Ένα άλλο κάτι

Προσοχή, ο τίτλος δεν λέει για «κάτι άλλο», αλλά για «άλλο κάτι». Δεν θα μιλήσουμε λοιπόν για την αόριστη αντωνυμία «κάτι» που τόσο έντονη παρουσία έχει στη γλώσσα μας (π.χ. είναι κάτι στιγμές, έχεις κάτι που σε άλλη δεν το βρήκα, κάτι τρέχει στα γύφτικα, δυο δάχτυλα και κάτι, ξέρει κάτι λίγα αγγλικά, και κάτι παραπάνω).

Θα πούμε μόνο, έτσι παρεμπιπτόντως, πως αυτό το «κάτι», το πανταχού παρόν, εμφανίστηκε στη γλώσσα μας τη μεααιωνική εποχή και προέρχεται από το αρχαίο μόριο καν (με «ψιλή» και οξεία) και την αντωνυμία τι.

Ωστόσο, το σημερινό σημείωμα θα αφιερωθεί σε μιαν άλλη λέξη, ομόηχη και ομόγραφη, σε ένα άλλο κάτι λοιπόν. Η άλλη λέξη «κάτι» δεν υπάρχει στα σημερινά λεξικά, αλλά είναι ακόμα ζωντανή στη βόρεια ιδίως Ελλάδα. Στα σχόλια του σημερινού άρθρου θα μου πείτε αν την ξέρετε κι αν τη χρησιμοποιείτε.

Το κάτι είναι η πτυχή, η δίπλα, το πόσες φορές διπλώνουμε π.χ. ένα σεντόνι. «Κάνε τρία κάτια την πετσέτα για να χωρέσει». Είναι δάνειο από το τουρκικό kat (πτυχή).

Από πού πάνε για το Καμερούν;

Το ευφυολόγημα λέει ότι τώρα με την πανδημία οι ξένοι θα μάθουν καλά το ελληνικό αλφάβητο, καθώς οι νέες παραλλαγές ονοματίζονται με γράμματα του αλφαβήτου μας. Εμείς πάλι, που το ξέρουμε, θα μάθουμε Γεωγραφία, αφού πολλές παραλλαγές, πριν πάρουν αλφαβητικό όνομα, ονοματίζονται, πρόχειρα κι ανεπίσημα, από τη χώρα στην οποία εντοπίστηκαν ή από την οποία προήλθαν (ή θεωρείται ότι προήλθαν).

Έτσι, τον περασμένο μήνα η παραλλαγή Όμικρον έφερε για λίγο τη Μποτσουάνα κάτω από τον προβολέα της διεθνούς προσοχής -και τώρα μια καινούργια παραλλαγή εντοπίστηκε στη νότια Γαλλία, σε άνθρωπο που είχε ταξιδέψει στο Καμερούν.

Το επίσημο όνομα της παραλλαγής είναι Β.1.640.2, και το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της ότι περιλαμβάνει 46 μεταλλάξεις. Ο ασθενής, που νοσηλεύτηκε στο νοσοκομείο IHU της Μασσαλίας, είχε μεταδώσει την παραλλαγή σε άλλα 12 άτομα. Μια άλλη προσωρινή ονομασία της παραλλαγής είναι «παραλλαγή IHU» ακριβώς επειδή εντοπίστηκε στο συγκεκριμένο νοσοκομείο.

Κι έτσι στο σημερινό μας άρθρο θα μιλήσουμε όχι για την καινούργια παραλλαγή καθαυτή, διότι μικροβιολόγοι δεν είμαστε, αλλά για το Καμερούν, από το οποίο φαίνεται να προηλθε.

Το  Καμερούν, λοιπόν, που βλέπουμε αριστερά τη σημαία του, είναι χώρα της δυτικής-κεντρικής Αφρικής. Βρίσκεται ακριβώς στο σημείο όπου η ακτογραμμή της Αφρικής κάνει γωνία περίπου 90 μοιρών και από περίπου οριζόντια γίνεται σχεδόν κατακόρυφη.

Το Καμερούν έχει έκταση 475.000 τ.χ. (τρεισήμισι φορές πιο πάνω από την Ελλάδα) και πληθυσμό κάπου 25 εκατομμύρια. Στα τέλη του 19ου αιώνα, η περιοχή έγινε γερμανική αποικία. Όταν, μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, οι νικητές πήραν όλες τις αποικίες της ηττημένης Γερμανίας, το Καμερούν το μοιράστηκαν Γάλλοι και Άγγλοι -το μεγαλύτερο μέρος έγινε γαλλικό. Το γαλλικό Καμερούν κέρδισε την ανεξαρτησία του το 1960, οπότε και στο νέο κράτος προσχώρησαν οι υπό αγγλικό έλεγχο περιοχές. Η χώρα αρχικά ήταν ομοσπονδιακή δημοκρατία και αργότερα έγινε ενιαίο κράτος.

Στειλεός, η λέξη της εβδομάδας

Χτες είχαμε την ανασκόπηση των λέξεων του 2021, οπότε από σήμερα περνάμε σε καινούργια λεξιλογική χρονιά. Ταιριάζει λοιπόν να την εγκαινιάσουμε με ένα άρθρο λεξιλογικό, αφιερωμένο στη λέξη που έχει κερδίσει, αυτές τις μέρες, το παροιμιώδες δεκαπεντάλεπτο της διασημότητας.

Εννοώ τη λέξη «στειλεός», αν και τη βρίσκουμε γραμμένη πολύ συχνά και με ύψιλον, στυλεός δηλαδή, ενώ εδώ κι εκεί βλέπει κανείς κι άλλες παραλλαγές, όπως στην οθονιά:

Ο στειλεός λοιπόν είναι το εργαλείο εκείνο, σαν μικρό ραβδάκι, ή μαραφέτι αν προτιμάτε τον ακριβή όρο, με το οποίο γίνονται τα τεστ για τον κορονοϊό, και σαν λέξη εκτοξεύτηκε στην επικαιρότητα έπειτα από μια τηλεοπτική εμφάνιση του Θ. Βασιλακόπουλου (εδώ ρεπορτάζ και βίντεο) ο οποίος υποστήριξε:

«Το self test γίνεται rapid αν βάλουμε βαθιά το στ*λεό στη μύτη μας και κάνουμε καλή δειγματοληψία».

Η φράση αυτή έδωσε λαβή για κάμποσα έξυπνα αστεία στα σόσιαλ, όπως ας πούμε ότι αν βάλουμε πιο βαθιά τον στειλεό επαναφέρουμε τις εργοστασιακές ρυθμίσεις ή κάνουμε γαστροσκόπηση (ίνα μη τι χείρον είπω), ενώ χάρη σε αυτή την τηλεοπτική εμφάνιση πολύς κόσμος συνειδητοποίησε ότι υπάρχει αυτή η λέξη και ότι αυτό το πραματάκι (το μαραφέτι, το μαντζαφλάρι, το καβλιτζέκι) που βάζουμε ή που μας βάζουν στη μύτη λέγεται, επισήμως, στειλεός (άλλο τώρα το πώς γράφεται).

Ένας φίλος στο Τουίτερ με ρώτησε: «Πρέπει να θεωρώ τον εαυτό μου άσχετο που πρώτη φορά σήμερα άκουσα αυτή τη λέξη;» κι ένας άλλος του υπέδειξε να διαβάσει τη συσκευασία των αυτοτέστ. (Εδώ δεν είμαι αρμοδιος, διότι τα αυτοτέστ που έχω πρόχειρα είναι από αυτά που μας μοιράζουν στο Δουκάτο κι έτσι δεν έχουν οδηγίες στα ελληνικά).

Τα πρώτα μεζεδάκια του 2022

…τα οποία επιπλέον είναι αγρίως ετεροχρονισμένα, αφού δημοσιεύονται Δευτέρα αντί για το καθιερωμένο Σάββατο. Επίσης, τα περισσότερα μεζεδάκια της πιατέλας σερβίρονται μεν το 2022, αλλά έχουν παρασκευαστεί την προηγούμενη χρονιά, το 2021. Ελπίζω μονάχα να μην έχει δικαιοδοσία η αγορανομία επί του θέματος, αν και τα δικά μας τα μεζεδάκια δεν μπαγιατεύουν τόσο εύκολα.

Και ξεκινάμε με ένα ορθογραφικό του Άδωνη, που έχει τελειώσει και Φιλοσοφική (αν και οι κακές γλώσσες λένε ότι έκανε δέκα χρόνια να πάρει πτυχίο). Δεν θα ενοχληθεί, νομίζω, αφού ο ίδιος, από το βήμα της Βουλής μάλιστα, είχε ψέξει τα γλωσσικά αστοχήματα πολιτικών του αντιπάλων.

To «έχει καταβάλλει» είναι βέβαια λάθος -είναι πάντοτε λάθος, δεν είναι όπως π.χ. στον μέλλοντα, όπου άλλοτε πρέπει να γράψουμε «θα καταβάλει» (στιγμιαίο μέλλοντα τον λέγαμε παλιά) και άλλοτε «θα καταβάλλει» (διαρκής μέλλοντας). Στον παρακείμενο, μόνο «έχει καταβάλει», όπως και «έχει παίξει» (και όχι… «έχει παίζει»).

Και βεβαίως, «έχει παραγάγει» (ή το αναλογικό «έχει παράξει») και ποτέ «έχει παράγει».

* Κι ένα φετινό μεζεδάκι, από αθλητικό ιστότοπο, που ο συντάκτης του θέλησε να λογιωτατίσει.

Γράφει λοιπόν:

Ο προπονητής της Αιγύπτου, Κάρλος Κεϊρός, δεν συμπεριέλαβε τον Χασάν στις κλήσεις του για το Κόπα Άφρικα. Η λειψανδρία τερμάτων του το προηγούμενο διάστημα προφανώς και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απόφαση του Πορτογάλου τεχνικού.

Τα τέρματα μάς μάραναν, κύριε Λείψανδρέ μου. Δεν σου άρεσαν τα γκολ, είναι χυδαία; Κι έτσι, αντί να γράψει κάτι πεζό όπως «η έλλειψη γκολ» ή το κλασικό αλλά ωραίο «η αφλογιστία του» ή κάτι τέτοιο, κατασκεύασε τη…. λειψανδρία τερμάτων.

Την άλλη φορά να την πείτε «λιποτερματία»!

* Σε άρθρο για την εξοργιστική υπόθεση του άθλιου που δημοσίευε τα ερωτικά του βίντεο, βρίσκω μια περίεργη χρήση της λέξης «εισιτήριο»:

Και αυτό γιατί η νέα μήνυση σε βάρος του Στάθη Παναγιωτόπουλου από άλλη γυναίκα, η οποία επίσης τον κατηγορεί ότι ανέβασε βίντεο με ερωτικό περιεχόμενο στο διαδίκτυο χωρίς τη συγκατάθεσή της, μπλόκαρε το «εισιτήριο» στην ελευθερία του πρώην παρουσιαστή.

Εντάξει, το βάζει σε εισαγωγικά, αλλά και πάλι είναι λίγο παράξενη η χρήση του όρου «εισιτήριο» για την αποφυλάκιση κάποιου.

Ράπιντ για όλους;

Είχα κανονίσει να ταξιδέψω προς Ελλάδα το μεσημέρι της Κυριακής 19 Δεκεμβρίου. Είχα συμπληρώσει το έντυπο PLF κανονικά, αλλά δυο ή τρεις μέρες πριν από το ταξίδι η Ελλάδα (όπως και άλλες χώρες) αποφάσισε να επιβάλει νέα μέτρα για τους ταξιδιώτες που έμπαιναν στη χώρα και να ζητάει (αρχικά) PCR 48ωρο, ακόμα και από τους πλήρως εμβολιασμένους, ειδικά για την περίοδο των εορτών.

Επειδή ταξίδευα Κυριακή δεν ήταν πολύ εύκολο να βρεθεί εργαστήριο που να κάνει τεστ και να βγάζει έγκαιρα τα αποτελέσματα -ευτυχώς όμως την επόμενη μέρα άλλαξε η αρχική απόφαση κι έτσι γίνονταν δεκτά και τα ράπιντ τεστ του τελευταίου 24ώρου. Στο αεροδρόμιο υπήρχε η δυνατότητα για ράπιντ, και αυτό κάναμε, το πρωί της Κυριακής.

Στον ιστότοπο travel.gov.gr η σχετική διάταξη προστέθηκε τελευταία στιγμή, κάπως εμβαλωματικά, και σε όχι πολύ προσεγμένα αγγλικά -μάλιστα αρχίζει με μικρό γράμμα:

travellers arriving in Greece are required during the period from 19.12.2021 to 10.1.2022, and specifically from 6.00 in the morning of 19.12.2021 to have a) or be diagnosed negative in a laboratory test by PCR method for coronavirus Covid- 19, which must have been performed within the last 72 hours before their arrival in Greece or alternatively b) have been negatively tested using rapid coronavirus antigen detection Covid-19 (rapid-19) within 24 hours before their arrival in Greece.

Τέλος πάντων, φτάσαμε αισίως, όλα καλά. Μετά, διέρρευσε η είδηση ότι η κυβέρνηση σκέφτεται, για την περίοδο των γιορτών, να επιβάλει την υποχρέωση όλοι όσοι μπαίνουν σε κλειστούς χώρους εστίασης και/ή διασκέδασης να έχουν ράπιντ τεστ, ανεξάρτητα αν είναι εμβολιασμένοι ή όχι, και μάλιστα το κόστος για τα σχετικά τεστ να βαραίνει τον πολίτη.

Η διαρροή συνάντησε εντονότατες αντιδράσεις, όχι μόνο από εμβολιασμένους πολιτες αλλά και από τους επαγγελματίες της εστίασης, που έβλεπαν ότι το μέτρο αυτό θα ισοδυναμούσε με ένα άτυπο λοκντάουν -χωρίς αποζημίωση βέβαια αφού θα ήταν ακήρυχτο. Κι έτσι, τελικά, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε, με το αυτοκρατορικό στιλ που συνηθίζει και που το βρίσκω ελαφρώς κωμικό (φαίνεται ομως ότι πιάνει σε ορισμένους), ότι ενώ του έγιναν εισηγήσεις για ράπιντ σε όλους, τις απέρριψε διότι θα ήταν άδικο. Και αποφάσισε απλώς να διανεμηθούν από δύο σελφ τεστ σε κάθε πολίτη -δηλαδή, ουσιαστικά να αφεθούν τα πάντα στην ατομική ευθύνη (λέγεται ότι την προηγούμενη φορά που διανεμήθηκαν δωρεάν αυτοτέστ απορροφήθηκαν μόνο κατά 30%).

Και πάλι, παρατηρεί κανείς ότι άλλες χώρες έχουν πάρει πολύ πιο σοβαρά μέτρα για την περίοδο των γιορτών. Στην Πορτογαλία, ας πούμε, όπου το ποσοστό εμβολιασμού βρίσκεται γύρω στο 88% και όπου οι θάνατοι καθημερινά δεν ξεπερνούν τους 20, αποφασίστηκε να κλείσουν νυχτερινά κέντρα και μπαρ, να επιβληθεί τηλεργασία, και να χρειάζεται αρνητικό τεστ για την είσοδο σε εστιατόρια και σε καζίνα. Παρόμοια μέτρα βρίσκει κανείς και σε άλλες χώρες που έχουν καλύτερες εμβολιαστικές επιδόσεις και ανθεκτικό σύστημα υγείας.

Η χώρα μας προς το παρον δεν έχει πάρει τέτοια μέτρα. Τα πλεονεκτήματα της Ελλάδας είναι ότι προς το παρόν η παραλλαγή Ο, που προκαλεί ανησυχία στις άλλες χώρες και αποτέλεσε τον καταλύτη της λήψης μέτρων, έχει πολύ μικρότερη παρουσία και ότι το πρόγραμμα της τρίτης δόσης εμβολιασμού πηγαίνει καλά. Μπορούμε επίσης να αναφέρουμε τον συγκριτικά ήπιο χειμώνα μας και βέβαια τον Θεό της Ελλάδος που μας προσέχει περισσότερο.

Χριστούγεννα με την Όμικρον

Μπήκαμε στη βδομάδα των Χριστουγέννων, αλλά τα φετινά Χριστούγεννα διαφέρουν, όπως διέφεραν και τα περσινά -κι αν τα περσινά βρίσκονταν κάτω από το στίγμα του κορονοϊού, τα φετινά, ειδικότερα, βρίσκονται κάτω από τη δαμόκλεια σπάθη της Όμικρον. Όχι μόνο εδώ -όλη η Ευρώπη θα κάνει Χριστούγεννα με την Όμικρον.

Ποιαν Όμικρον; Δεν είναι ανάγκη καν να ρωτήσει κανείς. Η Όμικρον του τίτλου δεν είναι, δυστυχώς, η Μαρκησία του Ο., του φον Κλάιστ, που έγινε και ταινία του Ερίκ Ρομέρ το 1975, δεν είναι ούτε η ηρωίδα της ερωτικής (και απαγορευμένης σε διάφορες χώρες) ταινίας Η ιστορία της Ο… (του 1973), είναι η νέα παραλλαγή του κορονοϊού που έχει τρομοκρατήσει όλη την Ευρώπη ή όλον τον κόσμο.

Το κανονικό της όνομα είναι Β.1.1.529, αλλά μετά την αποφαση του ΠΟΥ να ονομάζει τις παραλλαγές του κορονοϊού με γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου, και αφού προς στιγμή είχε προταθεί το όνομα Νu (που όμως απορρίφθηκε για να μην μπερδεύεται με το New, όπως και το Ksi ίσως για να μη θιγεί ο πρόεδρος της Κίνας Xi Jinping), τελικά η καινούργια παραλλαγή ονομάστηκε Omicron.

Τα βαφτίσια της Όμικρον έγιναν στις 26 Νοεμβρίου -δηλαδή το όνομα δεν έχει ακόμα κλείσει μήνα, κι όμως τρομοκρατεί όλον τον κόσμο και η μια μετά την άλλη οι χώρες παίρνουν μέτρα και θεσπίζουν νέους περιορισμούς ή επαναφέρουν τους παλιούς.

Της τρίτης δόσης

Από προχτές άνοιξε η πλατφόρμα για να κλείνουν οι πολίτες ραντεβού για την τρίτη δόση εμβολιασμού, εφόσον έχει περάσει τρίμηνο από τη δεύτερη δόση τους (ή από την πρώτη για όσους έχουν κάνει το μονοδοσικό εμβόλιο). Ως τώρα, το ελάχιστο διάστημα ήταν έξι μήνες και η μείωση του διαστήματος στο μισό έκανε εντύπωση.

Θα το συζητήσουμε κι αυτό στο σημερινό άρθρο, αλλά να μην ξεχνάμε τα βασικά -ότι εμείς εδώ λεξιλογούμε, και ότι δεν έχουμε ως τώρα λεξιλογήσει για τη λέξη «δόση», κάτι που είναι πραγματικά περίεργο, αν σκεφτεί κανείς ότι η λέξη δεν βρίσκεται στην επικαιρότητα μονάχα τώρα με την πανδημία, αλλά βρισκόταν και παλιότερα, με άλλες σημασίες της.

Η λέξη «δόση» είναι αρχαία, με τον τύπο δόσις, βέβαια. Αρχικά σήμαινε «δόσιμο, παροχή» αλλά και «δώρο, προσφορά». Τη βρίσκουμε ήδη στον Όμηρο. Στην Ιλιάδα (10.213): καί οἱ δόσις ἔσσεται ἐσθλή (καλό είναι το δώρο που θα πάρει), αλλά και στην Οδύσσεια (6.208) δόσις δ’ ὀλίγη τε φίλη τε («πρόσχαρο το λίγο που θα δώσεις», μεταφράζει ο Ζήσιμος Σίδερης).

Δυο από τις σημερινές σημασίες της λέξης είναι ήδη αρχαίες. Η σημασία της τμηματικής πληρωμής εμφανίζεται σε επιγραφές τον 5ο αιώνα πΧ (IG12.296 βρίσκω στο Λίντελ Σκοτ, που είναι από την Αθήνα γύρω στο 435 πΧ), ενώ η σημασία της δόσης φαρμάκου είναι πολύ συχνή στους μεγάλους γιατρούς των ελληνιστικών χρόνων και της ύστερης αρχαιότητας.

Με την ιατρική ακριβώς σημασία η λέξη περνάει, ως dosis, στα μεσαιωνικά λατινικά, και από εκεί έχουμε το γαλλικό dose, από το οποίο και το αγγλικό dose. Να πούμε εδώ ότι στα αγγλικά και τα γαλλικά οι λέξεις αυτές δεν έχουν ολόκληρο το σημασιακό φάσμα του νεοελληνικού όρου, ας πούμε δεν έχουν τη σημασία της τμηματικής πληρωμής.

Στα νέα ελληνικά, η δόση χρησιμοποιείται καταρχάς για την ορισμένη ποσότητα φαρμάκου που πρέπει να πάρει κάθε ασθενής, όπως και για τα εμβόλια, ή ακόμα και για ναρκωτικά -παίρνω τη δόση μου. Η υπερβολική δόση πρέπει να είναι μεταφραστικό δάνειο από το αγγλ. overdose.

Λέγεται επίσης για την ακριβή ποσότητα κάθε υλικού, κυρίως (αλλά όχι μόνο) στη μαγειρική και τη ζαχαροπλαστική -τέσσερις δόσεις νερό, τρεις δόσεις ζάχαρη, δυο δόσεις σιμιγδάλι και μια δόση λάδι είναι η συμβατική συνταγή για τον σιμιγδαλένιο χαλβά.

Πρόστιμο 100 ευρώ σε όποιον δεν ξέρει την Μποτσουάνα!

Ήθελα να γράψω ένα άρθρο για την Μποτσουάνα, που έγινε ξαφνικά διάσημη με την παραλλαγή Ο του κορονοϊού, αλλά επειδή είχαμε δεσμευμένη την Τρίτη (κείμενο 1821) και την Τετάρτη (μηνολόγιο) το ανέβαλα για σήμερα -και αφού στο μεταξύ έσκασε και το πρόστιμο των 100 ευρώ, αναπόφευκτα θα συνδυάσω τα δυο θέματα, κυρίως στον τίτλο, ενώ περιμένω και τα σχόλιά σας. Bέβαια, συζητήσαμε μερικά πράγματα για τη χώρα στα μεζεδάκια του Σαββάτου, αλλά δεν νομίζω ότι καλύψαμε το θέμα.

Η Μποτσουάνα λοιπόν είναι χώρα της νότιας Αφρικής. Είναι περίκλειστη, χωρίς έξοδο στη θάλασσα, όπως βλέπετε.

Η Μποτσουάνα έχει μάλλον μεγάλη έκταση, 580.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, τέσσερις και βαλε φορές η Ελλάδα, και για να πάρετε κι ένα άλλο μέτρο σύγκρισης να πούμε ότι είναι μεγαλύτερη απο την ηπειρωτική Γαλλία (το εξάγωνο, χωρίς τα υπερπόντια εδάφη). Ωστόσο, ενώ η Γαλλία έχει 65+ εκατομμύρια πληθυσμό, η Μποτσουάνα έχει 2.300.000 μόνο, κάτι που εξηγείται αν δούμε πιο προσεχτικά, αφού το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης της χώρας το πιάνει η έρημος Καλαχάρι (εγώ την είχα ακούσει πριν μάθω τη χώρα). Είναι λοιπόν η Μποτσουάνα μια από τις πιο αραιοκατοικημένες χώρες του πλανήτη -θα άξιζε κάποτε να δούμε σε ένα άρθρο τις δυο άκρες του φάσματος με τις πυκνοκατοικημένες και τις αραιοκατοικημένες χώρες.

Πρωτεύουσα της Μποτσουάνας είναι η Γκαμπορόνε. Ναι, το όνομα της χώρας το κλίνω, και αν θέλετε το συζητάμε. Τώρα που έγινε διάσημη η «παραλλαγή/μετάλλαξη της Μποτσουάνας» στα μέσα ενημέρωσης, είδα ότι τα περισσοτερα είχαν άκλιτο το όνομα, αλλά δεν συμφωνώ. Εφόσον τα θηλυκά γεωγραφικά ονόματα σε -α είναι εκ κατασκευής προσαρμοσμένα στο τυπικό της ελληνικής, δεν υπάρχει λόγος να μένουν άκλιτα. Έτσι, εγώ κλίνω όλα τα ονόματα χωρών ή πολιτειών των ΗΠΑ: της Μποτσουάνας, της Φλόριντας, της Καλιφόρνιας, της Ζάμπιας, της Νικαράγουας, της Γιούτας, της Νεβάντας, της Ναμίμπιας.

Η πλειοψηφούσα εθνοτική ομάδα στην Μποτσουάνα (Botswana) είναι οι Τσουάνα (Tswana). Δεν είναι σύμπτωση η κοινή κατάληξη. Επίσημη γλώσσα είναι τα αγγλικά, αλλά η επικρατούσα γλώσσα είναι η Σετσουάνα, Setswana, το βλέπετε το πατερνάκι; Που συνεχίζεται, διότι ο Μποτσουανέζος, να τον πούμε έτσι, λέγεται Motswana στον ενικό και Batswana στον πληθυντικό. Πρόκειται για γλώσσα της οικογένειας των Μπαντού, που δουλεύει με προθήματα, όχι όπως η δική μας με επιθήματα-καταλήξεις.

Μεζεδάκια από τη Μποτσουάνα

Σύμφωνα με ένα άρθρο που είχαμε παρουσιάσει πέρυσι στο ιστολόγιο, το εθνικό φαγητό της Μποτσουάνας είναι το seswaa, κρέας αργοβρασμένο, σερβιρισμένο πάνω σε πολέντα. Δεν το έχω δοκιμάσει, δεν μπορώ να εκφέρω άποψη, και άλλωστε το σημερινό μας αρθρο δεν είναι αφιερωμένο στην κουζίνα της νοτιαφρικανικής αυτής χώρας.

Έδωσα όμως τον τίτλο αυτόν επειδή χτες η επικαιρότητα κυριαρχήθηκε απρόσμενα από τη νέα μετάλλαξη του ιού, που αρχικά είχαν πει ότι θα ονομαζόταν Ν, δηλαδή Nu στα αγγλικά, τελικά όμως ο ΠΟΥ την ονόμασε Όμικρον. Όμως, μέχρι να βρει ο ΠΟΥ σε ποιο ελληνικό γράμμα έχουν φτάσει οι ενσαρκώσεις του ιού, η νέα παραλλαγή ονομάστηκε προσωρινά «μεταλλαξη της Μποτσουάνας», αφού εκεί παρατηρήθηκε -και η είδηση ανησύχησε τους ειδικούς σε όλον τον κόσμο, κι έτσι απέσπασε την προσοχή της εγχώριας κυβερνογνώμης από τον Άρη Σερβετάλη. 

Από βδομάδα θα έχουμε μάλλον και κάποιο σοβαρό άρθρο για τη Μποτσουάνα (Μποτσβάνα τη λέγανε όταν ήμουν μικρός), και για το τι σημαίνει η νέα μετάλλαξη, αλλά προς το παρόν είναι Σάββατο -παναπεί μεζεδάκια, ανάλαφρος σχολιασμός περί πάντων και άλλων τινών.

Και ξεκινάμε με ένα φάλτσο από την πλατφόρμα του εμβολιασμού. Την οθονιά που βλέπετε τη δανείστηκα από ανάρτηση του φίλου Δαεμάνου στη Λεξιλογία:

Το μήνυμα καλεί τους επισκέπτες: Παρακαλούμε ακολουθείστε τον παρακάτω σύνδεσμο…

Πρόκειται για το αιώνιο μπέρδεμα με τις προστακτικές σε -iste, που γράφονται με -ήστε, αλλά που πολλοί τις γράφουν με -είστε (όπως είναι η οριστική της μέσης φωνής: παρακαλούμε ακολουθήστε τον σύνδεσμο, αλλά «εσείς ακολουθείστε από πολλούς στο Τουίτερ;»).

Βέβαια, μακάρι όλα τα φάλτσα στις πλατφόρμες αυτές να αφορούν απλώς την ορθογραφία…

* Πολύ γέλασα με αυτόν τον τίτλο άρθρου σε γνωστό ιστότοπο.

Ποιο είναι το σωστό; Συνωμοσία ή συνωμοσία;

Ή αλλιώς, όταν ο κορέκτορας χώνεται εκεί που δεν πρέπει.

* Και μέσα σε όλα τα άλλα, έχουμε και κινητοποιήσεις ψαράδων (ή, τέλος πάντων, αλιέων) στη Γαλλία, οι οποίοι διαμαρτύρονται, όπως άκουσα χτες στο ραδιόφωνο, «για την αποτυχία της Βρετανίας να δώσει περισσότερες άδειες αλιείας σε γαλλικά αλιευτικά».

Μετά το Μπρέξιτ, ο αριθμός των αδειών αλιείας στα βρετανικά χωρικά ύδατα αποτελεί σημείο τριβής. Ωστόσο, όταν η αγγλόφωνη πηγή σου λέει «the failure of British authorities to issue fishing permits» ή κάτι τέτοιο που υποθέτω πως θα λέει, δεν έχουμε «αποτυχία» της Βρετανίας. Αποτυχία θα είχαμε αν προσπαθούσε να εκδώσει άδειες και δεν τα κατάφερνε (π.χ. είχε χαλάσει ο εκτυπωτής!). Εδώ έχουμε «παράλειψη» ή, πιο απλά για να μην παίρνουμε θέση στο ζήτημα, «διαμαρτύρονται διότι η Βρετανία δεν εξέδωσε περισσότερες άδειες αλιείας σε γαλλικά αλιευτικά».

 

Μεζεδάκια μόνο για εμβολιασμένους

Όπως θα έχετε αντιληφθεί, η κυβέρνηση αποφάσισε νέα μέτρα για την ανάσχεση της πανδημίας. Έτσι, όπως αντιγράφω, από μεθαύριο Δευτέρα: «Στα κέντρα διασκέδασης, στους κλειστούς (εσωτερικούς) χώρους εστίασης, στα θέατρα, στους κινηματογράφους, στα μουσεία, στις εκθέσεις, στα συνέδρια, στα γυμναστήρια και στα γήπεδα δυνατότητα πρόσβασης και δια ζώσης παρουσίας έχουν μόνο οι εμβολιασμένοι ή εντός των τελευταίων έξι (6) μηνών νοσήσαντες από τη νόσο COVID-19 ενήλικοι συμπολίτες μας. Οι ανεμβολίαστοι ενήλικοι συμπολίτες μας δεν έχουν δυνατότητα φυσικής πρόσβασης στους προαναφερθέντες χώρους για την προστασία, πρωτίστως, της δικής τους υγείας».

Και γεννάται το ερώτημα: τα ιστολόγια δεν πρέπει τάχα να εξομοιωθούν με τους παραπάνω χώρους διασκέδασης, πολιτιστικών δραστηριοτήτων και άσκησης; Αλλά, αν είναι έτσι, μήπως πρέπει και εδώ δυνατότητα πρόσβασης να έχουν μόνο οι εμβολιασμένοι; Πριν από δυο βδομάδες, το αντίστοιχο άρθρο μας είχε τίτλο «Μεζεδάκια μόνο με ράπιντ τεστ». Τώρα, προχωράμε κι εμείς ένα βήμα πιο πέρα και περιμένουμε από τη σεβαστή μας κυβέρνηση μιαν εύλογη αποζημίωση για την αναγκαστικά μειωμένη προσέλευση.

* Δείτε όμως τη διατύπωση από το πρόσφατο διάγγελμα (που δεν είναι, αλλά έτσι χαρακτηρίστηκε) του πρωθυπουργού μας. Eίναι άραγε σαφές το ότι «όλοι οι ανεμβολίαστοι, πέραν της εστίασης, δεν θα εισέρχονται και σε άλλες κλειστές αίθουσες»; Δεν ξέρω κατά πόσο θα βελτιωνόταν αν το «και σε άλλες» το αλλάζαμε σε «ούτε σε άλλες». Εσείς τι λέτε;

* Φίλος του ιστολογίου σημείωσε επίσης ότι ο πρωιθυπουργός είπε «κομματοκοποιώντας» και «εργαλοποίηση».

Μάλλον είναι θέμα κακής άρθρωσης, αν και κάποιος κακεντρεχής θα σκεφτόταν ότι σκοντάφτει σε άγνωστες λέξεις. Αλλά βέβαια δεν του είναι άγνωστες.

* Μαργαριτάρι σε κοινοβουλευτική ερώτηση πολλών βουλευτριών και βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ (εξ οικείων τα βέλη). Γίνεται λόγος για μια καταγγελία συγκάλυψης σεξουαλικής παρενόχλησης και στην αρχή επισημαίνεται ότι:

Η Κυβέρνηση της ΝΔ διατείνεται πώς έχει ενσκήψει με την δέουσα πολιτική ευαισθησία και έχει λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την αντιμετώπιση της έμφυλης βίας…

Αν το έκαναν για λογοπαίγνιο, θα ήταν πετυχημένο, διότι το «ενσκήπτω» κανονικά λέγεται για κακό που εμφανίζεται άξαφνα και απροσδόκητα: μια καταιγίδα, μια επιδημία ας πούμε. Το συχνό αυτό λάθος οφείλεται στη θεληση πολλών ομιλητών να κάνουν λογιότερο το «σκύβω» που τους φαίνεται πολύ λαϊκό (ίσως και άσεμνο, τι να πω). Αλλά τα μεταξωτά έχουν και κανόνες -εδώ, ας πούμε, θα έπρεπε να πουν «έχει εγκύψει», αυτό είναι το μακιγιαρισμένο «σκύβω», δεν είναι το «ενσκήπτω».

Η ίδια ερώτηση έχει δυο τουλάχιστον φορές το «ο καταγγέλων», ενώ βέβαια θέλει δύο λ: καταγγελία, αλλά καταγγέλλω, καταγγέλλων.

* Η οθονιά είναι από το Σκάι, από το ρεπορτάζ για το απίστευτο περιστατικό με τη γυναίκα που πέθανε στη Θεσσαλονίκη επειδή ακολουθούσε τις συμβουλές ενός αντιεμβολιαστή επόπτη υγείας.

Η «μητέρα 51 ετών» λέει ότι «ήταν θέλημα Θεού» να πεθάνει η ανεμβολίαστη κόρη της, που βλέπουμε πιξελαρισμένη τη μορφή της να φοράει το νυφικό.

Ωστόσο, από άλλα ρεπορτάζ ξέρουμε και το όνομα της νεκρής, και ξέρουμε ότι η νεκρή ήταν 51 ετών, όχι η μητέρα της. Άρα, το «Μητέρα 51 ετών» θα έπρεπε να είναι «Μητέρα 51χρονης» ή κάτι τέτοιο.

Ένα τελευταίο φάλτσο, δηλαδή, σε αυτή την παράλογη ιστορία.

Αρνητής, λέξη της επικαιρότητας

Πλησιάζει ο Δεκέμβριος, η εποχή των απολογισμών, και εκτός απροόπτου το ιστολόγιο θα διοργανώσει και φέτος τον διαγωνισμό για τη Λέξη της Χρονιάς, για δωδέκατη φορά (ζωή νάχουμε). Δεν ξέρω ποια λέξη θα πρωτεύσει φέτος, αλλά βέβαια θεωρώ σίγουρο πως θα έχει κάποια σχέση με την πανδημία.

Μια από αυτές τις λέξεις, που υπήρχε ήδη, αλλά έχει πάρει νέο σημασιακό εύρος και νέα διάδοση φέτος, είναι και ο αρνητής.

Βλέπω, ας πούμε, σε σημερινές ή πρόσφατες ειδήσεις:

Συνελήφθη ο αρνητής δικηγόρος. Γιατί αφέθηκε ελεύθερος ο αρνητής δικηγόρος. Πέθανε από κορονοϊό 57χρονος αρνητής στον Βόλο. Αδιόρθωτος ο πατέρας αρνητής στις Σέρρες.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, δεν προσδιορίζεται τι αρνείται ο αρνητής, ξέρουμε όμως ότι η άρνησή του έχει σχέση με την πανδημία και τα σχετικά μέτρα, το εμβόλιο, τα τεστ, την υποχρέωση για μασκοφορία κτλ. Πολύ συχνά άλλωστε δηλώνεται ρητά -ας πούμε η φωτογραφία που βλέπετε είχε λεζάντα «Ρασοφόρος αρνητής του εμβολίου διέκοψε τη σύνδεση…». Ή: Από ένθερμος αρνητής του κορονοϊού, ο … έγινε πιστός οπαδός των μέτρων και της προφύλαξης.

Σύμφωνα με το ΛΚΝ, αρνητής (θηλυκό: αρνήτρια) είναι «αυτός που αρνείται κάτι από πεποίθηση ή από χαρακτήρα: ~ της θρησκείας / της πατρίδας / των αξιών. ~ των φίλων / της αγάπης / του έρωτα. Στη σημερινή εποχή πλήθυναν οι αρνητές των αξιών του παρελθόντος. ~ στράτευσης.»

Προσέξτε τον τελευταίο όρο: αρνητής στράτευσης. Πράγματι, τις προηγούμενες δεκαετίες, η βασική χρήση του όρου «αρνητής» αφορούσε εκείνους που αρνούνταν να υπηρετήσουν τη στρατιωτική τους θητεία. Υπήρχε μάλιστα και ο όρος «ολικός αρνητής», για όσους αρνούνταν και την εναλλακτική θητεία, που είχε θεσπιστεί απο μια περίοδο και μετά αντί για την ένοπλη. Ωστόσο, να προσέξουμε ότι σχεδόν πάντα χρησιμοποιόταν ολόκληρος ο όρος (δηλ. αρνητής στράτευσης) και σπάνια συντομευόταν σε «αρνητής» σκέτο.

Από πού δανειστήκαμε τα ράντζα;

Είδα χτες το πρωί στην τηλεόραση την απάντηση της κ. Ματίνας Παγώνη προς τη διοίκηση του νοσοκομείου Γεννηματάς σχετικά με τα ράντζα που επιστρατεύτηκαν από το νοσοκομείο στη δύσκολη εφημερία της Κυριακής, την οποία η ίδια είχε προχτές χαρακτηρίσει «νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου», προκαλώντας την απάντηση της διοίκησης.

Δεν ξέρω ποιος έχει δίκιο και δεν έχει και μεγάλη σημασία. Το θέμα είναι ότι το σύστημα υγείας της χώρας, όπως είχαμε φοβηθεί ή προβλέψει, έχει φτάσει σε κατάρρευση λόγω της έκρηξης της ανάγκης για νοσηλείες και για εισαγωγή σε ΜΕΘ, κάτι βέβαια που επηρεάζει αρνητικά και το σύνολο των ασθενών, από όλες τις αιτίες, κόβιντ ή όχι, αφού έχουν εξαντληθεί ή κοντεύουν να εξαντληθούν οι δυνατότητες απόκρισης του συστήματος -και που δείχνει πόσο άστοχος είναι ο όρος «πανδημία των ανεμβολίαστων» αφού εμβολιασμένοι και μη απειλούνται όχι μόνο από κορονοϊό αλλά και από άλλες αιτίες που δεν θα βρουν σωστή αντιμετώπιση λόγω της πίεσης που ασκεί ο κορονοϊός.

Εμείς όμως εδώ λεξιλογούμε. Οπότε, παίρνω αφορμή από τη φράση της κ. Παγώνη «Το θέμα είναι ότι γέμισε το νοσοκομείο με ράντζα, όχι από πού τα δανείστηκαν» και την αντιστρέφω, αφού εδώ θα εξετάσω «από πού δανειστήκαμε τα ράντζα».

Βέβαια, ακριβώς επειδή λεξιλογούμε, το άρθρο θα αναφερθεί σε λέξεις και σε γλωσσικό δανεισμό. Θα δούμε δηλαδή πώς και από πού πήραμε τη λέξη «ράντζο» -ή τις λέξεις «ράντζο», αν προτιμάτε.

Διότι βέβαια, υπάρχει το ράντζο στο οποίο ξαπλώνουμε, το πτυσσόμενο φορητό κρεβάτι, υπάρχει όμως και το ράντζο το αγρόκτημα των κτηνοτρόφων στην Αμερική, που το βλέπουμε στα γουέστερν. Τα λεξικά, και σωστά, ξεχωρίζουν τις δυο λέξεις, αν και η ετυμολογική τους αρχή είναι ίδια.

Το ράντζο που έχουμε στη χώρα μας, εννοώ το φορητό κρεβάτι, είναι δάνειο από το ιταλικό rancio, που είχε και τη σημασία «κουκέτα στρατιώτη ή ναύτη». Η ιταλική λέξη, πάλι, προέρχεται από το ισπανικό rancho, που είχε τη σημασία «τραπεζαρία, αίθουσα φαγητού» και «ομάδα ανθρώπων που τρώνε και πίνουν μαζί». (Να σημειωθεί ότι σήμερα στα ιταλικά η κύρια σημασία της λέξης rancio είναι το συσσίτιο των στρατιωτών).

Στη συνέχεια, η ισπανική λέξη πήρε τη σημασία «υπνωτήριο για το πλήρωμα πλοίου», οπότε μετά από το γενικό πέρασε στο μερικό, δηλαδή στην ατομική κουκέτα, και μετά στο φορητό κρεβάτι.

Μεζεδάκια μόνο με ράπιντ τεστ

Από σήμερα, για να μπει κάποιος ανεμβολίαστος σε δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες και εμπορικά καταστήματα που δεν αφορούν αναγκαίες δραστηριότητες πρέπει να έχει κάνει PCR ή rapid test. Το ίδιο ισχύει και για τους ανοιχτούς χώρους διασκέδασης, όπως τα καταστήματα εστίασης και τα καφέ. Μπορεί όμως να μπει, χωρίς τεστ, σε φαρμακεία, σούπερ μάρκετ, μέσα συγκοινωνίας και εκκλησίες, τουλάχιστον με την αρχική πρόβλεψη, αν και στη συνέχεια η Ιερά Σύνοδος, εκθέτοντας ίσως τον πρωθυπουργό, κάλεσε τους πιστούς να υποβάλλονται σε τεστ πριν προσέλθουν στους ναούς.

Tι ισχύει όμως για τα ιστολόγια;

Θεωρούνται τα ιστολόγια «αναγκαία υπηρεσία», όπως φαρμακεία και σούπερ μάρκετ, οπότε η πρόσβαση όλων γίνεται χωρίς τεστ;

Ή θα τα θεωρήσουμε κάτι όχι εντελώς απαραίτητο, όπως τα κομμωτήρια ή οι τράπεζες;

Δύσκολο ερώτημα, αν σκεφτούμε ότι το δικό μας ιστολόγιο λειτουργεί σε καθημερινή βάση εδώ και τόσα χρόνια.

Κι έπειτα, πού θα μπει ο περιορισμός; Στην ανάγνωση ή στον σχολιασμό; Να μπορούν να διαβάζουν το άρθρο όλοι αλλά να σχολιάζουν μόνο οι εμβολιασμένοι και όσοι έχουν πρόσφατο αρνητικό τεστ; Και ποιος θα τα ελέγχει;

Και καλά, εμείς τα λέμε στα αστεία -αλλά σκεφτείτε πόσα πρακτικά προβλήματα θα υπάρξουν στα μικρά εμπορικά καταστήματα σε σχέση με την εφαρμογή των μέτρων.

* Αλλά ας προχωρήσουμε στα μεζεδάκια μας, κάνοντας αρχή με ένα που αφορά τα νέα μέτρα -και συγκεκριμένα τα μηνύματα που θα στέλνονται προς τους μη εμβολιασμένους (πού θα τους βρίσκουν;). Σε ένα από αυτά, θα λέγεται ότι «Οι ανεμβολίαστοι έχουν 13 έως 20 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν βαριά και να διασωληνωθούν από τους εμβολιασμένους».

Η διατύπωση αυτή σχολιάστηκε ως αμφίσημη στο Φέισμπουκ: «να διασωληνωθούν από τους εμβολιασμένους»;

Πράγματι, μια αλλαγή θα ξεκαθάριζε τα πράγματα, αν κρίνουμε ότι χρειάζεται: «Οι ανεμβολίαστοι έχουν 13 έως 20 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν βαριά και να διασωληνωθούν απ’ όσο οι εμβολιασμένοι». Αλλά ήδη το «μεγαλύτερο κίνδυνο» νομίζω ότι δεν αφήνει αμφιβολία κατανόησης.

Κι έπειτα, όπως είπε και κάποιος, «εμβολιασμένοι θα τους διασωληνώσουν, οι ανεμβολίαστοι [υγειονομικοί] έχουν βγει σε αναστολή».

* Άλλη μια διατύπωση σχετική με την πανδημία, που εγώ τη βρίσκω σαφώς παραπλανητική. Γράφτηκε για το επεισόδιο στην Καλαμπάκα, όπου προπηλακίστηκε ο κ. Βασιλακόπουλος.

Προσέξτε όμως τη φράση: Καταδικαστέος ο τραμπουκισμός του Θ. Βασιλακόπουλου. Πώς την καταλαβαίνετε, αν ξεχάσουμε τα πραγματολογικά; Αν αγνοούμε τι έγινε; Πιστεύω θα συμφωνήσετε ότι με τη διατύπωση αυτή ο Θ.Β. είναι δράστης του τραμπουκισμού, όχι θύμα του!

Αντίθετα, αν λέγαμε: Καταδικαστέος ο προπηλακισμός του Θ.Β., όλοι θα καταλάβαιναν ότι ο ΘΒ υπήρξε το θύμα.

Ενδιαφέρον δεν είναι;

Το τελευταίο μίλι να μην είναι πράσινο

Πριν από εννιά σχεδόν μήνες, στις 9 Φεβρουαρίου 2021, ο πρωθυπουργός μας, με τη χαρακτηριστική ανεμελιά που τον διακρίνει, υποστήριξε ότι «διανύουμε το τελευταίο μίλι προς την ελευθερία». Ως τότε, η πανδημία είχε στοιχίσει 6050 νεκρούς στη χώρα μας -εννιά σχεδόν μήνες μετά, το κοντέρ του Χάρου έγραψε άλλους 10.000 συμπατριώτες μας, ένα μοτίβο αρκετά όμοιο με άλλες βαλκανικές χώρες αλλά εντελώς διαφορετικό από τα όσα ισχύουν στη Δυτική Ευρώπη, όπου ο αριθμός των απωλειών ανά εκατομμύριο έχει μειωθεί αισθητά και σε μόνιμη όπως φαίνεται βάση.

Φαίνεται λοιπόν πως το τελευταίο μίλι δεν ήταν ούτε τόσο σύντομο ούτε τόσο ανώδυνο, πράγμα που φυσικά δεν παρέλειψε να επισημάνει η αντιπολίτευση, ενω ο καθηγητής Δημ. Σαρηγιάννης παρομοίασε την κούρσα που έχουμε μπροστά μας με μαραθώνιο.

Με αφορμή όμως την έκφραση για το τελευταίο μίλι, θα ήθελα σήμερα να λεξιλογήσω γι’ αυτή τη λέξη -και γι’ αυτή την έκφραση.

Το μίλι το ξέρουμε οι περισσότεροι σαν μονάδα μέτρησης μήκους των αγγλοσαξόνων, κατάλοιπο της εποχής πριν από το μετρικό σύστημα. Ξέρουμε ότι ισοδυναμεί με 1609 μέτρα, οπότε για να κάνουμε τα μίλια χιλιόμετρα πολλαπλασιάζουμε επί 1,6 αν δεν θέλουμε απόλυτη ακρίβεια (το ένα, το μισό και ένα δέκατο, που μου έλεγε παλιά ο παππούς μου). Ξέρουμε ακόμα πως υπάρχει και το ναυτικό μίλι, που είναι μεγαλύτερο, κάπου 1852 μέτρα -το γράφω χωρίς να κοιτάξω.

Πριν από το μετρικό σύστημα, μονάδες μέτρησης με το όνομα «μίλι» υπήρχαν σε πολύ περισσότερες χώρες -άλλωστε, η ιστορία της μονάδας είναι μακραίωνη, αφού ξεκινάει από τους Ρωμαίους.

Από τους Ρωμαίους, και ειδικότερα από τις ρωμαϊκες λεγεώνες. Το ρωμαϊκό μίλι ονομάστηκε έτσι επειδή αντιστοιχούσε σε χίλια βήματα, για την ακρίβεια σε χίλια διπλά βήματα -συμπληρωνόταν όταν το αριστερό πόδι του λεγεωνάριου πατούσε για χιλιοστή φορά το έδαφος. Από εκεί η φράση mille / milia passuum, κατά λέξη «μια χιλιάδα βημάτων», τα χίλια βήματα δηλαδή, το οποίο mille / milia πέρασε στη συνέχεια σε άλλες γλώσσες.

Φυσικά, όσο συντονισμένοι και άριστα εκπαιδευμένοι κι αν ήταν οι λεγεωνάριοι, δεν βάδιζαν με την ίδια ταχύτητα πάντοτε -η μονάδα λοιπόν τυποποιήθηκε όταν ο Αγρίππας τυποποίησε το ρωμαϊκό πόδι. Κάθε βήμα αντιστοιχούσε σε 5 πόδια οπότε το ρωμαϊκό μίλι είχε αντιστοιχία τα 5000 πόδια (δηλαδή τα 1480 σημερινα μέτρα περίπου, αφού το ρωμαϊκό πόδι ήταν κάτι λιγοτερο από 30 πόντους).