Οδυσσέας Νταβονάκος, ένας ακόμα ανύπαρκτος ήρωας;

Τη βδομάδα που μας πέρασε είχαμε τα εγκαίνια του νέου γηπέδου της ΑΕΚ, που υποτίθεται ότι ονομάστηκε Αγιά-Σοφιά αλλά επισήμως φέρει τον όχι και τόσο ελληνοπρεπή τίτλο OPAP Arena (ακόμα και η σύνταξη είναι αγγλική). Δεν έτυχε να σχολιάσω το παχυλό κιτς που χαρακτήρισε την εκδήλωση, σήμερα όμως θα ασχοληθώ με το θέμα, αναδημοσιεύντας ένα άρθρο του Άκη Γαβριηλίδη, που εστιάζει σε μια μόνο πτυχή, μια πτυχή που ενδιαφέρει το ιστολόγιο. 

Το νέο γήπεδο της ΑΕΚ κοσμείται από το άγαλμα ενός δικέφαλου αετού, εύλογα βέβαια αφού αυτό είναι το έμβλημα της ομάδας. Επίσης, στον πρώτο αγώνα της, τη μπάλα την τοποθέτησε στη σέντρα ένας εκπαιδευμένος (όχι δικέφαλος όμως) αετός -κάτι που προκάλεσε διαμαρτυρίες ζωοφιλικών σωματείων. Ο αετός ονομάζεται Οδυσσέας. 

Με ανάρτησή του στο Φέισμπουκ, ο γνωστός αθλητικογράφος Στράτος Σεφτελής υποστήριξε ότι ο αετός ονομάστηκε Οδυσσέας προς τιμήν του Οδυσσέα Νταβονάκου, που ήταν λέει, οπαδός της ΑΕΚ και διατηρούσε περίπτερο στην Κωνσταντινούπολη, και δολοφονήθηκε από Τούρκους επειδή επέμενε να προβάλλει ελληνικές εφημερίδες (με πρωτοσέλιδο την ΑΕΚ) στο περίπτερό του. 

Την ιστορία του κ. Σεφτελή την αναπαρήγαγαν ανερώτητα δεκάδες ιστότοποι, ανάμεσά τους και πολλοί μεγάλης επισκεψιμότητας (παράδειγμα εδώ ή εδώ). 

Ο Άκης Γαβριηλίδης, συνάδελφος μεταφραστής και συγγραφέας, ζήτησε από τον Στράτο Σεφτελή, στη σελίδα του στο Φέισμπουκ, κάποια τεκμηρίωση για την ύπαρξη του Οδυσσέα Νταβονάκου, δεν πήρε απάντηση εκτός από υπεκφυγές (ότι ο δημοσιογράφος δεν αποκαλύπτει τις πηγές του) και βρισιές, και έγραψε το άρθρο που θα αναδημοσιεύσω πιο κάτω. 

Πράγματι, το όνομα «Νταβονάκος» δεν εμφανίζεται ούτε σε αναζήτηση στο γκουγκλ ούτε αν ψάξουμε στις εφημερίδες που υπάρχουν στην Εθνική Βιβλιοθήκη και που βεβαίως καλύπτουν το έτος 1962 (να σημειωθεί όμως ότι το ψαχτήρι της ΕΒΕ είναι ελαττωματικό). 

Κατά συνέπεια, είναι πολύ πιθανό ο «αδικοχαμένος» Οδυσσέας Νταβονάκος να ανήκει στη χορεία των ανύπαρκτων ηρώων, αντάμα με τον εύζωνο Κωνσταντίνο Κουκίδη που δήθεν έπεσε από την Ακρόπολη τυλιγμένος την ελληνική σημαία τη μέρα που μπήκαν οι Γερμανοί στην Αθήνα το 1941 καθώς και με τον Ισίδωρο Πόσδαγλη που είχε εκδώσει βιβλίο στη δεκαετία του 1950, στο οποίο πρόβλεπε με ακρίβεια όλα όσα θα συνεβαιναν από το 2010 και μετά. Επειδή όμως είναι ένας εθνωφελής ανύπαρκτος, δεν αποκλείω από αύριο να βρεθούν κάποιοι που θα θυμηθουν τον Νταβονάκο, όπως βρέθηκαν και για τον Κουκίδη, για τον οποίο άλλωστε έχει γυριστεί και… ντοκιμαντέρ ενώ έχει εντοιχιστεί και αναμνηστική πλάκα στο σημείο όπου (δεν) βρήκε τον θάνατο, με συμμετοχή μάλιστα στην τελετή και του Μανόλη Γλέζου (που θεωρούσε χρήσιμους τους εμψυχωτικούς μύθους). 

Αναδημοσιεύω στη συνέχεια το άρθρο του Άκη Γαβριηλίδη (εδώ η αρχική δημοσίευση) χωρις απαραίτητα να υιοθετώ τους χαρακτηρισμούς ή τις θέσεις του για διάφορα πρόσωπα και πράγματα. Σημειώνω ότι ο Γ. δεν έχει δίκιο σε ένα σημείο, εκεί που λέει ότι δεν κυκλοφορούσαν καθημερινές αθλητικές εφημεριδες το 1962 -υπήρχε τουλάχιστον η Αθλητική Ηχώ (η οποία, πριν από χρόνια, ήταν διαθέσιμη ολόκληρη στο διαδίκτυο, δωρεάν, αλλά μάλλον κανείς δεν σκέφτηκε να κατεβάσει το πολύτιμο αυτό υλικό). Ωστόσο, έχει δίκιο να αναζητά τεκμηρίωση για την ύπαρξη του Οδ. Νταβονάκου. Και γενικά, αυτή είναι η αξία των τοποθετήσεων του Άκη Γαβριηλίδη, ότι μας κάνει να σκεφτόμαστε και να ξανασκεφτόμαστε πράγματα που θεωρούμε δεδομένα. 

 

Ο αετός της ΑΕΚ και οι μπούφοι της δημοσιογραφίας

Σήμερα, ο αυτοαποκαλούμενος δημοσιογράφος Στράτος Σεφτελής φαίνεται ότι ξύπνησε με μια λογοτεχνίζουσα και δημιουργική διάθεση στο μυαλό του. Τι έκανε λοιπόν; Κάθισε στο πληκτρολόγιό του και ανάρτησε –στο λογαριασμό του στο φέισμπουκ, βεβαίως, όχι σε κάποια εφημερίδα ή ειδησεογραφικό σάιτ- μία απίθανη ιστορία για την προέλευση του ονόματος του αετού που πέταξε στο νέο γήπεδο της ΑΕΚ.

Το όνομα αυτό, για όποιον δεν το γνωρίζει, είναι «Οδυσσέας».

Η ερμηνεία λοιπόν του «δημοσιογράφου» είναι η εξής:

Advertisement

Καπιτωλιανά μεζεδάκια

Τα δευτερα μεζεδάκια της χρονιάς (και της δεκαετίας, για ορισμένους) τα ονομάζω έτσι σε ανάμνηση των πρωτοφανών σκηνών που διαδραματίστηκαν προχτές στην Ουάσινγκτον όταν λεφούσια τραμπικών διαδηλωτών μπούκαραν στο Καπιτώλιο για να διακόψουν την ψηφοφορία επικύρωσης των εκλεκτορικών ψήφων, εκμεταλλευόμενοι την ολιγωρία, ή μάλλον τη φιλική στάση, των αστυνομικών που φρουρούσαν τον χώρο.

Ειδαμε απίστευτες εικόνες, πρωτοφανείς, με «σαμάνους» των τραμπικών ντυμένους προβιές να στρογγυλοκάθονται στα έδρανα (οι βουλευτές και γερουσιαστές είχαν φυσικά φυγαδευτεί). «Πληρώνουμε 750 δισεκατομμύρια το χρόνο, έγραψε κάποιος, για την άμυνά μας και η καρδιά της κυβέρνησης κυριεύτηκε από ένα τσούρμο καραγκιόζηδες ντυμένους Μπλεκ», ενώ ο μαύρος ποιητής Noah Caine ανέβασε στο Τουίτερ μια φωτογραφία ενός εισβολέα στρογγυλοκαθισμένου πάνω στην προεδρική έδρα, συνοδεύοντας με το σχόλιο: Το ότι έφτασε κάποιος εκεί χωρίς να τον σκοτώσουν είναι η πεμπτουσία του προνομίου των λευκών», διότι βέβαια εύκολα φανταζόμαστε ότι αν είχε επιχειρηθεί είσοδος στο Καπιτώλιο από διαδηλωτές του BLM οι απώλειες θα μετριούνταν  με τις δεκάδες.

Βέβαια, κάποιοι προσπάθησαν να παραλληλίσουν το μπουκάρισμα στο Καπιτώλιο με τις συγκεντρώσεις των αγανακτισμένων, ενώ κατά τη γνώμη μου, αν θέλουμε αναλογίες στα καθ’ ημάς, μπορούμε να αναφέρουμε την προσπάθεια εισόδου στη Βουλή τον Ιανουάριο του 2019 (τότε που ήταν πρωτεργάτης ο Ανθρακέας) ή την είσοδο δεξιών τραμπούκων στη Βουλή με επικεφαλής τον Ρένο Αποστολίδη το 1964.

Αλλά να μην παρασυρθώ σε πολιτικό σχολιασμό, σήμερα είναι Σάββατο και σχολιάζουμε ευτράπελα. Φ

* Στο σουπεράκι της ΕΡΤ γράφτηκε για «προσπάθεια να καταληθεί η αμερικανική δημοκρατία».

Λέτε να παρετυμολογήθηκε το «καταλυθεί» από «κάτ’ αλήτες» που προσπάθησαν να παρακωλύσουν τη διαδικασία;

* Συνεχίζουμε αμερικάνικα, με μια είδηση του ΑΠΕ. Έχει ενδιαφέρον ο χειρισμός του πρωτότυπου υλικού από τον skai.gr.

Λοιπόν, το ΑΠΕ ανακοινώνει την εκλογή της Νάνσι Πελόσι ως προέδρου της Βουλής των Αντιπροσώπων στις ΗΠΑ και μεταξύ άλλων γράφει:

Στα 80 της χρόνια, η ικανή τακτικίστρια, η βασική αντίπαλος του Ντόναλντ Τραμπ κατά τη διάρκεια του δεύτερου μισού της θητείας του, επανεξελέγη πρόεδρος του σώματος για δύο χρόνια, παρά τις επιφυλάξεις αρκετών στην αριστερή πτέρυγα του κόμματός της.

Η βουλεύτρια της Καλιφόρνιας, η πρώτη γυναίκα που κατέλαβε τον θώκο, εξασφάλισε 216 ψήφους, έναντι 209 του Ρεπουμπλικάνου αντιπάλου της, του Κέβιν Μακάρθι. Όλοι οι παρόντες Ρεπουμπλικάνοι βουλευτές ψήφισαν τον τελευταία· αντίθετα, πέντε μέλη της κοινοβουλευτικής ομάδας των Δημοκρατικών δεν έδωσαν την ψήφο τους στην κυρία Πελόσι.

Ο Σκάι, έχοντας ρητά ως πηγή το ΑΠΕ, αναφέρει:

Μεζεδάκια της φυλακής

Παίρνοντας τη σκυτάλη από το χτεσινό μας άρθρο, ο τίτλος του σημερινού σαββατιατικου πολυσυλλεκτικού μας άρθρου εκφράζει την ευφορία του ιστολογίου για τη φυλάκιση των χρυσαβγιτών αρχηγών. Όλων; Όχι όλων. Λείπει καταρχάς ο ευρωβουλευτής λαγός. Αλλά και ο γενναίος Χρήστος Παππάς είδε έγκαιρα προς τα πού πάνε τα πράγματα και έγινε κι αυτός λαγός, μάλιστα όπως λέγεται έχουν χαθεί τα ίχνη του από την 1η Οκτωβρίου, αφού η διακριτική παρακολούθηση της ΕΛΑΣ παραήταν διακριτική -υπάρχουν πολλοί στην ΕΛΑΣ που προτιμούν να φυλακίζουν 14χρονους μαθητές και να ψηφίζουν μεσήλικες φασίστες.

Τα μεζεδάκια μας όμως δεν έχουν μεγάλη σχέση με τη φυλάκιση των ηγετών του ναζιστικού μορφώματος. Και ξεκινάμε.

Ξεκινάμε με τον κ. Χρήστο Γιανναρά, ο οποίος συνεχίζει τις ιερεμιάδες στην Καθημερινή και στην τελευταία του επιφυλλίδα επαναλαμβάνει, με παραλλαγή, έναν παλιό μύθο.

Γράφει: Θα ξαναθυμίσω, ότι για να γίνει η Γαλλία μέλος του ΝΑΤΟ, ο στρατηγός Ντε Γκωλ απαίτησε, να μετονομαστεί η «Μεγάλη Βρετανία» σε «Ηνωμένο Βασίλειο»! Και, φυσικά, το πέτυχε. Γιατί τότε η πολιτική είχε ακόμα ιερότητα και το ΝΑΤΟ ήταν μια συμμαχία υπεράσπισης της ανθρωπιάς των ανθρώπων.

Πρόκειται για παραλλαγή του «μεγαλοβρετανικού ψέματος», που το έχουν διαδώσει κατά καιρούς ο Αντώνης Σαμαράς και ο Γ. Καρατζαφέρης, και που λέει ότι, τάχα, ο ντε Γκωλ, ως πρόεδρος της Γαλλίας, απαίτησε από τη Μεγάλη Βρετανία να μετονομαστεί σε Ηνωμένο Βασίλειο προκειμένου να άρει το βέτο του στην ένταξή της στην τότε ΕΟΚ, επειδή δεν ήθελε να έχει παρεμφερές όνομα με τη γαλλική περιφέρεια της Βρετάνης.

Όπως έχουμε αναλυτικά και επανειλημμένα γράψει, πρόκειται για χονδροειδές εφεύρημα, αφού η χώρα ονομάζεται Ηνωμένο Βασίλειο της Μεγάλης Βρετανίας και Ιρλανδίας από το 1800 -και «της Βόρειας Ιρλανδίας» από το 1927. Τώρα ο κ. Γιανναράς, μαλλον σκόπιμα, παραλλάσσει τον μύθο για να τον ταιριάξει στο ΝΑΤΟ, αφού αυτό ταιριάζει στο θέμα της επιφυλλίδας του -αλλά δεν είναι μικρότερη αγυρτεία αυτή η παραλλαγή.

Θέλει να μας βάλει τσιπ ο Μπιλ Γκέιτς; -ή, όταν ο Ευ.Βενιζέλος παραλίγο να συναντήσει τη Ραχήλ Μακρή

Μέσα στην πανδημία, ανάμεσα στα άλλα κακά που μας έχουν βρει, έχει φουντώσει και η διάδοση των κάθε λογής μύθων. Αυτό είναι σε κάποιο βαθμό λογικό, αφού βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτοφανή κατάσταση όπου η επιστήμη βάδιζε, και σε κάποιο βαθμό βαδίζει, σε νερά αχαρτογράφητα, όπου οι επιστήμονες είναι αναγκασμένοι να εισηγηθούν στους πολιτικούς προτάσεις με βάση ελάχιστα δεδομένα, όπου με βάση τις εισηγήσεις αυτές παίρνονται αποφάσεις περιστολής των ελευθεριών, που ταυτόχρονα δοκιμάζουν την οικονομία, όπου οι ειδικοί εμφανίζονται κάποτε να πέφτουν σε παλινωδίες ή διαφωνούν μεταξύ τους.

Πρωτόγνωρη κατάσταση, λίγα δεδομένα, σπασμωδικές αντιδράσεις, μια αόρατη απειλή. Το έδαφος είναι γόνιμο για να ευδοκιμήσουν διάφοροι μύθοι και ακούμε πολλούς τέτοιους τελευταία, καθώς το Διαδικτυο φέρνει στο σαλόνι μας όχι μόνο το απόσταγμα της γνώσης των καλύτερων πανεπιστημίων αλλά και τα συνωμοσιολογικά παραληρήματα των όπου γης ψεκασμένων. Δύσκολη κατάσταση, πολύ περισσότερο που θα ήταν επίσης λάθος να θεωρήσουμε συνωμοσιολόγους όσους εκφράζουν επιφυλάξεις ή ασκούν κριτική.

Πολλοί από τους μύθους που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο έχουν στόχο τον Μπιλ Γκέιτς, τον πάμπλουτο πρώην συνιδρυτή της Μάικροσοφτ, που τώρα που βρίσκεται στη δεύτερη νεότητά του παρεμβαίνει στη δημόσια ζωή ως πρόεδρος του φιλανθρωπικού ιδρύματος που έχει ιδρύσει μαζί με τη γυναίκα του.

Για παράδειγμα, η Ραχήλ Μακρή, πρώην βουλεύτρια των ΑΝΕΛ και του ΣΥΡΙΖΑ (εμείς οι Συριζαίοι να μην το ξεχνάμε αυτό και να σκύβουμε το κεφάλι με ντροπή), που εδώ και καιρό έχει αποτινάξει τα δεσμά της λογικής σκέψης, έγραψε πριν από κάμποσες μέρες το μήνυμα που βλέπετε αριστερά.

..

Εδώ μπλέκουν πολλοί μύθοι και πολλοί φόβοι: η αντίθεση στην τεχνολογία 5G (κι εγώ έχω επιφυλάξεις και πιστεύω ότι πρέπει να έχουμε), η εναντίωση σε κωδικούς αριθμούς, η αντίθεση στα εμβόλια, η υποτιθέμενη πρόταση για εμφύτευση τσιπ σε ολους τους πολίτες, που υποτίθεται ότι προέρχεται από τον Μπιλ Γκέιτς, και σαν κερασάκι στην τούρτα η ανορθογραφία στη συνΩμοσία -καλά, αυτό το έκανε λάθος και ο Μπαμπινιώτης.

Θα μπορούσε το Στόουνχετζ να το έχουν κατασκευάσει αρχαίοι Έλληνες;

Κατά τη γνώμη μου, η απάντηση στο ερώτημα του τίτλου είναι: Όχι.

Αν θέλετε εκτενέστερη απάντηση, είναι: Ασφαλώς όχι.

Γιατί τότε γράφω το σημερινό άρθρο;

Διότι με αυτόν τον τίτλο δημοσιεύτηκε πριν από 2-3 μέρες σε πάρα πολλά διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης (παράδειγμα εδώ) ένα εκτενές άρθρο, στο οποίο προβάλλεται η θεωρία του «ερευνητή» κ. Μηνά Τσικριτσή, ο οποίος καταλήγει σε αυτό το συμπέρασμα.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε σε τόσο πολλά μέσα επειδή προέρχεται από το κρατικό πρακτορείο, το ΑΠΕ/ΜΠΕ. Η συντομευμένη (αλλά ωστόσο αρκετά εκτενής) μορφή του άρθρου του ΑΠΕ, του δημοσιογράφου Α. Μέτσιου, είναι αυτή που αναδημοσιεύτηκε στους περισσότερους ιστότοπους. Δεν έχω πρόσβαση στη συνδρομητική σελίδα του ΑΠΕ ώστε να δω τι επιπλέον προσθέτει το πλήρες άρθρο του κ. Μέτσιου.

Πώς έφτασε ο «ερευνητής» κ. Τσικριτσής σε αυτό το εντυπωσιακό συμπέρασμα; Όπως λέει, «αφαιρετικά συγκρίνοντας το αποτύπωμα του μηχανισμού του Παλαικάστρου με μία κάτοψη του Στόουνχετζ» διαπιστώνονται μεγάλες ομοιότητες. [O μηχανισμός του Παλαίκαστρου είναι μια λίθινη μήτρα που βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο του Ηρακλείου και τον οποίο ο κ. Τσικριτσής αποκαλεί «μινωικό υπολογιστή»].

Στη συνέχεια, αφού τονίσει ότι και το όνομα Stonehenge μπορεί να έχει ελληνική ετυμολογία, ο κ. Τσικριτσής θεωρεί ότι κάποια πετρογλυφικά σύμβολα που βρέθηκαν στους λίθους του Stonehenge είναι στην πραγματικότητα συμβολα της Γραμμικής Α’ γραφής, που ο ίδιος ισχυρίζεται ότι την έχει αποκρυπτογραφήσει και ότι αποτυπώνει ελληνική γλώσσα.

Τέλος, από τους τρεις πολιτισμούς που θεωρεί ικανούς να έχτισαν το μνημείο (Σουμέριους ή Ασσύριους, Αιγύπτιους, Μινωίτες) ο κ. Τσικριτσής προκρίνει τους Μινωίτες, διότι μόνον αυτοί έχτιζαν (και) κυκλοτερή κτίσματα.

Εγώ τον κ. Τσικριτσή τον θυμάμαι από τον προηγούμενο αιώνα, τότε που είχε ισχυριστεί (στις εφημερίδες, διότι το Διαδίκτυο ήταν ουσιαστικά ανύπαρκτο στην Ελλάδα) ότι είχε αποκρυπτογραφήσει τη Γραμμική Α’. Έχει σπουδάσει μαθηματικός και έχει κάνει διδακτορικό στη θεολογία, με μαθηματική ανάλυση του κειμένου της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Αυτό σημαίνει ότι, για την γραμμική Α’ είναι ερασιτέχνης.

Ερασιτέχνης όμως ήταν και ο Μάικλ Βέντρις, ο ευφυέστατος Βρετανός στον οποίο χρωστάμε την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β’ -σε μια εποχή όπου η συναίνεση της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας απέκλειε το ενδεχόμενο να αποτυπώνει ελληνική γλώσσα η Γραμμική Β’.

Μια καραβίδα στον πορτοκαλεώνα του Προέδρου της Βουλής

Τι δουλειά έχει η καραβίδα στον πορτοκαλεώνα, θα ρωτήσετε. Αν είναι ποταμίσια, μπορεί να βρεθεί εκεί, αν τύχει και τον πορτοκαλεώνα τον διασχίζει κανένα ποταμάκι, αλλά δεν το εννοώ έτσι.

Ούτε νομίζω να έχει πορτοκαλεώνα ο Πρόεδρος της Βουλής, ο Κ. Τασούλας -θα μπορούσε, βέβαια, αφού έλκει την καταγωγή από τα Γιάννενα, δεν αποκλείεται να έχει στον κάμπο της Άρτας κανένα μπαξεδάκι. Όμως δεν έχω δει το πόθεν έσχες του και, όπως και να’ναι, δεν το εννοώ κυριολεκτικά.

Οι ταχτικοί άλλωστε σχολιαστές του ιστολογίου θα ξέρουν ότι στο ιστολόγιο «καραβίδα» ονομάζουμε μια συστάδα αλλεπάλληλων λανθασμένων πληροφοριών, που δίνονται καλοπροαίρετα (είναι δηλαδή λάθη, όχι ψέματα). Πώς και γιατί δόθηκε αυτό το όνομα, το εξηγούμε σε ένα παλιό άρθρο.

Πριν από δέκα μέρες, λοιπόν, μιλώντας σε μια εκδήλωση του Ιδρύματος της Βουλής, με θέμα «Ελληνικός κοινοβουλευτισμός: κληρονομιές και προοπτικές», ο κ. Κ Τασούλας αφηγήθηκε πώς ο ελληνικός κοινοβουλευτισμός συνετέλεσε στο να φτιαχτεί ένας διάσημος πίνακας που κοσμεί ένα γαλλικό μουσείο. Δυστυχώς, όλα σχεδόν όσα είπε είναι ανακρίβειες.

Θα παραθέσω πιο κάτω ολόκληρη την παρέμβαση του ΠτΒ, που την απομαγνητοφώνησε το επιτελείο του ιστολογίου, αλλά μπορείτε να τον ακούσετε και να τον δείτε κι εσείς:

Ας δούμε το κείμενο της παρέμβασης του κ. Τασούλα. Ακολουθούν δικά μου σχόλια (για την ακρίβεια, είναι σχόλια του επιτελείου του ιστολογίου· ελάχιστο μερίδιο επαίνου πέφτει σε μένα):

Ο Διον. Σαββόπουλος και το πρόπλασμα του μύθου για τη «δήλωση Κίσινγκερ»

Ένας από τους πιο ανθεκτικούς ελληναράδικους μύθους είναι, χωρίς αμφιβολία, ο μύθος για τη «δήλωση Κίσινγκερ». Όπως πιθανότατα θα ξέρετε, ο μύθος συνίσταται στο ότι ο Αμερικανός πολιτικός είχε πει:

Ο ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ, δηλαδή, να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί, να διακριθεί, να επικρατήσει, για να μη μας παρενοχλεί στα Βαλκάνια, να μη μας παρενοχλεί στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή, σε όλη αυτή τη νευραλγική περιοχή μεγάλης στρατηγικής σημασίας για μας, για την πολιτική των ΗΠΑ.

Τον μύθο τον έκανε γνωστό η Λιάνα Κανέλλη, σήμερα βουλεύτρια του ΚΚΕ, το 1997 (λίγα χρόνια πριν αρχίσει να συνεργάζεται με το ΚΚΕ). Η Κανέλλη εξέδιδε τότε το (εθνικιστικό και τουρκοφαγικό, λέω εγώ) περιοδικό Νέμεσις και στο τεύχος του Φεβρουαρίου 1997 δημοσίευσε την πλαστή δήλωση, φυσικά παρουσιάζοντάς την για αληθινή, που έγινε τάχα το 1994.

Κι ένα μικρό παιδί καταλαβαίνει πως για έναν διπλωμάτη καριέρας τέτοιες δηλώσεις είναι αδιανόητες. Επιπλέον, όπως αναφέρω σε παλιό άρθρο του ιστολογίου, ο ίδιος ο Κίσινγκερ διέψευσε τον ισχυρισμό ενώ όταν προκλήθηκε να τον τεκμηριώσει η κ. Κανέλλη επικαλέστηκε ένα φύλλο της Turkish Daily News το οποίο τελικά βρέθηκε αλλά δεν περιέχει τίποτα σχετικό (Είμαστε στην εποχή όπου δεν έχουν περάσει τα πάντα στο Διαδικτυο κι έτσι η κ. Κανέλλη μπορούσε να διατηρεί για καιρό το ψέμα της).

Η δήλωση Κίσινγκερ λοιπόν αποδείχτηκε πέρα από κάθε αμφιβολία πλαστή, αν και αυτό δεν εμπόδισε πολλούς να την αναπαράγουν -και να την «τεκμηριώνουν» με το «επιχείρημα»: Μήπως δεν επαληθεύτηκαν τα όσα λέει;

Μια περιπλοκή στο θέμα είναι πως, όπως αποκάλυψαν οι ερευνητές της ομάδας του Ιού, τον Ιανουάριο του 1987, ο δικηγόρος Θ. Σταυρόπουλος, σε άρθρο του στην Ελευθεροτυπία υπέρ της επαναφοράς των αρχαίων στο γυμνάσιο από το πρωτότυπο, παρέθεσε μια συντομότερη, αλλά σαφώς ιδίου κλίματος δήλωση του Κίσινγκερ, η οποία, κατ’ αυτόν, είχε ειπωθεί το 1973, αμέσως μετά τη σφαγή του Πολυτεχνείου! Συγκεκριμένα, η δήθεν δήλωση είναι: «Τους Έλληνες δεν μπορούμε να τους δαμάσουμε. Είναι μη κυβερνήσιμοι (ingouvernables). Πρέπει να τους χτυπήσουμε στις πολιτικές τους βάσεις» Henry Kissinger (Νοέμβρης 1973).

Σε δεύτερο άρθρο του ιστολογίου θέλησα να βρω τις απαρχές των ψευτοδηλώσεων Κισινγκερ και βρήκα μια ρήση του Κάστλρι, λόρδου Λοντόντερι, όπως την παραθέτει ο Αμερικανός διπλωμάτης Τσαρλς Τάκερμαν: Lord Londonderry, who wished to render Greece » as harmless as possible, and to make her people like the spiritless nations of Hindostan.»

Η ρήση αυτη έχει συμπεριληφθεί στο βιβλίο του Γεωργίου Φιλάρετου «Ξενοκρατία και βασιλεία εν Ελλάδι», που έχει διαβαστει αρκετά και που επανεκδόθηκε μετά την πτώση της δικτατορίας, και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από διάφορους δημοσιολόγους όπως ο Μάριος Πλωρίτης.

Οπότε, η υπόθεση εργασίας που κάνω είναι πως η ρήση αυτή χρησίμεψε σαν έναυσμα για να χαλκευθει, άγνωστο από ποιον και πότε ακριβώς, η δήλωση Κισινγκερ που εμφανίζεται αθορυβα και απαρατήρητη το 1987 στο άρθρο του Θ. Σταυρόπουλου και δέκα χρόνια αργότερα με τυμπανοκρουσίες από τη Λιανα Κανέλλη.

Ως εδώ έχετε διαβάσει μια απαραίτητη (και αναπόφευκτη) περίληψη των δύο προηγούμενων άρθρο μου για τον μύθο της δήλωσης Κίσινγκερ. Από εδώ και πέρα, το νέο στοιχείο.

Το νέο στοιχείο δεν ανατρέπει τα πράγματα αλλά προσθέτει μια νέα ψηφίδα στην ανίχνευση του μύθου. Το οφείλουμε εξ ολοκλήρου σε ένα εύρημα του φίλου Παναγιώτη Ανδριόπουλου, που το αποκάλυψε με διαδοχικές δημοσιεύσεις στο Τουίτερ και στην ομάδα Υπογλώσσια του Φέισμπουκ. Ο ίδιος έκανε και όλη την υπολοιπη έρευνα που θα παρουσιάσω.

Λοιπόν, όσοι έζησαν στη δεκαετία του 1980 θα θυμούνται ότι το 1986, τότε που δεν υπήρχε ακόμα ιδιωτική τηλεόραση, ο Διονύσης Σαββόπουλος άρχισε στην ΕΡΤ μιαν εκπομπή «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι». Την έβλεπα και μου άρεσε. Θα θυμούνται επίσης οι ίδιοι ότι την ευλογημένη εκείνη εποχή οι μαθητές Γυμνασίου δεν διδάσκονταν αρχαία από το πρωτότυπο αλλά μόνο από μετάφραση. Αρχαία κείμενα μάθαιναν στο Λύκειο -και αυτό δεν εμπόδισε πολλούς να γίνουν άριστοι κλασικοί φιλόλογοι. Το μέτρο αυτό είχε αρχίσει από το 1976 με τη μεταρρύθμιση Ράλλη, ωστόσο το 1986 ο τότε υπουργός Παιδείας Αντώνης Τρίτσης άκουγε ευμενώς τις εισηγήσεις συντηρητικών κύκλων όπως η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων και ο Γ. Μπαμπινιώτης και είχε εκφράσει τον προβληματισμό μήπως πρεπει να επανέλθει η διδασκαλία των αρχαίων στο γυμνάσιο ώστε να αντιμετωπιστεί η (ανύπαρκτη) νόσος της λεξιπενίας.

Μην ανησυχείτε, φτάνω στο ψητό. Στις 27 Δεκεμβριου 1986, και ενώ έχει ανάψει η συζήτηση για τα αρχαια ελληνικά, στο 6ο επεισόδιο της εκπομπής «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι» ο Διον. Σαββόπουλος αφιερώνει τη μισή εκπομπή στη γλώσσα (την εκπομπή μπορείτε να τη δείτε εδώ) και μεταξύ άλλων λέει τα εξής:

Ποιος είναι αυτός με το μουστακάκι δίπλα στην Ελένη Αντωνιάδου;

Πριν από πέντε περίπου χρόνια, στην αρχή της ελληνικής προεδρίας της ΕΕ, ένας λογαριασμός του Φέισμπουκ που ανήκε στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, το συντηρητικό κόμμα που είναι πρώτη δύναμη σε επίπεδο ΕΕ, παρουσίασε την εικόνα που βλέπετε αριστερά, με τα 11 πορτρέτα, τιτλοφορώντας την «11 σπουδαίοι Έλληνες, του παρελθόντος, του παρόντος και του μέλλοντος».

Οι περισσότεροι θα αναγνωρίσετε τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον (νεανικό) Κωνσταντίνο Καραμανλή, τη Μαρία Κάλας, τον Οδυσσέα Ελύτη, τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, τον Νίκο Γκάλη. Κάπως λιγότεροι θα βρείτε τον Μανώλη Ανδρόνικο και ακόμα πιο λίγοι τον Κων. Καραθεοδωρή, που μπορεί να καμαρώνουμε ότι (δήθεν) ήταν δάσκαλος του Αϊνστάιν, αλλά φατσικά δεν τον ξέρουμε. Τον Δημήτρη Μητρόπουλο μπορεί να τον αγνοούμε ακόμα πιο πολλοί.

Αλλά ποια είναι η νεαρή γυναίκα στο κέντρο;

Το μαρτύρησα στον τίτλο, είναι η Ελένη Αντωνιάδου. Ποια όμως είναι η Ελένη Αντωνιάδου;

Η Ελένη Αντωνιάδου, γεννημένη το 1988 στη Θεσσαλονίκη, είναι πτυχιούχος του τμήματος Πληροφορικής με εφαρμογές στη Βιοϊατρική από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, έχει μεταπτυχιακό τίτλο από το Ιλινόι, συμμετείχε σε ένα ή δύο θερινά καμπ της NASA,  ίδρυσε μια εταιρεία παραγωγής τεχνητών οργάνων για μεταμοσχεύσεις, η οποία όμως δεν φαίνεται να είχε ποτέ δραστηριότητα, ενώ έχει ξεκινήσει διδακτορικό χωρίς να το ολοκληρώσει.

Δεν ειναι ίσως αμελητέα τα όσα έχει κάνει, αλλά στοιχηματίζω ότι θα ξέρετε αρκετούς Έλληνες και αρκετές Ελληνίδες της ίδιας ηλικίας με συγκρίσιμα ή και ανώτερα επιστημονικά ή επιχειρηματικά επιτεύγματα. Οι δημοσιεύσεις της κ. Αντωνιάδου είναι μετρημένες στα δάχτυλα και όχι ιδιαίτερα πρωτότυπες, όπως λένε όσοι τις είδαν. Έχει h-index γύρω στο 7, κάτι όχι πρωτοφανές για την ηλικία της. Τι ήταν εκείνο που έφερε την νεαρή κυρία Αντωνιάδου, με αυτό το μάλλον ισχνό έργο, ανάμεσα σε τόσο εκλεκτή συντροφιά, ανάμεσα σε κολοσσούς της πολιτικής, των γραμμάτων και των τεχνών, που τ’ όνομά τους θα μείνει στην ιστορία;

Πασχαλιάτικα μεζεδάκια

Όπως και κάθε χρόνο, έτσι και φέτος το μόνο πρόβλημα που έχω για να τιτλοφορήσω το πολυσυλλεκτικό σαββατιάτικο άρθρο μας είναι να διαλέξω έναν τίτλο που να μην τον έχω χρησιμοποιήσει άλλη χρονιά. Λαμπριάτικα έχω πει, πασχαλινά ή και προπασχαλινά μεζεδάκια έχω πει, πασχαλιάτικα όχι, οπότε καπαρώνω τον τίτλο φέτος και του χρόνου βλέπουμε.

* Γλωσσικοί και σχετικοί με τη γλώσσα μύθοι δεν κυκλοφορούν, βεβαίως, μόνο στα καθ’ ημάς. Ιδού αυτό το αφισάκι, που παρουσιάζει έναν μύθο αρκετά διαδεδομένο σε νιου έιτζ κύκλους, ότι τάχα η αγγλική λέξη Easter προέρχεται από την Ιστάρ, τη θεά των πολιτισμών της Μεσοποταμίας.

Ή μάλλον το αφισάκι που βλέπετε παρουσιάζει την ανασκευή του μύθου αυτού, από τον φίλο Γιάννη Οικονόμου. Σκέφτομαι πως ίσως αυτός ο τρόπος ανασκευής είναι πιο επιδραστικός.

Όσο για την ετυμολογία της λέξης Easter, όπως έχουμε γράψει παλιότερα (και θα το επαναλάβουμε του χρόνου) «προέρχεται από μια παγανιστική γιορτή προς τιμήν μιας τευτονικής θεάς της άνοιξης και του φωτός, της ανατολής του ήλιου (άλλωστε east είναι η ανατολή). Κάτι ανάλογο ισχύει και στα γερμανικά (Ostern)».

* Τελικά τι θα κάνουμε με τους τιμητές;

Σε πρόσφατο άρθρο της η ΕφΣυν αναφερεται στους «τιμητές του Μουσολίνι στο Μιλάνο«.

Δεν εννοεί αυτούς που επικρίνουν τον Μουσολίνι, αλλά τους ακροδεξιούς οπαδούς της Λάτσιο, που με την ευκαιρία κάποιου ποδοσφαιρικού αγώνα βρέθηκαν στο Μιλάνο και επισκέφτηκαν την Πιατσάλε Λορέτο, τον τόπο όπου οι παρτιζάνοι κρέμασαν ανάποδα, το 1945, τα πτώματα του Μουσολίνι και της Κλαρέτας Πετάτσι, και εκεί ύψωσαν πανό που έγραφε «Τιμή στον Μπενίτο Μουσολίνι».

Πολλές φορές έχουμε γράψει για τη λέξη αυτή, που σημαίνει τον δριμύ επικριτή σύμφωνα με τα λεξικά (μια χρήση που ανάγεται στα ρωμαϊκά χρόνια και στους κήνσορες) αλλά η οποία, έχοντας χάσει σημασιολογική διαφάνεια, θεωρείται από πολλούς ότι σημαίνει «οπαδός, υμνητής» -διότι, σου λέει ο άλλος, τιμητής είναι αυτός που τιμά.

Καθώς όμως εξακολουθεί να είναι ζωντανή και η αρχική σημασία της λέξης, δύσκολα θα δεχτούμε χρήσεις με τη νέα σημασία, εννοώ όσοι από εμάς είμαστε επαγγελματίες γραφιάδες και διορθώνουμε κείμενα -θα επισημαίνουμε το λάθος και θα το διορθώνουμε, ώσπου να γείρει η πλάστιγγα, αν ποτέ γείρει.

Ως τότε, ο τιμητής μπαίνει στην ίδια κατηγορία λέξεων με τον «ευάριθμο». Λέξεις που προτιμότερο είναι να αποφεύγονται, επειδή ούτε αυτός που τις γράφει ξέρει πώς θα τις εκλάβουν οι αναγνώστες του, ούτε αυτός που διαβάζει ξέρει πώς τις εννοεί ο συντάκτης.

* Στο ίδιο άρθρο της ΕφΣυν, διαβάζω ότι «Το πανό φέρει επίσης την υπογραφή των Irreducibles, μιας από τις ακροδεξιές ομάδες της Λάτσιο».

Ακροδεξιοί είναι οι οπαδοί, αλλά είναι Ιταλοί, οπότε δεν μπορεί να υπογράφουν Irreducibles. Θα υπογράφανε έτσι αν ήταν Άγγλοι. Οι Ιταλοί (και αφού είναι εθνικιστές, ένας λόγος παραπάνω να γράφουν στα ιταλικά) υπογράψανε ως Irriducibili. Πείτε το «Αδιάλλακτοι».

* Aριστερά βλέπετε την πασχαλινή ευχετήρια κάρτα του Ευκλείδη Τσακαλώτου.

Eίναι ένας πίνακας του Μεξικανού ζωγράφου Ντιέγκο Ριβέρα. Σύμφωνα με το σχετικό ρεπορτάζ, ο τίτλος του πίνακα είναι «Η απελευθέρωση του Peon».

O αγγλικός τίτλος του πίνακα είναι Liberation of the Peon, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως ο Peon είναι κύριο όνομα (αν ήταν δεν θα είχε άρθρο). Πρόκειται για την ισπανική λέξη peón, που σημαίνει περίπου «κολλήγος». (Εδώ πιο αναλυτικά για το peonage).

Ο μύθος της Ψωροκώσταινας (μια συνεργασία του Spiridione)

Με μεγάλη χαρά, και κάποια ανακούφιση, παρουσιάζω σήμερα ένα πολύ σημαντικό άρθρο, μια συνεργασία του φίλου μας του Spiridione.

Οι τακτικοί αναγνώστες του ιστολογίου ξέρουν ότι οι συνεργασίες του Spiridione με το ιστολόγιο είναι από τα διαμάντια που κοσμούν το ιστολόγιο -αρκεί να αναφέρω το άρθρο για τους Μόρτηδες, το άρθρο για τους Τραμπούκους ή τη μελέτη για τους 200 της Καισαριανής, ενώ και σε άλλα άρθρα η συμβολή του υπήρξε πολύτιμη. Εδώ και καιρό, ο Spiridione ερευνούσε την ιστορία και τον μύθο γύρω από τον ορο «Ψωροκώσταινα» και μου έστελνε διαρκώς και άλλα ευρήματά του μήπως και αξιωθώ να γράψω το σχετικό άρθρο.

Με το ένα και με το άλλο το άρθρο δεν το έγραφα, οπότε είδε κι απόειδε ο Spiridione και το έγραψε εκείνος -γι’ αυτό και η χαρά μου συνδυάζεται με ανακούφιση, αφού ένιωθα πως το χρωστούσα. Και με ζήλια συνδυάζεται βεβαίως, γιατί το ζηλεύω το άρθρο του.

Το παραθέτω χωρίς άλλα δικά μου σχόλια:

Ψωροκώσταινα είναι ένας πολύ γνωστός μειωτικός και περιπαικτικός χαρακτηρισμός που λέμε για τη χώρα μας, ένας αυτοφαυλισμός που έχει πει και ο Ν. Σαραντάκος. Τον χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να αναφερθούμε στην υπανάπτυξη, την έλλειψη χρημάτων ή την ανοργανωσιά του νεοελληνικού κράτους, όπως γράφει και το ΛΚΝ. Έχει χρησιμοποιηθεί επίσης, συνήθως απ’ τον χώρο της Αριστεράς, ο όρος «ιδεολογία ή σύνδρομο της Ψωροκώσταινας» ως κριτική απέναντι σε συντηρητικές απόψεις για την κατάσταση στη χώρα μας. Πρόσφατα μάλιστα είχε δημιουργηθεί παρεξήγηση σε μια πολιτική συζήτηση μεταξύ Στ. Κούλογλου και Βασ. Κικίλια για τη φράση ακριβώς αυτή.

Ταυτόχρονα, επίσης, είναι αρκετά διαδεδομένη η άποψη ότι η λέξη Ψωροκώσταινα προήλθε από παρωνύμιο υπαρκτού προσώπου που έζησε στο Ναύπλιο στα χρόνια της Επανάστασης του 1821. Πριν κάνουμε λόγο για την ιστορία αυτού του προσώπου, όπως μας παραδίδεται, ας δούμε πότε εμφανίζεται η λέξη στα γραπτά τεκμήρια που έχουμε.

Οι πρώτες ανευρέσεις της λέξης είναι σε απομνημονεύματα και ιστορικά κείμενα σχετικά με την Επανάσταση του 1821 και τα πρώτα χρόνια του νεοελληνικού κράτους. Ο Νικόλαος Δραγούμης σε ιστορικές του αναμνήσεις (Πανδώρα, 1853) διηγείται ότι το 1833, όταν ήταν κυβερνητικός υπάλληλος στο Ναύπλιο, ζήτησε από έναν βαρκάρη να τον μεταφέρει στο πλοίο που βρισκόταν ο Όθωνας που μόλις είχε φτάσει στην Ελλάδα. Όταν είπε στον βαρκάρη ότι θα πληρωθεί από την κυβέρνηση μετά την επιστροφή τους, αυτός του γύρισε την πλάτη και του απάντησε απαξιωτικά «Η ψωροκώσταινα!». Την ίδια άρνηση αντιμετώπισε και απ’ τους υπόλοιπους βαρκάρηδες, και αναγκάστηκε να αναφέρει απογοητευμένος στον προϊστάμενό του ότι «την κυβέρνησιν ονομάζουσι όλοι ψωροκώσταινα και ουδέ λεπτόν εμπιστεύονται εις αυτήν».

Επίσης και ο Γενναίος Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματά του (γραμμένα λογικά στα μέσα περίπου του 19^ου αιώνα) αναφέρει ότι Ψωροκώσταινα έλεγαν την τελευταία κυβέρνηση πριν από την έλευση του Όθωνα. Το ίδιο και ο Αναστάσιος Γούδας στους Παράλληλους Βίους του (1873).

Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων (Δημ. Σαραντάκος) 18 – Ο Κολόμβος από τη Χίο και άλλοι μύθοι

Εδώ και κάμποσο καιρό ξεκίνησα να δημοσιεύω αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων, μια ιστορία των εξερευνητών και των εξερευνήσεων του αρχαίου κόσμου. Οι δημοσιεύσεις αυτές γίνονται κανονικά κάθε δεύτερη Τρίτη.

Η σημερινή συνέχεια είναι η δέκατη όγδοη και τελευταία. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Ολοκληρώνουμε σήμερα το επίμετρο του βιβλίου, που έχει ως αντικείμενο Εξερευνήσεις και ανακαλύψεις που δεν έγιναν ποτέ -και βέβαια εδώ τελειώνει και το βιβλίο. Από τη μεθεπόμενη Τρίτη θα ξεκινήσουμε κάποιο άλλο βιβλίο του πατέρα μου -μάλλον τη βιογραφία του Χαράλαμπου Κανόνη.

         ­Το ταξίδι του «Ρα» από την Αίγυπτο στις Αντίλλες­

Ο νορβηγός εθνολόγος και αρχαιολόγος Θωρ Χάγιερνταλ έγινε διάσημος με τον περίφημο διάπλου του Ειρηνικού πάνω στη σχεδία «Κον Τίκι», από τις ακτές του Περού ως την Ανατολική Πολυνησία, στα μέσα της δεκαετίας του 50. Με το εγχείρημά του αυτό ο Χάγιερνταλ θέλησε να επαληθεύσει τη θεωρία του, ότι ο πολιτισμός της Πολυνησίας και ειδικότερα ο πολιτισμός της Νήσου του Πάσχα, προέρχεται από την προκολομβιανή Αμερική και συγκεκριμένα από τους ανδικούς πολιτισμούς.

Παρά το γεγονός ότι τελικά το «Κον Τίκι» έφτασε στον προορισμό του, οι ιστορικοί δε δέχονται ότι μ’αυτό επαληθεύεται η θεωρία του Χάγιερνταλ. Εκτός των άλλων επιχειρημάτων επισημαίνουν το γεγονός  ότι το «Κον Τίκι» χρειάστηκε να ρυμουλκηθεί σε μεγάλη απόσταση από περουβιανό πλοίο, ώσπου να συναντήσει το ρεύμα του Χούμπολτ, που το έφερε στην Πολυνησία. Αυτό σημαίνει πως οι σχεδίες των περουβιανών δεν ήταν δυνατό να απομακρυνθούν από τις ακτές, αλλά κι αν το κατόρθωναν δε θα μπορούσαν ποτέ να γυρίσουν πίσω.

Ο Χάγιερνταλ πάντως χωρίς να αποθαρρυνθεί από την παγερή υποδοχή που επεφύλαξε το σύνολο σχεδόν των επιστημόνων στην αμφιλεγόμενη επιτυχία του «Κον Τίκι», επιχείρησε και πέτυχε στη δεκαετία του ΄70 να διαπλεύσει τον Ατλαντικό με το σκάφος «Ρα», φτιαγμένο από δέσμες καλαμιών παπύρου, όπως έφτιαχναν τις βάρκες τους οι αρχαίοι  Αιγύπτιοι, αλλά και οι (πολύ μεταγενέστεροι τους) Αϋμαρά της λίμνης Τιτικάκα. Αυτή τη φορά ο Χάγιερνταλ θέλησε να αποδείξει πως οι ανδικοί πολιτισμοί κατάγονται από την αρχαία Αίγυπτο και σ’αυτό οφείλονται οι πυραμίδες του Κούσκο, τα καλαμένια σκάφη της λίμνης Τιτικάκα, οι μούμιες των Ίνκα κλπ.

Παρά την επιτυχία των δύο εγχειρημάτων του Χάγιερνταλ, αυτή δεν προϋποθέτει κατ’ ανάγκη και την επιβεβαίωση των θεωριών του. Αν ένας τολμηρός θαλασσοπόρος διασχίσει με καγιάκ την απόσταση από τη Γροιλανδία ως την Πελοπόννησο, αυτό δε σημαίνει ότι υπήρξαν στο παρελθόν παρόμοια ταξίδια. Ο Χάγιερνταλ παραβλέπει το, αναμφισβήτητο από ιστορικής και αρχαιολογικής σκοπιάς, γεγονός ότι ο αιγυπτιακός πολιτισμός, με τις πυραμίδες και τις μούμιες, είχε σβήσει δυο χιλιάδες χρόνια πριν οι πρώτες κόλουρες πυραμίδες εμφανιστούν στην Αμερική και τέσσερις χιλιάδες χρόνια πριν από την κλασσική εποχή των πολιτισμών των Μάγια και των Ίνκα.

­        Βάσκοι, Βρεττόνοι και Ουαλλοί ψαράδες στην Αμερική­

Στα τέλη της δεκαετίας του ΄70  ένας νεοζηλανδός ερευνητής ονόματι Μπάρυ Φελλ ισχυρίστηκε ότι βρήκε στην κοιλάδα Σουσκεχάννα της Πενσυλβάνιας των ΗΠΑ ίχνη μιας αποικίας βάσκων που έφτασαν ως ναυαγοί στις ανατολικές ακτές της Αμερικής και μη μπορώντας να γυρίσουν πίσω εγκαταστάθηκαν εκεί. Ο Φελλ στηρίζει τη θεωρία του στη μετάφραση που ο ίδιος έκανε των κειμένων πολλών επιγραφών σε πέτρες ή πλάκες, που ανακάλυψε.

Οι επικριτές των ισχυρισμών του Φελλ τονίζουν ότι επιβάλλεται μεγάλη επιφυλακτικότητα στην ανάγνωση παρόμοιων επιγραφών, γιατί κι αν αποκλείσουμε την περίπτωση της απάτης, έχει αποδειχτεί σε πολυάριθμες περιπτώσεις ότι είτε πρόκειται για τυχαία σκαλίσματα του βράχου που προήλθαν από τη διάβρωση, είτε πρόκειται για σχετικά πρόσφατες επιγραφές με ισπανικά, γαλλικά ή αγγλικά κείμενα, που έγιναν ακατανόητα λόγω μεγάλης φθοράς.

Πάντως, όπως και στην προηγούμενη περίπτωση των ελλήνων και φοινίκων ναυτικών της αρχαιότητας, δεν αποκλείεται κατά τον Μεσαίωνα να παρασύρθηκαν από τα θαλάσσια ρεύματα Βάσκοι, Βρεττόνοι και Ουαλλοί ψαράδες και να έφτασαν ως τις ακτές της Αμερικής, χωρίς το ακούσιο αυτό ταξίδι τους να είχε άλλη συνέπεια ή συνέχεια.

Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων (Δημ. Σαραντάκος) 17 – Η Ατλαντίδα και άλλοι μύθοι

Εδώ και κάμποσο καιρό ξεκίνησα να δημοσιεύω αποσπάσματα από το βιβλίο του πατέρα μου, του Δημήτρη Σαραντάκου, Σχίζοντας τις γραμμές των οριζόντων, μια ιστορία των εξερευνητών και των εξερευνήσεων του αρχαίου κόσμου. Οι δημοσιεύσεις αυτές γίνονται κανονικά κάθε δεύτερη Τρίτη.

Η σημερινή συνέχεια είναι η δέκατη έβδομη και προτελευταία. Η προηγούμενη συνέχεια βρίσκεται εδώ. Μπαίνουμε πια στο επίμετρο του βιβλίου, που έχει ως αντικείμενο Εξερευνήσεις και ανακαλύψεις που δεν έγιναν ποτέ. Τη μεθεπόμενη Τρίτη θα ολοκληρωθεί το βιβλίο.

Εξερευνήσεις και ανακαλύψεις που δεν έγιναν ποτέ

Θεωρίες και υποθέσεις, γοητευτικές και μη

Επειδή τα τελευταία χρόνια βλέπουν το φως της δημοσιότητας σε έντυπα (περιοδικά ή εφημερίδες) στον αχανή και ανεξέλεγκτο χώρο του Διαδικτύου αλλά και σε τηλεοπτικές εκπομπές, πλήθος θεωρίες και  αφηγήσεις, αρχής γενομένης από τον παμπάλαιο θρύλο της Ατλαντίδας, έως πολύ πρόσφατες, θα ήθελα να κλείσω αυτό το βιβλίο με σύντομη αναφορά στις θεωρίες αυτές.

Ο θρύλος της Ατλαντίδας

Από τότε που ο Πλάτωνας έγραψε τον Τίμαιο και τον Κριτία, την ανθρώπινη σκέψη την απασχολεί ο μύθος της Ατλαντίδας. Σύμφωνα με τα γραφόμενα του Πλάτωνα, οι ιερείς ενός ναού στην αιγυπτιακή πόλη Σάϊδα διηγήθηκαν στον Σόλωνα ότι πέρα από τις Στήλες, στον Ατλαντικό Ωκεανό, υπήρχε μια εκτεταμένη μεγαλόνησος, η Ατλαντίδα, «μεγαλύτερη από τη Λιβύη και την Ασία^* μαζί», οι κάτοικοι της οποίας 9000 χρόνια πριν από την εποχή του Σόλωνα επιχείρησαν να κατακτήσουν ολόκληρον τον κόσμο, αλλά αποκρούστηκαν από τους τότε Aθηναίους. Η Ατλαντίδα τελικά καταποντίστηκε στα νερά του ωκεανού, που στο σημείο αυτό δεν είναι πια πλωτός.

Από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας πολλοί γοητεύτηκαν από τις  προοπτικές ανατροπής πολλών ιστορικών δεδομένων, που θα προκαλούσε η επαλήθευση του μύθου της Ατλαντίδας, άλλοι όμως, λογικότεροι, απέρριψαν μια τέτοιαν εκδοχή και κράτησαν μόνο τον γοητευτικό μύθο. O επιφανέστερος μαθητής του Πλάτωνα, ο Αριστοτέλης, τον αντιμετωπίζει σαν μύθο. «Όπως τη δημιούργησε έτσι και την κατέστρεψε, (ο Πλάτωνας την Ατλαντίδα)», γράφει σχολιάζοντας το απότομο τέλος της σχετικής διήγησης στον Κριτία.

Μαψυλακισμένα μεζεδάκια

Άλλο τίτλο είχα σκοπό να δώσω στο σημερινό πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, αλλά τον άλλαξα «επί του πιεστηρίου», όπως λέει το κλισέ, ύστερα από κάτι που συνέβη στη χτεσινή συνεδρίαση της Βουλής.

Η συνεδρίαση είχε ως αντικείμενο την κύρωση του πρωτοκόλλου ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ και θα την χαρακτήριζα μάλλον υποτονική σε σύγκριση με αυτές που προηγήθηκαν για την κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών.

Ωστόσο, το ενδιαφέρον ζωντάνεψε όταν ανέβηκε στο βήμα ο Κώστας Ζουράρις, που επιτέθηκε στον Κυριάκο Μητσοτάκη, ο οποίος πριν από μερικές μέρες είχε κάνει λόγο για «βουλευτές σε τιμή ευκαιρίας».

Είπε λοιπόν ο κ. Ζουράρις:

Ο, χμ,  ο μαξιλάκας Πρόεδρος … και αρχοδεξιός βέβαια αφού ειναι αρχηγός των δεξιών….

Είπε κι άλλα στη συνέχεια ο Ζουράρις, για παραληρηματικά ελληνικά του Κυριάκου Μ. ο οποίος δεν είναι άξιος ούτε «στο υποπόδιο των ποδών του» να φτάσει -και τον αποκάλεσε «ασχετίλα», προκαλώντας την παρέμβαση του προεδρεύοντος, μετά την οποία ανακάλεσε τον τελευταίο χαρακτηρισμό, όχι όμως και τους άλλους.

Μπορείτε να ακούσετε τον κ. Ζουράρι εδώ:

Αλήθεια, τι ακούτε; Μαξιλάκας ή Μαψιλάκας; Εγώ ακούω «μαξιλάκας».

Αν έτσι είπε ο Κ. Ζουράρις, αστόχησε. Λέξη «μαξιλάκας» δεν υπάρχει.

Υπάρχει όμως μαψυλάκας, είναι αυτός που γαβγίζει στο βρόντο, ο ματαίως υλακτών (μαψ είναι πανάρχαιο επίρρημα που σημαίνει μάταια) και κατ’ επέκταση αυτός που επαναλαμβάνει τα ίδια.

Ο Κ. Ζουράρις έδωσε ο ίδιος μια παρόμοια εξηγηση σε δημοσιογράφους, χωρίς όμως να διορθώσει το ξ σε ψ.

Δεν είναι και πολύ συνηθισμένη λέξη -ή μάλλον είναι σπανιότατη. Υπάρχει πάντως στον τελευταίο στίχο του έβδομου Νεμεόνικου του Πίνδαρου, που είναι γραμμένος προς τιμή του Σωγένη του Αιγινήτη. Θα άξιζε άρθρο για αυτή την ωδή -και έχω γράψει παλιότερα κάτι, που ίσως το βάλω και στο ιστολόγιο- πάντως ο Πίνδαρος, που εικάζεται πως τον είχαν κατηγορήσει καποιοι Αιγινήτες ότι είχε προσβάλει τη μνήμη του Νεοπτόλεμου, στο τέλος της ωδής αποκρούει και πάλι τις εναντίον του κατηγορίες και καταλήγει:

ταὐτὰ δὲ τρὶς τετράκι τ’ ἀμπολεῖν ἀπορία τελέθει, τέκνοισιν ἅτε μαψυλάκας ‘Διὸς Κόρινθος’

που μπορούμε να το αποδώσουμε:

Αλλά να λέω τρεις και τέσσερις φορές τα ίδια και τα ίδια,
ταιριάζει μόνο σε φαφλατάδες που λένε στα παιδάρια «Του Δία γιος ο Κόρινθος»

Ο μαψυλάκας είναι αυτός που γαβγίζει μάταια ή, κατ΄επέκταση, που επαναλαμβάνει τα ίδια και τα ίδια. Η φράση «Διός Κόρινθος» ήταν παροιμιακή στην αρχαιότητα και γεννήθηκε από ένα επεισόδιο ανάμεσα σε Κορίνθιους και Μεγαρείς.

Γιατί χαρακτήρισα «μαψυλακισμένα» τα σημερινά μεζεδάκια και όχι, ας πούμε, μαψυλάκεια; Επειδή νομίζω πως ο κ. Ζουράρης ξέθαψε τη λέξη «μαψυλάκας» όχι για κανέναν άλλο λόγο αλλά επειδή παραπέμπει σαφώς στη διασημότερη ελληνική λέξη.

(Παρένθεση: Το ίδιο κάνουν και κάποιοι που λένε «σπουδαρχίδης» -αλλ’ άμα τους επιστρέψεις τον χαρακτηρισμό χωρίς να σπεύδεις, όπως είχε γραφτεί παλιά, θα σου κάνουν μήνυση. Κι ο ίδιος ο Ζουράρις το είχε κάνει ξανά αυτό πριν από καμιά τριανταριά χρόνια, θυμάμαι, όταν είχε γράψει «λόγος μουνώψ» για κάποιον -όπου το μουνώψ είναι, λέει, ιωνικός τύπος του «μονώψ», παναπεί μονόφθαλμος. Κι αν πήγε αλλού το μυαλό σας, ε, έχετε βρόμικο μυαλό!)

* Τα… μαψυλάκια του Ζουράρι έπιασαν τη μισή πιατέλα, αλλά να πω και κάτι άλλο που πρόσεξα στη χτεσινή συνεδρίαση.

Μύθοι και αλήθειες για τη γλώσσα στη Λαμπηδόνα

Πριν από λίγες μέρες, την Τετάρτη 19 Δεκεμβρίου, ήμουν προσκαλεσμένος στο Κοινωνικό Πολιτιστικό Κέντρο Βύρωνα «Λαμπηδόνα» για να δώσω μια διάλεξη ενταγμένη στον κύκλο «Τέσσερις Τετάρτες για τη γλώσσα». Ήταν η τέταρτη από τις διαλέξεις, είχαν προηγηθεί ο Παντελής Μπουκάλας δυο φορές και η Μάρω Κακριδή-Φερράρι.

Πρώτη φορά επισκεπτόμουν τη Λαμπηδόνα, παρόλο που είχα ακούσει πολλά και καλά για το κέντρο αυτό. Πρόκειται για μια συλλογικότητα που γεννήθηκε μέσα από μια κατάληψη στο τότε εγκαταλειμμένο Δημοτικό Αναψυκτήριο, και που συνεχίζει τη δράση της εδώ και περισσότερα από εφτά χρόνια, με πολλές και ποικίλες δραστηριότητες και με συνέλευση των μελών κάθε εβδομάδα.

Η εκδήλωση πήγε πολύ καλά, έγινε αρκετή και ουσιαστική συζήτηση και τέθηκαν πολλά ζητήματα πέρα από αυτά που είχα θίξει στην εισήγησή μου. Χάρηκα που είδα μερικούς παλιούς φίλους -και από το ιστολόγιο- και που γνώρισα καινούργιους ανθρώπους. Στη συζήτηση πήραν μέρος με ουσιαστικές τοποθετήσεις οι φίλοι Παντελής Μπουκάλας και Χάρης Αθανασιάδης, του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, ο οποίος έκανε πολύ ενδιαφέρουσες επισημάνσεις για την εκπαίδευση.

Πριν προχωρήσω, μια αυτοδιαφημιστική αναγγελία: Σε λιγη ώρα, στις 10.30 το πρωί, είμαι καλεσμένος στην εκπομπή «Απευθείας» της ΕΡΤ όπου θα συζητήσουμε για τις λέξεις της χρονιάς.

Έχω ηχογραφήσει την εκδήλωση, δηλαδή την εισαγωγική ομιλία της Καίτης Σπυροπούλου, εκ μέρους του Κέντρου, τη δική μου ομιλία και τη συζήτηση που ακολούθησε -που ελπίζω να ακούγεται εξίσου καλά.

Παραθέτω επίσης το γραπτό κείμενο της ομιλίας μου, που όπως θα διαπιστώσετε έχει αρκετές ομοιότητες με ανάλογες παλιότερες ομιλίες μου για το ίδιο θέμα αλλά επίσης διαφοροποιείται σε αρκετά σημεία.

Μύθοι και αλήθειες για την ελληνική γλώσσα

Ξεκινώντας, θα ήθελα να σας ευχαριστήσω που ήρθατε εδώ σήμερα, να ευχαριστήσω και το Κοινωνικό Πολιτιστικό Κέντρο Λαμπηδόνα για την τιμή που μου έκανε να με προσκαλέσει να σας μιλήσω, και ειδικά τη φίλη Καίτη Σπυροπούλου που με αυτήν κάναμε τις συνεννοήσεις.

Ενώ έχω ακούσει τόσα πολλά για το Κέντρο σας, ομολογώ κοκκινίζοντας ότι σήμερα είναι η πρώτη φορά που έρχομαι -δεν έχω παρακολουθήσει καμιά από τις πολλές ενδιαφέρουσες εκδηλώσεις που έχετε κάνει, αν και στο ιστολόγιό μου έχω δημοσιεύσει το κείμενο μιας διάλεξης του Κώστα Βλησίδη με θέμα την πρόσληψη του ρεμπέτικου από την αριστερή διανόηση, που είχε γίνει εδώ το 2015.

Με τη σημερινή ομιλία κλείνει ο κύκλος “Τέσσερις Τετάρτες για τη γλώσσα”, που ούτε αυτές αξιώθηκα να παρακολουθήσω διότι τον περισσότερο καιρό βρίσκομαι στο εξωτερικό, έμαθα όμως πως ήταν ομιλίες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες. Ο πήχης έχει μπει πολύ ψηλά, ελπίζω να σταθώ στο ύψος των προηγούμενων ομιλητών.

Θα συζητήσουμε σήμερα για τους μύθους και τις αλήθειες σχετικά με την ελληνική γλώσσα, αλλά επειδή η γλώσσα είναι απέραντη και επειδή θα αγγίξουμε και άλλα θέματα, στη συζήτηση θα μπορέσουμε να επεκταθούμε σχεδόν σε  οποιοδήποτε γλωσσικό θέμα θέλετε.

Θα εννοήσω τους μύθους με την ευρεία έννοια. Καταρχάς, σε ένα πρώτο επίπεδο, έχουμε τους εξωφρενικούς μύθους που διαδίδονται μέσα από το Διαδίκτυο. Τέτοιοι μύθοι δεν είναι βεβαίως μόνο γλωσσικοί. Υπάρχουν οι λεγόμενοι “αστικοί μύθοι” όπως θα αποδώσουμε το urban legends, για παράδειγμα η ιστορία για τους κροκόδειλους που εκκολάφθηκαν στους υπονόμους της Νέας Υόρκης και υπάρχει φόβος να τους δείτε να ξεμυτίζουν απ’ τη λεκάνη της τουαλέτας. Έχουμε εθνικούς μύθους, πάμπολλους στο παρελθόν· από τους νεότερους να αναφέρουμε τον ανύπαρκτο εύζωνο Κωνσταντίνο Κουκκίδη που τυλίχτηκε τη σημαία στις 27.4.1941 και έπεσε από τον βράχο της Ακρόπολης. Έχουμε βέβαια και τα φέικ νιουζ, βραχύβιες ιστορίες πολιτικής προπαγάνδας, όπως η γυναίκα που σκοτώθηκε τάχα στο Πισοδέρι. Εδώ η διαφορά είναι ότι το φέικ νιουζ συνήθως έχει βραχεία διάρκεια ζωής -αν επαναλαμβάνεται συνεχώς, όπως ο αστυνομικός που έσβησε αθόρυβα ή η αντιμεταναστευτική δήλωση του πρωθυπουργού της Αυστραλίας, τότε μεταπίπτει στην κατηγορία του μύθου. Βέβαια, οι διαχωριστικές γραμμές δεν είναι πάντα πεντακάθαρες ή αμετακίνητες.