Πρωτόκολλο, το πρωτεϊκό

Μέσα στην πανδημία, ακούμε συνεχώς για πρωτόκολλα. Τώρα που συζητιέται το άνοιγμα των σχολείων, η νέα αναπλ. υπουργός κ. Γκάγκα δήλωσε ότι το πρωτόκολλο για τα σχολεία θα είναι αυστηρό αλλά ο καθηγητής Παυλάκης κάλεσε το υπουργείο να επανεξετάσει το πρωτόκολλο για τη λειτουργία των σχολείων.

Πρωτόκολλο όμως υπάρχει ή υπήρχε τον καιρό των περιορισμών για πολλά ακόμα πράγματα: τις μετακινήσεις και τα ταξίδια, τη λειτουργία των δημόσιων υπηρεσιών, των καταστημάτων και των χώρων εστίασης, τις εμπορικές δραστηριότητες. Τις προάλλες, αναδημοσίευσα την ανάρτηση ενός καθηγητή ΑΕΙ, ο οποίος διαμαρτυρόταν ότι για την ανώτατη εκπαίδευση δεν έχουν εκδοθεί νέα πρωτόκολλα.

Με αυτή τη σημασία που χρησιμοποιείται μέσα στην πανδημία, το πρωτόκολλο είναι ένα σύνολο κανόνων που διέπουν τη λειτουργία μιας δραστηριότητας, μέσα στις ειδικές συνθήκες της πανδημίας. Το πρωτόκολλο είναι λοιπόν ένα κείμενο που εκθέτει τους κανόνες αυτούς, και που εκδίδεται από κάποιον επίσημο φορέα, ας πούμε τον ΕΟΔΥ. Για τα σχολεία, διάβασα, το σχετικό πρωτόκολλο έχει τίτλο «Αρχές Διαχείρισης Ύποπτων ή Επιβεβαιωμένων Περιστατικών Λοίμωξης COVID-19 σε σχολικές μονάδες».

Αυτή τη σημασία της λέξης, και την εξειδικευμένη χρήση της σε συνθήκες πανδημίας, δεν θα τη βρείτε στα λεξικά, αν και παρεμφερεις σημασίες θα βρείτε. Είναι άλλωστε διεθνής ο όρος, protocol στα αγγλικά και protocole στα γαλλικά -όπου επίσης εκδόθηκε protocole sanitaire για τη σχολική χρονιά 2021-22.

Αλλά η λέξη «πρωτόκολλο» έχει τόσες σημασίες, που ίσως δικαιολογείται ο (λογοπαικτικός βέβαια) χαρακτηρισμός «πρωτεϊκό» στον τίτλο, από τον παλιό Πρωτέα που άλλαζε εμφάνιση και μεταμορφωνόταν.

Το δέλτα που μας τρομάζει

Πανδημικό ήταν το άρθρο της Παρασκευής, πανδημικά θ’ ανοίξει και η σημερινή βδομάδα, διότι το δέλτα για το οποίο σας μιλώ δεν είναι βέβαια του Νείλου ή άλλου ποταμού, είναι η παραλλαγή δέλτα του κορονοϊού.

Παλιότερα τη λέγαμε ινδική παραλλαγή, αλλά στα τέλη Μαΐου (του 2021) ο ΠΟΥ αποφάσισε όλες οι παραλλαγές του κορονοϊού, του SARS-CoV-2 για να τον γράψουμε επίσημα, να δηλώνονται όχι με τόπο προέλευσης αλλά με γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου.

Άλφα, βήτα, γάμμα, δέλτα, όλα τα κορόνια φέρ’τα. Κι έτσι η βρετανική παραλλαγή ονομάστηκε άλφα, η νοτιοαφρικανική βήτα, η βραζιλιάνικη γάμμα και η ινδική δέλτα. Έκτοτε έχουν εμφανιστεί και άλλες παραλλαγές, που έχουν ονοματιστεί έψιλον, ζήτα, ήτα, θήτα, γιώτα, κάππα (δηλαδή epsilon, zeta, eta, theta, iota, kappa) αλλά καμιά δεν έχει αποκτήσει τη διάδοση και την προβολή της δέλτα, της δέλτα που μας τρομάζει (ή… μας τρομάδει;).

Καθώς οι παραλλαγές προκύπτουν από μεταλλάξεις, που διαρκώς συμβαίνουν, είναι μαθηματικά βέβαιο πως θα εμφανιστούν και άλλες. Δεν ξέρω τι θα γίνει αν ξεπεραστεί ο αριθμός των 24, που είναι τα γράμματα του αλφαβήτου μας, αν μετά την παραλλαγή omega θα εμφανιστεί alpha bis ή alpha alpha, υποθέτω όμως ότι κάποιος θα το έχει σκεφτεί.

Ομολογώ επίσης ότι δεν θυμάμαι, τον Μάιο-Ιούνιο που πάρθηκε η απόφαση, αν σχολιάστηκε εδώ στη χώρα μας, και πώς, η επιλογή ελληνικών γραμμάτων για τις φονικές αυτές παραλλαγές. Μάλλον θα το καμαρώσαμε. Για τους ξένους βέβαια τα ελληνικά γράμματα έχουν μιαν αίγλη κι έναν εξωτισμό -όσοι έχουν σπουδάσει (προπτυχιακά) στην Αμερική μπορεί να μας πούν πώς αισθάνονται όσοι βαφτίζουν τις αδελφότητες των φοιτητών με ελληνικά γράμματα, κι αν δείτε σε αμερικάνικο πανεπιστήμιο να γίνεται λόγος για Greek organisations μάλλον αυτές οι Phi Delta Kappa εννοούνται, όχι τίποτα σύλλογοι Ελλήνων.

Και επειδή εμείς εδώ λεξιλογούμε, δεν μπορεί το σημερινό άρθρο να μην αναφερθεί και στο γράμμα Δ γενικότερα. Σε αυτό θα αναδημοσιεύσουμε ένα μεγάλο τμήμα από παλιότερο άρθρο μας, του 2016 -τότε, η Ζωή Κωνσταντοπούλου είχε ιδρύσει το κόμμα Πλεύση Ελευθερίας, το οποίο είχε το Δ στο έμβλημά του. Και το μεν κόμμα δεν ευδοκίμησε, αλλά μας έδωσε την αφορμή να γράψουμε για το γράμμα Δ.

Λοιπόν, το Δ είναι το τέταρτο γράμμα του αλφαβήτου μας, και προέρχεται από το φοινικικό γράμμα dalet, που σημαίνει «πόρτα», το οποίο αποτελεί μετεξέλιξη ενός ιδεογράμματος που σήμαινε την πόρτα. Στα σημερινά εβραϊκά, άλλωστε, η πόρτα είναι delet -και φυσικά, το γεγονός ότι οι ονομασίες των φοινικικών γραμμάτων κάτι σήμαιναν, ενώ οι αντίστοιχες ονομασίες στα ελληνικά δεν σήμαιναν τίποτα (παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των ελληνοβαρεμένων να βγάλουν κάποιο κρυμμένο νόημα από το «άλφα, βήτα, γάμμα, δέλτα», βασανίζοντας βάναυσα γλώσσα και λογική) είναι ίσως η πιο τρανή απόδειξη για τη σημιτική προέλευση του αλφαβήτου.

Εμβολιασμένοι και ανεμβολίαστοι

Το δίπολο αυτό εμφανίζεται συνεχώς στον Τύπο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις τελευταίες μέρες, αν και για ένα διάστημα οι καταστροφικές πυρκαγιές το είχαν εκτοπίσει από το προσκήνιο. Βλέπουμε, ας πούμε, τίτλους ειδήσεων όπως «Πώς θα ταξιδεύουν εμβολιασμένοι και ανεμβολίαστοι» ή «Σε τι διαφέρουν εμβολιασμένοι και ανεμβολίαστοι που νοσηλεύονται με Covid-19» ή ακόμα «Πώς ψωνίζουν εμβολιασμένοι και ανεμβολίαστοι» -πρόκειται για έρευνα κάποιου οργανισμού που διέκρινε διαφορετική καταναλωτική συμπεριφορά ανάμεσα στις δυο ομάδες.

Αν ήταν Δεκέμβριος και διαλέγαμε υποψηφιότητες για τη Λέξη της χρονιάς, θα διάλεγα μάλλον το «ανεμβολίαστοι», επειδή το βλέπουμε συχνότερα μόνο του (π.χ. «από τους 319 διασωληνωμένους οι 291 είναι ανεμβολίαστοι») και επειδή η κυβέρνηση έχει προσπαθήσει να αναγάγει σε εσωτερικό εχθρό όλους τους συμπολίτες μας (χρησιμοποιώ τον όρο με τη νεότερη σημασία του) που δεν έχουν (μέχρι στιγμής) εμβολιαστεί.

Ανεμβολίαστος, ακριβώς, είναι αυτός που δεν έχει εμβολιαστεί. Για να κάνουμε μια παρέκβαση, στην ελληνική γλώσσα δεν έχουμε τρόπο να ξεχωρίζουμε, παρά μόνο συμβατικά και μέσα από τη χρήση, τις δυο σημασίες που μπορεί να έχουν τα ρηματικά επίθετα αυτού του τύπου. Άλυτος μπορεί να είναι τόσο αυτός που δεν έχει ακόμα λυθεί (unsolved στα αγγλικά) όσο και εκείνος που δεν είναι δυνατόν να λυθεί (unsolvable στα αγγλικά), ομοίως και ο αήττητος ή ο ανέκφραστος. Στην πράξη όμως, όταν λέμε «ανεμβολίαστος» εννοούμε αυτόν που δεν έχει εμβολιαστεί, όχι αυτόν που δεν είναι δυνατόν (για ιατρικούς λόγους, ας πούμε) να εμβολιαστεί. Υπάρχει και αυτή η κατηγορία, αν και είναι ολιγάριθμη.

Πόσοι είναι οι ανεμβολίαστοι; Πήγα στον ιστότοπο Our world in data, και κατασκεύασα ένα ιστόγραμμα με τα ποσοστά εμβολιασμένων κάθε χώρας, για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ (ελπίζω να μην ξέχασα κανένα) συν το Ηνωμένο Βασίλειο. Έβαλα και τους μέσους όρους της ΕΕ και του πλανήτη. Τα στοιχεία είναι προπροχτεσινά:

 

Bλέπουμε πως η χώρα μας βρίσκεται σαφώς χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, και ότι, το χειρότερο, είναι πολύ περιορισμένη η δεξαμενή όσων έχουν κάνει μία μόνο δόση (και άρα είναι λογικό να περιμένουμε ότι θα κάνουν και τη δεύτερη). Οπότε, οι ανεμβολίαστοι αντιπροσωπεύουν μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού, έστω κι αν νομοτελειακά, αυτό θα βαίνει μειούμενο.

Μυκονιάτικα μεζεδάκια

…που δεν είναι τοπικές σπεσιαλιτέ της Μυκόνου, ας πούμε λούζα. Απλώς, ο τίτλος δόθηκε με αφορμή τις παλινωδίες σχετικά με το «μίνι λοκντάουν» στη Μύκονο, η είδηση για το οποίο προκάλεσε αίσθηση διεθνώς, αλλά που όπως όλα δείχνουν δεν πρόκειται να παραταθεί μετά τη Δευτέρα.

Και βέβαια, γεννιέται το ερώτημα, πόσο προετοιμασμένα έγινε το άνοιγμα του τουρισμού, όταν και στη Μύκονο αλλά και σε άλλα νησιά βρέθηκαν τουρίστες θετικοί στον κορονοϊό που δεν έβρισκαν κατάλυμα καραντίνας -αλλά αυτά θα τα συζητήσουμε άλλη φορά, σήμερα είναι Σάββατο και το πρόγραμμα έχει πολυσυλλεκτική ύλη με διάφορα γλωσσικά στραβά και ανάποδα ή απλώς αξιοπερίεργα.

Εξάλλου, δεν είναι μόνο η Μύκονος που παρουσιάζει πρόβλημα, αφού και άλλες περιοχές της χώρας ανέβηκαν σε χειρότερη κατηγορία στον επιδημιολογικό χάρτη, από το πράσινο στο κίτρινο και από το κίτρινο στο πορτοκαλί. Μόνη θετική μεταβολή ήταν ένα άγνωστο νησί, που από το κίτρινο επέστρεψε στο πράσινο, όπως βλέπετε στην οθονιά (νομίζω την πήρα από το skai.gr), η εξωτική Κύνθος.

Ποια να είναι η Κύνθος; Μήπως είναι η Ζάκυνθος αποκεφαλισμένη; Ή μήπως πρόκειται για άλλη ονομασία της μυστηριώδους Ιφκίνθου; Μπα, η Κύθνος είναι -και ο αναγραμματισμός εμφανίζεται και δεύτερη φορά στην ίδια σελίδα, που δείχνει πως ο συντάκτης είχε… άποψη. Ο δον Μήτσος, αν μας διαβάζει, θα μας πει αν ο αναγραμματισμός συμβαίνει συχνά.

* Συζητήθηκε αρκετά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μια πρόσφατη ανάρτηση του Γ. Μπαμπινιώτη στο Φέισμπουκ με τίτλο Βελτιώστε τα… Αγγλικά σας.

Σε αυτήν ο κ. Μπαμπινιώτης, ειρωνικά βέβαια, λέει ότι προσπαθώντας να βελτιώσει τα αγγλικά του άρχισε να διαβάζει γνωστές αγγλικές εφημερίδες, κι έτσι έμαθε 14 νέες… αγγλικές [τα αποσιωπητικά δικά του] λέξεις, τις εξής:

aegis, anathema, aseptic, automaton, cynical, demagogue, despotism, laconic, macrocosm, misanthropic, panacea, prognosticate, somatic, symposiarch.

Κάποιοι είπαν ότι ο κ. Μπαμπινιώτης ζήλεψε τη δόξα του Ξ. Ζολώτα ή, επί το αργκοτικότερον, «έπαθε Ζολώτα».

Εμένα μου φάνηκε περίεργο ότι βάζει αποσιωπητικά πριν από το «αγγλικές λέξεις», σαν να μην τις θεωρεί αγγλικές. Απορώ επίσης σε ποια εφημερίδα (και με ποιαν αφορμή) εμφανίστηκε η λέξη symposiarch. Πολύ περίεργο μου φαίνεται.

Κατά τα άλλα, η σημασία των λέξεων πράγματι είναι προφανής για έναν Έλληνα, έστω κι αν δεν έχουμε μονολεκτικό ρήμα αντίστοιχο του prognosticate (που άλλωστε σχηματίστηκε μέσω λατινικών από το προγνωστικός, prognosticare). Ελπίζω να μη γενικευτεί όμως η άποψη ότι η σημασία των αγγλικών ελληνογενών λέξεων είναι αυτονόητη διότι πολλοί θα την πατήσουν με λέξεις όπως empathy, iconic ή sycophant (δεν σημαίνει συκοφάντης!)

Υποχρεωτικότητα, μια νέα λέξη

Πριν αρχίσω το σημερινό άρθρο, μια σημείωση επί της διαδικασίας. Εδώ και πολλά χρόνια, δημοσιεύω κάθε δεύτερη Τρίτη, σε συνέχειες, βιβλία του πατέρα μου. Αυτό το άρχισα μετά τον αναπάντεχο θάνατό του στα τέλη του 2011 και σταδιακά έχω δημοσιεύσει όλα σχεδόν τα βιβλία του -πριν από 14 μέρες ολοκληρώθηκε η παρουσίαση του βιβλίου του «Οι εσταυρωμένοι σωτήρες». Επειδή διστάζω να παρουσιάσω ανέκδοτα έργα του που δεν τα είχε χαρακτηρίσει «έτοιμα προς έκδοση» κι επειδή για τεχνικούς λόγους δεν μπορώ αυτή τη στιγμή να παρουσιάσω ένα βιβλίο του που δεν έχει παρουσιαστεί εδώ, θα διακόψω για ένα διάστημα αυτές τις δημοσιεύσεις.

Πάμε λοιπόν στο άρθρο μας, που ο τίτλος του ίσως σας φανεί ανακριβής. Είναι πράγματι «νέα λέξη» η υποχρεωτικότητα; Ναι και όχι, θα έλεγα. Ασφαλώς η λέξη δεν εμφανίστηκε το 2021. Αν κάνετε αναζήτηση στα σώματα κειμένων, θα τη βρείτε, σποραδικά, και σε προηγούμενα χρόνια.

Αλλά και λεξικογραφικά, έχει κάποια παρουσία, αφού από τα τέσσερα μεγάλα έντυπα λεξικά μας υπάρχει ένα που την καταγράφει. Είναι το Χρηστικό Λεξικό της Ακαδημίας, που δίνει τον ορισμό: «η ιδιότητα του υποχρεωτικού» και τις φράσεις: «η υποχρεωτικότητα της εκπαίδευσης / της προσχολικής εκπαίδευσης / της ψήφου». Αλλά και το Βικιλεξικό καταγράφει τον όρο.

Βέβαια, η λέξη είναι παράγωγος όρος, κανονικά σχηματισμένος, απόλυτα διαφανής. Όμως δεν εμφανίζεται συχνά στα παλιότερα σώματα κειμένων, ίσως επειδή είναι πολυσύλλαβη (οχτώ οι συλλαβές της, ακόμα και με τα ελληνικά μέτρα είναι πολλές) αλλά και, κυρίως, επειδή υπάρχουν εύκολες περιφράσεις -ας πούμε, αντί για «η υποχρεωτικότητα της εκπαίδευσης» θα μπορούσαμε να πούμε -και το λέμε- «ο υποχρεωτικός χαρακτήρας της εκπαίδευσης». Πάντως, σε νομικά κτλ. κείμενα ο όρος ακουγόταν.

Βρίσκω διατριβή με τίτλο «Η υποχρεωτικότητα ως χαρακτηριστικό γνώρισμα της κοινωνικής ασφάλισης», που έχει εκδοθεί και σε βιβλίο. Χαρακτηριστικό είναι ότι η αγγλική μετάφραση του τίτλου χρησιμοποιεί περίφραση: The compulsory character…

Να σημειώσω ακόμη ότι σε παλιότερα κείμενα βρήκα τη λέξη να χρησιμοποιείται κάποτε με διαφορετική σημασία, αν και η διαφορά έγκειται στη σημασία της λέξης «υποχρεωτικός». Διότι υποχρεωτικός δεν είναι μόνο αυτός που μας επιβάλλει μια υποχρέωση αλλά και ο ευγενικός και περιποιητικός, που με τη συμπεριφορά του μας υποχρεώνει. Κι έτσι, όταν στην αλληλογραφία των Κουντουριώτηδων διαβάζουμε «Σας εκφράζομεν κατ’ ακολουθίαν τάς ειλικρινεστάτας των ευχαριστιών διά την τόσην ευγενή και φιλικήν υποχρεωτικότητα» πρέπει να καταλάβουμε την περιποιητική συμπεριφορά, όχι την επιβολή υποχρέωσης.

Αλλά βέβαια φέτος η συχνότητα της χρήσης του όρου «υποχρεωτικότητα» εκτινάχθηκε σε ύψη πρωτοφανή. Και βέβαια στον καιρό της πανδημίας, όταν λέμε «υποχρεωτικότητα» όλοι καταλαβαίνουμε «υποχρεωτικότητα των εμβολιασμών» αν και ο όρος είχε επίσης χρησιμοποιηθεί για τα τεστ. Και σίγουρα η υποχρεωτικότητα θα περιλαμβάνεται στις υποψήφιες για τη Λέξη του 2021, αν είμαστε καλά ως τότε και έχουμε όρεξη να κάνουμε τον διαγωνισμό.

Αμιγή μεζεδάκια

Αμιγή είναι τα μεζεδάκια μας όπως είναι «αμιγείς» οι κλειστοί χώροι (εστιατόρια, κινηματογράφοι κτλ.) και τα ανοιχτά και κλειστά κέντρα διασκέδασης (κέντρα, κλαμπ κτλ.), όπως και τα γήπεδα, αφού με βάση τη νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση απαγορεύονται οι μικτοί χώροι σε αυτές τις κατηγορίες.

Αμιγείς είναι οι χώροι όπου η πρόσβαση επιτρέπεται μόνο σε εμβολιασμένους και νοσήσαντες (σημείωση: νοσήσαντες που έχουν δηλωθεί και μπορούν να το αποδείξουν). Έτσι λοιπόν είναι αμιγή και τα μεζεδάκια μας σήμερα. Για να τα διαβάσετε και για να σχολιάσετε, πρέπει να έχετε ευρωπαϊκό ψηφιακό πιστοποιητικό. Επειδή όμως ακόμα δεν έχει αναπτυχθεί η εφαρμογή που θα ελέγχει τα πιστοποιητικά, προς το παρόν θα γίνονται δεκτός και ο σχολιασμός με βάση υπεύθυνες δηλώσεις -ατομική ευθύνη, που λέμε.

Και το πρώτο μας μεζεδάκι μάς το κερνάει η ίδια η ΚΥΑ:

Αν προσέξετε, στην κατηγορία 4, των ανοικτών χώρων εστίασης, διαβάζουμε: Λειτουργεία με τα ισχύοντα πρωτόκολλα της ΓΓ Εμπορίου.

Και ναι μεν τα -ία και -εία είναι σε ορισμένες περιπτώσεις πονοκέφαλος, αλλά θα έλεγα πως η λειτουργία είναι και γνωστή λέξη αλλά και δεν βρίσκω λόγο να τη γράφουμε με -ει.

Εκτός βέβαια αν κάποιος θέλησε να εφεύρει τον νέο όρο «τα λειτουργεία» (όπως τα υπουργεία, και με τη γνωστή αθυρόστομη φράση).

Αν μάλιστα κοσκινίσουμε και την ΚΥΑ θα βρούμε κι άλλα πταίσματα, όπως:

Τα ανωτέρω πιστοποιητικά, επιδεικνύονται είτε σε έγχαρτη μορφή είτε ηλεκτρονικά μέσω κινητής συσκευής του θεατή…

Στο μάτι χτυπάει η «έγχαρτη μορφή» αλλά αυτό δεν είναι λάθος, (και) έτσι λέγεται αν και υπάρχουν και λιγότερο μουράτες διατυπώσεις. Λαθάκι όμως είναι το κόμμα μετά τη λέξη «πιστοποιητικά» που χωρίζει υποκείμενο από ρήμα. Αλλά σε τέτοια θέματα λίγοι είναι αναμάρτητοι -εγώ πάντως δεν είμαι.

Χρόνια πολλά, κύριε Εντγκάρ Μορέν!

Ο Γάλλος φιλόσοφος Εντγκάρ Μορέν (Edgar Morin) γιορτάζει σήμερα τα εκατό του χρόνια. Ακόμα πιο σημαντικό είναι ότι φτανει στο αξιοζήλευτο αυτό ορόσημο ακμαίος, έχοντας μάλιστα εκδώσει πέρυσι το (μέχρι στιγμής) τελευταίο του βιβλίο, που αναφέρεται στα διδάγματα από τον κορονοϊό.

Ο Εντγκάρ Μορέν λοιπόν γεννήθηκε το 1921 στο Παρίσι από γονείς που ανήκαν στην εβραϊκή διασπορά και είχαν ζήσει πολλά χρόνια στη Θεσσαλονίκη. Δεν θα αναφερθώ όμως στα βιογραφικά του, διότι τα αφηγείται ο ίδιος στο κείμενό του που θα παραθέσω πιο κάτω.

Πολλά από τα βιβλία του Μορέν έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά, από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, όπου εκδίδω κι εγώ τα γλωσσικά βιβλία μου. Το έργο ζωής του Μορέν είναι η «Μέθοδος» (σε 6 τόμους). Από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου έχουν κυκλοφορήσει οι 4 τελευταίοι: «3. Η γνώση της γνώσης» (2001, μετάφραση Θοδωρής Τσαπακίδης), «4. Οι ιδέες» (2004, μετάφραση Θοδωρής Τσαπακίδης), «5. Η ανθρώπινη ταυτότητα» (2005, μετάφραση Τιτίκα Δημητρούλια) «6. Ηθική» (2013, μετάφραση Γιάννης Καυκιάς).

Το τελευταίο του βιβλίο, που το έγραψε σε συνεργασία με τη Sabah Abouessalam, έχει τίτλο «Ας αλλάξουμε δρόμο – Τα μαθήματα του κορονοϊού». Κυκλοφόρησε στα γαλλικά τον Μάιο του 2020 και στα ελληνικά φέτος, σε μετάφραση του Θεόδωρου Παραδέλλη.

Στο εκτενές προοίμιο του βιβλίου αυτού, που έχει τίτλο «Εκατό χρόνια μεταπτώσεων», ο Μορέν εξετάζει τα χρόνια της ζωής του από το 1921 ως το 2020, που οροθετούνται από δυο πανδημίες: την ισπανική γρίπη στην αρχή, που παραλίγο να τον σκοτώσει πάνω στη γέννησή του, και τώρα τον κορονοϊό.

Ζήτησα από τον εκδότη, τον Γιάννη Νικολόπουλο, την άδεια να αναδημοσιεύσω το προοίμιο. Μου έστειλε το αρχείο κειμένου και το παραθέτω αμέσως πιο κάτω. Παραθέτω επίσης και τη σύντομη εισαγωγή του Μορέν, που δίνει μια ιδέα για το περιεχόμενο του βιβλίου (να το αγοράσετε!).

Στο τέλος κάνω μια μεταφραστική παρατήρηση.

Ίσως είναι δική μου ιδιοτροπία, αλλά με συναρπάζει να διαβάζω απομνημονεύματα και αφηγήσεις ζωής ανθρώπων διάσημων όσο και άσημων, κι έτσι βρήκα πολύ ενδιαφέροντα τον απολογισμό ζωής που κάνει εδώ ο Μορέν. Ίσως κινήσει και το δικό σας ενδιαφέρον.

Στον εορτάζοντα δεν θα ευχηθούμε βέβαια να τα εκατοστίσει, αλλά να είναι πάντοτε ακμαίος και, παρόλο που στην κατακλείδα λέει ότι δαπάνησε «τις τελευταίες του δυνάμεις για αυτό το πόνημα», να γράψει κι άλλα βιβλία!

ΠΡΟΟΙΜΙΟ

Εκατό χρόνια μεταπτώσεων

Η ισπανική γρίπη

Είμαι θύμα της επιδημίας της ισπανικής γρίπης, κι επιπλέον πέθανα, ή μάλλον γεννήθηκα νεκρός και ανένηψα μετά από αδιάκοπα χτυπήματα του γυναικολόγου που με κρατούσε τριάντα λεπτά κρεμασμένο από τα πόδια.

Στην πραγματικότητα είμαι ένα έμμεσο θύμα. Η νεαρή κοπέλα Λούνα Μπερέσι, που θα γινόταν μητέρα μου, είχε προσβληθεί από ένα καρδιακό νόσημα, το 1917 θαρρώ. Όταν παντρεύτηκε, της απαγορεύτηκε να κάνει παιδί, διότι ο τοκετός θα ήταν θανάσιμος. Την απαγόρευση αυτή την απέκρυψε από το σύζυγό της Βιντάλ. Όταν συνέλαβε, συμβουλεύτηκε μια παράνομη αμβλώτρια (η εκούσια διακοπή της κύησης θεσπίστηκε μισόν αιώνα αργότερα), η οποία της έδωσε κάποια αποτελεσματικά εκτρωτικά φάρμακα. Η ίδια προσποιήθηκε μια ψεύτικη γέννα αποβολή μπροστά στο σύζυγό της, o οποίος ανέλαβε με ζήλο τα συζυγικά του καθήκοντα. Όταν έμεινε και πάλι έγκυος, προσέφυγε ξανά στην αμβλώτρια, η οποία της έδωσε τα εκτρωτικά μέσα, αλλά για κάποιο άγνωστο λόγο το έμβρυο εμφυτεύθηκε. Σε κατάσταση σύγχυσης, γεννήθηκε με ισχιακή προβολή [ανάποδα], στραγγαλισμένο από τον ομφάλιο λώρο του, το πρωί της 8ης Ιουλίου του 1921. Ο γυναικολόγος είχε υποσχεθεί ότι θα σώσει τη μητέρα. Έσωσε και τη μητέρα και το παιδί.

Δεν έχω, βέβαια, καμιά ανάμνηση του γεγονότος, αλλά φέρω τα ίχνη του μέχρι σήμερα· ένα αίσθημα ασφυξίας που με καταλαμβάνει καμιά φορά μου δίνει την εντύπωση ότι κόβεται η αναπνοή μου, οπότε παίρνω μια βαθιά ανάσα. Ενενήντα χρόνια αργότερα, ο κορονοϊός, έμμεσος απόγονος της ισπανικής γρίπης (Η1Ν1), έρχεται να μου θυμίσει το χαμένο ραντεβού της γέννησής μου.

Καθώς θα ήθελα να συνεχίσω κάποια σχέδιά μου και να γνωρίσω μερικές χαρές, ελπίζω ν’ αποφύγω αυτό το ραντεβού, αλλά και πάλι ποιος ξέρει;

Ποιος κάνει σαμποτάζ;

Το άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα δημοσιεύτηκε χτες στο ηλεπεριοδικό 2020mag, αλλά έχω επίσης αντλήσει υλικό από ένα άρθρο του 2015 στο ιστολόγιο. Όπως έχω ήδη γράψει, στο ηλεπεριοδικό αυτό δημοσιεύω άρθρα με Λέξεις της επικαιρότητας -σαν εκείνα που δημοσίευα κάθε μήνα στα Ενθέματα της Αυγής. Εδώ μπορείτε να βρείτε όλα μου αυτά τα άρθρα. Η εικονογράφηση είναι του περιοδικού. Στην εδώ δημοσίευση προσθέτω κάτι λίγα.

Ποιος κάνει σαμποτάζ;

Αν ρωτήσετε τον πρωθυπουργό μας, σαμποτάζ κάνει, και μάλιστα υγειονομικό, η αντιπολίτευση, και ιδίως ο ΣΥΡΙΖΑ -έτσι τουλάχιστον υποστήριξε σε συνέντευξη που έδωσε την Κυριακή στην Καθημερινή: «Υπήρξε ένα ουσιαστικό σαμποτάζ. Υγειονομικό σαμποτάζ, με μόνο σκοπό την αποκόμιση πολιτικού οφέλους – το οποίο τελικά απ’ ό,τι φαίνεται δεν ήρθε κιόλας – από κόμματα της αντιπολίτευσης, ξεκινώντας από την αξιωματική αντιπολίτευση», ανέφερε.

Παρακολουθώ αρκετά την πολιτική κίνηση σε διάφορες χώρες της Δυτικής Ευρώπης και ομολογώ πως δεν έχω αντιληφθεί άλλον ηγέτη χώρας να απευθύνει μια τόσο βαριά κατηγορία απέναντι στην αξιωματική του αντιπολίτευση, χωρίς ταυτόχρονα να αναγνωρίζει κανένα φταίξιμο στη δική του πολιτική για τους κάθε άλλο παρά υποδειγματικούς χειρισμούς της πανδημικής κρίσης γενικά και των εμβολιασμών ειδικότερα. Δίκαια νομίζω ο Ανδρέας Ξανθός χαρακτήρισε άθλιο και τοξικό τον ισχυρισμό.

Αλλά αυτά θα τα έχετε διαβάσει σε άλλες σελίδες. Εμείς εδώ, ως γνωστόν, λεξιλογούμε, οπότε έχει ενδιαφέρον να λεξιλογήσουμε για το σαμποτάζ, που έγινε για μια-δυο μέρες λέξη της επικαιρότητας.

Τσιμπήστε και τσιμπηθείτε

Μη κρίνετε ίνα μη κριθήτε, λέει το Ευαγγέλιο, αλλά το τελευταίο διάγγελμα του πρωθυπουργού μας σε άλλη συμβουλή κατέληγε, σε παραίνεση: τσιμπήστε και τσιμπηθείτε ή τσιμπηθείτε για να τσιμπήσετε -ή, για να το μεταφέρω όπως γράφτηκε: Καλώ τα κορίτσια μας και τα αγόρια μας να τσιμπήσουν την ευκαιρία και να τσιμπηθούν με ένα εμβόλιο.

Συνήθως βέβαια τα κορίτσια και τα αγόρια δεν τσιμπιούνται με ένα εμβόλιο, αλλά μεταξύ τους, όμως το λογοπαίγνιο του πρωθυπουργικού λογογράφου, ο οποίος θέλησε με τον τρόπο αυτό να δώσει ένα νεανικό ύφος στις πρωθυπουργικές ανακοινώσεις, μας δίνει την ευκαιρία να λεξιλογήσουμε πάνω στις πολλές σημασίες του ρήματος αυτού, που θα του αφιερώσουμε το σημερινό άρθρο.

Το ρήμα «τσιμπάω» (ή τσιμπώ, αν προτιμάτε) είναι μεσαιωνικό. Σύμφωνα με τα ετυμολογικά λεξικά, προήλθε από το… κουνούπι. Το κουνούπι φυσικά τσιμπάει και το κουνούπι στα αρχαία ελληνικά λεγόταν «εμπίς», από την πρόθεση «εν» και το θέμα του ρήματος «πίνω». Οι ετυμολόγοι υποθέτουν έναν αμάρτυρο τύπο εξεμπίζω, που εξελίχθηκε σε *τσιμπίζω (επίσης αμάρτυρο) το οποίο από τον αόριστο θα έδωσε καινούργιο ενεστώτα. Έχει κάμποσους ελλείποντες (αμάρτυρους δηλαδή) κρίκους η εξήγηση αυτή αλλά νομίζω πως είναι γενικώς αποδεκτή.

Πάντως, τη λέξη τη βρίσκουμε στα μεσαιωνικά κείμενα, ακριβέστερα σε κείμενα των τελευταίων αιώνων του Βυζαντίου. Στον αγαπημένο μου Πωρικολόγο, ο βασιλιάς Κυδώνιος καταριέται τη Στάφυλο να τσαλαπατιέται και να δίνει κρασί και όσοι το πίνουν να κυλιούνται στις λάσπες και να κοιμούνται στο δρόμο «καὶ οἱ ὄρνιθες τοὺς τσιμπήσουν καὶ τοῦτοι νὰ μηδὲν γνώθουν».

Την ίδια πάνω κάτω περίοδο, στον Σπανό βρίσκουμε «ίνα τσιμπούν οι κουρούνες τας σάρκας σου», ενώ στον Μαρίνο Φαλιέρο: «Μὰ αὐτά σου τὰ δακάματα καὶ τὰ τσιμπήματά σου / μὲ κάμνουσιν, ἀλίμονο, νὰ φεύγω ἀπὸ κοντά σου».

Στην αρχή λοιπόν έχουμε την κυριολεξία, όταν κάτι αιχμηρό και λεπτό τρυπάει το δέρμα μας. Μπορεί να είναι το κεντρί της μέλισσας ή της σφήκας, μπορεί να είναι το δάγκωμα από κουνούπι, μύγα ή άλλο έντομο, μπορεί όμως να είναι και το αγκάθι ενός λουλουδιού ή ενός θάμνου ή μια βελόνα ή καρφίτσα ή ακόμα και τα αξύριστα γένια που μας τσιμπάνε στην επαφή. Η βελόνα της σύριγγας του εμβολίου σε αυτήν την κατηγορία τσιμπήματος ανήκει.

Μετά, έχουμε το τσίμπημα που το προκαλούμε σφίγγοντας και πιέζοντας το δέρμα με τον αντίχειρα και ένα άλλο δάχτυλο, συνήθως τον δείκτη, είτε οδυνηρά είτε θωπευτικά. Καμιά φορά τσιμπάμε κάποιον για να τον αφυπνίσουμε ή όταν ειναι αφηρημένος -και μια συνηθισμένη φράση για κάποιον που ζει κάτι πολυπόθητο είναι να πει «Τσίμπα με, μήπως ονειρεύομαι».

Το ξεστοκάρισμα

Πριν από λίγο καιρό, ο Αλέξης Τσίπρας, μιλώντας σε συνέντευξη για το εμβόλιο της Αστρα Ζένεκα, που οι ελληνικές αρχές το χορηγούσαν και στους νέους, σε αντίθεση με όσα ίσχυαν σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες που το επιφύλασσαν μόνο για μεγαλύτερης ηλικίας πολίτες, είχε πει ότι αυτό έγινε «για να ξεστοκάρουμε».

Τότε, είχε δεχτεί δριμεία κριτική από την κυβέρνηση για τη διατύπωση αυτή, που θεωρήθηκε ότι υπονομεύει την εμπιστοσύνη προς την εμβολιαστική πολιτική.

Αυτό είχε γίνει στα τέλη Απριλίου. Προχτές όμως πολλοί θυμήθηκαν αυτή τη στιχομυθία όταν η Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμού άλλαξε την τακτική της και πλέον συνιστά το εμβόλιο ΑΖ (που δεν λέγεται πλέον έτσι, αλλά το παλιό όνομα έχει μείνει) μονάχα στους άνω των 60 πολίτες -με αποτέλεσμα να φέρει σε αμηχανία πάρα πολλούς νεότερους, που είχαν σπεύσει να εμβολιαστούν με το (ξαφνικά επικίνδυνο;) εμβόλιο.

Μάλιστα, κορυφαίοι (εννοώ ως προς την προβολή και το πάθος τους) φιλοκυβερνητικοί σχολιαστές όπως ο Άρης Πορτοσάλτε απόρησαν πώς είναι δυνατό να έρθει «η κυβέρνηση να δικαιώσει τον Αλέξη Τσίπρα που είπε για ξεστοκάρισμα» (εδώ και σε βιντεάκια).

Το θέμα βέβαια δεν είναι αν δικαιώθηκε ο Τσίπρας, αλλά ότι αυτή η παλινωδία υπονομεύει όχι υποθετικά αλλά πραγματικά την εμπιστοσύνη της κοινής γνώμης στην εμβολιαστική πολιτική, αλείφει με βούτυρο το ψωμί των αντιεμβολιαστών, δίνει επιχειρήματα σε κάθε λογής αρνητές, επιβεβαιώνει τις καλοπροαίρετες επιφυλάξεις όσων συμπολιτών μας ανησυχούν και δεν βοηθάει στο να ξεπεράσει η χώρα μας τα πολύ χαμηλά (σε σύγκριση με άλλες χώρες της ΕΕ) ποσοστά εμβολιασμού που σημειώνονται σε ορισμένες ηλικιακές ομάδες.

Εδώ όμως λεξιλογούμε. Και από αυτή αυστηρά την οπτική γωνία, με βολεύει ότι επανήλθε το «ξεστοκάρισμα» στο προσκήνιο. Διότι ήθελα να γραψω άρθρο για τη λέξη αυτή, αλλά όταν είχε πρωτοειπωθεί, μέσα στη Μεγάλη Βδομάδα, δεν είχα προλάβει -ταξίδευα κιόλας. Οπότε, βρίσκω τώρα την ευκαιρία.

Μεζεδάκια από την Γειτονική Χώρα

Ή, αν προτιμάτε τη μονολεκτική διατύπωση, «γειτονοχωρίτικα μεζεδάκια», που έχει και το πλεονέκτημα ότι πλουτίζει κατά μία λέξη την τρισχιλιετή μας.

Και τα λέω έτσι βέβαια επειδή στο πρόσφατο τουίτ του για τη συνάντησή του με τον Ζόραν Ζάεφ ο πρωθυπουργός απέφυγε να αναφέρει το όνομα «Βόρεια Μακεδονία», ενώ και ο κυβερνητικός βουλευτής κ. Σπανάκης, σε τηλεοπτική του παρουσία, αναφερόταν συνεχώς σε «γειτονική χώρα».

Tο γεγονός προκάλεσε θυμηδία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, εμφανίστηκαν δε και μιμίδια όπως η πινακίδα αριστερά (ή ένας χάρτης με το όνομα «Geitoniki hora» στη θέση του North Macedonia). Ωραία ήταν και η φωτογραφία του Κώστα Μακεδόνα, με τη λεζάντα «Κώστας Γείτονας».

Πάντως, αν συνεχιστεί η μόδα να μην αναφέρεται η Βόρεια Μακεδονία από τα μέσα ενημέρωσης, αναρωτιέμαι τι θα γίνει τον άλλο μήνα στο Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα ποδοσφαίρου, στο οποίο η… γειτονική χώρα κατόρθωσε να προκριθεί.

Φανταστείτε μεταδόσεις αγώνων, όπου θα ακούμε: «Γείτονας (ή: γειτονοχωρίτης) με την μπάλα, πασάρει στον γείτονα, σουτάρει και γκολ για την Γειτονική Χώρα. Ιταλία – Γειτονική Χώρα 3-1!»

* Ένας άλλος τίτλος που είχα υπόψη μου, αλλά τελικά προτίμησα τα Μεζεδάκια από τη Γειτονική χώρα, ήταν «Μεζεδάκια της G20», προφανώς με αναφορά στις πρόσφατες δηλώσεις στελεχών της κυβέρνησης και φιλοκυβερνητικών μέσων, σύμφωνα με τις οποίες η Ελλάδα «καταλαμβάνει την πρώτη θέση στους εμβολιασμούς στις G20 χώρες» (παράδειγμα).

Θα ήταν μικρόψυχο να επισημάνουμε τη μικρή λεπτομέρεια, ότι η Ελλάδα δεν ανήκει στην ομάδα G20;

Και βέβαια, αν πάμε σε ιστοτόπους όπως τον Our World in Data και βάλουμε το κατάλληλο κριτήριο και διαλέξουμε τις κατάλληλες χώρες, μπορούμε να εμφανίσουμε την Ελλάδα είτε πρώτη είτε τελευταία, αλλά τέτοιο κορφολόγημα δεν μπορεί να κρύψει ότι τα πράγματα δεν πάνε και πολύ καλά με την αντιμετώπιση της πανδημίας.

Την κρίσιμη στιγμή, που επιχειρείται το άνοιγμα του τουρισμού, η χώρα βρίσκεται σε σαφώς χειρότερη θέση από τις άλλες ανταγωνίστριές της στη Μεσόγειο -σαν τον δρομέα που ενώ προπορευόταν στα τρία τέταρτα της διαδρομής, λαχανιάζει και χάνει έδαφος στην τελική ευθεία και τερματίζει τελευταίος.

Αλλά ας μην παρασύρομαι, σήμερα έχουμε μεζεδάκια.

Πατέντες

Το άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα δημοσιεύτηκε, με διαφορετικό τίτλο, πριν από μερικές μέρες στο ηλεπεριοδικό 2020mag. Όπως έχω ήδη γράψει, στο ηλεπεριοδικό αυτό δημοσιεύω άρθρα με Λέξεις της επικαιρότητας -σαν εκείνα που δημοσίευα κάθε μήνα στα Ενθέματα της Αυγής. Εδώ μπορείτε να βρείτε όλα μου αυτά τα άρθρα. Η εικονογράφηση είναι του περιοδικού. Στην εδώ δημοσίευση έχω προσθέσει μερικά πράγματα.

Πατέντες

Τον τελευταίο καιρό έρχονται αναπάντεχες ειδήσεις από την άλλη όχθη του Ατλαντικού, καθώς η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν ανακοινώνει μέτρα για την επανεκκίνηση της οικονομίας και για την αύξηση της φορολογίας των πλουσίων, που έρχονται σε ευθεία αντίθεση όχι μόνο με τα πεπραγμένα της καταστροφικής περιόδου Τραμπ αλλά και με τα δόγματα που έχουν επικρατήσει στην Ευρώπη και γίνονται με παβλοφικό τρόπο δεκτά από πολλούς ηγέτες.

Η τελευταία όμως είδηση έκανε, δίκαια, ακόμα μεγαλύτερη αίσθηση. Πράγματι, η κυβέρνηση των ΗΠΑ τάχθηκε υπέρ της προσωρινής άρσης της προστασίας των πνευματικών δικαιωμάτων σε σχέση με τα εμβόλια για την Covid-19.

Δεν έγινε ξαφνικά ελευθεριακή η αμερικάνικη κυβέρνηση, αλλά όπως τόνισε η αρμόδια εκπρόσωπος για θέματα εμπορίου Κάθριν Τάι: «Πρόκειται για μια παγκόσμια υγειονομική κρίση και οι εξαιρετικές περιστάσεις της πανδημίας της Covid-19 απαιτούν έκτακτα μέτρα … Η κυβέρνηση πιστεύει ακράδαντα στην προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά προκειμένου να τερματιστεί η πανδημία, στηρίζει την άρση αυτής της περιφρούρησης για τα εμβόλια της Covid-19».

Όπως ήταν αναμενόμενο, η είδηση έγινε δεκτή με ενόχληση από τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, που χαρακτήρισαν «απογοητευτική» την απόφαση, αλλά με ενθουσιασμό από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας.

Η πρόταση της κυβέρνησης Μπάιντεν έγινε γνωστή στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης ως «άρση των πατεντών». Ο φίλος μας ο Ρογήρος στο Φέισμπουκ μάλλον εύστοχα χαρακτήρισε τον όρο ως «γλωσσικό Κένταυρο»: από πάνω κοστούμι και γραβάτα, από τη μέση και κάτω σορτσάκι και αθλητικό υπόδημα (μοδάτο, πάντως). Είναι και αυτή η κάπως άβολη γενική πληθυντικού, που βέβαια με τη συχνή χρήση τρίβεται και γίνεται ολοένα και λιγότερο άβολη.

Το βέβαιο όμως είναι ότι οι πατέντες έγιναν η λέξη της επικαιρότητας. Οπότε, αφού εμείς εδώ λεξιλογούμε, σήμερα θα λεξιλογήσουμε, ακριβώς, για τις πατέντες.

Κορονολαμπριάτικα μικρομεζεδάκια

Λαμπριάτικα, επειδή αύριο είναι Πάσχα. Κορονολαμπριάτικα, επειδή είναι Πάσχα πανδημικό και περιορισμένο -στέλνεις εσεμές για να βγεις από το σπίτι του, ή τουλάχιστον είσαι υποχρεωμένος να το κάνεις, και όσοι πάνε στην Ανάσταση το βράδυ θα πάνε στις 9, όχι στις 12, πράγμα που προκαλεί και διλήμματα σε σχέση με τη μαγειρίτσα. Βέβαια, από Δευτέρα πολλά χαλαρώνουν.

Αν όμως αύριο είναι Πάσχα, σήμερα δεν είναι μόνο Μεγασάββατο, παρά είναι και πρωτομηνιά, πρωτομαγιά. Αφού είναι πρωτομηνιά, στο ιστολόγιο έχουμε το Μηνολόγιο. Δεν μπορούσε δα να αναβληθεί, διότι η 2η μέρα του μήνα είναι το Πάσχα, οπότε θα έχουμε κάτι πασχαλιάτικο, ενώ η 3η μέρα του μήνα είναι κι αυτή πιασμένη από κάτι επετειακό. Κι έτσι σήμερα Σάββατο δημοσιεύσαμε ήδη το Μηνολόγιο.

Και τα μεζεδάκια; Ούτε τα μεζεδάκια μπορούσαν να πάνε αύριο, ανήμερα Πάσχα, ή μεθαύριο. Οπότε, στην αρχή σκέφτηκα να μην δημοσιεύσω μεζεδάκια τούτη τη βδομάδα.

Αλλά έπειτα ήρθε στο νου μου το παραπονιάρικο «Και τα μεζεδάκια, κύριε;» (με το ύφος εκείνης της μαύρης διαφήμισης της Νέας Δημοκρατίας «Και η Ελλάδα, κύριε;») οπότε άλλαξα γνώμη -και αποφάσισα να βάλω δυο άρθρα σήμερα: το Μηνολόγιο, που ήδη δημοσιεύτηκε, και τούτο εδώ που τώρα διαβάζετε.

Μεζεδάκια λοιπόν. Επειδή όμως είναι λιγοστά, διότι, όπως είπα, είχα σκοπό να μη δημοσιεύσω άρθρο, τα χαρακτήρισα μικρομεζεδάκια.

Μικρά, αλλά με μια εισαγωγή νάαα (κάποιοι κακεντρεχείς θα έλεγαν για παραγέμισμα). Ξεκινάμε λοιπόν.

* Το ψάρεψε ο φίλος μας ο Jago, από την ΕΡΤ.

Αποχώρηση των δυνάμεων της ΗΠΑ και του ΝΑΤΟΥ

Τότε να κλίνουμε και τις ΗΠΑ, να πούμε ξερωγώ των Ηπαίων, λέει ο φίλος μας.

Συνήθως παραπονιούμαστε για την ακλισιά, βέβαια. Οπότε ο Γκιωνάκης θα μας έλεγε:

– Τα αφήνω άκλιτα, δεν θέτε. Τα κλίνω, δεν θέτε. Τι θέτε τέλος πάντων;

* Από ρεπορτάζ για τα περιοριστικά μέτρα ενόψει του Πάσχα:

Σε εγρήγορση βρίσκεται η ΕΛ.ΑΣ και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί για να αποτρέψουν φαινόμενα που θα ανακόψουν τη διασπορά του ιού

Μισό λεπτό γιατί από τις πολλές αρνήσεις/αντιθέσεις μάλλον χάσαμε τον μπούσουλα.

Εστιάζοντας στην εστίαση

Το άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα δημοσιεύτηκε πριν από μερικές μέρες στο ηλεπεριοδικό 2020mag. Όπως έχω ήδη γράψει, στο ηλεπεριοδικό αυτό δημοσιεύω άρθρα με Λέξεις της επικαιρότητας -σαν εκείνα που δημοσίευα κάθε μήνα στα Ενθέματα της Αυγής. Εδώ μπορείτε να βρείτε όλα μου αυτά τα άρθρα. Η εικονογράφηση είναι του περιοδικού.

Εστιάζοντας στην εστίαση

Αμέσως μετά το Πάσχα, όπως ανακοινώθηκε, ανοίγει επιτέλους η εστίαση σε εξωτερικούς χώρους -το κατά Σαββόπουλο τραπεζάκια έξω. Το μέτρο είναι καλοδεχούμενο, και μάλιστα μάλλον καθυστέρησε να εφαρμοστεί, αφού στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες τα τραπεζάκια έξω έχουν ήδη ανοίξει, όχι μόνο σε χώρες του Νότου αλλά και σε βορειότερες, όπως στο Λουξεμβούργο, όπου βέβαια θέλει θάρρος ή πανωφόρι για να καθίσεις έξω.

Αλλά αυτά τα διαβάσατε ήδη στις ειδησεογραφικές στήλες. Εμείς εδώ λεξιλογούμε, οπότε θα λεξιλογήσουμε σήμερα για την εστίαση, που είναι μια από τις λέξεις της επικαιρότητας.

Στιγμιότυπο από την αγορά της Δράμας κατά την περίοδο του δεύτερου λοκντάουν για την ανάσχεση της πανδημίας του κορονοϊού.
(EUROKINISSI/ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΕΣΣΗΝΗΣ)

Ποιαν εστίαση, θα πείτε. Μα, τα εστιατόρια, θα απαντήσει κάποιος, αν και βέβαια ο όρος πιάνει και καφετέριες, καφενεία, μπαρ, ταβέρνες, μεζεδοπωλεία, ουζερί, σουβλατζίδικα, φαστφουντάδικα (ταχυφαγεία κατά Μπαμπινιώτη) και άλλα «καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος».  Όλα αυτά, και αμέτρητα άλλα ακόμα, απαρτίζουν τον κλάδο της εστίασης.