Σέρβισερ, μια καινούργια λέξη

Με την πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου έχει ανάψει η συζήτηση για τους πλειστηριασμούς. Η απόφαση βέβαια ακόμα δεν έχει δημοσιευτεί (ώστε να μπορεί να παράγει αποτελέσματα), όμως το περιεχόμενό της έχει διαρρεύσει, καθώς και εντυπωσιακά λεπτομερείς πληροφορίες της διαδικασίας, ας πούμε η ευρεία πλειοψηφία (56-9 νομίζω) με την οποία πάρθηκε η απόφαση, ακόμα και τα ονόματα των αρεοπαγιτών που μειοψήφισαν.

Εντυπωσιακή είναι επίσης η ταχύτητα με την οποία αποφάνθηκε η Ολομέλεια του Α.Π., δύο εβδομάδες μόνο, αν σκεφτεί κανείς ότι είχαν κατατεθεί υπομνήματα χιλιάδων σελίδων. Ακόμα και οι δικηγόροι των funds εξεπλάγησαν, όπως γράφτηκε.

Έγραψα funds, που είναι η μία ξένη λέξη που εμφανίζεται διαρκώς στα σχετικά ρεπορτάζ. Και το ρεπορτάζ είναι ξένο δάνειο, γαλλικό, αλλά με το να το γράφουμε ελληνικά το έχουμε οικειοποιηθεί -και βέβαια το προφέρουμε διαφορετικά απ’ό,τι στα γαλλικά, όσο κι αν δεν το συνειδητοποιούμε.

Η άλλη ξένη λέξη είναι οι servicers, σε πληθυντικό και λατινογραμμένη σχεδόν πάντα. Ή αλλιώς, οι εταιρείες διαχείρισης απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις, όπως είναι η μακροσκελής ελληνική απόδοση. Το επίσημο ακρώνυμο είναι ΑΕΔΑΔΠ, Ανώνυμη Εταιρεία Διαχείρισης Απαιτήσεων από Δάνεια και Πιστώσεις. Συχνά το βρίσκουμε συντμημένο σε «εταιρεία διαχείρισης απαιτήσεων», που και πάλι μακρινάρι είναι μπροστά στο «σέρβισερ». Τρεις λέξεις ο Έλληνας, τρεις συλλαβές ο Άγγλος, διόλου περίεργο που κάνουν πιο γρήγορα τη δουλειά τους.

Αστειεύομαι, αλλά είναι ένα παράδειγμα του φαινομένου που το λέω «ορολογική ανασφάλεια». Όποιος εισάγει έναν όρο που έχει φτιαχτεί από αλλού, αισθάνεται ανασφαλής: πώς να πούμε το servicer; Εταιρεία διαχείρισης; Ναι, αλλά τι διαχείριση; Εταιρεία διαχείρισης απαιτήσεων, καλό δεν είναι; Μισό λεπτό, τι απαιτήσεις; Σωστά, πρέπει να το διευκρινίσουμε, απαιτήσεων από δάνεια και πιστώσεις -κι έτσι η μία λέξη έγινε εφτά ή οχτώ, από το άγχος μήπως ο περιφραστικός όρος δεν καλύπτει κάθε πτυχή του πράγματος που θέλουμε να περιγράψει. Από την άλλη πλευρά, ο κατασκευαστής του όρου, ο Αγγλοσάξονας, δεν έχει τέτοιον καημό. Λέει servicer και δεν νοιάζεται να προσδιορίσει επακριβώς τι είδους service παρέχεται.

Μάρκετ πας με market pass;

Βάλαμε τις προάλλες ένα άρθρο για το food pass, το μέτρο ενίσχυσης που εξάγγειλε ο πρωθυπουργός, αλλά τελικά το όνομα του μέτρου άλλαξε σε market pass. Δεν υπονοώ βέβαια πως η αλλαγή έγινε επειδή γράψαμε το άρθρο εμείς -μάλλον ο όρος food pass θα κρίθηκε ότι παραπέμπει πολύ έντονα σε δελτίο σίτισης, σε τρόφιμα, σε πληθυσμό αναγκεμένο, ενώ το market pass δεν έχει τέτοιες συνδηλώσεις, είναι σαφώς πιο γκλαμουράτο, καθώς φέρνει στο νου το αόρατο χέρι της αγοράς που όλα τα ρυθμίζει.

Kατά τα άλλα, δεν φαίνεται ν’ άλλαξε τίποτα στο εξαγγελθέν μέτρο, που έτσι κι αλλιώς θα αρχίσει να ισχύει, αν αρχίσει, από τον Φλεβάρη.

Όμως η αλλαγή αυτή του ονόματος μάς δίνει λαβή για ένα ακόμα άρθρο -προχτές λεξιλογήσαμε για το πάσο και το pass, σήμερα θα λεξιλογήσουμε για το μάρκετ και το market.

Το γράφω ελληνικά και αγγλικά, επειδή θεωρώ ότι έχουμε δυο διαφορετικές λέξεις, μια της αγγλικής γλώσσας, market, και μια της ελληνικής, μάρκετ, δάνειο βέβαια από την πρώτη.

Βέβαια, στα λεξικά μας, μέχρι τώρα, δεν υπάρχει λήμμα «μάρκετ». Υπάρχει λήμμα «σούπερ μάρκετ» και «μίνι μάρκετ» (κάποτε με ενωτικό, σούπερ-μάρκετ, μίνι-μάρκετ), υπάρχει και το ομόρριζο «μάρκετινγκ», αλλά «μάρκετ» όχι. Ωστόσο, συχνά συμβαίνει να πούμε «πάω στο μάρκετ» εννοώντας το σουπερμάρκετ, οπότε νομίζω πως αργά ή γρήγορα θα αποκτήσουμε και αυτόνομο λήμμα. Στο Τουίτερ πάντως βρίσκω δεκάδες παραδείγματα χρήσης, όπως «ψάχνουμε μισή ώρα στο μάρκετ να βρούμε ένα φτηνό χαρτί υγείας» ή «είδα στο μάρκετ μια μαμά που τάιζε το μωρό της».

Πού πας με το food pass;

Κατά τη συζήτηση στη Βουλή για τον προϋπολογισμό, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι από τον Φεβρουάριο, και για έξι μήνες, θεσπίζεται το λεγόμενο Food pass, βάσει του οποίου, μεταφέρω αυτολεξεί, «η Πολιτεία θα καλύπτει το 10% των αγορών κάθε νοικοκυριού στα super market αλλά και σε όλες τις επιχειρήσεις τροφίμων: Φούρνους, κρεοπωλεία, οπωροπωλεία, ζαχαροπλαστεία, ιχθυοπωλεία».

Το νέο αυτό μέτρο έρχεται να προστεθεί σε άλλα που έχουν θεσπιστεί με αγγλότροπη ονομασία, όπως το Fuel Pass (για τα καύσιμα κίνησης), το Power Pass (για το κόστος ενέργειας), αλλά και κάποια λιγότερο γνωστά, σαν το Evia Pass και το Samos Pass για πυρόπληκτες περιοχές.

Για να ανοίξω μια παρένθεση, το Power Pass είναι μία από τις 42 λέξεις που συμμετέχουν στην ψηφοφορία του ιστολογίου μας για τη Λέξη της χρονιάς 2022, που άρχισε στις 15 του μηνός και θα συνεχιστεί ως τις 30. Αν δεν έχετε ψηφίσει, μην το καθυστερείτε -μπορείτε να ψηφίσετε τώρα, από την ειδική σελίδα μας. Κλείνει η παρένθεση.

Κάθε μέτρο ενίσχυσης είναι καλοδεχούμενο, κι ας είναι ξεκάθαρα προεκλογικό. Όμως εμείς εδώ λεξιλογούμε, οπότε θα εστιαστούμε, ακριβώς, στη λέξη Pass που χαρακτηρίζει όλα αυτά τα μέτρα, μια λέξη που έχει περάσει (όχι μέσω των αγγλικών) και στα ελληνικά και που έχει αποδειχτεί ικανή να παίρνει πολλές σημασίες, σωστός λεξιλογικός Πρωτέας.

Το pass είναι λέξη αγγλική, ρήμα και ουσιαστικό όπως συνήθως. Στα αγγλικά, το ρήμα προήλθε από το παλαιογαλλικό (και ίδιο στα σημερινά γαλλικά) passer, από το λαϊκό λατινικό *passare «βηματίζω, περπατώ, περνάω», από το λατινικό passus «βήμα».

Από τα λατινικά έχουμε και το ιταλικό passare, και το passo, βήμα αλλά και πέρασμα, από το οποίο προήλθε το ελληνικό «πάσο».

Όπως είπαμε, το πάσο είναι λέξη πολυσήμαντη. Στην έκφραση «με το πάσο μου» σημαίνει αργά, χωρίς βιασύνη, π.χ. δουλεύω με το πάσο μου, δηλαδή χαλαρά, όχι εντατικά.

Στα χαρτιά, πάω πάσο, δηλαδή παραιτούμαι (προσωρινά ή οριστικά) από το δικαίωμα να πλειοδοτήσω, να παίξω. Αυτό έχει περάσει και μεταφορικά σε χρήσεις εκτός χαρτοπαιγνίου: αν επιμένεις, εγώ πάω πάσο, δηλαδή υποχωρώ.

Στα σπίτια, το πάσο είναι το άνοιγμα σε μεσότοιχο για το πέρασμα αντικειμένων από τον ένα χώρο στον άλλο -εδώ το πάσο είναι πέρασμα.

Έχουμε όμως και το πάσο στις βίδες, το διάστημα που παρεμβάλλεται ανάμεσα στις αυλακώσεις της βίδας. Εδώ το πάσο είναι βήμα.

Και, το πιο συχνό ίσως, πάσο είναι το δελτίο με το οποίο ο κάτοχός του (π.χ. φοιτητής, μαθητής, πολύτεκνος κτλ) εξασφαλίζει κάποιο προνόμιο, ιδίως μειωμένη τιμή στα μέσα μεταφοράς ή ελεύθερη είσοδο σε κάποιους χώρους.

Ποια είναι η λέξη της χρονιάς για το 2022;

Το τέλος της χρονιάς παραδοσιακά είναι καιρός απολογισμών. Το ιστολόγιο προσπαθεί να τηρεί ευλαβικά τις παραδόσεις κι έτσι με το σημερινό άρθρο συνεχίζουμε ένα εγχείρημα που φέτος επαναλαμβάνεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, για δέκατη τρίτη χρονιά: πράγματι, ήρθε και φέτος το πλήρωμα του χρόνου για να διαλέξουμε τη Λέξη της Χρονιάς για το 2022.

Όταν λέμε «λέξη της χρονιάς», εννοούμε κάποια λέξη που ακούστηκε πολύ μέσα στη χρονιά που κοντεύει να τελειώσει. Δεν είναι υποχρεωτικό να είναι νεολογισμός· μπορεί να είναι λέξη που υπάρχει ήδη, αλλά να έχει πάρει καινούργια σημασία ή γενικά να σημάδεψε τη χρονιά που τελειώνει. Τη «λέξη» την εννοούμε με την ευρύτερη έννοια, δηλαδή γίνονται δεκτοί και σύμπλοκοι όροι (το 2018 λέξη της χρονιάς ήταν σύμπλοκος όρος, Συμφωνία των Πρεσπών ενώ το 2017 ξενικός σύμπλοκος όρος, τα φέικ νιουζ) καθώς και ακρώνυμα (το 2014, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο ΕΝΦΙΑ).

Κάθε χρόνο η διαδικασία ξεκινάει περίπου την ίδια εποχή και περιλαμβάνει τρία στάδια, με τρία ισάριθμα άρθρα. Φέτος ξεκινάμε στις 9 Δεκεμβρίου, όπως και πέρυσι.

Για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι, τα περυσινά αποτελέσματα είναι εδώ. Πέρυσι λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε η γυναικοκτονία, με ρεκόρ ψήφων, στη δεύτερη θέση μακράν το εμβόλιο και στην τρίτη ο αρνητής. Τα προπέρσινα αποτελέσματα είναι εδώ. Πρόπερσι λέξη της χρονιάς αναδείχτηκε ο κορονοϊός, ενώ ακολούθησε το λοκντάουν και το σκόιλ ελικικού. Τα αποτελέσματα του 2019 υπάρχουν εδώ. Το 2019 είχατε αναδείξει λέξη της χρονιάς την κανονικότητα, με διαφορά από τη δεύτερη, την αριστεία, και τρίτη τη γυναικοκτονία. Τα αποτελέσματα του 2018 θα τα βρείτε εδώ. Το 2018 ψηφίστηκε λέξη της χρονιάς η Συμφωνία των Πρεσπών, με αρκετή διαφορά από τη δεύτερη τιναφτόρε και από την τρίτη, Μακεδονικό. Τα αποτελέσματα του 2017 θα τα βρείτε εδώ. Το 2017 είχατε ψηφίσει λέξη της χρονιάς τον  όρο φέικ νιουζ ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση είχαμε ισοβαθμία των όρων POS και αντισπισιστής. Τα αποτελέσματα του 2016 θα τα βρείτε εδώ. Λέξη της χρονιάς για το 2016 ψηφίστηκε το Μπρέξιτ και ακολούθησαν πρόσφυγες και χοτ σποτ. Τα αποτελέσματα του 2015 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2015 λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο σύμπλοκος όρος κάπιταλ κοντρόλς, στη δεύτερη θέση είχαμε τον όρο πρώτη φορά αριστερά και στην τρίτη το γκρέξιτ. Τα αποτελέσματα του 2014 θα τα βρείτε εδώ. Το 2014 λέξη της χρονιάς ήταν, όπως είπαμε, ο ΕΝΦΙΑ, ενώ στη δεύτερη θέση βρέθηκαν οι ιπτάμενοι αναρχικοί και στην τρίτη ο ένοικος του τάφου. Τα αποτελέσματα του 2013 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2013, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε το σαξές στόρι, ενώ στη δεύτερη θέση ήρθε η βιαποπουκιανπροέρχεται και στην τριτη θέση τα άκρα/θεωρία των άκρων. Τα αποτελέσματα του 2012 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2012 είχατε ψηφίσει για λέξη της χρονιάς την επαναδιαπραγμάτευση, στη δεύτερη  θέση το εγέρθουτου και στην τρίτη την αλληλεγγύη. Αν θέλετε να πάμε ακόμα πιο πίσω, τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας του 2011 βρίσκονται εδώ. Το 2011 πρώτη είχε έρθει, με διαφορά, η λέξη αγανακτισμένοι, ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση ισοβάθμησαν το κούρεμα και το χαράτσι. Τέλος, τα αποτελέσματα, του 2010, βρίσκονται εδώ. Το 2010, πρώτη χρονιά του… θεσμού, είχε έρθει πρώτη η λέξη μνημόνιο, ακολούθησε με μικρή διαφορά το ΔουΝουΤου και την τριάδα έκλεισε η τρόικα. Το 2009 δεν είχε διοργανωθεί διαγωνισμός από το ιστολόγιο.

Ίσως σας κούρασε αυτή η αναδρομή αλλά δεν είναι χωρίς ενδιαφέρον πιστεύω, έχουμε μια λεξιλογική επισκόπηση της δωδεκαετίας με τον τρόπο αυτό.

Εδώ τα καλά τα πρίκουελ!

Παρόλο που η τελευταία λέξη του τίτλου δεν υπάρχει σε κανένα από τα μεγάλα γενικά λεξικά μας, νομίζω πως οι περισσότεροι θα την ξέρετε.

Πρίκουελ, αγγλιστί prequel, είναι όρος που φτιάχτηκε πάνω στον όρο sequel.

Το σίκουελ μιας κινηματογραφικής ή τηλεοπτικής ταινίας είναι μια άλλη αυτοτελής κινηματογραφική ή τηλεοπτική ταινία που αποτελεί συνέχεια της ιστορίας, του θέματος κτλ. της προηγούμενης ταινίας. Στη συνέχεια ο όρος επεκτάθηκε και σε λογοτεχνικά έργα ή σε ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Κατ’ αναλογία, το πρίκουελ είναι μια αυτοτελής ταινία, γενικότερα ένα αυτοτελές έργο που αφηγείται γεγονότα που συνέβησαν πριν από το έργο στο οποίο αναφέρονται.

Τόσο το σίκουελ όσο και το πρίκουελ προϋποθέτουν την ύπαρξη ενός αρχικού «έργου αναφοράς», που είναι αρκετά επιτυχημένο ώστε τα διάδοχα έργα να εκμεταλλευτούν τη δημοτικότητά του. Βέβαια, συχνότερα έχουμε συνέχειες, σίκουελ, έργων, παρά πρίκουελ. Ωστόσο, ο όρος prequel στα αγγλικά δεν είναι τόσο πρόσφατος όσο θα νομιζε κανείς, αφού βρίσκω πως υπάρχει από το 1973 -αλλά διεθνή διάδοση γνώρισε αργότερα, ίσως στις αρχές του αιώνα μας.

Τις προάλλες, στο σαββατιάτικο άρθρο με τα μεζεδάκια, είχα αναφερθεί στον Πόλεμο των Άστρων και στα σίκουελ του, και ο φίλος μας ο Κώστας (ο Κώστας με πεζά, θα έλεγα, διότι έχουμε πολλούς) διόρθωσε ότι ο Πόλεμος των Άστρων έχει όχι μόνο σίκουελ αλλά και πρίκουελ και αναρωτήθηκε πώς θα τα πούμε στα ελληνικά. Του απάντησα πως δεν έχω δει απόδοση και αναρωτήθηκα μήπως μπορούμε να το πούμε «προσυνέχεια».

Στη συνέχεια ο φίλος μας ο Π2 παρέπεμψε σε άρθρο της Λεξιλογίας, ήδη από το 2009, στο οποίο είχε συζητηθεί ο όρος και είχε προταθεί, ανάμεσα σε άλλους, ο όρος «προσυνέχεια». Ομολογω πως δεν θυμάμαι να έχω διαβάσει εκείνη τη συζήτηση, οπότε τα μεγάλα πνεύματα συναντώνται, εκτός αν την είχα δει τότε και στη συνέχεια το ξέχασα, διόλου απίθανο με το Έμενταλ που κάνει θραύση.

Ο όρος «προσυνέχεια», που προτάθηκε τότε και που τον πρότεινα κι εγώ, φαίνεται οξύμωρος, αλλά δεν πειράζει και τόσο. Άλλωστε και το prequel είναι ιδιόρρυθμος σχηματισμός, αφού φαίνεται να είναι σύνθετο με το πρόθημα pre- και το -quel του sequel, το οποίο όμως sequel δεν είναι σύνθετη λέξη -προέρχεται από το γαλλ. sequelle και τελικά ανάγεται στο λατ. sequi, ακολουθώ. Τέτοια σχιζολεκτικά κόλπα όμως τα συνηθίζει η αγγλική γλώσσα. Η ελληνική γλώσσα δεν τα πολυσυνηθίζει, γι’ αυτό σκέφτομαι πως δεν είναι ανάγκη να καταφύγουμε σε λύσεις τύπου «προνέχεια» ή «προέχεια», που δεν έχουν και μεγάλη διαφάνεια εδώ που τα λέμε.

Στη συζήτηση στη Λεξιλογία είχε προταθεί για το πρίκουελ και ο όρος «προοίμιο», που όμως δεν νομίζω ότι στέκει, αφού το προοίμιο είναι ήδη υπαρκτός όρος και σημαίνει μια σύντομη αφηγηματική ενότητα μέσα σε ένα έργο, όχι ένα αυτοτελές έργο.

SLAPP, ένα χαστούκι

Μια ευρωπαϊκή διάκριση είχε πριν από μερικές μέρες η χώρα μας, κι όμως το γεγονός δεν προβλήθηκε σχεδόν καθόλου από τα δελτία ειδήσεων των μεγάλων καναλιών της τηλεόρασης -μόνο σε ορισμένες εφημερίδες, σε κάποιους ιστότοπους και στα σόσιαλ δημοσιεύτηκε η χαρμόσυνη είδηση.

Ποια είδηση; Η είδηση για τη βράβευση του Γρηγόρη Δημητριάδη.

Όπως βλέπετε, ο Γρηγόρης Δημητριάδης, ανιψιός του πρωθυπουργού και έως πρόσφατα διευθυντής του πολιτικού του γραφείου, τιμήθηκε με το βραβείο «SLAPP Πολιτικός της Χρονιάς» από την Μη Κυβερνητική Οργάνωση CASECoalition που ασχολείται με ζητήματα φίμωσης και καταχρηστικές αγωγές.

Γράφω «τιμήθηκε» αλλά στην πραγματικότητα το βραβείο κάθε άλλο παρά τιμητικό είναι, κι αυτό εξηγεί την ομερτά που επικράτησε.

Όπως γράφει η Εφημερίδα των Συντακτών, που ανήκει σε εκείνους που έχουν δεχτεί χαστούκι, εννοώ SLAPP, από τον κ. Δημητριάδη:

Το βραβείο αφορά την αγωγή κατά των ReportersUnited, της Εφημερίδας των Συντακτών και των δημοσιογράφων Νικόλα Λεοντόπουλου, Θοδωρή Χονδρόγιαννου και Θανάση Κουκάκη, με την οποία ο κ. Δημητριάδης ζητά πάνω από 500.000 ευρώ για τα αποκαλυπτικά ρεπορτάζ που έκαναν σχετικά με το Predator, την Intellexa και το νήμα που τον συνδέει με τις εταιρείες που εμπορεύονται με το κακόβουλο λογισμικό.

Συνεχίζοντας, η εφημερίδα σημειώνει:

Μέλη της CASECoalition  είναι σημαντικές διεθνείς οργανώσεις, όπως οι: European Federation of Journalists – EFJ, Committee to Protect Journalists, FIDH – International Federation for Human Rights, Greenpeace International. 

Το θέμα λοιπόν ενδιαφέρει το ιστολόγιό μας, τοσο επί της ουσίας όσο και από άποψη ορολογίας.

Σε επιστολή προς τον βραβευμένο Γρ. Δημητριάδη, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για την Ελευθερία του Τύπου και των Μέσων Ενημέρωσης τονίζει ότι, ύστερα από εξέταση, συμπέρανε πως οι πέντε αγωγές που κατέθεσε ο κ. Δημητριάδης, στις οποίες ζητεί ποσά από 150.000 έως 250.000 ευρώ, χαρακτηρίζονται ως Strategic Lawsuits Against Public Participation (SLAPPs) διότι αποτελούν «καταχρηστικές αγωγές που κατατίθενται από άτομα με εξουσία και αποβλέπουν στη φίμωση και στον εκφοβισμό δημοσιογράφων που υπερασπίζονται το δημόσιο συμφέρον (έτσι αποδίδω το watchdog journalism, άλλες ιδέες δεκτές).

Επισύνδεση, μια λέξη που μάθαμε

Από την Παρασκευή βουίζει η χώρα για το σκάνδαλο της παρακολούθησης του τηλεφώνου του Νικου Ανδρουλάκη από την ΕΥΠ. Το θέμα το έχουμε ήδη συζητήσει σε σχόλια, χωρίς όμως να του αφιερώσουμε ειδικό άρθρο. Παράλειψη, διότι εμείς εδώ λεξιλογούμε, και η περίπλοκη αυτή υπόθεση, που ακόμα δεν ξέρουμε μέχρι πού θα οδηγήσει, μας έκανε να μάθουμε μια καινούργια λέξη, τη λέξη «επισύνδεση».

Συγκεκριμένα, μετά την παραίτηση του κ. Παναγιώτη Κοντολέοντος (αυτός επέλεξε να κλίνεται), διοικητή της ΕΥΠ, για το θέμα της παρακολούθησης του Ν. Ανδρουλάκη, το ΑΠΕ μετέδωσε ότι «Κυβερνητικές πηγές διευκρίνιζαν ωστόσο ότι πρόκειται για νόμιμη επισύνδεση, η οποία έγινε κατόπιν εισαγγελικής άδειας, για την οποία δεν υπήρχε ενημέρωση στο Μέγαρο Μαξίμου».

Και απο τότε αρχίσαμε όλοι να μιλάμε για την επισύνδεση, κάνοντας και κάποια λογοπαίγνια, οπως ταιριάζει κάθε φορά που μια λέξη βγαίνει από το λαγούμι της ειδικής ορολογίας στο φως και διεκδικεί το δεκαπεντάλεπτο της δημοσιότητας.

Διότι η λέξη «επισύνδεση» δεν είναι καινούργια για όλους. Στην ορολογία των τηλεπικοινωνιών υπάρχει από καιρό, περιλαμβάνεται ας πούμε στο λεξιλόγιο της ΑΔΑΕ (Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών), όπου διαβάζουμε:

επισύνδεση ή εισβολή (intrusion)

Απόπειρα παραβίασης της εμπιστευτικότητας, ακεραιότητας και διαθεσιμότητας των υπολογιστικών συστημάτων και των δικτύων του παρόχου, καθώς και προσπάθεια παράκαμψης των μηχανισμών ασφάλειας αυτών.

Βέβαια, ο ορισμός αυτός παραπέμπει σε μια εξωθεσμική παραβίαση ή απόπειρα παραβίασης, ενώ στην προκειμένη περίπτωση η επισύνδεση έγινε νόμιμα, υστερα από άδεια της αρμόδιας εισαγγελέα εφετών. Αλλά και ο αγγλικός όρος, intrusion, σε εξωθεσμική επέμβαση παραπέμπει, σε ενέργεια κακόβουλου χάκερ.

Θα μου πείτε ότι και το «επι-» της επισύνδεσης έχει τον χαρακτήρα της επ-έμβασης, της επί-θεσης. Πράγματι. Πάντως, κάποιος έγκριτος νομικός έγραψε ότι πρόκειται, με άλλα λόγια, για άρση του απορρήτου των επικοινωνιών, έναν όρο που ήταν γνωστός στο ευρύτερο κοινό.

Προσθέτω εδώ τον ορισμό της επισύνδεσης, όπως περιλαμβάνεται στο προεδρικό διάταγμα 47 (ΦΕΚ Α΄ 64/10.3.2005) «Διαδικασίες καθώς και τεχνικές και οργανωτικές εγγυήσεις για την άρση του απορρήτου των επικοινωνιών και για τη διασφάλισή του».
…
Αρθρο 2.
Ορισμοί.

…

11. «Επισύνδεση»:

Η παράλληλη σύνδεση τρίτου σε δίκτυο επικοινωνιών κατά τρόπο ώστε να παρακολουθεί διεξαγόμενη επικοινωνία και να λαμβάνει το περιεχόμενο και τα στοιχεία αυτής σε πραγματικό χρόνο.

Αλλά όπως και αν την πούμε, έστω κι αν έγινε με άδεια εισαγγελέα, δηλαδή «νόμιμα», δεν παύει να ισχύει ότι η παρακολούθηση ενός ευρωβουλευτή και υποψήφιου πολιτικού αρχηγού είναι γεγονός πρωτοφανές, από εκείνα που μπορεί να ρίξουν κυβερνήσεις.

Πουτινάκια

Από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, η συχνότητα χρήσης της λέξης του τίτλου μας αυξήθηκε κατακόρυφα, τουλάχιστον στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο όρος δεν είναι βέβαια γέννημα του πολέμου, υπήρχε από αρκετά χρόνια νωρίτερα· αν πάλι αναρωτιέστε τι σχέση έχει το πιάτο που βλέπετε στην εικόνα, θα πρέπει να κάνετε λίγη υπομονή.

Πουτινάκια λοιπόν αποκαλούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εκείνοι που υποστηρίζουν τις θέσεις της Ρωσίας, είτε γενικά είτε ειδικά για τον πόλεμο. Παρατηρώ βέβαια ότι η χρήση του όρου έχει διευρυνθεί ανεξέλεγκτα και χρησιμοποιείται επίσης για οποιονδήποτε δεν αποδέχεται ανεπιφύλακτα τη νατοϊκή αφήγηση -για παράδειγμα, χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον πριν από καμιά εικοσαριά μέρες για την αντιπολεμική συναυλία, τόσο για τους καλλιτέχνες που συμμετείχαν, όσο και για τους θεατές που την παρακολούθησαν.

Για να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, η δημοτικότητα του χλευαστικού αυτού όρου ασφαλώς οφείλεται στη λογοπαικτική σύνδεση με τα πουτανάκια (να μη βάλω αστεράκια τώρα, μεγάλα παιδιά είμαστε), ιδίως αφού έχει και τη σημασία «άβουλο όργανο» αλλά και «πληρωμένο όργανο».

Εμείς εδώ λεξιλογούμε, θα πείτε. Να δούμε λοιπόν καταρχάς αν έχει κάποια ετυμολογική βάση η λογοπαικτική συσχέτιση.

Δεν έχει. Παρόλο που δεν είναι απολύτως σαφής η ετυμολογία του οικογενειακού ονόματος Πούτιν, η επικρατέστερη θεωρία φαίνεται να το συνδέει με τη ρωσική λέξη πουτ (путь) που σημαίνει «δρόμος» -μάλιστα, στη γαλλική Βικιπαίδεια «μεταφράζουν» στα γαλλικά το όνομα Πούτιν ως Duchemin (chemin ο δρόμος). Η ιταλική λέξη puttana, πάλι (ίσως χρωστάμε άρθρο) ανάγεται στο λατινικό putidus (σάπιος, βρομερός), άρα δεν υπάρχει σχέση, όπως και δεν θα περιμέναμε να έχει σχέση ένα σλάβικο όνομα με μια λατινική ρίζα.

Κάγκελα παντού

Τις προάλλες, το σαμπουάν Pantene ξεκίνησε μια καινούργια διαφήμιση με την εικόνα που βλέπετε και με το σύνθημα #HairHasNoGender, τα μαλλιά δεν έχουν φύλο θα λέγαμε.

Το διαφημιστικό βιντεάκι (το βλέπετε εδώ) άρεσε σε πολλούς και έγινε ιότροπο. Η πρωτοτυπία του βρίσκεται στο ότι πρωταγωνιστούν σε αυτό πέντε άτομα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας, κάτι που θα ήταν αδιανόητο σε διαφημίσεις πριν από λίγα χρόνια (αλλά όχι πια). Βλέπουμε κι ένα ομοερωτικό φιλί (κάτι για το οποίο παλιότερα είχε επιβληθεί πρόστιμο σε σίριαλ από το ΕΣΡ).

Θετικό το βρίσκω να προβάλλεται η διαφορετικότητα στις διαφημίσεις, όσο κι αν ξέρουμε καλά ότι αυτό πολλές φορές μπορεί να είναι pinkwashing από μεριάς της εταιρείας (το σαμπουάν Pantene ανήκει στην πολυεθνική P&G), δηλαδή προσχηματικός ενστερνισμός της διαφορετικότητας για λόγους προβολής, που γίνεται εκ του ασφαλούς.

Από την άλλη πλευρά, κάποιοι ενοχλήθηκαν από το σποτάκι της Pantene, από θέσεις που θα τις έλεγα ομοφοβικές -και, όπως συνηθίζεται, κάλεσαν σε μποϊκοτάζ. «Τέρμα το Pantene για μένα, αρνούμαι αυτή τη μονόπλευρη πλύση εγκεφάλου», έγραψε ένας. «Μποϊκοτάζ σε κάθε εταιρεία που προωθει την ανωμαλία και τον εκφυλισμό», κάποιος άλλος.

Βγήκε μάλιστα και σχετικό hashtag, #cancel_pantene.

Εμείς εδώ λεξιλογούμε, οπότε θέλω να πω δυο λόγια για το πρώτο σκέλος του hashtag, το cancel, και για τη λεγόμενη cancel culture, που είναι ένας σχετικά καινούργιος όρος που ακούγεται όλο και περισσότερο.

Όπως λέει η αγγλική Βικιπαίδεια, η cancel culture («κουλτούρα της ακύρωσης» στην ελληνική Βικιπαίδεια) είναι μια σύγχρονη μορφή οστρακισμού, κατα την οποία κάποιος αποβάλλεται από κοινωνικούς ή επαγγελματικούς κύκλους, είτε στον κυβερνοχώρο και στα κοινωνικά μέσα είτε στην πραγματική ζωή. Αυτοί που υφίστανται τον οστρακισμό λέγεται ότι have been cancelled, ότι φάγανε άκυρο θα λέγαμε.

Ποια είναι η λέξη της χρονιάς για το 2021;

Το τέλος της χρονιάς παραδοσιακά είναι καιρός απολογισμών. Το ιστολόγιο προσπαθεί να τηρεί ευλαβικά τις παραδόσεις κι έτσι με το σημερινό άρθρο συνεχίζουμε ένα εγχείρημα που φέτος επαναλαμβάνεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, για δωδέκατη χρονιά: πράγματι, ήρθε και φέτος το πλήρωμα του χρόνου για να διαλέξουμε τη Λέξη της Χρονιάς για το 2021.

Όταν λέμε «λέξη της χρονιάς», εννοούμε κάποια λέξη που ακούστηκε πολύ μέσα στη χρονιά που κοντεύει να τελειώσει. Δεν είναι υποχρεωτικό να είναι νεολογισμός· μπορεί να είναι λέξη που υπάρχει ήδη, αλλά να έχει πάρει καινούργια σημασία ή γενικά να σημάδεψε τη χρονιά που τελειώνει. Τη «λέξη» την εννοούμε με την ευρύτερη έννοια, δηλαδή γίνονται δεκτοί και σύμπλοκοι όροι (το 2018 λέξη της χρονιάς ήταν σύμπλοκος όρος, Συμφωνία των Πρεσπών ενώ το 2017 ξενικός σύμπλοκος όρος, τα φέικ νιουζ) καθώς και ακρώνυμα (το 2014, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο ΕΝΦΙΑ).

Κάθε χρόνο η διαδικασία ξεκινάει περίπου την ίδια εποχή και περιλαμβάνει τρία στάδια, με τρία ισάριθμα άρθρα. Φέτος ξεκινάμε στις 9 Δεκεμβρίου, όπως και πέρυσι.

Για να θυμούνται οι παλαιότεροι και να μαθαίνουν οι νεότεροι, τα περυσινά αποτελέσματα είναι εδώ. Πέρυσι λέξη της χρονιάς αναδείχτηκε, αναπόφευκτα, ο κορονοϊός, ενώ ακολούθησε το λοκντάουν και το σκόιλ ελικικού. Τα προπέρσινα αποτελέσματα υπάρχουν εδώ. Πρόπερσι είχατε αναδείξει λέξη της χρονιάς την κανονικότητα, με διαφορά από τη δεύτερη, την αριστεία, και τρίτη τη γυναικοκτονία. Τα αποτελέσματα του 2018 θα τα βρείτε εδώ. Το 2018 ψηφίστηκε λέξη της χρονιάς η Συμφωνία των Πρεσπών, με αρκετή διαφορά από τη δεύτερη τιναφτόρε και από την τρίτη, Μακεδονικό. Τα αποτελέσματα του 2017 θα τα βρείτε εδώ. Το 2017 είχατε ψηφίσει λέξη της χρονιάς τον  όρο φέικ νιουζ ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση είχαμε ισοβαθμία των όρων POS και αντισπισιστής. Τα αποτελέσματα του 2016 θα τα βρείτε εδώ. Λέξη της χρονιάς για το 2016 ψηφίστηκε το Μπρέξιτ και ακολούθησαν πρόσφυγες και χοτ σποτ. Τα αποτελέσματα του 2015 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2015 λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε ο σύμπλοκος όρος κάπιταλ κοντρόλς, στη δεύτερη θέση είχαμε τον όρο πρώτη φορά αριστερά και στην τρίτη το γκρέξιτ. Τα αποτελέσματα του 2014 θα τα βρείτε εδώ. Το 2014 λέξη της χρονιάς ήταν, όπως είπαμε, ο ΕΝΦΙΑ, ενώ στη δεύτερη θέση βρέθηκαν οι ιπτάμενοι αναρχικοί και στην τρίτη ο ένοικος του τάφου. Τα αποτελέσματα του 2013 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2013, λέξη της χρονιάς ψηφίστηκε το σαξές στόρι, ενώ στη δεύτερη θέση ήρθε η βιαποπουκιανπροέρχεται και στην τριτη θέση τα άκρα/θεωρία των άκρων. Τα αποτελέσματα του 2012 μπορείτε να τα βρείτε εδώ. Το 2012 είχατε ψηφίσει για λέξη της χρονιάς την επαναδιαπραγμάτευση, στη δεύτερη  θέση το εγέρθουτου και στην τρίτη την αλληλεγγύη. Αν θέλετε να πάμε ακόμα πιο πίσω, τα αποτελέσματα της ψηφοφορίας του 2011 βρίσκονται εδώ. Το 2011 πρώτη είχε έρθει, με διαφορά, η λέξη αγανακτισμένοι, ενώ στη δεύτερη και τρίτη θέση ισοβάθμησαν το κούρεμα και το χαράτσι. Τέλος, τα αποτελέσματα, του 2010, βρίσκονται εδώ. Το 2010, πρώτη χρονιά του… θεσμού, είχε έρθει πρώτη η λέξη μνημόνιο, ακολούθησε με μικρή διαφορά το ΔουΝουΤου και την τριάδα έκλεισε η τρόικα. Το 2009 δεν είχε διοργανωθεί διαγωνισμός από το ιστολόγιο.

Ίσως σας κούρασε αυτή η αναδρομή αλλά δεν είναι χωρίς ενδιαφέρον πιστεύω, έχουμε μια λεξιλογική επισκόπηση της ενδεκαετίας με τον τρόπο αυτό.

Στο περσινό αντίστοιχο άρθρο, είχα γράψει ότι «φέτος δεν είναι μια χρονιά σαν όλες τις άλλες. Αυτή η φράση κάποτε μας φαινόταν κλισέ, αλλά για το 2020 νομίζω πως δικαιολογείται απόλυτα» και γι’ αυτό «η χρονιά κυριαρχήθηκε από πανδημικές λέξεις».

Το 2021 όμως, όπως και το 2020, βρέθηκε κι αυτό, ολόκληρο μάλιστα, κάτω από το στίγμα της κορόνας. Κι έτσι, και τούτη η χρονιά κυριαρχήθηκε από πανδημικές λέξεις, που αναπόφευκτα θα μονοπωλήσουν και τούτη εδώ την ανασκόπηση, αν και υπάρχει μια μετατόπιση -πέρυσι είχαμε την πανδημία καθαυτή, τον ιό και τα πολλά ονόματά του και το λοκντάουν, ενώ φέτος έχουμε την έμφαση στο εμβόλιο, την εκστρατεία εμβολιασμού και τις σχετικές διαφωνίες.

Λοιπόν, το εμβόλιο καταρχάς, ή ίσως στον πληθυντικό, τα εμβόλια, δεν μπορούν να λείπουν από την ανασκόπησή μας. Και βέβαια τα εμβόλια είχαν πρώτη και δεύτερη δόση, νομίζω όμως ότι στο ψηφοδέλτιο πρέπει να μπει η τρίτη δόση, αν και έχουμε επίσης τους όρους ενισχυτική και αναμνηστική δόση. Κοντά σ’ αυτό, τα ουσιαστικά εμβολιασμένοι και ανεμβολίαστοι. Επειδή όμως είχαμε και τις δόσεις, ακούγεται επίσης ο όρος πλήρως εμβολιασμένος ή διπλοεμβολιασμένος. Βέβαια, όποιος έχει κάνει τη δεύτερη δόση δεν θα είναι εσαεί «πλήρως» εμβολιασμένος και ίσως δεν θα έχει πια πιστοποιητικό εμβολιασμού. Να βάλουμε εδώ και τη νόσηση ή το πιστοποιητικό νόσησης.

Αλλά δεν τελειώσαμε με τα εμβόλια, μόλις τώρα αρχίζουμε. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές λέξεις που πρωταγωνίστησε στη χρονιά είναι και η λέξη αντιεμβολιαστής, που υπήρχε βέβαια και νωρίτερα (αν και τα λεξικά δεν την έχουν), αλλά πρώτη φορά ακούστηκε τόσο πολύ. Να βάλουμε και τον όρο αρνητής, που στην πορεία επεκτάθηκε -είχαμε ας πούμε τον αρνητή απογραφής. Οι αντιεμβολιαστές συχνά χαρακτηρίζονται ψεκασμένοι, όρος που κάθε άλλο παρά νέος είναι -φέτος είδα να γενικεύεται η χρήση των συντμήσεων η ψέκα ή ο ψεκ, ή και το πρώτο συνθετικό πχ ψεκογιατρός (γιατρός που εκφράζει θέσεις που θεωρούνται ψεκασμένες).

Λέξη που επίσης ακούστηκε πολύ ήταν η υποχρεωτικότητα, των εμβολιασμών εννοείται. Φρέσκια λέξη, το πρόστιμο των 100 ευρώ, δεν ξέρω αν πρέπει να μπει στην ψηφοφορία. Ακούστηκε αρκετά και η επιτροπή λοιμωξιολόγων, ενώ φετινός όρος είναι και το ακαταδίωκτο που έχει θεσπιστεί ή ζητείται να θεσπιστεί για τα μέλη διάφορων επιτροπών. Κάπου ίσως μπει και το πρωτόκολλο.

Μια άλλη ομάδα πανδημικών λέξεων έχει να κάνει με τα τεστ: μοριακό τεστ ή τεστ PCR, ράπιντ τεστ και σελφ τεστ (οι όροι ταχυτέστ και αυτοτέστ που είχαμε προτείνει, δεν επιασαν φυσικά). Για τους εμβολιασμούς αλλά όχι μόνο ακούστηκε πολύ και η πλατφόρμα, που ανοίγει κάθε τόσο. Ακούστηκε και ο όρος ξεστοκάρισμα για τα εμβόλια.

Από κάποιους η πανδημία θεωρείται πανδημία των ανεμβολίαστων. Σε κάθε περίπτωση, κάθε μέρα παρακολουθούμε με ανησυχία τους αριθμούς των διασωληνωμένων, που εισάγονται στις ΜΕΘ, ενώ πολύ πρόσφατα έγινε λόγος και για VIP ΜΕΘ, που μένουν κενές για να διατεθούν στους ισχυρούς. Να σημειώσουμε και τις κλινικές COVID, δηλαδή δημόσια συνήθως νοσοκομεία, που δέχονται μόνο περιστατικά κορονοϊού.

Είπα για τον κορονοϊό και θυμήθηκα τις μεταλλάξεις του και τις παραλλαγές του. Θα βάλουμε στο ψηφοδέλτιο τα Δέλτα και Όμικρον, τι λέτε;

Και για να τελειώσουμε με την πανδημία, θα θυμίσω ότι υπάρχουν και όροι που ακούστηκαν πολύ στην αρχή της χρονιάς αν και σήμερα ελάχιστα ακούγονται και πρέπει να τους συμπεριλάβουμε: κλικ αγουέι, κλικ ινσάιντ, και γενικώς «έξυπνα μέτρα«. Και εδώ σταματάω, αν και ξέρω ότι έχω παραλείψει κάποιους πανδημικούς όρους.

Μικρό περιθώριο άφησε η πανδημία. Να σημειώσω όμως κάποιους μη πανδημικούς όρους. Είχαμε την άνοιξη, αν θυμάμαι καλά, το ελληνικό MeToo, ενώ ακούστηκε και ο όρος παιδοβιαστής. Όρος που ακούστηκε πολύ ήταν και η συνεπιμέλεια, εννοείται των παιδιών, με την ευκαιρία της συζήτησης του σχετικού νομοσχεδίου.

Το καλοκαίρι με τις εξόχως καταστροφικές πυρκαγιές είχαμε κάμποσες λέξεις που ακούστηκαν, από τις οποίες θα ξεχωρίσω την αναζωπύρωση αλλά και τη μάνικα, ίσως επειδή ο τότε υπουργός δήλωσε ότι όλη τη μέρα είναι με τη μάνικα στο χέρι. Είχαμε επίσης το βουλεβάρτο του δημάρχου Αθηναίων, αλλά και τις φρεγάτες που αγοράζουμε από τη Γαλλία. Ακούστηκε και η απολιγνιτοποίηση.

Λυπάμαι που έχω τόσο λίγες μη πανδημικές λέξεις, αλλά έτσι ήταν η χρονιά. Όμως σίγουρα στα σχόλιά σας θα προσθέσετε κι εσείς αρκετές.

Να θυμίσω ότι ένας κανόνας που έχουμε καθιερώσει σε αυτές τις ψηφοφορίες είναι ότι οι λέξεις που έχουν διακριθεί τα προηγούμενα χρόνια αποκλείονται από την ψηφοφορία, κι έτσι δεν θα έχουμε φέτος τις περσινές «κορονοϊός» και «λοκντάουν».

Έγραψα αρκετά. Σίγουρα θα έχω παραλείψει αξιόλογες υποψηφιότητες. Περιμένω λοιπόν τις δικές σας ιδέες και προτάσεις. Μπορείτε στα σχόλιά σας να δηλώνετε περισσότερες από μία λέξεις που πιστεύετε ότι σημάδεψαν τη χρονιά που τελειώνει, έστω κι αν έχουν ήδη δηλωθεί από προηγούμενους ή από το άρθρο, έτσι ώστε να γίνεται και μια προκαταρκτική στάθμιση.

Αυτό το πρώτο στάδιο, το στάδιο της διατύπωσης των προτάσεων, φέτος θα διαρκέσει έως τη Δευτέρα 13 του μηνός, στις 11 μ.μ. ώρα Ελλάδος, εκτός αν η υπόλοιπη εφορευτική επιτροπή (λέγε με Στάζιμπο) αποφασίσει διαφορετικά. Στη συνέχεια, η εφορευτική επιτροπή θα συγκεντρώσει τις επικρατέστερες προτάσεις (συνήθως είναι γύρω στις 50, πέρυσι είχαμε 65) και θα τις θέσει σε ψηφοφορία.

Η ψηφοφορία φέτος θα ξεκινήσει την Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου και θα διαρκέσει ως τα μεσάνυχτα της 30ής Δεκεμβρίου. Παραμονή πρωτοχρονιάς θα έχουμε τα αποτελέσματα και θα ξέρουμε ποιαν διαλέξατε για Λέξη του 2021.

Λέξη της χρονιάς διαλέγουν βέβαια και άλλοι οργανισμοί, εδώ και πολλά χρόνια μάλιστα. Το λεξικό Collins ανακήρυξε Λέξη της χρονιάς τον όρο NFT (non-fungible token) –εδώ μπορείτε να δείτε τις 10 λέξεις της μικρής λίστας του, ενώ και το dictionary.com επέλεξε έναν μη πανδημικό όρο, τη λέξη allyship. Από την άλλη, τo λεξικό OED της Οξφορδης επέμεινε πανδημικά και διάλεξε τον όρο vax (που δίνει και πολλά παράγωγα).

Αλλά αυτά αποφάσισαν εκείνοι. Για τη δική μας ψηφοφορία περιμένω τις προτάσεις σας: Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η Λέξη της χρονιάς για το 2021;

Υστερόγραφο: Για να μην ξεχνιόμαστε, χρόνια πολλά στην Άννα, τη Νικοκυροπούλα και τις δικές σας!

Απολιγνιτοποίηση, μια καινούργια λέξη

Όχι και πολύ καινούργια βέβαια, αφού η απολιγνιτοποίηση αποτελεί δεδηλωμένη επιλογή της σημερινής κυβέρνησης ήδη από τους πρώτους μήνες που ανέλαβε την εξουσία πριν από δύο χρόνια. Τότε, εννοώ το 2019, ασφαλώς ήταν νεολογισμός, και μάλιστα, για να παινέψουμε και λίγο τα γένια μας, σε ένα μεζεδοάρθρο του Σεπτεμβρίου 2019 είχα γράψει:

Για λέξη της χρονιάς δεν ξέρω αν θα προκριθεί, πάντως νεολογισμός είναι. Εννοώ την «απολιγνιτοποίηση» που εξαγγέλθηκε από την κυβέρνηση, δηλαδή την κατάργηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από λιγνίτη έως το 2028.

Μπορεί να συζητησουμε στο μέλλον και επί της ουσίας τη σημαντική αυτή απόφαση, αλλά προς το παρόν καταγράφω τον νεολογισμό.

(Για την ιστορία, στην ψηφοφορία για τη Λέξη του 2019 η απολιγνιτοποίηση κατατάχτηκε στην 28η θέση ανάμεσα σε 42 υποψήφιες).

Λίγες μέρες αργότερα, ο Νίκος Λίγγρης στη Λεξιλογία κατέγραψε τον νεολογισμό και σημείωσε: Για την ακρίβεια, είναι λέξη του Σεπτέμβρη του 2019 (με ελάχιστα ευρήματα από Αύγουστο) και αφορά τη μείωση και τελικώς τον τερματισμό της εξάρτησης της χώρας από τον λιγνίτη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Και συνέχισε: Έχουμε λέξη στα αγγλικά; Ή θα πρέπει να πούμε περιφραστικά: ending dependence on lignite ή ending lignite dependence; Η αγγλική λέξη delignification σημαίνει «removal of lignin from woody tissue (as by natural enzymatic or industrial chemical processes)». Λέξεις delignitification ή delignitization δεν υπάρχουν.

Στη συζήτηση εκείνη προτάθηκε, προκειμένου για τον αγγλικό όρο, το ευρύτερο decarbonization, που βέβαια αφορά την απαλλαγή από κάθε είδος άνθρακα, όχι ειδικά από τον λιγνίτη.

Η λέξη λιγνίτης είναι δάνειο από το γαλλικό lignite, που έχει πλαστεί με βάση το λατινικό lignum = ξύλο, επειδή αυτό το είδος άνθρακα, που είναι κατώτερης θερμικής αξίας, προέρχεται από εξανθράκωση φυτικών οργανισμών. Λέμε ότι έχουμε οπτικό δάνειο, διότι η γαλλική λέξη προφέρεται (περίπου) λινίτ.

Από την ίδια ρίζα με τον λιγνίτη έχουμε και τη λιγνίνη, ένα οργανικό πολυμερές που ξεχωρίζει το ξύλο από τις αλλες κυτταρικές ουσίες. Ο όρος delignification, που τον αναφέραμε παραπάνω, αφορά ακριβώς την απομάκρυνση της λιγνίνης από τον ξυλώδη ιστό.

Ποιος θα πληρώσει την πράσινη μετάβαση;

Και ενώ η χώρα δοκιμάζεται από τις πυρκαγιές, χτες έγινε γνωστή μια άλλη είδηση, που έμμεσα συνδέεται με το θέμα. Γράφτηκε λοιπόν ότι από χτες η ΔΕΗ αλλάζει τον τρόπο υπολογισμού για το τιμολόγιο Γ1 (αυτό που αφορά τους οικιακούς καταναλωτές) και με βάση όσα έχουν προαναγγελθεί αυτός ο νέος τρόπος μπορεί να οδηγήσει σε αυξήσεις στα τιμολόγια -έως και 70% αναφέρει η ΕφΣυν, ενώ άλλοι θεωρούν ότι οι αυξήσεις θα κυμανθούν γύρω στο 30%.

Το αν και πόσο θα επαληθευτούν αυτές οι δυσοίωνες προβλέψεις θα το συνειδητοποιήσουμε τον Σεπτέμβριο, όταν θα έρθουν οι λογαριασμοί που θα είναι υπολογισμένοι με τον καινούργιο τρόπο.

Ταυτόχρονα όμως μάθαμε ότι η Ελλάδα κατέχει και μιαν άλλη, καθόλου αξιοζήλευτη, πανευρωπαϊκή πρωτιά, αφού βρίσκεται στην πρώτη θέση, ανάμεσα σε 18 χώρες, όσον αφορά την τιμή χονδρικής της μεγαβατώρας. Ο σχετικός πίνακας:

Για να είμαστε δίκαιοι, οι τιμές αυτές είναι απόλυτες -επομένως, στη Σερβία ή τη Βουλγαρία, που έχουν επίσης πολύ υψηλές τιμές, η επιβάρυνση των νοικοκυριών είναι αρκετά πιο επώδυνη απ’ ό,τι στην Ελλάδα, αφού οι μισθοί εκεί είναι χαμηλότεροι. Αλλά το επιχείρημα αυτό είναι δίκοπο, αν σκεφτούμε ότι η Ελλάδα έχει τιμή χονδρικής σχεδόν διπλάσια από πλούσιες χώρες όπως η Ελβετία, η Γαλλία ή η Γερμανία.

Ποιος είναι μπούμερ;

Είδαμε χτες πώς ο αρθρογράφος Πάσχος Μανδραβέλης, θέλοντας να αστειευτεί με μια διαφήμιση που είδε στον ιστότοπο της Αυγής, κατάφερε να γίνει ρεζίλι στο Τουίτερ επειδή έδειξε την άγνοιά του για το πώς λειτουργεί αυτό το είδος διαδικτυακών διαφημίσεων.

Ανάμεσα στους πολλούς χαρακτηρισμούς που εκτόξευσαν διάφοροι χρήστες κατά του Π. Μανδραβέλη, ο συχνότερος ήταν «μπούμερ», π.χ. «Eίσαι ο ορισμός του μπούμερ» ή «Επιμένει ο μπούμερ. Κατέβασε το AdBlock και σταμάτα να ξεφτιλίζεσαι» ή «Μάθε κι εσύ και ο άλλος ο μπούμερ πώς δουλεύουν τα Google Ads που μου θες να φέρεις και επενδύσεις» (αυτό απευθυνόταν στον υπουργό Άνευ Ανάπτυξης κ. Άδωνη Γεωργιάδη, ο οποίος επιδοκίμασε το τουίτ-γκάφα του Π.Μ. χαρακτηρίζοντάς το «κορυφαίο» και χωρίς να εννοεί «κορυφαία γκάφα»).

Σκεφτόμουν από πριν να αφιερώσω άρθρο στη λέξη αυτή, οπότε τώρα που βρήκα αφορμή περνάω στην πράξη. Μπούμερ λοιπόν είναι μειωτικός χαρακτηρισμός από νεότερο χρήστη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης προς πιο ηλικιωμένο. Η φράση φυσικά έχει περάσει και στην πραγματική ζωή. Έχω ακούσει παράπονα πολλών ηλεφίλων που έχουν παιδιά στην εφηβεία ή την πρώτη μετεφηβεία, ότι τα παιδιά τους συνηθίζουν να κλείνουν τους διαξιφισμούς μαζί τους με τη φράση «Οκέι, μπούμερ» (για την οποία θα πούμε πιο κάτω) ή να τους αποκαλούν «μπούμερ».

Μπούμερ είναι ο αγγλοσαξονιστί boomer, baby-boomer που θα τον έλεγε ο κ. Μπαμπινιώτης. Εν αρχή λοιπόν ην το baby boom, η εκρηκτική αυξηση των γεννήσεων στον δυτικό κόσμο μετά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, που, όσον αφορά τις ΗΠΑ, μπορείτε να τη δείτε σε αυτό το διάγραμμα.

Σε ανύποπτο χρόνο, όταν είχε χρειαστεί να αποδώσω το baby boom το είχα πει «πληθυσμιακή έκρηξη» και το baby boomer «γενιά της πληθυσμιακής έκρηξης». Βέβαια τέτοιες αποδόσεις ταιριάζουν σε πιο επίσημα κείμενα -στον δημοσιογραφικό λόγο πολύ συχνά βλέπουμε τον ξένο όρο αμετάφραστο («μπέιμπι μπούμερ») ή και αμετάγραπτο (baby boomer).

Ποιοι είναι οι μπέιμπι μπούμερ; Έχω δει να χαρακτηρίζονται έτσι οι γεννημένοι από το 1946 έως το 1950, αλλά αυτός ο ορισμός είναι υπερβολικά στενός. Η διεθνής συναίνεση πλαταίνει πολύ περισσότερο τον όρο, αφού δέχεται ότι μπέιμπι μπούμερ είναι οι γεννημένοι από το 1946 έως το 1964 (η ελληνική Βικιπαίδεια περιέργως δέχεται το 1946-1962). Βέβαια, μετά το 1960 οι γεννήσεις, αν δείτε το παραπάνω διάγραμμα, είχαν πέσει αισθητά, αλλά οι περισσότεροι μελετητές δέχονται το διάστημα 1946-64 για την οριοθέτηση της γενιάς.

Στην Ελλάδα, έχουμε τον όρο «Γενιά του Πολυτεχνείου» ο οποίος περίπου ταυτίζεται με τους μπέιμπι μπούμερ. Ο Σαββόπουλος έχει τραγουδήσει «εμείς, του 60 οι εκδρομείς», παρόλο που, αν το δούμε αυστηρά, ο ίδιος οριακά δεν είναι μπέιμπι μπούμερ αφού γεννήθηκε το 1944. Ο Πάσχος Μανδραβέλης, γεννημένος το 1963, οριακά είναι, τουλάχιστον σύμφωνα με τον διεθνή ορισμό. Κι εγώ είμαι, και δεν ντρέπομαι γι’ αυτό.

Πώς φτάσαμε από τους μπέιμπι μπούμερ στους μπούμερ; Αφενός και βεβαίως με συντόμευση του όρου, αλλά για τη δημοτικότητα του όρου «μπούμερ» καθοριστικό ρόλο έπαιξε η παγκοσμίως διάσημη φράση Ok, boomer, που υπήρχε μεν από πιο παλιά, αλλά έγινε ακαριαία γνωστή στα πέρατα του κόσμου όταν χρησιμοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2019 σε ένα βίντεο στο Τικ Τοκ.

Θα το μεταφράζαμε «Εντάξει, μπάρμπα», και υπονοεί ότι ο μπούμερ δεν μπορεί να καταλάβει επειδη ανήκει σε μια άλλη, παλιότερη γενιά. Ειδικότερα, χρησιμοποιείται για να υπονοήσει ότι ο μπούμερ είναι ανεπίδεκτος μαθήσεως σε σχέση με τις προόδους της τεχνολογίας ή ότι είναι τεχνοφοβικός, ότι είναι συντηρητικός, ότι έχει παρωχημένες αντιλήψεις ή ακόμα ότι έζησε σε μια περίοδο πολύ πιο εύκολη. Μια άποψη ή πράξη που θεωρείται τυπική για έναν μπούμερ λέγεται «μπουμεριά».

Πάντως, η φράση δεν έχει αποκλειστικό στόχο τους μπέιμπι μπούμερς, τους γεννηθέντες την περίοδο 1946-1964. Στη Βουλή της Νέας Ζηλανδίας τη χρησιμοποίησε μια βουλεύτρια γεννημένη το 1994 προς έναν βουλευτή γεννημένο το 1968. Και έχω δει να χρησιμοποιείται και προς νεότερους, όπως είπα πιο πάνω. Άλλωστε, θα θυμάστε πως όταν πηγαίναμε στο γυμνάσιο-λύκειο οι καθηγητές μας μάς φαίνονταν πολύ γέροι ενώ πολλοί ήταν απλώς σαραντάρηδες ή και νεότεροι.

Μεζεδάκια για εμβολιασμένους

Το ιστολόγιο συντάσσεται με την εθνική προσπάθεια να βρεθεί ένας νέος εσωτερικός εχθρός στον οποίο να χρεωθεί η αποτυχία της εμβολιαστικής πολιτικής της κυβέρνησης και να χωριστούν σε δυο κατηγορίες οι πολίτες, κι έτσι στα σημερινά μεζεδάκια μπορούν να σχολιάζουν μόνο όσοι έχουν εμβολιαστεί ή έχουν αρνητικό τεστ PCR ή έχουν πιστοποιητικό νόσησης.

Επειδή όμως δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί το πρόγραμμα που θα ελέγχει την εμβολιαστική κατάσταση του κάθε σχολιαστή, προς το παρόν η εφαρμογή του μέτρου παγώνει -το ίδιο άλλωστε προβλέπω να γίνει και με τα προαναγγελθέντα μέτρα στην εστίαση, για τα οποία θεωρώ πολύ πιθανό να σταματήσει πολύ γρήγορα κάθε έλεγχός τους.

Για να μην παρεξηγηθώ: όχι μόνο έκανα το εμβόλιο (με ΑΖ) αλλά και είμαι φανατικά υπέρ του εμβολιασμού. Άλλο όμως αυτό κι άλλο να παίρνονται από τώρα μέτρα διαχωρισμού τη στιγμή που για πολλές κατηγορίες πολιτών ειναι πρακτικά αδύνατο να έχουν πλήρως εμβολιαστεί (Παράδειγμα: για τους νέους των 25-29 ετών, η πλατφόρμα άνοιξε στις 10 Ιουνίου. Επομένως είναι αδύνατο έως τις 5 Ιουλίου να έχει κάποιος κάνει και τις 2 δόσεις και να έχουν περάσει και 14 μέρες ωστε να είναι σε ισχύ το πιστοποιητικό του. Κι όμως, από τις 5 Ιουλίου ο νέος αυτός υποτίθεται ότι θα πρέπει να πληρώνει τεστ ράπιντ για να μπει σε ορισμένα μαγαζιά ή για να μετακινηθεί σε γειτονικό νομό ή σε κάποιο νησί. Αν κάνω λάθος, διορθώστε με).

Επιπλέον, τα μέτρα αυτά όχι μόνο προκαλούν κοινωνικό αυτοματισμό αλλά και κατά πάσα πιθανότητα θα αποδειχτούν  αναποτελεσματικά. Όμως θα συζητήσουμε ξανά το θέμα σε ειδικά αφιερωμένο άρθρο, σήμερα έχουμε μεζεδάκια.

* Και ξεκινάω με μια περίπτωση διαφημιστικής τρολιάς. Θα είδατε πιθανότατα το βίντεο με το απόσπασμα από την εκδήλωση της αστυνομίας (εδώ διανθισμένο) όπου ο κλεμμένος πίνακας, που η «επανεύρεσή» του ανακοινώνεται μετά βαΐων και κλάδων, γλιστράει και πέφτει και σπεύδει ο σύμβουλος του υπουργού και τον πιάνει με γυμνά (και ιδρωμένα;) χέρια λες και είναι καμιά εφημερίδα.

Φυσικά το αστειότατο αυτό στιγμιότυπο έγινε ιότροπο (viral που λέει και ο κ. Μπαμπινιώτης) στα πέρατα της Γης -αλλά το ενδιαφέρον είναι ότι τόσο το Πλαίσιο όσο και η ΙΚΕΑ έσπευσαν να το εκμεταλλευτούν για διαφημίσεις βάσεων και στηριγμάτων! Καλό ρεφλέξ, έχω να πω.

* Συνεχίζω με ένα ποδοσφαιρικό, αν και όχι από το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα.

Σε ρεπορτάζ για τη Φιορεντίνα και τον Φρανκ Ριμπερί, διαβάζω ότι:

Παρά το γεγονός ότι όλα έδειχναν πως οι δύο πλευρές, θα συνέχιζαν την από κοινού συνεργασία τους και την νέα αγωνιστική περίοδο, τελικά κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί.

Δεν είναι πλεονασμός το «από κοινού συνεργασία»; Υπάρχει και μονομερής συνεργασία;

Και πιο κάτω, λέει ότι ο νέος προπονητής δεν είχε στα πλάνα του τον Ριμπερί, και «αυτό είχε σαν συνέπεια να εισηγηθεί την φυγή του από την ομάδα της Φλωρεντίας». Αλλά φυγή θα ήταν αν έφευγε με δική του πρωτοβουλία ο παίκτης. Αφού έγινε με πρωτοβουλία του εργοδότη θα το πούμε αποπομπή ή πιο ουδέτερα μη ανανέωση του συμβολαίου.