Σχολεία, μάσκα και ψέκα

Ανοίγουν τη Δευτέρα τα σχολεία. Κάθε χρονιά η μέρα αυτή είναι σημαδιακή αφού από πολλές απόψεις ορίζει την αρχή της «νέας σεζόν» -ας πούμε, όπως ξέρουν οι ταξιτζήδες, η πρωινή κίνηση αυξάνεται μόλις ανοίξουν τα σχολεία. Η φετινή έναρξη της σχολικής χρονιάς όμως ξεχωρίζει. Έχει κι αυτή το στίγμα της κορόνας, είναι σημαδεμένη από την πανδημία.

Καταρχάς, ενώ εδώ και πολλά χρόνια τα σχολεία άνοιγαν στις 11 του μήνα, φέτος το Υπουργείο αρχικά σκέφτηκε να τα ανοίξει στις 7, τελικά κατάλαβε πως κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο (ούτε καθαρίστριες δεν υπήρχαν) κι έτσι η έναρξη μετατέθηκε για τις 14.

Αφού το Υπουργείο ανακοίνωσε την έναρξη στις 14, ύστερα συνειδητοποίησε πως η 14 Σεπτεμβρίου είναι μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας. Εγώ που είμαι άθρησκος αριστερός το ήξερα, η Υπουργός μας που είναι καντηλανάφτισσα δεν το ήξερε και πιάστηκε εξαπίνης. Διότι βέβαια στο Χριστιαναμπάντ που ζούμε την πρώτη μέρα πρέπει να γίνει αγιασμός, όπως γίνεται κάθε χρόνο στην αρχή αρχή της σχολικής χρονιάς, αλλά φέτος υπάρχει η Σταυροπροσκύνηση κι έτσι, αν έχω καταλάβει καλά, θα γίνει το εξής παράδοξο: θα προσέλθουν οι μαθητές στα σχολεία το πρωί αλλά ο αγιασμός θα γίνει προς το μεσημέρι, πάντως μετά τις 11. Πώς παίρνει η κυβέρνηση την ευθυνη να περάσουν τα παιδιά 2-3 ολόκληρες ώρες χωρίς την προστασία που προσφέρει ο αγιασμός, αυτό δεν το ξέρω (αλλά μην το πάρετε στα σοβαρά).

Μακάρι όμως να ήταν αυτό το πρόβλημα της νέας χρονιάς. Παρόλο που η πανδημία επιβάλλει τήρηση αποστάσεων και παρ’ όλο που το ελληνικό εκπαιδευτικό σώμα είναι από τα πιο γερασμένα της Ευρώπης, η κ. Υπουργός, η κυβέρνηση πιο σωστά, αντιστάθηκε σθεναρα σε κάθε ιδέα μείωσης του αριθμού των μαθητών ανά τάξη αφού μάλιστα είχε νωρίτερα αυξήσει το ανώτατο όριο μαθητών ανά τάξη. Έτσι οι φετινές τάξεις θα είναι πιο συνωστισμένες από τις περσινές, κάτι που δεν καθησυχάζει την ανησυχία εκπαιδευτικών και γονέων.

Έχουν απόλυτο δίκιο οι γονείς να ζητουν πιο ολιγομελείς τάξεις. Ωστόσο, για κάποιο λόγο, οι αντιδράσεις αυτές δεν εμφανίζονται τόσο πολύ, ενώ ο προβολέας των πετσωμένων μέσων ενημέρωσης πέφτει σχεδόν αποκλειστικά σε άλλες κινητοποιήσεις, όπου συγκεντρωμένοι γονείς και μη δηλώνουν την αντίθεσή τους στη χρήση μάσκας απο τους μαθητές.

Kαι όχι μόνο στη χρήση μάσκας. Το πανό της φωτογραφίας δηλώνει αντίθεση σε «υποχρεωτικά εμβόλια, μάσκες και τεστ» -και δεν εννοούν τα τεστ γνωσεων, τα διαγωνίσματα δηλαδή, αλλά το τεστ για τον κορονιό -γιατί άραγε;

Υπογλώσσια σφηνάκια Νο 4

Υπογλώσσια είναι τα φάρμακα που παίρνουμε για την καρδιά, για να μην πάθουμε καρδιακή προσβολή (επειδή μας διαβάζει κι η μαμά μου διευκρινίζω πως ο πληθυντικός είναι της περιγραφής, όχι πραγματικός). Ακόμα, ένα κλισέ σε κάποιους αντρικούς ή αθλητικούς ιστότοπους, όποτε είναι να βγάλουνε καμιά με μπικίνι, είναι να λένε «ετοιμάστε τα υπογλώσσια».

Υπογλώσσια όμως είναι και μια ομάδα γλωσσικών ενδιαφερόντων στο Φέισμπουκ, που φτιάχτηκε στα τέλη του 2017 και στην οποία συμμετέχω.

Σφηνάκια είναι βέβαια οι μικρές δόσεις ποτού, όμως έτσι έχω αποκαλέσει και τα σύντομα άρθρα. Με τη διαφορά ότι σπανίως βάζω σύντομα άρθρα, οπότε δεν θα το θυμάστε. Στα Υπογλώσσια ομως γράφω πότε-πότε σύντομα σημειώματα, που δεν βολεύει πάντοτε να τα εντάξω σε κάποιο άρθρο.

Κι έτσι, το σημερινό άρθρο είναι μια συλλογή από μικρά κείμενά μου από τα Υπογλώσσια, με γλωσσικό δηλαδή ενδιαφέρον, που δεν (θυμάμαι να) τα έχω δημοσιεύσει εδώ στο ιστολόγιο. Κάποια άλλα σχόλια που κάνω εκεί, τα μεταφέρω στα σαββατιάτικα μεζεδάκια, αλλά αυτά εδώ δεν νομίζω να τα έχετε δει, εκτός αν συμμετέχετε και στα Υπογλώσσια. Τα σφηνάκια μοιάζουν αρκετά με τα μεζεδάκια, αλλά διαφέρουν κιόλας σε κάποια σημεία.

Με αυτόν τον τυποποιημένο πρόλογο έχω ήδη δημοσιεύσει τρία άρθρα στο ιστολόγιο, ένα τον Φλεβάρη του 2019, άλλο ένα τον Οκτώβριο του 2019 και το τρίτο φέτος τον Μάιο. Τελειώνοντας εκείνο το παλιό άρθρο είχα υποσχεθεί (ή απειλήσει) ότι Σε τρία τέρμινα, που θα έχω μαζέψει κι αλλα, θα σερβίρω άλλον έναν γύρο! Σημερα λοιπόν δημοσιεύω το τέταρτο άρθρο της σειράς αυτής. ‘Εχω επικαιροποιήσει κάποια πράγματα και έχω προσθέσει και υλικό απο τα σχόλια που έγιναν.

* Κορονιός λοιπόν

Μου γράφει φίλος από Κέρκυρα και μεταφέρω χωρις να προσθέσω τίποτα:

Το έχω ακούσει κάμποσες φορές εδώ, αλλά επειδή τώρα δα έτυχε να το ακούσω δυο φορές μέσα σε δύο λεφτά, τη μία από έναν λαϊκό τύπο που φώναζε στο κινητό στ’ αριστερά μου και την άλλη από έναν σοβαρό κύριο που μιλάει χαμηλόφωνα στα δεξιά μου, σκέφτηκα να το γράψω: Εδώ λοιπόν, τον γνωστό κορονοϊό, πολλοί στην καθημερινή κουβέντα τον λένε κορονιό, τρισύλλαβα και με το ι ημίφωνο.

Αυτό για όσους λένε ότι κάποιοι φωνητικοί κανόνες χάθηκαν στα νέα ελληνικά (αυτά με τη «χασμωδία» ή όπως αλλιώς τα λένε), επειδή έτσι αποφάσισαν καλοσιδερωμένοι φιλόλογοι και επιμελητές.

Εδώ προσθέτω. Στα σχόλια πολλοί είπαν ότι έχουν ακούσει κι αυτοί να λένε κάποιοι «κορονιός» -και το βρίσκω απολύτως φυσικό. Κι εγώ έχω ακούσει το «κορονιός» αν και πιο απλά ακούω «κορόνα» -έπαθε κορόνα, κόλλησε κορόνα.

* Skalkottas

Πριν από μερικές μέρες έφυγε από τη ζωή ο σκακιστής Νίκος Σκαλκώτας, γιος του μεγάλου συνθέτη Νίκου Σκαλκώτα -που δεν πρόλαβε να γνωρίσει, αφού ο πατέρας πέθανε δυο μέρες πριν γεννηθεί ο γιος.

O σκακιστής Σκαλκώτας (1949-2020) ήταν εξαιρετικός άνθρωπος, λένε όσοι τον γνώρισαν -εγώ από μακριά μόνο τον είχα δει, σε διάφορους αγώνες. Ήταν ο πρώτος Έλληνας σκακιστής που νίκησε σε διεθνές τουρνουά στο εξωτερικό.

Ο πατέρας γράφεται στη διεθνή βιβλιογραφία Skalkottas. Απορούσα γιατί και σήμερα έμαθα χάρη σε ποστ φίλου.

Ο ίδιος έβαλε το tt όταν ζούσε στη Γερμανία γιατί το Skalkotas οι Γερμανοί το πρόφεραν Σκαλκόοτας.

Στα σχόλια κάποιος επισήμανε ότι ο Χωραφάς γράφει το όνομά του στα γαλλικά Cοrraface.

Ατομική ευθύνη, κρατική ανευθυνότητα

Το άρθρο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε χτες, πρώτη Κυριακή του μήνα, στα Ενθέματα της Αυγής, στη στήλη μου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία». Εδώ το αναδημοσιεύω προσθέτοντας στο τέλος ένα υστερόγραφο περί υπευθυνότητας.

Ατομική ευθύνη, κρατική ανευθυνότητα

Μια από τις φράσεις που ακούστηκαν πολύ και που έγιναν κλισέ κατά την πανδημική περίοδο που διάγουμε, ιδίως μάλιστα κατά το δεύτερο στάδιό της, είναι και η «ατομική ευθύνη». Ταιριάζει λοιπόν στο σημερινό άρθρο, το πρώτο μετά την καλοκαιρινή ανάπαυλα, που ανοίγει τούτον τον παράξενο πανδημικό Σεπτέμβρη, που μόνο με καινούργια αισιόδοξη αρχή δεν μοιάζει, ν’ ασχοληθούμε με αυτή τη λέξη που ολοένα και περισσότερο ακούμε, την ευθύνη.

Κατά το λεξικό, ευθύνη είναι «η υποχρέωση κάποιου να ανταποκριθεί σε ορισμένη εντολή, υπόσχεση, καθήκον κτλ. και να λογοδοτήσει, να απολογηθεί για τις σχετικές ενέργειες». Η λέξη είναι αρχαία, αλλά όχι ακριβώς έτσι· οι αρχαίοι είχαν την εύθυνα.

Στην αρχή της ετυμολογικής αλυσίδας βρίσκεται ο ευθύς, ο ίσιος, λέξη χωρίς ινδοευρωπαϊκή ετυμολογία, που έχει τον παλαιότερο, ομηρικό τύπο ιθύς, απ’ όπου έχουν επιβιώσει ως τα σήμερα οι ιθύνοντες και η ιθύνουσα τάξη. Από τον ευθύ και το ρήμα ευθύνω, κατά λέξη ισιώνω, που όμως πήρε γρήγορα σημασίες μεταφορικές: διευθύνω, κατευθύνω, εξετάζω.

Από το ρήμα ευθύνω και η εύθυνα, ένας πολύ ενδιαφέρων θεσμός της αθηναϊκής δημοκρατίας. Κάθε δημόσιος αξιωματούχος στο τέλος της θητείας του ήταν υποχρεωμένος να λογοδοτήσει δημόσια για τα πεπραγμένα του· η διαδικασία αυτή ήταν η εύθυνα και ο πολίτης που κληρωνόταν για να ασκήσει αυτόν τον δημόσιο έλεγχο ήταν ο εύθυνος -ενώ ο ελεγχόμενος αξιωματούχος λεγόταν υπεύθυνος.

Σεπτεμβριανά μεζεδάκια και φέτος

Τον έχω χρησιμοποιήσει ξανά αυτόν τον τίτλο, πριν από πέντε χρόνια, αλλά δεν έβρισκα άλλον, οπότε τον επανέλαβα. Και για να μη μπερδέψουν οι ιστορικοί του μέλλοντος το άρθρο του 2015 με το σημερινό, πρόσθεσα ένα «και φέτος» στο τέλος.

* Και ξεκινάμε με ένα μεγάλο επίτευγμα της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας.

O Κικίλιας, λέει, αποκάλυψε το φύλλο του μωρού.

Δεν ξέρω πώς αντέδρασε το μωρό, αλλά εγώ όταν έπαιζα πόκα θα εξαγριωνόμουν αν κάποιος, ας ήταν κι ο πατέρας μου, φανέρωνε το φύλλο που κρατούσα.

Αυτά τα πράγματα δεν είναι σωστά και πρέπει να στηλιτεύονται. Καλά κάνει ο ιστότοπος που το βγάζει στη φόρα.

(Πάντως, εχω παρατηρήσει, αν και μπορεί να πέφτω έξω, ότι συχνότερο ορθογραφικό λάθος είναι το περίσσιο Λ (πχ. οι σχέσεις των δύο φύλλων) παρά το λειψό Λ (πχ. πέφτουν τα φύλα). Ίσως επειδή στην αμφιβολία «το πολύ δεν βλάφτει»).

* Μπορεί κάποιος που έχει ιδεοληψίες να γράψει ένα ενδιαφέρον άρθρο; Μπορεί. Ιδού ένα παράδειγμα, ένα άρθρο για το Mpemba effect, δηλαδή την παρατήρηση ότι το ζεστό νερό παγώνει γρηγορότερα από το κρύο. Ονομάστηκε έτσι από τον Τανζανό Εrasto Mpemba, που όταν ήταν μαθητής, στο δημοτικό και στο γυμνάσιο (τώρα έχει μεγαλώσει) έκανε αυτή την αντιδιαισθητική εμπειρική παρατήρηση, που αντέβαινε στον νόμο του Νεύτωνα.

Ο Αριστοτέλης είχε πρώτος αναφερθεί στο φαινόμενο αυτό. Οπότε ο συγγραφέας του άρθρου, αφού παραθέσει τον Αριστοτέλη, ξεκινάει μια ιερεμιάδα για τη γλώσσα:

Όλοι γνωρίζουμε ότι πρόβλημα στη διδασκαλία της γλώσσας μας ξεκίνησε με τις κυβερνητικές αποφάσεις πριν 4 δεκαετίες , όπου τότε αποκόψαμε την Αρχαία Ελληνική. Σήμερα η κατάσταση στη χώρα μας δεν έχει αλλάξει, ενω για πάνω από τριάντα χώρες του κόσμου τα αρχαία ελληνικά αποτελούν υποχρεωτικό μάθημα. Τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου διδάσκουν αρχαία ελληνικά και ρητορική….

Ευτυχώς στη συνέχεια σταματάει και αφηγείται την ενδιαφέρουσα αυτή ιστορία (που δεν την ήξερα).

Φέρτε μου ένα παγουρίνο….

Στο τραγούδι του Χατζιδάκι, η Ζωή Φυτούση ζητούσε «Φέρτε μου ένα μαντολίνο, για να δείτε πώς πονώ». Όμως μετά την προχτεσινή συνέντευξη της υπουργού Παιδείας όπου ανάμεσα στα μέτρα για την έναρξη της σχολικής χρονιάς ανακοινώθηκε ότι το Ίδρυμα Λασκαρίδη θα κάνει δώρο ένα παγούρι σε κάθε μαθητή, το παγουρίνο κυριάρχησε χτες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οπότε θα μπορούσαμε να παραλλάξουμε τους στίχους, που θα τους λέει μαθητής ή μαθήτρια δημοτικού, σε «Φέρτε μου ένα παγουρίνο…» -αλλά για τι; Για να μη βλέπω τα χάλια μας, ίσως.

Για να είμαι δίκαιος, η κυρία Κεραμέως δεν είπε «παγουρίνο», είπε «παγούρι», αλλά για κάποιο λόγο στα ρεπορτάζ γινεται λόγος όχι για την κοινή λέξη, το παγούρι, αλλά για την εμπορική ονομασία, το παγουρίνο, που κι αυτό βρίσκεται στον δρόμο για να γίνει κοινή λέξη.

Όμως, είχε κι άλλα διαμαντάκια η συνέντευξη της κ. υπουργού Παιδείας. Ας πούμε, ενω είχε προαναγγείλει σε γονείς και μαθητές ότι στις 4 μ.μ. θα μάθουν πότε θα ανοίξουν τα σχολεία, τελικά η κ. υπουργός είπε:

«Παρότι η έναρξη μαθημάτων είναι προγραμματισμένη για τις 7/9, ενδέχεται να υπάρξει κάποια παράταση. Στόχος είναι να περιοριστούν σημαντικά οι μετακινήσεις τουλάχιστον μία εβδομάδα πριν την έναρξη των σχολείων για να περιοριστεί η τυχόν μετάδοση από ασυμπτωματικούς».

Παράταση τίνος; Παράταση της έναρξης; Δηλαδή θα διαρκέσει τριήμερο; Όχι, δεν είναι σωστή η λέξη -αναβολή ή καθυστέρηση ή χρονική μετάθεση της έναρξης θα ήταν προτιμότερο. Παρωνυχίδα βέβαια, αλλά από υπουργό Παιδείας οι απαιτήσεις είναι περισσότερες. Πιθανώς υποσυνείδητα να εννοούσε «παράταση των σχολικών διακοπών» και γι’ αυτό να το διατύπωσε έτσι.

Αλλά το μαργαριταράκι αυτό δεν είναι σοβαρό. Πιο σοβαρή ήταν η λαθροχειρία στην οποία επιδόθηκε η κ. υπουργός, όταν βεβαίωσε ότι ο μέσος όρος των μαθητών ανά τάξη στην επικράτεια είναι 17 -άρα, υπονόησε, δεν έχουν βάση οι εκκλήσεις για μείωση του αριθμού ωστε να αποφευχθεί ο συνωστισμός.

Πρόκειται για τυπικό παράδειγμα εξαπάτησης διά της στατιστικής. Το μαγικό 17 προκύπτει από τη συνεκτίμηση των τάξεων στα Σεπόλια ή στην Ηλιούπολη ή στη Θεσσαλονίκη, με 25 και 28 παιδιά, και των τάξεων στο Μεγανήσι, στα Πράμαντα ή στους Λειψούς με 3, 5, ή 7 παιδιά σε κάθε τάξη.

Είναι σαν να λέμε ότι ο Μπιλ Γκέιτς και ο Μπάμπης ο περιπτεράς έβγαλαν 20 δισεκ. δολάρια πέρσι, και δίκαια στα κοινωνικά μέσα γράφτηκαν πολλές έξυπνες ατάκες για το σόφισμα της κ. Υπουργού, όπως ας πούμε ότι «Με πιάσανε να τρέχω στην Εθνική με 140. Τους είπα ότι στη μισή διαδρομή πήγαινα με 80, οπότε με αφήσανε» ή ότι «Δεν υπάρχει ανάγκη να τηρούμε αποστάσεις. Με την κεραμεική λογική, είμαστε 10.4 εκατ πληθυσμός σε έκταση 132.000 τετρ χιλ, δηλαδή περίπου 1 κάτοικος ανά 12.5 στρέμματα. Γιατί να κρατάμε αποστάσεις;«, ενώ ένας φίλος που έχει δυο παιδιά έπαψε να ανησυχεί για το πότε θα αρχίσει η σχολική χρονιά διότι υπολόγισαν ότι η τετραμελής οικογένειά τους έχει μέσον όρο ηλικίας 22 οπότε ούτε αυτοί θα πάνε στη δουλειά ούτε τα παιδιά σχολείο αλλά θα φύγουν όλοι μαζί διακοπές να χαρούν τα νιάτα τους.

Πλάκα έχουν τα αστεία, αλλά να δείτε ότι το μαγικό 17, με τη βοήθεια βεβαίως και των πετσωμένων μέσων «ενημέρωσης», έμεινε στον κόσμο -και πολλοί, που δεν έχουν παιδιά οι ίδιοι, έχουν μείνει με την εντύπωση ότι η κυβέρνηση αποφάσισε να περιορίσει τον αριθμό των μαθητών κάθε τάξης στους 17.

Αυτό άλλωστε υποβάλλει και το άθλιο σουπεράκι της εικόνας, που προβάλλει τον αριθμό 17 σαν κάποιο δήθεν ανώτατο όριο μετά την απόφαση της υπουργού.

Αρρώστια στην Αθήνα (διήγημα του Δημοσθένη Βουτυρά)

Άλλη μια φορά παρουσιάσαμε στο ιστολόγιο διήγημα του Δημοσθένη Βουτυρά (1872-1958), του μεγαλύτερου διηγηματογράφου μας, αν όχι του 20ού αιώνα πάντως σίγουρα του μεσοπολέμου.

Ο Βουτυράς είναι από τους μετρημένους στα δάχτυλα συγγραφείς της εποχής του που βιοπορίστηκε από την πένα του, γι’ αυτό και έγραψε πάρα πολλά διηγήματα, πολλές εκατοντάδες, για περιοδικά και εφημερίδες, ενώ ταυτόχρονα εξέδιδε και συλλογές διηγημάτων, πάνω από είκοσι βιβλία. Και δεν έζησε άνετα.

Το έργο του δεν έχει συγκεντρωθεί ακόμα. Ο φίλος Βάσιας Τσοκόπουλος έχει ξεκινήσει να τυπώνει τα Άπαντα Βουτυρά σε τόμους, αλλά η υπόθεση κόλλησε μετά τον πέμπτο τόμο (κάπου στο ένα τρίτο του συνολικού όγκου) και αφού δυο εκδοτικοί οίκοι που είχαν αναλάβει το εγχείρημα είχαν κλείσει. Άκουσα πριν απο καιρό ότι ήταν έτοιμος ο έκτος τόμος, αλλά σε τέτοιους δύσκολους καιρούς δεν είναι εύκολα τέτοια εγχειρήματα.

Ο Βουτυράς έχει λίγους αλλά φανατικούς φίλους στην εποχή μας. Κάποια διηγήματά του (π.χ. Παραρλάμα, Ο θρήνος των βοδιών) είναι πολύ γνωστά, τα περισσότερα όμως όχι. Ο εκδοτικός οίκος Φαρφουλάς, του φίλου Διαμαντή Καράβολα, πήρε τ’ όνομά του από ένα διήγημα του Βουτυρά και έχει εκδώσει και κάποια έργα του, όπως τη σατιρική-φανταστική νουβέλα Μέσα στην Κόλαση (ο Βουτυράς καλλιέργησε και τα δύο είδη).

Εγώ σκαλίζοντας παλιές εφημερίδες βρίσκω πότε-πότε δημοσιεύματα του Βουτυρά, και κοιτάζω αν είναι θησαυρισμένα (μου έχει δώσει ο Τσοκόπουλος έναν κατάλογο των διηγημάτων που εχουν συμπεριληφθεί στις παλιές συλλογές), τα δε αθησαύριστα του τα στέλνω -αν και σχεδόν όλα τα έχει ήδη βρει ο ίδιος. Στον παλιό μου ιστότοπο έβαζα συχνά διηγήματα του Βουτυρά, που τα πληκτρολογούσαν φίλοι –εδώ τα έχω συγκεντρωμένα. Κάποια στιγμή λέω να βάλω μπροστά να πληκτρολογηθεί το κατοχικό ημερολόγιο του Βουτυρά, ή μάλλον τα αποσπάσματά του που είχε δημοσιεύσει στη δεκαετία του 1950 η Αυγή.

Θα είχε ενδιαφέρον να δούμε αν το ιδιότυπο στιλ του Βουτυρά, που τόσο είχε προβληματίσει τους κριτικούς στην εποχή του -το λεγόμενο «πρόβλημα Βουτυρά»: πώς γίνεται ένας τόσο «άτεχνος» συγγραφέας να έχει τόση απήχηση στο κοινό- στέκεται καλά εκατό χρόνια μετά, στον σημερινό αναγνώστη.

Το σημερινό διήγημα δεν είναι άγνωστο, αλλά είναι επίκαιρο. Μας το προσφέρει ο φίλος μας ο Spiridione, που τον ευχαριστώ πολύ. Το διάλεξε επειδή αναφέρεται, ακριβώς, στην πανδημία της γρίπης του 1918, όπως την έζησαν στην Αθήνα τότε. Εκατό (και κάτι) χρόνια μετά, έχουμε μιαν άλλη πανδημία.

Tο διήγημα δημοσιευτηκε πρώτη φορά στο περιοδικό Ανθρωπότης, τεύχος Ζ’, Μάιος 1920 -απ’ όπου και το πήρε ο φίλος μας. Στη συνέχεια, συμπεριλήφθηκε στη συλλλογή «Η αριστοκρατική γειτονιά και άλλα διηγήματα», του 1924 καθώς και στον 5ο τόμο των Απάντων στην έκδοση του Τσοκόπουλου.

Στο κείμενο έχουν γίνει κάποιες ορθογραφικές προσαρμογές και έχει μονοτονιστεί. Επίσης έκανα μερικές αλλαγές, εντελώς δευτερεύουσες, με βάση το κείμενο που υπάρχει στα Άπαντα.

Οι Μαξιμαλιστές που αναφέρονται στην εφημερίδα είναι οι Μπολσεβίκοι -η Οκτωβριανή επανάσταση είχε μόλις γίνει.

 

Αρρώστια στην Αθήνα

Η βροχή χτυπούσε κάποτε στα παράθυρα, τα τυμπάνιζε, και ο άνεμος, η φωνή του, ακουγότανε να βουίζει, να βογκά…

Μαζεμένοι είμαστε σε μια γωνιά του μικρού δωματίου του καφενείου, και μιλούσαμε για την αρρώστια, που, από λίγες μέρες, είχε πέσει στην Αθήνα. Και μάλιστα αυτήν την ημέρα είχε γίνει θόρυβος γι’ αυτή πολύς. Τρομαχτικά πράγματα λέγανε.

Καθισμένος εγώ, κοντά στην κλειστή πόρτα, κοίταζα κάποτε, απ’ τα γυαλιά της, την άγρια νύχτα, έβλεπα κάτι δεντράκια που ήταν απ’ έξω απ’ το καφενείο, να σαλεύουν σα να δερνόντουσαν, να κλαίγανε κι αυτά για τη συμφορά, που ‘χε πέσει στην πόλη της Αθηνάς. Κι ερημιά, ερημιά στο δρόμο. Σπάνια να φανεί διαβάτης.

Και οι διηγήσεις για την αρρώστια, για τα χτυπήματα, που ‘δινε, αύξαναν, πλήθαιναν. Λέγανε για στρατιώτες που πλήθος πέθαιναν και δεν πρόφταναν να τους θάψουν, για οικογένειες που ξεκληρίστηκαν ολόκληρες σε δυο, ή τρεις μέρες.

Πρέπει άραγε να τηρούμε ευλαβικά τις οδηγίες του ΕΟΔΥ;

Αν σκεφτήκατε οτι στο σημερινό άρθρο θα συζητήσω κάποιες από τις πρόσφατες οδηγίες του ΕΟΔΥ, ισως για το κλείσιμο των εστιατορίων, μπαρ κτλ. στις 12, και μάλιστα με τη διάθεση να τις αμφισβητήσω, αφού διατυπώνω ερώτημα, πέφτετε έξω.

Σας παραπλάνησε ο τίτλος, και παραδέχομαι πως εσκεμμένα τον διατύπωσα έτσι, για γούστο.

Όχι, δεν είναι ο ΕΟΔΥ το θέμα μου ούτε η πανδημία. Το σημερινό άρθρο έχει θέμα καθαρά γλωσσικό, όσο κι αν δεν του φαίνεται. Οπότε, ας εξηγηθώ.

Έναυσμα μού δίνει ένα πρόσφατο σημείωμα του καθηγητή Γ. Μπαμπινιώτη στο Φέισμπουκ. Τελευταία, νομίζω το έχω ξανασχολιάσει, ο καθηγητής χρησιμοποιεί το Φέισμπουκ για να εκφράζει τις απόψεις του για γλωσσικά φαινόμενα και θέματα, συνήθως αποδοκιμάζοντας τη μία ή την άλλη χρήση. Θα πείτε ότι αυτό είναι μάλλον παράδοξη στάση από γλωσσολόγο (είναι σαν να βλέπεις έναν μετεωρολόγο να αποδοκιμάζει τους ισχυρούς βορειοανατολικούς ανέμους) αλλά αυτό δεν είναι το θέμα μας.

Λοιπόν, πρόσφατα ο κ. Μπαμπινιώτης απεύθυνε έκκληση σε σχέση με την κατ’ αυτόν σωστή χρήση του επιρρήματος «ευλαβικά».

O καθηγητής προτάσσει την εξής εισαγωγή:

Σεβαστείτε το «ευλαβικά»!

Ένα επίρρημα, το ευλαβικά, υποφέρει γλωσσικά. Λυπηθείτε το! Δεν είναι «διά πᾶσαν χρήσιν…». Δεν σημαίνει «προσεκτικά», ούτε «επακριβώς» ούτε «επιμελώς»! Σημαίνει «με σεβασμό σαν κάτι ιερό». Κι έτσι πρέπει να χρησιμοποιείται.

και στη συνέχεια αναπτύσσει τις σκέψεις του μέσα στο ορθογώνιο πλαίσιο.

Μας λέει ότι ακούγονται φράσεις όπως «Τηρούμε ευλαβικά τις αποστάσεις» ή «Προσέχουμε ευλαβικά τις οδηγίες», στις οποίες χρησιμοποιούμε το «ευλαβικά» σχεδόν σαν να σημαίνει «προσεκτικά», «επακριβώς», «επιμελώς», ενώ σημαίνει «με σεβασμό σαν κάτι ιερό» (δική του η έμφαση).

Μπορεί να το χρησιμοποίησε μεταφορικά ο κ. Τσιόδρας, λέει, για να τονίσει ότι η τήρηση των μέτρων προφύλαξης πρέπει να γίνεται σαν να υπερασπιζόμαστε κάτι ιερό, αφού εχει σχέση με την προστασία της υγείας μας, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να το χρησιμοποιούμε με άλλη, διαφορετική σημασία! (Και πάλι δική του η έμφαση).

Και αφού παραθέσει την ετυμολογία (κουτσουρεμένη, όπως θα δούμε) της λέξης «ευλαβής», καταλήγει στο συμπέρασμα: Ας ευλαβούμεθα την σημασία μιας λέξης με ιδιαίτερη βαρύτητα στην επικοινωνία μας, το ευλαβικά.

Θα σχολιάσω την παραπάνω άποψη.

Η σεζόν της σαχλαμάρας αναβάλλεται

Βρισκόμαστε στη μέση της εβδομάδας και η βδομάδα που διανύουμε έχει κάτι το ιδιαίτερο. Είναι ή τέλος πάντων θα έπρεπε να είναι η πιο χαλαρή του καλοκαιριού, όπως είναι κάθε χρόνο οι μέρες γύρω από τον Δεκαπενταύγουστο. Μπορεί φέτος να πέφτει Σάββατο και να χάνεται μια μέρα αργίας, αλλά από την άλλη έτσι οριοθετείται ακόμα πιο καθαρά, ανάμεσα σε δυο σαββατοκύριακα, η χαλαρή περίοδος.

Τη χαλαρότητα αυτή πολλοί τη λένε και ραστώνη -στη λέξη αυτή αφιερώσαμε άρθρο την Παρασκευή που μας πέρασε. Για την αυγουστιάτικη ραστώνη, ειδικότερα στη δημοσιογραφία, ακούμε συχνά ότι ο Ουμπέρτο Έκο είχε πει, κι έγινε παροιμιώδες, πως τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις, αλλά στο θέμα αυτό αφιερώσαμε το χτεσινό μας άρθρο -και πράγματι, το σημερινό άρθρο είναι, κατά κάποιον τρόπο, συνέχεια του χτεσινού.

Αν κάποιοι φίλοι αισθάνονται ότι αυτό που έκανα ήταν να σπάσω ένα άρθρο σε δύο κι έτσι να σας σερβίρω ελλιπή μερίδα, ας σκεφτούν ότι η χαλαρή περίοδος μας έχει επηρεάσει όλους.

Θα αναρωτηθείτε τι σχέση έχει η τσούχτρα που φαίνεται στη φωτογραφία που συνοδεύει το σημερινό άρθρο. Την πήρα από ένα χτεσινό άρθρο της βρετανικής Γκάρντιαν, που συμπτωματικά έχει ίδιο θέμα.

Διότι, βλέπετε, πολύ πριν πει ο Έκο τη φράση του (που, όπως είπαμε χτες, δεν την εννοούσε έτσι που συνήθως προβάλλεται), οι αγγλοσάξονες είχαν βαφτίσει αυτή την περίοδο της δημοσιογραφικής αδράνειας «the silly season». Για το πώς μπορεί να αποδοθεί το όνομα (σεζόν της σαχλαμάρας, ίσως είναι το προτιμότερο ή «νεκρή δημοσιογραφική περίοδος» στο πιο επίσημο) αλλά και για πολλές άλλες σχετικές πληροφορίες, σας παραπέμπω σε παλιό άρθρο της Λεξιλογίας, από το οποίο έχω αντλήσει κάποιο υλικό.

Προσοχή στο κύμα

Ποιο κύμα, θα ρωτήσετε. Όχι αυτό της φωτογραφίας, πάντως. Είναι επικίνδυνα κάποιες φορές τα κύματα της θάλασσας, αλλά το άρθρο σε άλλο κύμα αναφέρεται.

Αλλά, μιας και την πιάσαμε τη λέξη, δεν βλάφτει να λεξιλογήσουμε λιγάκι για το κύμα με όλες του τις σημασίες -και μάλιστα απορώ που δεν είχα τόσα χρόνια γράψει κάτι για το θέμα, αν και ξώφαλτσα εχουμε κυματολεξιλογήσει σε καναδυό παλιότερα άρθρα.

Αν παρ’ελπίδα το Αλτσχαιμερ έχει προχωρήσει τόσο που δεν βρίσκω καν το παλιότερο κυματοάρθρο μας, ζητώ συγγνώμη προκαταβολικά.

Λοιπόν, λέγαμε για το κύμα και τις σημασίες του. Η πρώτη και κύρια, σύμφωνα με το λεξικό, είναι «όγκος νερού ο οποίος ανυψώνεται και πέφτει σε συνεχείς σχηματισμούς στην επιφάνεια θάλασσας, λίμνης κτλ., όταν αυτή αναταράζεται, συνήθ. από δυνατό άνεμο».

Το κύμα είναι λέξη αρχαία, μάλιστα ομηρική Στο Β της Ιλιαδας υπάρχει ο στίχος «ὡς ὅτε κῦμα πολυφλοίσβοιο θαλάσσης αἰγιαλῷ μεγάλῳ βρέμεται, σμαραγεῖ δέ τε πόντος» -«καθώς σε ακρόγιαλο πλατύ βροντάει το κύμα της πολυτάραχης της θάλασσας και τα πελάη μουγκρίζουν» στη μετάφραση Καζαντζάκη-Κακριδή.

Το κύμα ετυμολογείται απ’ το ρημα κύω και κυώ (κυέω) δηλαδή κυοφορώ, και σημαινε επίσης οτιδήποτε εξογκωμένο, φουσκωμένο. Φυσικά η λέξη πηρε και μεταφορικές σημασίες, όπως τα κύματα των στρατιωτών («κύμα χερσαίον στρατού») ή «κύματα κακών».

Παράλληλα, υπήρξε και τύπος κύμα που ήταν άλλος τύπος της λέξης κύημα, από το ρήμα κυέω, που στην ελληνιστική εποχή έχει πάρει τη σημασία «νεαρός βλαστός». Με τη σημασία αυτή, η λ. κῦμα περνάει στα λατινικά, ως cyma, cima, και αλλάζει και το γένος της, γίνεται θηλυκή. Η αρχική σημασία είναι νεαρός βλαστός, κορυφή φυτού, αλλά στα μεταγενέστερα λατινικά παίρνει τις σημασίες «κορυφή δέντρου», «κορυφή λόφου», δηλαδή τη σημασία του ακρότατου σημείου. Με αυτή την έννοια, της κορυφής και της άκρης, περνάει στα ιταλικά (και στα γαλλικά, άλλωστε, ως cime = κορυφή) και έτσι επιστρέφει στα ελληνικά ως τσίμα στα Επτάνησα και στην πανελλήνια έκφραση «τσίμα τσίμα» ως αντιδάνειο.

Ανησυχαλαρωμένα μεζεδάκια

Ο τίτλος του σημερινού εβδομαδιαίου πολυσυλλεκτικού μας άρθρου δεν γκουγκλίζεται (ακόμα), διότι την πρώτη λέξη μόλις την κατασκεύασα, θέλοντας κι εγώ να συμβάλω στον εθνικό αγώνα να φτάσει η υπερτρισχιλιετής μας γλώσσα τα 5 εκατομμύρια λέξεις και να σβηστεί το εθνικό χρέος και να τρώμε με χρυσά κουτάλια -ή έστω με επίχρυσα.

Και την έπλασα αφού είδα αυτόν τον τίτλο σε κάποιο δελτίο ειδήσεων. Ανησυχία, λοιπόν, από τη χαλάρωση. Ανησυχία, βεβαίως για τα κρούσματα του ιού, που εδώ και μερικές μέρες είναι σε τριψηφιο νούμερο και προχτές έπιασαν τη δεύτερη μεγαλύτερη ημερήσια καταγραφή (153) ενώ και χτες είχαμε 151. Βέβαια, άλλο είναι τα 150 κρούσματα τον Αύγουστο, που γίνονται πολλά τεστ, παρά τον Απρίλιο, όταν γίνονταν με το σταγονόμετρο (και, υποθέτουμε, τα πραγματικά κρούσματα ήταν πολύ περισσότερα). Ωστόσο, δεν παύει να υπάρχει αισθητή άνοδος -και μάλιστα, ο κυλιόμενος μέσος ορος 7 ημερών της Ελλάδας, κατά κεφαλήν, έχει ξεπεράσει πχ τον μέσο όρο της Ιταλίας.

Οπότε, τα μεζεδάκια είναι και ανήσυχα και χαλαρωμενα -και με βάση τον μηχανισμό της σύμφυρσης, για τον οποίο είχαμε βάλει πρόσφατα ένα άρθρο, είναι «ανησυχαλαρωμένα».

Είναι επισης και σχετικά λίγα, ένεκα το… ραστόνι που είδαμε και στο χτεσινό άρθρο.

Εξάλλου, πολύς κόσμος είναι στις παραλίες, ακολουθώντας ίσως την πινακίδα που βλέπετε στη φωτογραφία, που την είδα κάπου στο Φέισμπουκ να παρουσιάζεται σαν δείγμα κακής μετάφρασης -αλλά μπορεί απλώς να έδινε δυο πληροφορίες ταυτόχρονα.

* Σε εύθυμο άρθρο για έναν γάμο που ματαιώθηκε την τελευταία στιγμή, κάπου στην Αιγιαλεία, διαβάζουμε ότι: ««Λούις» έγινε η νύφη λίγες μέρες πριν ανέβει τα σκαλιά της εκκλησίας με τον καλό της. Σύμφωνα με πληροφορίες του tempo24.news, η νεαρή νύφη άλλαξε γνώμη στο «παρά πέντε»»

Έγινε Λούης, λέμε, και θυμόμαστε ακόμα τον Σπύρο Λούη, τον Μαρουσιώτη μαραθωνοδρόμο που νίκησε στους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες. Λέτε ο συντάκτης της εφημερίδας να θυμάται τον Καρλ Λιούις, τον μαύρο υπεραθλητή που πήρε τόσα χρυσά ολυμπιακά μετάλλια στα 100 και 200 μέτρα και το μήκος. Κι εδώ που τα λέμε, αφού με το «έγινε Λούης» εξαίρουμε την ταχύτητα μάλλον παρά την αντοχή κάποιου, περισσότερο ταιριάζει η παροιμία στον Καρλ Λιούις παρά στον Σπύρο Λούη.

Μάσκα φοράμε;

Δεν είναι η πρώτη φορά που συζητάμε το θέμα. Το ιστολόγιο ήδη στην αρχή της πανδημίας αφιέρωσε ένα άρθρο στις μάσκες -οπότε όποιος θέλει να δει τα λιγοστά λεξιλογικά μπορεί να ανατρέξει σε αυτό, αν και δεν είναι πλήρες: βλέπω, ας πούμε, ότι λείπουν τα φρασεολογικά της λέξης, ας πούμε η έκφραση «έπεσαν οι μάσκες» που τη λέμε όταν κάποιος αποκαλύψει το πραγματικό του πρόσωπο, τις πραγματικές του επιδιώξεις.

Αλλά, παρόλο που εδώ συνήθως λεξιλογούμε, το σημερινό άρθρο δεν θα είναι γλωσσικό αλλά θα σχολιάσει την πανδημική επικαιρότητα και τις αντιδράσεις που εκφράζονται στην υποχρεωτική χρήση μάσκας.

Η φωτογραφία που συνοδεύει το άρθρο, με μασκοφορούντες μπαρμπέρηδες να κουρεύουν πελάτες δεν είναι τωρινή, φαίνεται αυτό. Προέρχεται από μιαν άλλη πανδημία, της ισπανικής γρίπης. Στο Σαν Φρανσίσκο στα τέλη του 1918 έγινε υποχρεωτική η χρήση μάσκας για να αντιμετωπιστεί η πανδημία. Πράγματι, οι πολίτες ανταποκρίθηκαν σε εντυπωσιακό ποσοστό, η πανδημία συγκρατήθηκε και το διάταγμα για τη μάσκα ανακλήθηκε.

Στη συνέχεια τα κρούσματα ξαναπήραν την πάνω βόλτα, οπότε στα μέσα Ιανουαρίου του 1919 εκδόθηκε νέο διάταγμα που επέβαλλε τη μασκοφορία -όμως τώρα υπήρχαν πολύ περισσότερες αντιδράσεις και μάλιστα ιδρύθηκε και Ένωση κατά της Μάσκας (Anti-Mask League) με αποτέλεσμα το διάταγμα να ανακληθεί σχεδόν αμέσως -και να συνεχίσει η γρίππη να θερίζει.

Θα διαγνώσατε ίσως κάποιες ομοιότητες με τη σημερινή κατάσταση. Πράγματι, οι αντιδράσεις στη χρήση μάσκας, τόσο στη χώρα μας όσο και παγκόσμια, είναι πολύ περισσότερες τώρα παρά στην περίοδο της καραντίνας. Δεν είναι παράλογο, αφού στην καραντίνα όλοι υπολειτουργούσαμε ενώ τώρα βγαίνουμε έξω, δουλεύουμε, έχουμε δραστηριότητες -είναι και καλοκαίρι καυτό στα μέρη μας και η μάσκα ομολογουμένως είναι πολύ δυσάρεστη όταν τη φοράς αρκετή ώρα.

Ωστοσο, τόσο στη χώρα μας όσο και σε όλη την Ευρώπη τα κρούσματα ανεβαίνουν. Δεν ξέρω αν στοιχειοθετείται ή όχι ο όρος «δεύτερο κύμα» όμως χτες είχαμε 75 κρούσματα και προχτές 110, που είναι η τρίτη μεγαλύτερη ημερήσια καταγραφή (Οι δυο μεγαλύτερες είναι 156 στις 21/4, 129 στις 2/4). Επίσης, άρχισαν να αυξάνονται οι εισαγωγές σε ΜΕΘ (12 χτες, από 8 προχτές) καθώς και οι θάνατοι. Από 7 έως 17 Ιουλίου οι θάνατοι ήταν μηδέν. Από τότε έχουμε 15 θανάτους σε 16 ημέρες και φτάσαμε τους 208. Λίγα κρούσματα είναι «εισαγόμενα» όπως έχει καθιερωθεί να ονομάζονται και ενώ αρκετά από τα κρούσματα προέρχονται από εντοπισμένες εστίες (ο γάμος στη Θεσσαλονίκη, το εργοστάσιο στην Καβάλα, η εθνική πόλο) τα περισσότερα είναι σκόρπια, ορφανά.

Mια πρώτη συνέπεια της αύξησης είναι ότι η Κυπρος κατεταξε την Ελλαδα σε χωρα «Κατηγορίας Β», που σημαίνει οποιοι ταξιδεύουν απο Ελλαδα για Κυπρο, υποχρεούνται να έχουν κανει τεστ το οποιο να ειναι αρνητικο, το πολύ 72 ωρες πριν το ταξίδι.

Κι έτσι, από αύριο θεσπίζεται η υποχρέωση να φοράμε μάσκα σε πολλούς εσωτερικούς χώρους. Και μαζί με αυτό αρχίζουν οι ψεκασμένες δημοσιεύσεις, όπως αυτή εδώ. (Yπάρχουν κι άλλες, κάποιες χειρότερες. Το ότι αναρτώ το τουίτ της κ, Μακρή ας εκληφθεί και ως αυτοκριτική -βέβαια, από το 2015 έως σήμερα οι απόψεις της έχουν, ας πούμε, ανέβει καμιά δεκαριά πίστες).

Η κ. Μακρή θα φορέσει μάσκα μόνο αν ο υπουργός Υγείας υπογράψει βεβαίωση-δήλωση ότι αναλαμβάνει την πλήρη ιατρική και αστική ευθύνη για οποιαδήποτε βλάβη υγείας λόγω της μάσκας, ενώ άλλοι διακινούν ένα δήθεν νομικό κείμενο:

Όποιος δεχθεί πρόστιμο για μη χρήση μάσκας ,έχει δικαίωμα να ζητήσει τα στοιχεία του αστυνομικού που το βεβαίωσε,(ο αστυνομικός δεν μπορεί να αρνηθεί να δώσει τα στοιχεία του) με το έγγραφο του προστίμου και να πάει στο πλησιέστερο Α.Τ να υποβάλει καταγγελία βάση του άρθρου 5 του Συντάγματος το οποίο θα επικαλεστεί στην καταγγελία για ελευθερία ατομική και να αρνηθεί το πρόστιμο.(δεν πληρώνει τίποτα για την καταγγελια ο πολίτης)
Σε καμία περίπτωση δεν θα το πληρώσει έτσι.
Το σύνταγμα είναι υπεράνω των νομοθετικών πράξεων περί μάσκας
Μάθετε τα δικαιώματα σας παρακαλώ.

Στην αγνωσία σας ποντάρουν.
Για οποιαδήποτε τέτοιο πρόβλημα ενημερώστε με παρακαλώ.
Απο φίλη δικηγόρο που δεν θέλει να φανεί το όνομα της γιατί ήδη την τρέχουν… Θεωρώ πως ειναι χρήσιμο να ξέρουμε τα δικαιώματα μας.

Το παραθέτω παρόλο που έτσι του κάνω διαφήμιση (αν και έχω εμπιστοσύνη στους αναγνώστες του ιστολογίου) για να φανεί ο τρόπος σκέψης των, ας πούμε, αρνητών της μάσκας (ή μασκόφοβος -αλλάζει ένα μόνο γράμμα από τον μασκοφόρο).

(Όπως πολλά ψεκασμένα κείμενα, επικαλείται τη γνώση!).

Αλλού είδα αναλύσεις «επιστημονικού» χαρακτήρα, ότι η μάσκα προκαλεί δήθεν «υποξία» ή ίσως «υποξαιμία», τέλος πάντων χαμηλή οξυγόνωση του αίματος. Εδω είναι ένα παλιότερο δείγμα αυτής της κατηγορίας, φυσικά εντελώς αβάσιμο.

Κάποιοι καλοί άνθρωποι έφτιαξαν ένα αφισάκι στο οποίο ανασκευάζονται τα επιχειρήματα των μασκόφοβων -είναι μετάφραση από αντίστοιχο αγγλικό γιατρών του NHS. Το πήρα από τη φίλη Έλενα Μηλιώτη, που θέλω να την εξάρω διότι από την πρώτη στιγμή της πανδημίας κάνει φοβερή δουλειά ενημέρωσης του κοινού.

Υπάρχει ένα ωραίο σχηματάκι που δείχνει πως αν φοράνε μάσκα και οι δυο ο κίνδυνος μετάδοσης από σταγονίδια της ομιλίας πέφτει από 75% σε 5%, ενώ αν φοράει μόνο ο ένας από τους δύο η μείωση είναι πολύ μικρότερη. Όποιος το βρει, ας το βάλει στα σχόλια.

Όταν τη φοράμε, η μάσκα προστατεύει κυρίως τους άλλους από εμάς και δευτερευόντως εμάς από τους άλλους. Και φοβάμαι ότι εδώ ξεπροβάλλει το δύσμορφο κεφάλι της εγωιστικής μας φύσης: γιατί να ξεβολευτούμε για να προστατέψουμε τους άλλους; Οπότε, έχουμε έναν λόγο να γινόμαστε κακοί με τον κόσμο και να απαιτούμε τη χρήση μάσκας, αρκεί να γινόμαστε κακοί με ευγενικό τρόπο γιατί πιο πολλές μύγες μαζεύει κανείς με το μέλι.

Να πούμε επίσης ότι η μασκοφοβία δεν είναι ελληνική ιδιαιτερότητα, κάθε άλλο. Πολύ πιο έντονα εμφανίστηκε στην Αμερική του Τραμπ, ενώ θα διαβάσατε ότι προχτές έγινε στο Βερολίνο πορεία διαμαρτυρίας για τους περιορισμούς. Τους είπα «κοβηλίθιους» αποδίδοντας το αγγλικό covidiot.

Το να διαφωνεί κανείς με τους ψεκασμένους δεν σημαίνει ότι εγκρίνει τις ανακολουθίες των διεθνών και εθνικών αρχών ή ότι συμφωνεί με τους χειρισμούς της κυβέρνησης. Ειδικά για το θέμα της μάσκας, μια όχι αβάσιμη αν και ελαφρώς άδικη κριτική είναι ότι «ο Τσιόδρας τον Απρίλιο έλεγε να μη φοράμε μάσκες». Η κριτική αυτή παραβλέπει ότι ζούμε σε πρωτόγνωρη κατάσταση και πηγαίνουμε ψαχουλευτά, βλέποντας και κάνοντας. Από την άλλη, φαίνεται ότι στην αρχή, όταν δεν υπήρχαν μάσκες για όλους και προείχε να εξασφαλιστεί ο εφοδιασμός των επαγγελματιών της υγείας, κάποιες δηλώσεις υπεύθυνων έγιναν με γνώμονα το να μην παρακινηθούν οι πολίτες να σπεύσουν να αγοράσουν μαζικά μάσκες. Και πάντως, δηλώσεις ότι «η μάσκα μπορεί να κάνει και κακό αν δεν χρησιμοποιηθεί σωστά», που ειπώθηκαν, δεν βοηθούν σήμερα.

Αλλά αυτό είναι ένα μάλλον δευτερεύον θέμα. Σήμερα μάσκες χρειάζονται και αφού θα γενικευτεί η χρήση τους πρέπει και το συνδικαλιστικό κίνημα να ζητήσει τη δωρεάν παροχή μασκών στους εργαζόμενους. (Η λύση της επαναχρησιμοποιήσιμης υφασμάτινης μάσκας δεν είναι πολύ καλή για κάποιον που εργάζεται διότι η υφασμάτινη μάσκα είναι ακατάλληλη για πολύωρη χρήση). Το εύπορο Λουξεμβουργο μοίρασε 50 μάσκες σε κάθε κάτοικο (και στους συνοριακούς εργαζόμενους, που αποτελούν μεγάλο ποσοστό του εργατικού δυναμικού του). Στην Ελλάδα θα μπορούσαν να δίνονται δωρεάν με κάποιο εισοδηματικό κριτήριο.

Οπότε, να φοράμε μάσκα. Ως πότε; Εδώ είναι ο κόμπος. Ο ιός δεν φαίνεται να έχει εποχιακότητα (ή εποχικότητα, κύριε Μπαμπινιώτη) ενώ το εμβόλιο δεν θα έρθει φέτος. Κι αν τώρα πολλές δραστηριότητες γίνονται σε εξωτερικούς χώρους, αναρωτιέμαι τι θα γίνει τον χειμώνα -πώς θα λειτουργήσουν εστιατόρια και ταβέρνες, θέατρα και κινηματογράφοι, αίθουσες συναυλιών και άλλων καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων; Και τι θα γίνει με όλον αυτόν τον κόσμο; Δεν έχω απάντηση.

Αλλά μάσκα να φοράμε. Κι ας είναι δυσάρεστο.

 

Δευτεραυγουστιάτικα μεζεδάκια

Και μάλιστα ετεροχρονισμένα, αφού χτες, που ηταν η μέρα τους, τα εκτόπισε το Μηνολόγιο. Και αφού υπάρχει στη γλώσσα η λέξη ‘τεταρταυγουστιανός’ για το δικτατορικό καθεστώς του Μεταξά και τους ανθρώπους του, γιατί να μην πλάσουμε και τη λέξη «δευτεραυγουστιανός» ώστε να πλησιάσουμε τον εθνικό στόχο των 5 εκατ. λέξεων οπότε θα σβηστεί το δημόσιο χρέος και θα τρώμε με χρυσά κουτάλια;

Ξεκινάμε με μια φωτογραφία, που μπορεί να μην είναι και αυθεντική, πάντως υποτίθεται ότι έχει αναρτηθεί σε κάποια αφετηρία ή στάση, πχ του τραμ.

Αν απορούσατε πώς είναι ο συγχρωτισμός στα αγγλικά, ορίστε: avoid synchronization μας λέει η οδηγία αντιμετώπισης του κορονοϊού.

Και τι θα κάνουν όσοι δουλεύουν στο κινητό και την ταμπλέτα, που πρέπει οπωσδήποτε να έχουν συγχρονισμό των αρχείων τους με τον υπολογιστή τους;

* Βρήκα κάπου την ανακοίνωση της περιφερειακής επιτροπής Κρήτης για το πρόγραμμα των συνεντεύξεων εκπαιδευτικών προκειμενου να στελεχωθούν τα πρότυπα και πειραματικά σχολεία, που φέτος είναι τα περισσότερα πρότυπα και λιγοστά πειραματικά διότι τρέχει η αριστεία από τα μπατζάκια μας

Ωστόσο, στην ανακοίνωση, που την υπογράφει καθηγήτρια του πανεπ. Κρήτης που είναι φιλόλογος, βρίσκω ένα «εξ’ αποστάσεως» με περιττή απόστροφο και καναδυό «ΔΙΑΛΛΕΙΜΑ».

Αριστεία για τους άλλους;

* Κι αλλη μια επιγραφή από μέσο συγκοινωνίας, με ασύλληπτα κακή μετάφραση, που όμως πρέπει να είναι τρολιά. Το βάζω για εκπαιδευτικούς, ας πούμε, λόγους.

Κάτι εντυπωσιακό είναι πως έβαλα στο google translate την παραπάνω φράση, έτσι ανορθόγραφη, και πήρα το εξής:

inside the bus the mask becomes legally mandatory

που σημαίνει ότι ίσως το google translate πιάνει την ανορθογραφία. Κι αν διορθώσω την ορθογραφία, παίρνω:

inside the bus the mask becomes mandatory by law

* Σε ρεπορτάζ για την απόπειρα δολοφονίας του Στ. Χίου διαβάζουμε «Ο δράστης φορούσε κουκούλα και τα μάτια του είχαν σχιστοειδές σχήμα».

Δεν ξέρω αν είναι του κ. Χίου ή του ιστότοπου η λέξη, πάντως δεν θα τη χρησιμοποιούσα. Τα μάτια του ήταν σχιστά, θα έλεγα.

Φειδωλοί και τσιγκούνηδες

Oλοκληρώθηκε τελικά υστερα από μαραθώνιες διαπραγματεύσεις η πολυήμερη σύνοδος κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με θέμα το Ταμείο Ανάκαμψης και τα μέτρα στήριξης των οικονομιών των κρατών μελών.

Ο συμβιβασμός που τελικά επιτεύχθηκε αναπροσαρμόζει τα ποσά που είχε αρχικά προτείνει η Επιτροπή, μετατρέποντας αρκετές επιχορηγήσεις σε δάνεια. Και ήταν αναγκαίος ο συμβιβασμός διότι ένα μέτωπο τεσσάρων πλούσιων χωρών της Κεντρικής και Βόρειας Ευρώπης (Oλλανδία, Αυστρια, Δανία, Σουηδία) διαφώνησε έντονα με την αρχική πρόταση, δεδομένου ότι οι ενισχύσεις κατευθύνονταν κυρίως στις χώρες της νότιας Ευρώπης, που είχαν πληγεί περισσότερο από την πανδημία (αλλά και από τις συνέπειές της στον τουρισμό).

Οι τέσσερις αυτές χώρες ονομάστηκαν, ή αυτο-ονομάστηκαν ίσως, «The Frugals», που αποδόθηκε στα ελληνικά «οι φειδωλοί», αλλά και «οι τσιγκούνηδες».

Βέβαια, η επικαιρότητα είναι καμιά φορά άστατη, κι ενώ τα δελτία ειδήσεων ξεκίνησαν προβάλλοντας τη μεγάλη επιτυχία, απο το απομεσήμερο και μετά άρχισε η ανησυχία (ή οι πολεμόχαρες κορόνες) για τη Navtex που ανακοινωσε η Τουρκία.

Εμείς όμως στο ιστολόγιο ένα θέμα πρέπει να διαλέξουμε, οπότε θα λεξιλογήσουμε σήμερα για τους frugals.

Η αγγλική λέξη ανάγεται, μέσω γαλλικών, στο λατινικό frugalis, το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το frux (πληθυντικός fruges) που θα πει «καρπός», με τη μεταφορική και την κυριολεκτική σημασία. Aπό την ίδια ρίζα έρχεται και το δικό μας «φρούτο». Ηδη στα λατινικά, η σημασία εξελίχθηκε από χρήσιμος σε κερδοφόρος και μετά σε οικονόμος.

Και αυτή είναι η σημασία της λέξης στα αγγλικά. Έχει χροιά θετική: sparing or economical as regards money or food.

Οι χώρες που διάλεξαν να ονομαστούν έτσι το έκαναν για να προβάλουν μια θετική εικόνα, της συνετής διαχείρισης. Αν η λέξη είχε αρνητική χροιά, δεν θα το χρησιμοποιούσαν και οι ίδιοι, όπως το χρησιμοποιεί εδώ ο καγκελάριος της Αυστρίας, σε τουίτ του μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της Συνόδου: Thank you to all colleagues, especially to the frugals!

Επομένως, αν θέλουμε να αποδώσουμε ελληνικά το frugals, είναι σωστό το «φειδωλοί», άσχετα αν συμφωνούμε με τη στάση των χωρών αυτών. Σε άρθρο του tvxs, βλέπω τον τίτλο «H νίκη των τσιγκούνηδων» αλλά εδώ εκφράζεται πολιτική θέση, δεν επιδιώκεται να μεταφραστεί με ακρίβεια το frugals.

Θα μπορούσε να διαλέξει κανείς και κάποιο άλλο επίθετο, διατηρώντας πάντοτε τη θετική χροιά: λιτός, οικονόμος, ολιγαρκής. Όλα αυτά είναι καταρχήν θετικά, με την έννοια ότι μπορεί κάποιος να τα χρησιμοποιήσει για να περιγράψει τον εαυτό του με καμάρι. Ίσως κάπως λιγότερο θετικό να είναι το «λιτός», ανάμεσα στο θετικό και στο ουδέτερο.

Για τα πανηγύρια

Tη φωτογραφία που συνοδεύει το σημερινό σημείωμα την πήρα απο ένα πρόσφατο άρθρο ειδησεογραφικού ιστοτόπου με τίτλο «Τρόμος για τα πανηγύρια». Δεν ξέρω αν είναι πρόσφατη, βγαλμένη από κάποιο μετακορονοϊκό πανηγύρι, σαν κι αυτά που έγιναν π.χ. στην Αλίαρτο ή αν είναι φωτογραφία αρχείου από το περσινό ή κάποιο άλλο προκορονοϊκό καλοκαίρι.

Διότι βέβαια, η εποχή των πανηγυριών είναι το καλοκαίρι -η σεζόν, θα λέγαμε, μόλις άρχισε. Και οι επιστήμονες άρχισαν να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, ζητώντας άλλοι αυστηρό έλεγχο στα πανηγύρια κι άλλοι την απαγόρευσή τους. Κανονικά τα πανηγύρια πρέπει να απαγορευτούν, υποστήριξε η πρόεδρος των νοσοκομειακών γιατρών, επισημαίνοντας το οφθαλμοφανές, ότι στα πανηγύρια δεν μπορεί να υπάρξει τήρηση αποστάσεων.

Εμείς όμως εδώ λεξιλογούμε, οπότε θα λεξιλογήσουμε για το πανηγύρι. Η λεξη, λέει το ετυμολογικό λεξικό, ανάγεται στο ελληνιστικό πανηγύριον, υποκοριστικό του αρχαίου πανήγυρις, που το βρίσκουμε πρώτη φορά σε απόσπασμα του Αρχίλοχου, αρκετά παλιά δηλαδή: Δήμητρος ἁγνῆς καὶ Κόρης τὴν πανήγυριν σέβων.

Η λέξη αυτή είναι σύνθετη από το παν + άγυρις (με έκταση εν συνθέσει, Βακερνάγκελ γαρ) που συνδέεται με το ρήμα αγείρω (συναθροίζω δηλαδή). Από την ίδια ρίζα η αγορά και η ομήγυρη.