόβσκι.

Ευχαριστούμε πολύ τον Γρηγόρη Λέων

Δεν παρακολουθώ γενικά τηλεόραση, και ειδικότερα δεν έχω παρακολουθήσει καθόλου τη θλιβερή υπόθεση του θανάτου των τριών κοριτσιών στην Πάτρα. Ξέρω βέβαια μέσες-άκρες τι έχει συμβεί, αλλά δεν έχω παρακολουθήσει κανένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ, καμιά συζήτηση για την υπόθεση -πιο σωστά, έχω αποφύγει να παρακολουθήσω.

Ξέρω ωστόσο ότι κάποιον ρόλο διαδραματίζει, είτε στην υπόθεση είτε στη συζήτηση για την υπόθεση, ο ιατροδικαστής με το ασυνήθιστο όνομα Γρηγόρης Λέων -πιο σωστά το επώνυμο είναι ασυνήθιστο. (Από τη γνωστή εφαρμογή που κάνει αναζήτηση στους συνδρομητές τηλεφώνου, βρίσκω πως έχει ιδιαίτερα μεγάλη συχνότητα στη Στενή της Εύβοιας).

Το επώνυμο «Λέων» είναι ασυνήθιστο μορφολογικά -είναι λίγα αυτά τα αρχαιόκλιτα, θα τα λέγαμε, επώνυμα, που δεν έχουν κατάληξη σε -ος/-ας/-ης/-ες ή σε -ου/ογλου αλλά σε -ων ή σε -εύς.

Λοιπόν, σε μια εκπομπή σε μεγάλο τηλεοπτικό κανάλι, γνωστός δημοσιογράφος είπε τη φράση του τίτλου:

— Ευχαριστούμε πολύ τον Γρηγόρη Λέων!

αφού είχε προσκεκλημένο τον ιατροδικαστή στην εκπομπή του.

Στο Τουίτερ, κάποιος επέκρινε τον δημοσιογράφο για τα κακά ελληνικά του, αλλά άλλοι τού απάντησαν ότι ο ίδιος ο ιατροδικαστής υποστηρίζει ότι το επώνυμό του είναι άκλιτο και έχει ζητήσει να μην κλίνεται. Bλέπετε άλλωστε και άρθρο του σε εφημερίδα, με το επώνυμο άκλιτο. Καθώς τον τελευταίο καιρό γίνεται πολύς λόγος για το άτομό του, βρίσκω ότι πράγματι οι περισσότεροι δεν το κλίνουν -είτε επειδή συμμορφώνονται με την επιθυμία του είτε επειδή θεωρούν ότι δεν κλίνεται.

Ο λέων βέβαια, είτε το ζώδιο, είτε το λιοντάρι στην καθαρεύουσα, είτε το όνομα, κανονικά κλίνεται. Λέμε για τη μερίδα του λέοντος, αγοράζουμε έμπλαστρα Λέοντος, οι αστρολόγοι μας λένε για τα «πλεονεκτήματα του Λέοντα», υπάρχουν οι χρησμοί του αυτοκράτορα Λέοντος του Σοφού (αλλά και η οδός Λέοντος Σοφού στη Θεσσαλονίκη). Δεν ξέρω βέβαια αν οι σημερινοί πολίτες που έχουν το όνομα (και όχι επώνυμο) «Λέων» το κλίνουν. Εδώ που τα λέμε, δεν θυμάμαι να έχω γνωρίσει κάποιον Λέοντα, όλοι όσους φωνάζαμε «Λέων» ήταν Λεωνίδες συντετμημένοι. (Οπότε: Ήρθε ο Λέων, αλλά: το αυτοκίνητο του Λεωνίδα).

Ο Γρηγόρης Λέων δεν είναι ο μοναδικός που έχει διεκδικήσει το δικαίωμα στην ακλισία. Ο καλός συγγραφέας Μάνος Κοντολέων έχει επίσης επανειλημμένα ζητήσει να μην κλίνεται. Όσο για τις γυναίκες, αυτές έχουν το αμφίβολο προνόμιο να έχουν επώνυμα στη γενική κι έτσι δεν είναι ανάγκη να δηλώνουν αν κλίνουν ή όχι το επώνυμό τους, αφού αυτό φαίνεται αμέσως μόλις συστηθούν: η δικηγόρος Κλειώ Παπαπαντολέων το αφήνει άκλιτο ενώ η συνθέτρια Λένα Πλάτωνος το κλίνει.

Στη μελέτη του για τα «οικογενειακά μας ονόματα», ο Μανώλης Τριανταφυλλίδης σημειώνει ότι τα επώνυμα λόγιας προέλευσης μένουν συνηθως ασυμμόρφωτα, π.χ. Λέων, Κοντολέων, Προυσαεύς … Λάκων (και όχι Λάκωνας), Αργυρόπαις, Ποσειδών, Φιλαδελφεύς, Χαρτοφύλαξ, και συνεχίζει:

Το αποτέλεσμα είναι ωστόσο πως όχι μόνο στη λαϊκή γλώσσα αλλά και γενικά στ’ αθηναίικα, και ιδίως της νέας γενεάς, ακούγονται συχνά ονόματα αυτού του είδους άκλιτα, διαβάζονται μάλιστα και σε αγγελτήρια, ευχαριστήρια κτλ.

Έτσι λ.χ. διαβάζομε σε εφημερίδες και αλλού: «στον λατρευτόν μας πατέρα Ελευθέριον Α. Πλάτων», «του λατρευτού ημών υιού και αδελφού Γεωργίου Λέων», «την λατρευτήν μας Ευγενίαν Πανταλέων», «τον αγαπητόν μας … Γεώργιον Χαρτοφύλαξ» …. «έλαβον παρά του κ. Π. Προυσαεύς» (σε απόδειξη) κτλ.

Αυτά γράφονται στη δεκαετία του 1950, οπότε η τωρινή ακλισιά του Λέων και του Κοντολέων δεν είναι κάτι το καινοφανές, ούτε μπορεί ν’ αποδοθεί στο… μονοτονικό, τα γκρίκλις, τον ΣΥΡΙΖΑ ή κάποιο άλλο από τα δεινά των τελευταίων ετών. Το νέο στοιχείο ίσως είναι ότι τώρα κάποιοι που έχουν τέτοια επώνυμα, Λέων, Κοντολέων ή Παπαπαντολέων, δηλώνουν ότι επιθυμούν να μένουν άκλιτα -και θα είχε ενδιαφέρον αν μας έλεγαν για ποιο λόγο ή για ποιους λόγους το κάνουν. Ίσως για τυποποίηση, σκέφτομαι.

Πόσα αρσενικά άρθρα βλέπουμε χωρίς να τα βλέπουμε;

Ο τίτλος του σημερινού μας άρθρου είναι παραλλαγή του τίτλου ενός βίντεο που κυκλοφόρησε πρόσφατα. Δείτε το -δεν διαρκεί πολύ, άλλωστε, ούτε ενάμισι λεπτό.

Παρουσιάζει μιαν έφηβη κοπέλα να βλέπει παντού αφίσες διατυπωμένες στο αρσενικό γένος (Ο νικητής, Ο ζωγράφος στον 20ό αιώνα, Ο τελευταίος πολίτης, Γίνε ο καλύτερος σεφ), δηλαδή διατυπώσεις που αποκλείουν σε ένα επίπεδο την ίδια και όλες τις γυναίκες.

Θα πείτε, όταν λέμε «ο Έλληνας πολίτης», «ο ευσυνείδητος υπάλληλος», «ο πιο καλός μαθητής της τάξης» δεν εννοούμε μόνο άντρες ή αγόρια. Μπορεί να είναι (και συχνότερα είναι) κοπέλα αυτή που έχει την καλύτερη επίδοση στα μαθήματα. Ωστόσο, όταν στα ελληνικά ακούσουμε «ο μαθητής» σχηματίζεται στο μυαλό μας η εικόνα ενός αγοριού. Όταν ακούμε «οι υπουργοί», η εικόνα μερικών κουστουμαρισμένων κυρίων.

Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, στα ελληνικά το αρσενικό γένος είναι μη σημασμένο, δηλ. όταν λέμε «ποιος είναι;» εννοούμε αδιακρίτως «ποιος ή ποια», ενώ όταν λέμε «ποια είναι» εννοούμε ειδικά γυναίκα (οπότε θα το χρησιμοποιήσουμε μόνο στο «ποια γέννησε χτες» ή «ποια άπλωσε ρούχα στην ταράτσα», που δεν είναι αντρικές ενασχολήσεις).

Θα πει κάποιος: Όταν λέμε «όσοι» εννοούμε «όσοι άνθρωποι». Δεν είναι άνθρωποι οι γυναίκες; Αυτό βέβαια αντιστρέφεται -αν πούμε «όσες» εννοώντας «όσες υπάρξεις». Αφού μάλιστα οι γυναίκες στην Ελλάδα είναι πλειοψηφία (51%) αδικούμε λιγότερες έτσι.

Ένα παιδί δεκατριώ χρονώ

Ποιο παιδί, θα ρωτήσετε, τουλάχιστον όσοι δεν θυμάστε ανάλογους τίτλους από προηγούμενες χρονιές. Παιδί δικό μου, αλλά όχι με την κυριολεκτική έννοια -παιδί πνευματικό.

Όμως δεν γιορτάζω μόνος μου, γιορτάζουμε. Βλέπετε, σήμερα έχουμε γενέθλια: το ιστολόγιο κλείνει τα δεκατρία χρόνια του, μια κι έκανε τα πρώτα του βήματα στις 16 Φεβρουαρίου του 2009: εννιά και δεκατρία μας κάνουν είκοσι δύο. Οπότε, παρακαλώ να μου συγχωρήσετε την αυτοαναφορικότητα του σημερινού άρθρου.

Όμως θα συμφωνήσετε μαζί μου, πιστεύω, πως για ένα πλάσμα δεκατριώ χρονώ η μέρα των γενεθλίων του είναι κάτι το εντελώς ξεχωριστό, που αξίζει να γιορτάζεται. Βέβαια, δεν είναι ίδια όλα τα δέκατα τρίτα γενέθλια. Το δεκατριάχρονο παιδί έχει πια μπει στην εφηβεία και περνάει πρωτόγνωρες δοκιμασίες. Από την άλλη, τα δεκατριάχρονα ιστολόγια μάλλον έχουν περάσει στην τρίτη ηλικία τους -αιωνόβια θα τα λέγαμε με ανθρώπινα μέτρα. Άλλωστε, είναι μετρημένα στα δάχτυλα τα ιστολόγια που λειτουργούν αδιάλειπτα από το 2009 (ή και παλιότερα) ως τα σήμερα· βέβαια, δύο από αυτά τα αιωνόβια ιστολόγια ανήκουν σε φίλους του ιστολογίου μας, και εννοώ τον Αθεόφοβο (το δικό του είναι αρχαιότερο, κατά τρία χρόνια θαρρώ) και τον Δύτη (νεότερο κατά ένα μήνα). Πάντως, αμφιβάλλω αν υπάρχουν πολλά ιστολόγια σαν το δικό μας, που να δημοσιεύουν καθημερινώς καινούργιο άρθρο.

Στα 13 λοιπόν χρόνια που είμαστε μαζί,  έχουν δημοσιευτεί στο ιστολόγιο συνολικά 4791 άρθρα (με το σημερινό) στις 4749 μέρες ζωής του. Στη δέκατη τρίτη χρονιά του ιστολογίου (από τις 17.2.2021 έως σήμερα, που θα μπορούσαμε να την πούμε και δεύτερη κορονοχρονιά) δημοσιέψαμε ένα άρθρο κάθε μέρα (και δυο μέρες είχαμε και δεύτερο άρθρο), χωρίς ποτέ να διακοπεί το σερί -αλλά αυτό είχε συμβεί και τις προηγούμενες έξι χρονιές, αφού το σερί της καθημερινής δημοσίευσης βαστάει αδιάλειπτο από τις 29.1.2014.

Συνολικά μέσα στη 13ετία έχετε κάνει 795.000 σχόλια, ενώ το ιστολόγιο έχει δεχτεί κάπου 27.760.000 επισκέψεις. Κάποτε τα εκατομμύρια (των επισκέψεων, να εξηγούμαστε) τα πρόσεχα και τα επισήμαινα, αλλά μετά σταμάτησα.

Όλα αυτά τα χρόνια, υπάρχουν οι τακτικοί και οι λιγότερο τακτικοί αναγνώστες του ιστολογίου, που πολλοί από αυτούς ήταν ή έχουν γίνει φίλοι, ενώ αρκετοί έχουν γραφτεί και “συνδρομητές” (ο μετρητής μου λέει 24.800 άτομα), οπότε ειδοποιούνται με ηλεμήνυμα ή με άλλον τρόπο κάθε φορά που ανεβάζω καινούργιο άρθρο. Άλλοι πάλι ειδοποιούνται για τις δημοσιεύσεις από το Φέισμπουκ, υπάρχουν όμως και οι αναγνώστες που φτάνουν στο ιστολόγιο εντελώς τυχαία μέσω γκουγκλ, έχοντας κάνει αναζήτηση για κάποια λέξη ή φράση. Με όποιο τρόπο και να έρχεστε, η συμμετοχή σας και τα σχόλιά σας αυξάνουν κατακόρυφα την αξία των άρθρων -και σας ευχαριστώ πολύ!

Αυστραλιανά μεζεδάκια

Πάνω που σκεφτόμουν τι τίτλο να βάλω στο σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, πήρα μέιλ από έναν φίλο που τακτικά με τροφοδοτεί με θέματα. Μου λέει ότι η υπόθεση της βίζας του Nόβακ Τζόκοβιτς έχει γίνει μπαλάκι ανάμεσα στις αυστραλιανές αρχές και μου αναφέρει κι ένα μεταφραστικό μαργαριταράκι από τη σχετικήν ειδησεογραφία.

Οπότε, βρήκα τον τίτλο, Αυστραλιανά τα σημερινά μας μεζεδάκια, πολύ περισσότερο που ήδη είχα στην πιατέλα ένα αυστραλιανό μεζεδάκι (όχι παϊδάκια από καγκουρό). Και φυσικά ξεκινάω με το μεζεδάκι που μας έδωσε τον τίτλο.

Σε ρεπορτάζ αναφέρονται δηλώσεις του τενίστα Άντι Μάρεϊ:

«Δεν ξέρω ποια είναι η διαδικασία που πρέπει να ακολουθηθεί, αν μπορεί να κάνει έκκληση γι’ αυτό…» λέει το Sport24 ότι είπε ο Μάρεϊ. Έκκληση σε ποιους και για ποιο πράγμα;

Όπως θα καταλάβατε, η Daily Mail έγραψε «I don’t know what route he goes down, if he can appeal that…» και μάλλον εννοεί έφεση παρά έκκληση. Μανια κι αυτοί οι Εγγλέζοι να έχουν πολλές σημασίες στην ίδια λέξη!

* Kαι συνεχίζουμε πρωθυπουργικά. Συζητήθηκε το παρακάτω τουίτ του Κ. Μητσοτάκη που γράφτηκε όταν ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε ότι βρέθηκε θετικός στον κορονοϊό.

O κ. Μητσοτάκης εύχεται βεβαίως περαστικά και συνεχίζει: Έχοντας κάνει και την αναμνηστική δόση του εμβολίου, είμαι σίγουρος ότι όλα θα πάνε καλά.

Όπως πρόσεξαν πολλοί, η φράση δεν στέκει καλά -είναι κλασικό παράδειγμα «ξεκρέμαστης» μετοχής που λένε οι Αγγλοσάξονες (dangling participle). Κανονικά, η μετοχή αναφέρεται στο πρόσωπο του ρήματος της κύριας πρότασης, οπότε αυτό που γράφει ο πρωθυπουργός, αν το εξετάσουμε έξω από πραγματολογικά στοιχεία, σημαίνει «Αφού έχω κάνει και την αναμνηστική δόση του εμβολίου είμαι σίγουρος ότι όλα θα πάνε καλά».

Φυσικά, ο ΠΘ εννοεί «Αφού ο Αλ. Τσίπρας έχει κάνει και την τρίτη δόση, είμαι σιγουρος ότι όλα θα πάνε καλά». Κανονική θα ήταν η πρόταση αν ας πούμε διατυπωνόταν: Έχοντας κάνει και την αναμνηστική δόση, μπορεί να είναι βέβαιος για ταχεία ανάρρωση.

* H οθονιά είναι απο αγώνα χάντμπολ, Ελλάδα-Κόσοβο, που μετέδωσε η ΕΡΤ3 πριν από μερικές μέρες (κερδίσαμε 26-25).

Kάτι περίεργο δεν βλέπετε στη σημαία δεξιά; Η χώρα που βλέπουμε το σχήμα της, όπως εμφανίζεται στον χάρτη, έχει εκπληκτική ομοιότητα με την Αυστραλία -μέχρι και η κουκιδίτσα της Τασμανίας αχνοφαίνεται κάτω δεξιά.

Πώς εξηγείται αυτό;

Την κανονική σημαία του Κόσοβου τη βλέπετε εδώ. Έχει πράγματι έξι αστέρια, αλλά βέβαια η χώρα στον χάρτη έχει άλλο σχήμα, το σχήμα του Κοσόβου, όχι της Αυστραλίας.

Όντας και ούσα, μια ανακεφαλαίωση

Ένα σύντομο αρθράκι σήμερα, βγαλμένο από τη ζωή κι από μια συζήτηση στο Τουίτερ.

Με το που μπήκαν στην Καμπούλ οι Ταλιμπάν, πολλοί στη χώρα μας άρχισαν να ανησυχούν όχι για την τύχη των Αφγανών, των γυναικών ιδίως, κάτω από το νέο καθεστώς, αλλά για το ότι τώρα θα υπάρξουν προσφυγικές ροές, και μάλιστα από ανθρώπους που θα πληρούν οφθαλμοφανώς τα κριτήρια για να χαρακτηριστούν πρόσφυγες.

Κάποιος από αυτούς τους σχολιαστές, αναρωτήθηκε για την Κίνα, και έγραψε: Γιατί δεν δέχεται Αφγανούς πρόσφυγες όντας η δεύτερη πλουσιότερη χώρα του πλανήτη και γείτονας του Αφγανιστάν; Τα γειτονικά μουσουλμανικά κράτη γιατί δεν δέχονται Αφγανούς πρόσφυγες;

Αν θέλετε εσείς να απαντήσετε στο ερώτημα, μπορείτε να το κάνετε στα σχόλια. Να θυμόμαστε πάντως ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Αφγανών προσφύγων βρίσκεται, ακριβώς, σε γειτονικά μουσουλμανικά κράτη: 1,4 εκατ. στο Πακιστάν και 800.000 στο Ιράν.

Εγώ θα σχολιάσω το γλωσσικό θέμα που μπήκε με το σχόλιο αυτό.

Ποιο γλωσσικό θέμα, θα ρωτήσετε. Διότι με γυμνό μάτι δεν φαίνεται να υπάρχει κανένα γλωσσικό θέμα στην παραπάνω πρόταση. Άλλα θέματα ίσως, αλλά γλωσσικό;

Μια φίλη ωστόσο διαφώνησε (και) επί γλωσσικού. Αφού η Κίνα είναι θηλυκού γενους, είπε, κακώς λέτε «όντας». Πρέπει να πείτε «ούσα»: «Η Κίνα, ούσα η δεύτερη πλουσιότερη χώρα του πλανήτη…»

Φίλη η φίλη, αλλά φιλτέρα η αλήθεια -θέλω να πω, εδώ η φίλη δεν είχε καθόλου δίκιο. Αν και μπορούμε να πούμε «Η Κίνα, ούσα πλούσια χώρα…», είναι απολύτως σωστό, και πιο ταιριαστό αν γράφουμε στην κοινή νέα ελληνική, να γράψουμε «Η Κίνα, όντας πλούσια χώρα, έχει υποχρέωση να βοηθήσει τους αναξιοπαθούντες».

Το πρόβλημα είναι ότι η φίλη μου μπερδεύει δύο πράγματα. Και επειδή δεν τα μπερδεύει μόνον η φίλη, αλλά τα μπερδεύουν πολλοί, γράφω το σημερινό άρθρο, παρόλο που το θέμα του «όντας» και της «ούσας» (ή «ούσης»;) το έχουμε θίξει έστω και επιγραμματικά σε προπέρσινο άρθρο.

Το «όντας» δεν είναι αρσενικού γένους, είναι άκλιτος τύπος για όλα τα γένη, μετοχή ενεργητικού ενεστώτα του ρήματος «είμαι», όπως και οι: παίζοντας, τρέχοντας, τρώγοντας κτλ. των ρημάτων παίζω, τρέχω, τρώω κτλ. Πρόκειται για τον τύπο που κάποιοι αποκαλούν γερούνδιο (όπως τους αντίστοιχους της αγγλικής και άλλων γλωσσών) και άλλοι αλλιώς, αλλά είναι αρκετά μπλεγμένο το κουβάρι του πώς θα ονομαστεί η άκλιτη μετοχή του ενεστώτα και δεν θέλω τώρα να το ξεμπλέξω.

Ο ανεδιάβαστος (ένα κείμενο του Γιάννη Χάρη)

Για ένα κείμενο λέω, αλλά στην πραγματικότητα είναι διπλό. Πριν από λίγες μέρες, ο φίλος Γιάννης Χάρης δημοσίευσε στο Φέισμπουκ μια συντομη εξομολόγηση με τον τίτλο «Ο ανεδιάβαστος», το οποίο παρέπεμπε σε ένα παλιότερο εκτενές άρθρο του, από το μακρινό 2007, τότε, που υπήρχαν πολλά και ζωντανά ιστολόγια, με έντονη μεταξύ τους αλληλεπίδραση (αλλά δεν υπήρχε σχεδόν Φέισμπουκ, ούτε Τουίτερ, ούτε Ίνσταγκραμ και τα άλλα των νεότερων).

Το παλιότερο εκείνο κείμενο ήταν η συμμετοχή του Χάρη σε ένα παιχνίδι των μπλογκ, όπου ο καθένας καλούσε κάποιον άλλο να εξομολογηθεί/αποκαλύψει πέντε πράγματα για τον εαυτό του. Θα το παραθέσω πιο κάτω, αλλά να πω εισαγωγικά πως ένα από τα πέντε αυτά πράγματα ήταν η εξομολόγηση του Γ. Χάρη ότι δεν διαβάζει, ότι βαριέται το διάβασμα, μια δήλωση που ακούγεται παράδοξη από κάποιον που και γράφει και ασχολείται επαγγελματικά με τη μετάφραση και με την επιμέλεια κειμένων -και βιβλίων. Γι’ αυτό και στο νεότερο, εισαγωγικό ας το πούμε, κείμενό του αυτοχαρακτηρίζεται «ανεδιάβαστος».

Όπως θα δείτε, στο τέλος του παλιότερου κειμένου του ο Γιάννης είχε πετάξει το μπαλάκι και σε μένα, καλώντας με να συνεχίσω το παιχνίδι και να εξομολογηθώ κι εγώ πέντε πράγματα για τον εαυτό μου. Δεν είχα τότε ανταποκριθεί, και για να πω την αλήθεια δεν θυμάμαι για ποιο λόγο, αλλά το πιθανότερο είναι πως άργησα να δω το σχετικό άρθρο -και άλλωστε δεν είχα ιστολόγιο τότε.

Και εδώ είναι η μεγάλη ειρωνεία, πώς τα φέρνει η ζωή δηλαδή, ότι το 2007 ειρωνευόμουν τον Χάρη για την ενασχόλησή του με τα μπλογκ (και τον σχετικό μπελά, να διαβάζει σχόλια και να απαντάει) και προτιμούσα την ηρεμία που πρόσφερε το να δημοσιεύω σε σάιτ, με πολύ μικρότερη αλληλεπίδραση και αναπληροφόρηση.

Και τώρα έχω, επί δωδεκάμισι χρόνια μάλιστα, ιστολόγιο, με χιλιάδες άρθρα και με εκατοντάδες χιλιάδες σχόλια! Πώς τα φέρνει η ζωή!

(Όσο για την πρόκληση να εξομολογηθώ κι εγώ με τη σειρά μου πέντε πράγματα, λέω να το κάνω -όχι σήμερα όμως).

Αλλά ας δώσω τον λόγο στον φίλο Γιάννη Χάρη:

Ο ΑΝΕΔΙΑΒΑΣΤΟΣ

(για φίλες και φίλους που συχνά μου κάνουν την τιμή να μου στείλουν ένα βιβλίο τους, και ντρέπομαι τι να τους πω…)

Πάνε χρόνια, απίστευτα πολλά, που δεν διαβάζω. Βιβλία που μου κινούν την περιέργεια, για τα οποία με διαβεβαιώνουν φίλοι πως είναι αριστουργήματα…, τίποτα. Μαζεύονται κάποια στοίβες, λέω τουλάχιστον να τα ξεφυλλίσω…, τίποτα.

Ε πώς, δε γίνεται, θα πείτε. Τίποτα τίποτα δηλαδή; Καλά· είναι και έργα λόγου χάρη στα οποία αναφέρεται ο Κούντερα, και πρέπει τότε να τα διατρέξω, ή αναλόγως να τα διαβάσω κανονικά, για να μη μεταφράζω λέξεις σκόρπιες στον αέρα, εννοείται. (Έτσι διάβασα, ας πούμε, και με μεγάλη απόλαυση, ενθουσιασμό μάλλον, το «Δέρμα» του Μαλαπάρτε, χωρίς ωστόσο αυτό να με παρακινήσει για ανάλογο εγχείρημα…) Και επίσης έργα φίλων της στενής παρέας (αυτών που επιστρατεύω και για δικά μου κείμενα και μεταφράσεις), σε χειρόγραφο ακόμα, όταν νομίζω ότι κάπου θα βοηθήσει η… σοφία μου. (Αλλά κι αυτά, με την ηλικία και με την προβληματική υγεία, όλο και πλημμελέστερα πια.)

Αλλιώς, τίποτα. Ποτέ κανένας δεν με πίστεψε και ούτε με πιστεύει, κι ας το ’χω εξομολογηθεί δημόσια, όταν πρωτάνοιξα το μπλογκ μου και προκλήθηκα να πάρω μέρος σ’ ένα παιχνίδι όπου εκμυστηρευόταν κανείς πέντε άγνωστα πράματα για τον εαυτό του: το παραθέτω εδώ το κείμενο αυτό, θα μάθετε έτσι κι άλλα ανήκουστα.

Το κείμενο είναι του 2007· το σχετικό με το [μη] διάβασμα είναι το σημείο 5. Βάλτε τώρα και τα 14 χρόνια που πέρασαν από τότε, με τα διάφορα –το διάβασμα έγινε περίπου γολγοθάς.

Και το κείμενο του 2007

Αυτογκόλ στο Τουίτερ

Στην αρχή είχα κρατήσει το σημερινό θέμα για τα μεζεδάκια του Σαββάτου, επειδή όμως θέλω να σχολιάσω και ένα-δυο παρεπόμενα ζητήματα πέρα από την καθαυτό γκάφα του κ. Πάσχου Μανδραβέλη αποφάσισα να αφιερώσω ειδικό άρθρο σε αυτό το, όχι και τόσο σοβαρό, παραδέχομαι, θέμα γιατί αλλιώς θα χαλούσε η ισορροπία του σαββατιάτικου άρθρου μας.

Ποια γκάφα, θα αναρωτηθείτε, και με το δίκιο σας, αν δεν συχνάζετε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ειδικά στο Τουίτερ, διότι η γκάφα αυτή, αυτογκόλ που τη χαρακτήρισα στον τίτλο, στο Τουίτερ συνέβη. Και ενώ το περιστατικό είναι διασκεδαστικό μεν αλλά σχετικά ασήμαντο, νομίζω πως δίνει αφορμή για σκέψη τουλάχιστον σε δυο κατευθύνσεις.

Λοιπόν, χτες το πρωί ο γνωστός δημοσιογράφος Πάσχος Μανδραβέλης δημοσίευσε ένα τουίτ στο οποίο παρέθετε μιαν οθονιά (screenshot που θα έλεγε ο κ. Μπαμπινιώτης) από τον ιστότοπο της Αυγής, με το σχόλιο:

Και «Κάποιον πρέπει να τον πετάξουν από το παράθυρο» της @AvgiOnline

Το σχόλιο του κ. Μανδραβέλη παραφράζει ένα άρθρο που είχε δημοσιευτεί την ίδια μέρα στην Αυγή, άρθρο του Πέτρου Κατσάκου με τίτλο «Κάποιον πρέπει να τον πετάξουν από το παράθυρο των Νέων». Στο άρθρο αυτό ο κ. Κατσάκος επικρίνει το απαράδεκτο προχτεσινό άρθρο των Νέων στο οποίο είχε γραφτεί για τη γυναικοκτονία της Φολεγάνδρου ότι πολλοί άνδρες έχουν σκεφτεί να πετάξουν, ύστερα από καβγά, τη σύντροφό τους από τα βράχια.

Ο κ. Μανδραβέλης ταυτόχρονα κύκλωσε μια διαφήμιση που υπήρχε στον ιστότοπο της Αυγής, διαφήμιση ενός ηλεκτρονικού καταστήματος που πουλάει σημαίες, ανάμεσα στις οποίες διαφημίζεται και η σημαία της 21ης Απριλίου (!). Θέλησε δηλαδή να καυτηριάσει την ασυνέπεια της αριστερής εφημερίδας, που βάζει διαφημίσεις που απευθύνονται σε νοσταλγούς της χούντας. Όχι μόνο τα Νέα έκαναν απαράδεκτο λάθος, αλλά και κάποιος από τον ιστότοπο της Αυγής, λέει με το σχόλιό του.

Τέτοιες ατάκες ανάμεσα σε δημοσιογράφους ή σε όχι επώνυμους χρήστες είναι καθημερινό φαινόμενο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ειδικά στο Τουίτερ, το οποίο, επειδή ακριβώς έχει περιορισμό έκτασης των σχολίων (280 χαρακτήρες) δεν προσφέρεται για σχοινοτενείς αναλύσεις αλλά για έξυπνες (ή όχι) ατάκες, λογοπαίγνια και πειράγματα, που συχνά σχολιάζουν κάποια φωτογραφία ή κάποιο λινκ.

Οτιδήποτε έχετε πει στο παρελθόν μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον σας

Στις αστυνομικές ταινίες που βλέπουμε, τις αγγλοσαξονικές, τη στιγμή που συλλαμβάνεται κάποιος, ο αστυνομικός συχνά απαγγέλλει ένα στερεότυπο κείμενο, όπως: You have the right to remain silent. You do not have to make any statement. Anything you say will be recorded and may be given in evidence in court.

Mπορείτε να σιωπήσετε, αλλά οτιδήποτε πείτε από εδώ και μπρος θα καταγραφεί και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο δικαστήριο. Συχνά, το βλέπουμε διατυπωμένο: Οτιδήποτε πείτε, μπορεί να χρησιμοποιηθεί εναντίον σας.

Τώρα με το Διαδίκτυο και με το Γκουγκλ, το μοτίβο έχει αλλάξει: οτιδήποτε έχετε πει στο παρελθόν ή μάλλον οτιδήποτε έχετε διατυπώσει γραπτώς σε κάποια γωνία του κυβερνοχώρου, μπορεί να ανασυρθεί τρία, πέντε ή είκοσι χρόνια μετά, να παρουσιαστεί ξεκομμένο από τα συμφραζόμενά του και να χρησιμοποιηθεί εναντίον σας.

Πολύ χαρακτηριστικό ήταν ένα περιστατικό που συνέβη την περασμένη βδομάδα. Το συζητήσαμε ήδη στα σχόλια του σαββατιάτικου άρθρου μας, αλλά θεώρησα ότι αξίζει να το συζητήσουμε σε ειδικό άρθρο.

Η Θράκα είναι εκδοτικός οίκος που εδρεύει στη Λάρισα, είναι όμως κάτι πολύ περισσότερο: είναι ένα πλούσιο διαδικτυακό περιοδικό, καθώς και ένας δραστήριος πολιτιστικός σύλλογος, με τη μορφή αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας, με πολλά πρωτότυπα προγράμματα για την προώθηση της ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό και ιδίως στα Βαλκάνια. Για παράδειγμα, στο πρόγραμμα «Καταφύγιο του Οδυσσέα» χρηματοδοτείται η διαμονή λογοτεχνών ή μεταφραστών στο εξωτερικό. Επίσης, διοργανώνουν πανθεσσαλικό φεστιβάλ ποίησης ενώ επίσης έχουν θεσπίσει το Βραβείο Θράκα, που απονέμεται σε ποιητές που δεν έχουν εκδώσει βιβλίο -μια ιδέα αν μη τι άλλο πρωτότυπη.

Στην ιστοσελίδα της Θράκας μπορείτε να πάρετε μιαν ιδέα για τις πολυσχιδείς δραστηριότητές της. Όπως βλέπετε, πολλές από τις μόνιμες στήλες του ηλεπεριοδικού έχουν παιγνιώδεις τίτλους σχετικούς με τα κάρβουνα και τη φωτιά: Πυροβασίες, Σήματα καπνού, Σε αναμμένα κάρβουνα, Καρβουνόσκονη, Προσάναμμα, Στήλες άνθρακα κτλ.

Εγώ τη Θράκα την ήξερα, αλλά οι περισσότεροι στην Αθήνα την αγνοούν -εκτός βέβαια από όσους ασχολούνται ενεργά με τα λογοτεχνικά μας πράγματα.

Ωστόσο, πριν από μερικές μέρες η Θράκα είχε την τύχη ή την ατυχία να συζητηθεί ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και σε δυο μεγάλες εφημερίδες.

Όλα ξεκίνησαν όταν το λογοτεχνικό περιοδικό Athens Review of Books δημοσίευσε, στη σελίδα του στο Φέισμπουκ και στον ιστότοπό του, ένα λιβελογράφημα εναντίον του υφυπουργού Πολιτισμού Νικόλα Γιατρομανωλάκη με τον τίτλο Ο προπετής Γιατρομανωλάκης και η επαιτειακή λίστα του. Το «επαιτειακός» είναι φυσικά λογοπαίγνιο και το βρίσκω έξυπνο, αλλωστε το έχω χρησιμοποιήσει κι εγώ σε κάποιο παμπάλαιο άρθρο του ιστολογίου. Το υπόλοιπο του λιβέλου κατά τη γνώμη μου στάζει εμπάθεια -γι’ αυτό άλλωστε το χαρακτηρίζω «λίβελο» το κείμενο, χωρίς κατ΄ανάγκη να περιέχει συκοφαντίες. Δείγμα γραφής:

Ανάμεσα στα asset του Σταύρου [Θεοδωράκη] ήταν και ο καμαρωτός διάνος ονόματι Νικόλας Γιατρομανωλάκης. Απ’ όπου κι αν περιέφερε την περσόνα του στον δημόσιο βίο δεν έμεινε τίποτε, αλλά ο εν λόγω επηρμένος αεροκόπος, θορυβώντας, περιαυτολογώντας και πουλώντας τον μπαγιάτικο για φρέσκο αέρα φαίνεται πως πέρασε υπέροχα. Μέχρι που δόθηκε η ευκαιρία στο εν λόγω κελεπούρι να παριστάνει και τον υφυπουργό «Σύγχρονου Πολιτισμού» (sic). Πρόκειται για μια φούσκα που όσο πιο γρήγορα σκάσει τόσο το καλύτερο για τον σύγχρονο πολιτισμό. Διότι έχουμε να κάνουμε με έναν αδιανόητα αναιδέστατο καιροσκόπο, που περιφρονεί τους κοινά αποδεκτούς δημοκρατικούς κανόνες. Όσο πιο γρήγορα τον απομακρύνει ο Πρωθυπουργός από την δημοκρατική Κυβέρνησή του τόσο το καλύτερο.

Δεν ξέρω για ποιο λόγο ο Μανώλης Βασιλάκης, ο εκδότης της ARB, στάζει τόση εμπάθεια κατά του κ. Γιατρομανωλάκη και δεν με ενδιαφέρει και πολύ. Υποτίθεται ότι η επίθεση εναντίον του έγινε διότι η ARB διαφωνεί με τις επιχορηγήσεις  που ο υφυπουργός μοίρασε σε μια σειρά από σωματεία και συλλόγους στον τομέα του βιβλίου -αλλά τέτοιοι χαρακτηρισμοί δύσκολα εξηγούνται από τη λίστα επιχορηγήσεων και μόνο:

Ποιος όμως είναι ο λόγος που η Athens Review of Books ασχολείται με την παρασιτική πολιτική παρουσία της εν λόγω ασημαντότητας; Εξηγούμαστε: Μελετήσαμε την πρόσφατα δημοσιευμένη, σοβιετικού τύπου, επαιτειακή λίστα του ΥΠΠΟ με την οποία κοινολογείται η διασπάθιση 1,5 εκατομμυρίου ευρώ για ποικίλες «δράσεις» υπέρ του «Σύγχρονου Πολιτισμού», τον οποίο …υφυπουργεύει ο Γιατρομανωλάκης.

Το κακό είναι ότι, για να χτυπήσει τον υφυπουργό και τις επιχορηγήσεις του, η ARB θέλησε να αποδείξει χαριστικές τις επιχορηγήσεις οπότε επιτέθηκε στους αποδέκτες:

Από το ποσό αυτό μισό περίπου εκατομμύριο είναι δήθεν υπέρ των… «Γραμμάτων και του Βιβλίου» και διατέθηκε σε «φορείς» επιτήδειων τυχάρπαστων ή/και ανύπαρκτων. Ένα παράδειγμα επιβραβευθέντων με δικά τους λόγια: «Ονομάσαμε το περιοδικό “Θράκα”, γιατί πάνω στα κάρβουνα ψήνονται οι μεζέδες. Στα τσίπουρα αυτά η μεταξύ μας τριβή απέδωσε πολύ καλές ιδέες». Η αναξιοπρέπεια του «Σύγχρονου Πολιτισμού» του ΥΠΠΟ πλήρωσε για… μεζέδες και τσίπουρα 7.000 ευρώ, καυτά, κυριολεκτικά στη θράκα τής καθ’ ημάς Proletkult. Αν είναι σωστές οι πληροφορίες μας, χρηματοδοτήθηκαν ακόμη και… «διανοούμενοι» που ζητούσαν «λευτεριά στον Κουφοντίνα» (…).

Να σημειωθεί ότι αυτό που διαβάζετε είναι το διορθωμένο κείμενο -στην αρχική μορφή του γινόταν λόγος για 18.000 ευρώ, ποσό εντελώς αναληθές.

Η καρδιά μου δεν ισορρόπα

Ένα μικρό άρθρο σήμερα, για ένα ραμόνι -όπως λέμε στο ιστολόγιο τα παρακούσματα τραγουδιών, του τύπου «με βιολί σαν του Ροβιόλη, θα χορέψουν κι οι διαβόλοι», ενώ κανονικά ο στίχος του Φέρρη λέει «με βιολί σαντουροβιόλι». Κι επειδή το σαντουροβιόλι είναι λέξη που δεν την ξέρουν όλοι, κάποιοι την αναλύουν λάθος και φαντάζονται πως υπήρξε κάποιος δεξιοτέχνης βιολιστής ονόματι Ροβιόλης. Αλλά αυτά τα ξέρετε, τα έχουμε ξαναπεί πολλές φορές, ας πούμε σε αυτό το παλιότερο άρθρο.

Πριν από μερικές μέρες κυκλοφόρησε στο Τουίτερ το εξής τιτίβισμα:

Σήμερα έμαθα ότι το τραγούδι λέει «Ώπα, καρδιά μου ισορρόπα» κι όχι ώπα η καρδιά μου η σορόπα.

ΜΗ ΜΟΥ ΜΙΛΑΤΕ ΑΦΗΣΤΕ ΜΕ ΜΟΝΗ ΜΟΥ

Παραλείπω το (γυναικείο) χρηστώνυμο, διότι δεν έχει νόημα να μεταφέρουμε συζητήσεις από άλλα μέσα -και, έτσι κι αλλιώς, η άποψη είναι διαδεδομένη. Επίσης, αλλάζω το «ώπα» σε «όπα» χωρίς να αλλάζει τίποτα.

Αν δεν είναι ειρωνικό, η κυρία που το έγραψε ομολογεί με συντριβή το λάθος μέσα στο οποίο ζούσε τόσα χρόνια, όταν νόμιζε ότι το γνωστό τραγούδι λέει «Όπα, η καρδιά μου η σορόπα» -και μόνο πρόσφατα είδε το φως της ή μάλλον άκουσε το σωστό, που είναι, όπως μας λέει, «Όπα, καρδιά μου ισορρόπα».

Για να πούμε την αλήθεια, ανάλογη «αποκάλυψη» συμβαίνει συχνά με τα ραμόνια. Κάθε φορά που δημοσιεύω άρθρο για ραμόνια, όπως το άρθρο για τον Ροβιόλη που λέγαμε (το έχω βάλει 2-3 φορές ήδη) πάντοτε βρίσκεται κάποιος που λέει «Μη μου πείτε ότι το τραγούδι λέει ‘σαντουροβιόλι’ κι όχι ‘σαν του Ροβιόλη’!» (ή: μη μου πείτε ότι λέει «στην οδό γράφει μόνος» κι όχι «στην οδό Γραφημώνος» κτλ.)

Μόνο που εδώ, έχουμε ανάποδο ραμόνι (ινομάρ). Θέλω να πω, το τραγούδι όντως λέει «η καρδιά μου η σορόπα», επομένως η φίλη τιτιβίστρια κακώς διορθώθηκε δηλ. κακώς πίστεψε ότι τόσον καιρό το άκουγε λάθος!

Βέβαια, ξαναλέω, μπορεί και να το γράφει ειρωνικά. Όμως έχω συναντήσει πολλούς στο Διαδίκτυο που πιστεύουν ότι όντως το σωστό είναι «ισορρόπα» και όχι «η σορόπα», όπως θα δούμε στη συνέχεια, οπότε το πιθανότερο (και το απλούστερο) είναι να το πάρουμε τοις μετρητοίς, ότι το εννοεί.

Αλλά να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, διότι είπα πιο πάνω «το γνωστό τραγούδι» χωρίς να αναφέρω για ποιο πρόκειται. Μπορεί να είναι πασίγνωστο, τουλάχιστον για τους παλιότερους σαν κι εμένα, αλλά ίσως κάποιοι να μην το ξέρουν -ή να μην έχουν αναγνωρίσει τους στίχους, για ποιο τραγούδι πρόκειται.

Είναι ένα αρχοντορεμπέτικο, που θα το θυμόμαστε κυρίως από την επανεκτέλεση της Βίκης Μοσχολιού, αλλά λέω να το ακούσουμε σε απόσπασμα από την εξαιρετική κωμωδία Ένα βότσαλο στη λίμνη με τον Βασίλη Λογοθετίδη (1952):

Ο τίτλος είναι «Άλα!» αλλά αρκετά συχνά αναφέρεται επίσης «Άνοιξε κι άλλη μπουκάλα». Μουσική του Μιχάλη Σουγιούλ, στίχοι των Αλέκου Σακελλάριου-Χρ. Γιαννακόπουλου.

Οι στίχοι: