Ο Έντσο Τραβέρσο για τον λαϊκισμό

Διαβάζω αυτές τις μέρες το βιβλίο του Έντσο Τραβέρσο «Τα νέα πρόσωπα του φασισμού» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις φιλικές Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου σε μετάφραση του φίλου Νίκου Κούρκουλου.

Πρόκειται για μια συζήτηση του Τραβέρσο με τον Γάλλο δημοσιογράφο και ανθρωπολόγο Régis Meyran και σας συνιστώ να το διαβάσετε -αναφέρεται σε πολύ επίκαιρα προβλήματα και ευτυχώς δεν εστιάζει τόσο πολύ στη γαλλική πολιτική σκηνή, μπορεί δηλαδή εύκολα να το παρακολουθήσει και κάποιος αμύητος στα των Γάλλων.

Το απόσπασμα που θα παρουσιάσω σήμερα το ξεχώρισα επειδή βρίσκω πολύ εύστοχη και ενδιαφέρουσα την ανάλυση που κάνει ο Τραβέρσο για το φαινόμενο του λαϊκισμού -ή, πιο σωστά, για την κατάχρηση του όρου. Και αφού το απόσπασμα έχει αυτοτέλεια, το επέλεξα και το παραθέτω.

Και επειδή εδώ λεξιλογούμε, ενδιαφέρον θα είχε να ανιχνευτεί η εμφάνιση του όρου «λαϊκισμός» στα ελληνικά. Εντύπωσή μου είναι ότι άρχισε να διαδίδεται ευρέως όταν τον χρησιμοποίησε, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Θάνος Μικρούτσικος, στην ανάλυσή του για το ελληνικό τραγούδι της εποχής. Ωστόσο, είναι μάλλον βέβαιο ότι ο όρος θα έχει καταγραφεί από νωρίτερα.

Αλλά δεν θα γράψω περισσότερα, παραθέτω το κειμενο από τις σελίδες 21-25 του βιβλίου του Τραβέρσο.

Εξάλλου, είμαι πολύ δύσπιστος απέναντι στην έννοια του λαϊκισμού, άρα και απέναντι στην έννοια του εθνολαϊκισμού. Η τελευταία εμφανίστηκε στη διανοητική σκηνή στα μέσα της δεκαετίας του 1980, ιδιαίτερα χάρη στον Πιερ-Αντρέ Ταγκιέφ, που προσπάθησε να δώσει τον πιο συστηματικό ορισμό της.[1] Είναι αλήθεια ότι αυτή η έννοια εμφανίζεται πειστικότερη σήμερα, σε σχέση με τη δεκαετία του 1980, επειδή η διαφορά ανάμεσα στον κλασικό φασισμό και το Εθνικό Μέτωπο είναι πολύ εμφανέστερη στις μέρες μας. Όμως αυτή η έννοια του λαϊκισμού έχει υποστεί τόση κατάχρηση ώστε πιστεύω ότι έχασε μεγάλο μέρος από την ερμηνευτική της αξία.

Θα ήθελα να το διευκρινίσω: ο χαραχτηρισμός «λαϊκιστικό» παραμένει έγκυρος για ορισμένα πολιτικά κινήματα, στα οποία ενδεχομένως ταιριάζει, αλλά γίνεται προβληματικός όταν μετατρέπεται σε ουσιαστικό, σε έννοια.[2] Ο λαϊκισμός σαν ξεχωριστό πολιτικό φαινόμενο, με δικό του προφίλ και δική του ιδεολογία, δεν νομίζω να ανταποκρίνεται στη συγκαιρινή μας πραγματικότητα. Μπορεί να φτάσουμε σε συναίνεση, αρκετά στέρεα στο ιστοριογραφικό επίπεδο, για μερικά πολιτικά φαινόμενα του 19ου αιώνα όπως ο ρωσικός λαϊκισμός, ο αμερικάνικος λαϊκισμός, ο μπουλανζισμός στη Γαλλία στις απαρχές της Τρίτης Δημοκρατίας, ή ακόμα, στον 20ό αιώνα, ποικίλοι λατινοαμερικάνικοι λαϊκισμοί.[3] Όμως ο λαϊκισμός είναι κυρίως ένα πολιτικό στιλ, ένα ύφος, όχι κάποια ιδεολογία. Είναι μια ρητορική μέθοδος που συνίσταται στον εγκωμιασμό των «φυσικών» αρετών του λαού, στην αντιπαράθεση του λαού προς την ελίτ, της κοινωνίας προς το πολιτικό σύστημα, για να κινητοποιηθούν οι μάζες ενάντια «στο σύστημα». Όμως αυτή τη ρητορική τη βρίσκουμε σε πολλά κινήματα και σε πολλούς πολιτικούς ηγέτες, πολύ διαφορετικούς μεταξύ τους.

Σκέψεις για έναν παγιδευμένο φάκελο

Η απόπειρα εναντίον του πρώην πρωθυπουργού Λουκά Παπαδήμου με παγιδευμένο φάκελο, μια πράξη απολύτως και απερίφραστα καταδικαστέα, έχει σχολιαστεί εκτενώς στα διάφορα βήματα δημόσιας συζήτησης. Το ιστολόγιό μας αναπόφευκτα, λόγω και του δικού μου ταξιδιού, δεν πήρε μέρος σε αυτή την ανάλυση παρά μόνο με κάποια σχόλιά σας στο περιθώριο άλλων συζητήσεων.

Πιστεύω όμως ότι αξίζει μια συζήτηση όχι μόνο και όχι τόσο για το γεγονός καθαυτό όσο για τα όσα ανέδειξε  η απόπειρα, και κυρίως το ζήτημα του δημόσιου λόγου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Να πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Από μερίδα του πολιτικού κόσμου και από πολλά μέσα ενημέρωσης έγινε προσπάθεια να παρουσιαστεί η απόπειρα κατά Παπαδήμου ως άμεσο αποτέλεσμα της κριτικής που είχε εκφραστεί στον Λουκά Παπαδήμο το 2011-2012, τόσο για τον τρόπο με τον οποίο αναδείχτηκε πρωθυπουργός όσο και για τα πεπραγμένα του κατά την ολιγόμηνη πρωθυπουργία του.

Πολιτικοί με δηλώσεις τους μίλησαν για «ηθικούς αυτουργούς της επίθεσης», κάποιοι ανερμάτιστοι μάλιστα όπως ο Γρ. Ψαριανός (είναι βουλευτής, θυμίζω) δεν δίστασαν να κατονομάσουν τον πρωθυπουργό ως έναν από τους… ηθικούς αυτουργούς, ενώ από δημοσιογράφους εκφράστηκε η αποψη ότι το χέρι των δραστών το όπλισε η οξεία πολιτική κριτική στην κυβέρνηση Παπαδήμου, μια άποψη που είναι κατα τη γνώμη μου επικίνδυνη όσο και αβάσιμη.

Πολιτικοδημοσιογραφικό κλισεδολόγιο (συνεργασία του Αλέξη)

Το σημερινό άρθρο είναι συνεργασία: το έχει γράψει ο φίλος μας ο Αλέξης, στον οποίο το ιστολόγιο χρωστάει επίσης άλλα δυο πολύ καλά άρθρα, τη συλλογή ιστορικών λέξεων και φράσεων της μεταπολίτευσης, πριν από τρία χρόνια, και την ανασύσταση των Ομηρικών επών  το 2011.

Στο σημερινό άρθρο ο Αλέξης συγκέντρωσε 85 λέξεις και φράσεις που έχουν γίνει κλισέ τα τελευταία χρόνια στον πολιτικό-δημοσιογραφικό λόγο. Ο τίτλος του άρθρου είναι δικός μου: ο Αλέξης το είχε τιτλοφορήσει «Σύντομος πολιτικός λεξιλογικός οδηγός (για επίδοξους πολιτικούς και μη)». Ωστόσο, όλο το άρθρο είναι δική του δουλειά, εγώ δεν έχω αλλάξει ούτε ένα γιώτα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι συμφωνώ πάντοτε με τα γραφόμενα. Οπότε, ο έπαινος ανήκει στον Αλέξη.

Το θέμα ασφαλώς έχει πολύ ενδιαφέρον και ενδιαφέρει και πολύ το ιστολόγιό μας. Εννοείται ότι η κατάρτιση του καταλόγου ενέχει υποκειμενισμό: ο καθένας μας μπορεί να έκανε κάποιες διαφορετικές επιλογές αν κατάρτιζε έναν ανάλογο κατάλογο. Τα σχόλια ασφαλώς θα προσθέσουν πολλά.

Οι φράσεις είναι καταταγμένες σε απόλυτη αλφαβητική σειρά, ένας τρόπος με αφοπλιστική απλότητα, που όμως δεν βολεύει πάντοτε στην αναζήτηση -η κατάταξη με λέξεις-κλειδιά είναι σαφώς προτιμότερη από αυτή την άποψη. Βέβαια, ο κατάλογος έτσι κι αλλιώς δεν είναι πολύ μεγάλος, και υπάρχει πάντα και το Ctrl-F.

Δεν λέω περισσότερα διότι το άρθρο του Αλέξη είναι εκτενές. Ιδού λοιπόν ο……

ΣΥΝΤΟΜΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ

(για επίδοξους πολιτικούς και μη)

Ένα αυτοσχέδιο τσεκουράκι

Το τσεκούρι είναι δάνεια λέξη, ήρθε στα ελληνικά από τη Δύση -αν και δεν της φαίνεται με πρώτη ματιά: αν θελήσουμε να ανασυστήσουμε την ετυμολογική διαδρομή, από το μεσαιωνικό τσεκούριον και το ελληνιστικό σεκούριον φτάνουμε στο λατινικό securis, που σήμαινε τον πέλεκυ. Αυτό το securis, παρά την ηχητική ομοιότητα, δεν έχει καμιά σχέση με την οικογένεια λέξεων του security. Προέρχεται από το ρήμα secare, που σημαίνει «κόβω, τέμνω», απ’ όπου προέκυψαν τα διάφορα section (τομέας) των αγγλικών και γαλλικών -και η σέχτα. Άλλο το γαλλικό secours και άλλο το τσεκούρι, και μόνο η μαντάμ Σουσού τα μπέρδευε, αφού ο Ψαθάς τη βάζει σε ένα επεισόδιο να κολυμπάει και να φοβάται πως θα πνιγεί και να φωνάζει «Ω τσεκούρ!» αφού θα ήταν πολύ μπασκλάς να κραυγάσει «Βοήθεια!»

Αλλά σήμερα δεν λεξιλογούμε -παρόλο που ξεκίνησα αντιγράφοντας τα ετυμολογικά του τσεκουριού από ένα παλαιότερο άρθρο. Δεν θα μιλήσω για το τσεκούρι αλλά για το τσεκουράκι. Το τσεκουράκι, θα έλεγε κανείς, είναι ένα μικρό τσεκούρι· αν μάλιστα είναι και αυτοσχέδιο, τότε πάει το μυαλό μας σε κανένα παιχνιδάκι, εντελώς ακίνδυνο, χωρίς καμιά σχέση με ένα πραγματικό τσεκούρι, σαν τις αυτοσχέδιες μπάλες που έφτιαχναν παλιά οι πιτσιρικάδες από πανιά και κουρέλια.

Το αυτοσχέδιο τσεκουράκι για το οποίο γίνεται λόγος είναι αυτό της φωτογραφίας, που τη βάζω σε μικρό μέγεθος διότι είναι πασίγνωστη, και είναι πασίγνωστη διότι ο νεαρός που φαίνεται στην άκρη δεξιά (πώς αλλιώς;) δεν είναι άλλος από τον Μαυρουδή (Μάκη) Βορίδη, έναν από τους στυλοβάτες της προηγούμενης κυβέρνησης Σαμαρά και από τους βαρόνους του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας.

Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη το 1985, όταν ο νεαρός Βορίδης,  φοιτητής της Νομικής τότε, ήταν γραμματέας της νεολαίας της ΕΠΕΝ. Η ΕΠΕΝ (Εθνική Πολιτική Ένωσις) ήταν ακροδεξιό πολιτικό κόμμα που είχε ιδρυτή και «πνευματικό ηγέτη» τον έγκλειστο στις φυλακές Κορυδαλλού πρωτοδικτάτορα Γεώργιο Παπαδόπουλο: ιδρύθηκε το 1984 και πήρε μέρος στις ευρωεκλογές του ίδιου έτους (πράγμα που προκάλεσε την οργή και την αποχώρηση του φυλακισμένου δικτάτορα) όπου μάλιστα πήρε ποσοστό 2,29% και εξέλεξε έναν ευρωβουλευτή, τον Χρύσανθο Δημητριάδη. Η νεολαία της είχε έντονη παρουσία σε τραμπούκικες ενέργειες, σαν κι αυτές που δείχνει η φωτογραφία.

Λέω «σαν κι αυτές που δείχνει η φωτογραφία», διότι από τον Μάκη Βορίδη έχει γίνει μια προσπάθεια για «ρετουσάρισμα» των πραγματικών περιστατικών της. Σε συνέντευξη που έδωσε το 2010 στην Καθημερινή (χειριστής πλυντηρίου ο Στέφανος Κασιμάτης), όταν ακόμα ήταν στέλεχος του ακροδεξιού ΛΑΟΣ, ο Βορίδης ισχυρίστηκε πως η διάσημη φωτογραφία πάρθηκε όταν τα γραφεία της ΕΠΕΝ είχαν δεχτεί επίθεση από αναρχικούς, και ο ίδιος, γραμματέας τότε, είχε κατεβεί να σώσει τραυματισμένο σύντροφό του -έχοντας το τσεκούρι για αμυντικό όπλο.

Στην πραγματικότητα, ο Βορίδης συγχέει δύο διαφορετικά γεγονότα. Όπως πειστικά έχει αποδείξει ο Τάσος Κωστόπουλος, η επίμαχη φωτογραφία δεν είναι παρμένη τότε, τον Νοέμβριο του 1985, αλλά αρκετούς μήνες νωρίτερα. Το ξέρει καλά, επειδή την είχε τραβήξει ο ίδιος το βράδυ της Κυριακής 12 Μαΐου 1985, γύρω στις 10:45 μ.μ., όταν μια διαδήλωση μερικών εκατοντάδων αντιεξουσιαστών, καθώς περνούσε μπροστά στα γραφεία της ΕΠΕΝ και ήταν περικυκλωμένη από τα ΜΑΤ, δέχτηκε επίθεση από ΕΠΕΝίτες με επικεφαλής τον Βορίδη. Χαρακτηριστικά, οι ΕΠΕΝίτες φώναζαν συνθήματα όπως «Ο Μάλλιος ζει, αυτός μας οδηγεί» και «Πινοσέτ – Πινοσέτ».

Μπορεί, βέβαια, ο βουλευτής να μη θυμάται καλά, μπορεί όμως να βρήκε βολικό αυτό το μπέρδεμα των δύο γεγονότων, διότι, κακά τα ψέματα, το τσεκούρι είναι πάντοτε τσεκούρι, αλλά διαφέρει αν το κρατάς αμυνόμενος (όπως στην αφήγηση Βορίδη) ή επιτιθέμενος.

Αλλά γιατί τα θυμάμαι όλα αυτά σήμερα, τριάντα χρόνια και βάλε μετά το γεγονός; Στο τσεκούρι (ή μάλλον τσεκουράκι, και δη αυτοσχέδιο) του Βορίδη αναφέρθηκε προχτές ο τ. βουλευτής (του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά πλέον σε άλλα ποτάμια και λιμάνια) Πέτρος Τατσόπουλος, καλεσμένος σε τηλεοπτική εκπομπή της Ελένης Μενεγάκη.

Από τη Ρηγίλλης στην Πειραιώς μέσω Συγγρού

Ο συντομότερος δρόμος για να πάτε από τη Ρηγίλλης χαμηλά στην Πειραιώς είναι να διασχίσετε το κέντρο, αλλά μπορεί να έχει κίνηση. Μια άλλη διαδρομή είναι να κατεβείτε από το Στάδιο την Καλλιρρόης και τη Συγγρού και μετά να πάρετε την παραλιακή και να βγείτε στην αρχή της Πειραιώς.

Αλλά εδώ λεξιλογούμε, δεν δρομολογούμε, ούτε δίνουμε πληροφορίες σε οδηγούς: υπάρχουν ειδικοί ιστότοποι για τούτο. Κι ενώ δεν είναι παράλογο να θεωρήσει κανείς ότι ο τίτλος του άρθρου μας περιγράφει μια διαδρομή μέσα στην Αθήνα, πάω στοίχημα πως αρκετοί από εσάς θα έχουν καταλάβει ποιο είναι το κοινό στοιχείο των τριών οδωνυμίων του -δεν αξίζει καν να το βάλω κουίζ, θα το φανερώσω αμέσως.

Μια άβολη επέτειος

Συμπληρώνεται σήμερα ένας χρόνος από το δημοψήφισμα του 2015, το όγδοο δημοψήφισμα στην ιστορία του νεοελληνικού κράτους -αλλά το πρώτο και μοναδικό στο οποίο έχουν συμμετάσχει οι περισσότεροι από εμάς, αφού μόνο όσοι είναι πάνω από τα εξήντα πρόλαβαν να πάρουν μέρος στο δημοψήφισμα του 1974 με το οποίο απαλλαγήκαμε από το πολίτευμα της βασιλευομένης δημοκρατίας. Η άβολη αυτή επέτειος, που παρακάτω θα φανεί γιατί τη χαρακτηρίζω έτσι, μού δίνει την αφορμή για μερικές σκόρπιες σκέψεις. Με μεγάλο ενδιαφέρον θα διαβάσω τα σχόλιά σας.

Η επέτειος του ελληνικού δημοψηφίσματος έχει προσλάβει μιαν απροσδόκητη χροιά επικαιρότητας καθώς πριν από λίγες μέρες είχαμε το βρετανικό δημοψήφισμα για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ -και έγιναν πολλοί, εύστοχοι ή όχι, παραλληλισμοί ανάμεσα στις δύο εκλογικές μάχες, ιδίως όταν φάνηκε ότι η νικήτρια πλευρά, του Μπρέξιτ, δεν βιαζόταν καθόλου να κινήσει τη διαδικασία εξόδου από την Ένωση και όταν την εύλογη παραίτηση του Ντέιβιντ Κάμερον ακολούθησαν οι αναπάντεχες παραιτήσεις δυο πρωτοπαλίκαρων της παράταξης που πλειοψήφησε, του Μπόρις Τζόνσον που αρνήθηκε να διεκδικήσει την ηγεσία των Συντηρητικών, και του Νάιτζελ Φαράτζ που εγκατέλειψε την ηγεσία του UKIP για να… αφιερωθεί στην οικογένειά του και στην ιδιωτική του ζωή.

Γράφτηκε λοιπόν, σοβαρά ή αστεία, ότι οι Βρετανοί πολιτικοί πρέπει να δανειστούν τεχνογνωσία από τον Αλέξη Τσίπρα για να μάθουν πώς να μετατρέψουν το Όχι της λαϊκής ετυμηγορίας σε Ναι, έτσι ώστε να μην υλοποιηθεί το βρετανικό Μπρέξιτ. Η θέση αυτή θεωρει δεδομενο πως το περσινό ελληνικό Όχι μετατράπηκε σε Ναι, και με μια πρώτη ματιά τούτο επιβεβαιώνεται. Διότι, ναι μεν δεν εφαρμόστηκε η πρόταση Γιούνκερ (η οποία απορρίφθηκε στο δημοψήφισμα) αλλά ο συμβιβασμός που επιτεύχθηκε περιείχε διαφορετικούς αλλά σε αρκετά σημεία επαχθέστερους όρους.

Η σύγκριση αυτή ωστόσο παραβλέπει ότι η πρόταση Γιούνκερ είχε πολύ περιορισμένο χρονικόν ορίζοντα, λίγων μηνών, ενώ η σημερινή αναμφισβήτητα επώδυνη διευθέτηση είναι πιο μακροπρόθεσμη και αγκαλιάζει πολύ περισσότερα ζητήματα -οπότε, είναι άτοπο να γίνεται σύγκριση με την πρόταση Γιούνκερ, που αν την δεχόταν η ελληνική πλευρά είναι βέβαιο πως μετά τη λήξη της θα δεχόταν τελεσίγραφα να υλοποιήσει και όλα τα άλλα μέτρα.

Παλαιά και νέα δεξιά

Πριν από μερικές μέρες ιδρύθηκε ένα νέο πολιτικό κόμμα, το τρίτο που βλέπει το φως μετά τις εκλογές της 25ης Σεπτεμβρίου -είχαν προηγηθεί η Εθνική Ενότητα των Μπαλτάκου-Καρατζαφέρη και η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου. Αυτή η πρόσκαιρη ισορροπία αριστεράς-δεξιάς στις μετεκλογικές ιδρύσεις δεν υπάρχει πια και η πλάστιγγα έγειρε αποφασιστικά προς τα δεξιά, αφού το νεοπαγές κόμμα όχι μόνο είναι δεξιό αλλά και φαίνεται: ο τίτλος του είναι Νέα Δεξιά, ιδρυτής του δε ο Φαήλος Κρανιδιώτης, παλιό εξέχον στέλεχος του ακροδεξιού-εθνικιστικού Δικτύου 21 και πρώην πρωτοπαλίκαρο του Αντώνη Σαμαρά.

Είναι και φαίνεται δεξιό το νέο κόμμα, και το φωνάζει. Σε κείμενο που δημοσίευσε στο Φέισμπουκ ο Φ. Κρανιδιώτης έγραψε, ανάμεσα σε άλλα, ότι «Η Δεξιά δεν μπορεί να είναι μόνο κατ’ όνομα ή με συνθετικά που την ακυρώνουν», εννοώντας μάλλον τον όρο «κεντροδεξιά».

Αν δεν με απατά η μνήμη μου, με εξαίρεση την Πατριωτική Δεξιά του καταδικασμένου για εκβιασμούς εκδότη Γρηγόρη Μιχαλόπουλου, που πήρε μέρος στις εκλογές του 1985 και απέσπασε μόλις 177 ψήφους, ποτέ ως τώρα δεν είχαμε στη χώρα μας κόμμα που να περιέχει τη λέξη «Δεξιά» στον τίτλο του, ενώ πάρα πολλά ήταν τα κόμματα που ο τίτλος τους είχε τη λέξη «Αριστερά» ή «Κέντρο» ή κάποιο παράγωγο. Βέβαια, η επιλογή του τίτλου δεν αποσκοπεί μόνο στο να διατρανώσει χωρίς αναστολές την ιδεολογική τοποθέτηση του νέου κόμματος, αλλά επίσης (ίσως και περισσότερο) στο να έχει το ίδιο ακρώνυμο (Ν.Δ.) με τη Νέα Δημοκρατία, από την οποία διαγράφτηκε πρόσφατα για ακραίες τοποθετήσεις ο ιδρυτής της Νέας Δεξιάς.

(Για να κάνω μια παρένθεση: αναρωτιέμαι αν υπάρχει κοπιράιτ στα ακρώνυμα, κι αν θα γίνει δεκτός ο τίτλος του νέου κόμματος. Η αλήθεια είναι πως αν κάποιος επιχειρούσε να ιδρύσει ένα ΚΚΕ (Κοινωνιστικό Κίνημα Ελλήνων) ή ένα ΠΑΣΟΚ (Προοδευτικό Αγωνιστικό Σοσιαλιστικό Οικολογικό Κόμμα), η ονομασία μάλλον δεν θα γινόταν δεκτή, αλλά στην προκειμένη περίπτωση των Ν.Δ. η προσπάθεια απομίμησης δεν είναι τόσο σαφής, ιδίως αν το νέο κόμμα δεν εμφανίσει ακρώνυμο).

Τα Δέλτα της Πλεύσης

Χτες έγινε η εναρκτήρια εκδήλωση ενός νέου πολιτικού κόμματος, της Πλεύσης Ελευθερίας, που χαρακτηρίστηκε από το σύνολο σχεδόν των σχολιαστών «κόμμα της Ζωής Κωνσταντοπούλου». Η ίδια βέβαια στην ομιλία της χρησιμοποίησε κατά το μεγαλύτερο μέρος το πρώτο πληθυντικό πρόσωπο, αλλά προς το παρόν το νεοπαγές κόμμα δεν φαίνεται να διαθέτει άλλες πολιτικές προσωπικότητες συγκρίσιμης εμβέλειας.

Δεν είναι παράδοξο σε καιρούς κρίσης να ιδρύονται νέες πολιτικές κινήσεις, ιδίως όταν έχουν προηγηθεί διασπάσεις και αποχωρήσεις σε υφιστάμενα κόμματα. Η Ζωή Κωνσταντοπούλου αποχώρησε από τον ΣΥΡΙΖΑ το καλοκαίρι, συνεργάστηκε ως ανεξάρτητη στις εκλογές του Σεπτεμβρίου με τη Λαϊκή Ενότητα, αλλά δεν εντάχθηκε στο νέο κόμμα και πάντοτε ακολουθούσε προσωπική πορεία (από το 2012, που πρωτομπήκε στην πολιτική, θα έλεγε κανείς). Ίσως τώρα να βρίσκεται επιτέλους στη θέση που ανέκαθεν επιδίωκε να καταλάβει.

Δεν θα πω πολλά για το νέο κόμμα, που άλλωστε είναι πολύ νωρίς για να το κρίνουμε. Προσωπικά απογοητεύτηκα από τη Ζωή Κωνσταντοπούλου αρκετό καιρό πριν από τη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ, εξαιτίας του κάκιστου τρόπου με τον οποίο ασκούσε τα καθήκοντά της ως Πρόεδρος της Βουλής. Και παρόλο που δεν αποκλείω εντελώς το ενδεχόμενο να ευδοκιμήσει το νεαρό κόμμα, δεν θα στοιχημάτιζα για τις προοπτικές του. Την εναρκτήρια ομιλία της ΖΚ (μεταδόθηκε διαδικτυακά κι έτσι την άκουσα) τη βρήκα προβλέψιμη και μάλλον πομπώδη, και πολύ θα δυσκολευόμουν να ξεχωρίσω κάτι -πάντως πρόσεξα ότι η ομιλήτρια απέφυγε επιμελώς να τοποθετήσει την Πλεύση Ελευθερίας στα αριστερά του πολιτικού φάσματος.

Ένας χρόνος πρώτη φορά αριστερά

Τέτοια μέρα πέρυσι έγιναν οι εκλογές που ανέδειξαν μεγάλον νικητή τον ΣΥΡΙΖΑ και πρώτη φορά αριστερά» στην κυβέρνηση, όπως ήταν το σύνθημα, αν και όχι με αυτοδυναμία, οπότε σχηματίστηκε κυβέρνηση συνεργασίας με τους Ανεξάρτητους Έλληνες του Πάνου Καμμένου, κόμμα της λαϊκής δεξιάς, με κάποτε ακραίες ή/και εθνικιστικές θέσεις (όπως είναι όλα τα κόμματα της λαϊκής δεξιάς).

Σήμερα λοιπον έχουμε την πρώτη επέτειο της ιστορικής εκείνης μέρας, οπότε το επετειακό άρθρο επιβάλλεται αυτονόητα. Επέτειος βέβαια σημαίνει απολογισμός, οπότε θα κάνουμε και τον απολογισμό της εξαιρετικά πυκνής σε γεγονότα χρονιάς που πέρασε. Ο πληθυντικός αριθμός εδώ δεν είναι σχήμα λόγου: εγώ σκοπεύω να γράψω σχετικά λίγα και να ακούσω τη γνώμη σας -ενώ δεν ξεχνάω ότι εδώ λεξιλογούμε, όπως θα δείτε στο τέλος του άρθρου.

Εξαιρετικά πυκνή σε γεγονότα ήταν η χρονιά, ωστόσο όχι σε κυβερνητικό έργο, αφού πολύς χρόνος αναγκαστικά αναλώθηκε στην διαπραγμάτευση με τους δανειστές, ενώ, όπως όλοι ξέρουμε, μέσα στο 2015 δεν πήγαμε μία αλλά τρεις φορές στις κάλπες, και μάλιστα σε εθνικό επίπεδο, οπότε ουσιαστικά η κυβέρνηση μετά τον Σεπτέμβριο άρχισε να λειτουργεί σε κάπως ομαλό πεδίο, ενώ σε απόλυτα ομαλό πεδίο δεν έχει ακόμα βρεθεί, αφού εξακολουθεί να υπάρχει η δαμόκλειος σπάθη της αξιολόγησης.

Με μια πρώτη ματιά θα έλεγε κανείς ότι ο ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε, αφού δεν κατάφερε να εφαρμόσει τις προεκλογικές του εξαγγελίες και να απαλλάξει τη χώρα από τη μνημονιακή λιτότητα, αντίθετα στη χώρα επιβλήθηκε ένα τρίτο μνημόνιο με αρκετές επαχθείς πρόνοιες. Επίσης, τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που ανέλαβαν κυβερνητικά πόστα θα διαπίστωσαν υποθέτω ότι η καθημερινή άσκηση της διακυβέρνησης κρύβει δυσκολίες που δεν τις έχει η βολική θέση της αντιπολίτευσης.

Από την άλλη, κανείς δεν μπορεί να πει ότι αν δεν αναλάμβανε ο ΣΥΡΙΖΑ θα ήταν τα πράγματα καλύτερα -προσωπικά μάλιστα πιστεύω ακράδαντα ότι θα ήταν χειρότερα, αν και αυτά τα επιρρήματα (καλύτερα, χειρότερα) ποτέ δεν ισχύουν για όλους: αυτό που είναι καλύτερο για τον ένα, είναι συμφορά για τον άλλον, και είναι κάτι που καθορίζεται ταξικά ή κοινωνικά. Οπότε, να το προσδιορίσω: ισχυρίζομαι ότι η θέση των οικονομικά ασθενέστερων στρωμάτων θα ήταν χειρότερη αν δεν νικούσε πέρσι τέτοια μέρα ο ΣΥΡΙΖΑ.

Μεσογεναριάτικα μεζεδάκια

Καθώς βρισκόμαστε ακριβώς στη μέση του Γενάρη, ο τίτλος του σημερινού άρθρου είναι ευεξήγητος, παρόλο που τον έχω κι άλλη μια φορά χρησιμοποιήσει, αν και όχι ακριβώς τον ίδιο, πριν από τρία χρόνια (και, αν έχετε καιρό για χάσιμο, και δεν ξέρετε τι είναι το Μαντάτο Ριλό, διαβάστε κι εκείνο το παλιότερο άρθρο για να γνωρίσετε ή να θυμηθείτε ένα εξωφρενικό, θηριώδες μαργαριτάρι).

Θα μπορούσα να τα πω και «κούλικα μαργαριτάρια», αφού στις εκλογές που έγιναν την Κυριακή νίκησε ο Κυριακος Μητσοτάκης, κοινώς Κούλης. Κι έτσι, παρόλο που ο ποιητής μας τόχει πει ότι «οι κούληδες τρώνε σκυφτοί ρύζι με κάρι», στην προκειμένη περίπτωση τη χυλόπιτα την έφαγε σκυφτός ο Βαγγέλας.

* Μια μικρογλωσσική παρατήρηση από την παρθενική ομιλία που έκανε ο νέος πρόεδρος της ΝΔ στην κοινοβουλευτική του ομάδα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκίνησε ευχαριστώντας, ανάμεσα σε άλλους, εκείνους που πήραν μέρος στις εσωκομματικές εκλογές της ΝΔ ενώ «δεν άνηκαν παραδοσιακά στο κόμμα μας».

Το σημειώνω με ενδιαφέρον, δεν το επικρίνω -βλέπω απλώς ότι ο λαϊκός τύπος χρησιμοποιείται και από την ελίτ του τόπου.

* Πρόσεξα επίσης ότι ο Κ. Μητσοτάκης κατηγόρησε τον Πάνο Σκουρλέτη ότι «δεν έχει κολλήσει ένσημα». Τελικά η φράση αυτή έχει γίνει κλισέ και ίσως πρέπει να μπει σε ένα πολιτικό κλισεδολόγιο που όλο λέω να συντάξω και ποτέ δεν το κάνω.

Κλισέ βέβαια δεν σημαίνει και πολλή αλήθεια. Ο Σκουρλέτης, ο οποίος να θυμίσω ότι μέχρι το 2012 ανήκε σε ένα κόμμα που βρισκόταν μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, έχει δουλέψει δεκαετίες στον ιδιωτικό τομέα. Πάει πολύ να τον εγκαλεί κάποιος που, όπως αποκάλυψε τις προάλλες ο κουτσομπόλης Βασίλης Λεβέντης, διορίστηκε (από τον Σημίτη) φυτευτός ως διευθύνων σύμβουλος σε κρατικό οργανισμό, με μισθό πολλών χιλιάδων ευρώ, χάρη σε τηλεφώνημα του πατέρα του.

* Ναι, και ο Ανδρέας Παπανδρέου έτσι είχε διοριστεί το 1961 στο ΚΕΠΕ (αν και αυτός, τουλάχιστον, είχε πίσω του ευδόκιμη ακαδημαϊκή σταδιοδρομία).

* Και σταματάω τα πολιτικά σχόλια και περνάω στα γλωσσικά και άλλα.

* Ή μάλλον για γέφυρα χρησιμοποιώ ένα αμιγώς γλωσσικό μαργαριτάρι σε είδηση για την εκλογή Κ. Μητσοτάκη: Τελικά, επιβεβαιώθηκε η πληροφορία περί συνάντησης πατήρ και υιού Μητσοτάκη. Πιο πάνω έλεγε «ο πατήρ» και προφανώς θεώρησε ότι οι ξένες λέξεις είναι άκλιτες, σαν το μενίρ ας πούμε.

* Κι άλλο ένα, πάλι από την ειδησεογραφία της εκλογής, αλλά πάλι γλωσσικό.

Το μικρότερο καλό

Χτες έγινε ο δεύτερος γύρος των περιφερειακών εκλογών στη Γαλλία, και από τις 13 περιφέρειες η κεντροδεξιά αντιπολίτευση κέρδισε τις 7 ενώ η κεντροαριστερά κατέκτησε τις 5 (σε μία περιφέρεια, την Κορσική, πρώτευσαν οι, ας πούμε, εθνικιστές, αλλά οι εκλογές στην Κορσική έχουν πάντα ιδιαιτερότητες από την εποχή του Αστερίξ κιόλας).

Έτσι, η κεντροδεξιά πέτυχε μεγάλη νίκη, αφού στις προηγούμενες εκλογές, που βέβαια έγιναν κάτω από εντελώς διαφορετικές συνθήκες (και με διαφορετική οριοθέτηση των περιφερειών, αφού μεσολάβησε ένας Καλλικράτ, με αποτέλεσμα να μην είναι συγκρίσιμα τα αποτελέσματα) η αριστερά είχε κερδίσει τις περισσότερες περιφέρειες.

Ωστόσο, αν κάποιος συνόψιζε τα αποτελέσματα σε «νίκη της κεντροδεξιάς με 7-5», θα διέπραττε το ατόπημα που η μπλογκόσφαιρα ονομάζει «τουκανισμό«, και που ονομάστηκε έτσι όταν κάποιος, περιγράφοντας το εξωτικό πουλί τουκάν το αποκάλεσε «πουλί των τροπικών με χαρακτηριστικό μαύρο φτέρωμα», παραλείποντας να αναφέρει το τεράστιο ράμφος του πουλιού.

Και θα ήταν τουκανισμός, επειδή βέβαια το μεγάλο διακύβευμα του δεύτερου γύρου των εκλογών δεν ήταν αν θα επικρατήσει ο σοσιαλιστής ή ο δεξιός στη Νορμανδία ή τη Βρετάνη, αλλά αν το ακροδεξιό μέτωπο της Μαρίν Λεπέν θα κατακτούσε μία, δύο ή τρεις περιφέρειες από τις έξι που διεκδικούσε ύστερα από τις εντυπωσιακές επιδόσεις του πρώτου γύρου, όταν πρώτευσε σε αρκετές περιφέρειες με πολύ μεγάλα ποσοστά που ξεπερνούσαν το 40% σε δύο περιφέρειες, στον Βορρά και στην Προβηγκία. Πρώτος ήταν επίσης ο υποψήφιος του Εθνικού Μετώπου στην Ανατολική Γαλλία, και επειδή ο σοσιαλιστής υποψήφιος αρνήθηκε να πειθαρχήσει στις κεντρικές κατευθύνσεις του κόμματος και να αποσυρθεί, πολλοί θεωρούσαν πως το κόμμα της Λεπέν ήταν φαβορί.

Βέβαια, τα ποσοστά αυτά επιτεύχθηκαν χάρη στην πολύ υψηλή αποχή του πρώτου γύρου και μέσα σε συνθήκες που δύσκολα θα βρει άλλη φορά πιο ευνοϊκές η Μαρίν Λεπέν, μετά στο μακελειό της 13ης Νοεμβρίου. Στον δεύτερο γύρο η συμμετοχή αυξήθηκε πολύ και αυτό ήταν καθοριστικός παράγοντας.

Ο υπουργός που με έκανε να ντρέπομαι

Όπως θα δείτε στην εισαγωγή του άρθρου, όταν το έγραφα εξέφραζα την ελπίδα ότι πριν το διαβάσετε θα έχει χάσει το αντικείμενό του, δηλαδή ότι ο Δ. Καμμένος δεν θα ήταν πια μέλος της κυβέρνησης.  Τελικά η ελπίδα μου πραγματώθηκε ακόμα νωρίτερα, αφού περί τις 11 το βράδυ έμαθα πως ο υφυπουργός παραιτήθηκε, πριν συμπληρώσει μία ημέρα στον θώκο. Χαίρομαι πολύ που έπιασαν τόπο οι διαμαρτυρίες μας από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης -αλλά βέβαια βρίσκομαι μπροστά σε ένα ευχάριστο πρόβλημα, διότι τώρα το άρθρο μου μένει ελαφρώς ξεκρέμαστο. Αφού το σκέφτηκα, αποφάσισα να μην το αντικαταστήσω με άλλο (δεν είχα και κανένα στο συρτάρι) και να το αφήσω όπως ηταν, αλλάζοντας μόνο τον τίτλο -αντί «με κάνει να ντρέπομαι» το άλλαξα σε «με έκανε να ντρέπομαι».

Τα άρθρα που ανεβαίνουν κάθε πρωί στο ιστολόγιο γράφονται από την προηγούμενη μέρα, οπότε έχουν υστέρηση ως προς την επικαιρότητα, ιδίως όταν αυτή τρέχει με λεπτά και ώρες και όχι με μέρες. Καμιά φορά, όταν δημοσιεύονται τα άρθρα έχουν χάσει την επικαιρότητά τους, κι αυτό δεν μου αρέσει βέβαια, γι’ αυτό και (κατά βάθος) προτιμώ να γράφω για θέματα ανεπίκαιρα, αν και πάλι μπορείς να βρεις τον μπελά σου (εδώ ο κόσμος καίγεται κι εσύ ασχολείσαι με την ετυμολογία του μόρτη).

Παρ’ όλ’ αυτά, ελπίζω το σημερινό άρθρο, όταν θα έρθει η ώρα να το διαβάσετε, να έχει γίνει ανεπίκαιρο, δηλαδή «ο υπουργός που με κάνει να ντρέπομαι» να μην είναι πια υπουργός -διότι τώρα που το γράφω είναι ακόμα.

Εννοώ τον κ. Δημήτρη Καμμένο, βουλευτή των Ανεξάρτητων Ελλήνων, ο οποίος χτες το πρωί ορκίστηκε υφυπουργός Μεταφορών και Δικτύων στη νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Ορκίστηκε και η υπόλοιπη κυβέρνηση, αλλά την επικαιρότητα σχεδόν τη μονοπώλησε η τοποθέτηση αυτή -και όχι επειδή η θέση του υφυπουργού Δικτύων είναι τόσο νευραλγική, αλλά εξαιτίας μιας σειράς από απαράδεκτες τοποθετήσεις του Δημήτρη Καμμένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Κατά τα άλλα, η σύνθεση της νέας κυβέρνησης δεν επεφύλασσε κάποια μεγάλη έκπληξη και προσωπικά μου φάνηκε καλή. Βέβαια, κάποιοι διαπίστωσαν ότι περιέχει πολλούς υπουργούς που προέρχονται από το ΠΑΣΟΚ -αλλά η ένταξη πρώην στελεχών του ΠΑΣΟΚ στον ΣΥΡΙΖΑ χρονολογείται από το 2010, δεν είναι κάτι που έγινε χτες. Το πιο κωμικό είναι οταν την κριτική αυτή την κάνουν φίλοι που έχουν αποχωρήσει από τον ΣΥΡΙΖΑ και ανήκουν τώρα στη ΛΑΕ, διότι και η προηγούμενη κυβέρνηση, του Γενάρη, περιείχε περίπου τον ίδιο αριθμό πασοκογενών στελεχών, αλλά τότε την είχαν χειροκροτήσει και είχαν συμμετάσχει και οι ίδιοι σ’ αυτήν -αν συνειδητοποίησαν μόνο τώρα τον μεγάλο αριθμό πασοκογενών, θυμίζουν την ταχύτητα αντίληψης του Ραν Ταν Πλαν. Άλλοι εξέφρασαν επιφυλάξεις για τον υπουργό Παιδείας Νίκο Φίλη -ίσως φοβούνται ότι δεν θα καταφέρει να αντεπεξέλθει σε έναν θώκο που τον λάμπρυναν τιτάνες της σκέψης όπως ο Ευριπίδης Στυλιανίδης. Το πόστο του είναι πολύ δύσκολο, αλλά θα περιμένουμε να τον κρίνουμε από το έργο του.

Τη δεύτερη φορά…

Τα χτεσινά εκλογικά αποτελέσματα αποτέλεσαν, από κάποιες απόψεις, έκπληξη πολύ μεγαλύτερη από τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ τον Γενάρη, μια νίκη που τότε ήταν λίγο πολύ αναμενόμενη αλλά ίσως όχι τόσο ευρεία. Η χτεσινή καθαρή νίκη του ΣΥΡΙΖΑ ήταν εντελώς αναπάντεχη,  αφού τόσο η διαφορά από τον δεύτερο (7,5 μονάδες) όσο και το εκλογικό ποσοστό (35,5% τώρα που γράφω το άρθρο) ελάχιστα υπολείπονται από τα αντίστοιχα απάτου Γενάρη (8.5 μονάδες διαφορά και 36,3%). Να θυμίσω οτι οι εταιρείες δημοσκοπήσεων πρόβλεπαν αμφίρροπη μάχη, ενώ και οι δικές σας προβλέψεις, στο σχετικό άρθρο όπου σας είχα καλέσει να μαντέψετε εκλογικό αποτέλεσμα, έδιναν τον ΣΥΡΙΖΑ στο 30,5%.

Και σε άλλα απέτυχαν οι δημοσκοπήσεις. Για παράδειγμα, οι περισσότερες εταιρείες έδιναν τους ΑΝΕΛ σαφώς εκτός Βουλής -κι ομως, κατάφεραν να περάσουν το όριο του 3% με σχετική άνεση, αν και με πτώση από τον Γενάρη. Θυμίζω ότι και στο δημοψήφισμα οι δημοσκόποι είχαν πέσει έξω -και δεν θα ήταν αδιάφορο να διερευνηθεί η αιτία της αποτυχίας αυτής.

Όποιος μελετάει τα εκλογικά αποτελέσματα, δεν πρέπει να παραβλέψει το εντυπωσιακά μεγάλο ποσοστό της αποχής, που έφτασε στο 43,3%. Πάντως, τον αριθμό αυτό πρέπει να τον δεχτούμε με κάποια περίσκεψη, διότι βλέπω ότι στις εκλογές του Γενάρη (όταν η αποχή ήταν 35,1%) είχαμε 9.911.495 εγγεγραμμένους, και μάλιστα χωρίς τους 18ρηδες -αν υπολογίσουμε ότι ο πληθυσμός της χώρας ανέρχεται σε 10.846.000 άτομα, είναι φανερό πως οι εκλογικοί κατάλογοι περιλαμβάνουν και αρκετούς συμπολίτες μας που έχουν αφήσει τον μάταιο τούτο κόσμο.

Πάντως, κι αν ακόμα η αποχή δεν είναι 43%, παραμένει βέβαιο οτι αυξήθηκε από τον Γενάρη. Σε κάποιον βαθμό η επιπρόσθετη αυτή αποχή οφειλόταν σε οικονομικούς λόγους (γι’ αυτό και είναι μεγαλύτερη στους ακριτικούς νομούς) ιδίως σε μια χρονιά που οι πολίτες κλήθηκαν για τρίτη φορά στις κάλπες. Αλλά να μην εθελοτυφλούμε, υπήρξαν αρκετοί συμπολίτες μας που επέλεξαν συνειδητά την αποχή, περισσότεροι από κάθε άλλη φορά σε εθνικές εκλογές (σε ευρωπαϊκές εκλογές, το 2009 είχαμε ακόμα μεγαλύτερη αποχή).

Τι θα ψηφίσετε στις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου 2015;

Τελικά ήταν γραφτό και το 2015 να έχουμε δεύτερες βουλευτικές εκλογές, όπως είχε γίνει και το 2012, αλλά όχι με διαφορά ενός μηνός όπως τότε αλλά (σχεδόν) οχτώ μήνες μετά: από τις 25 Ιανουαρίου στις 20 του Σεπτέμβρη.  Αφού λοιπόν έληξε η προθεσμία υποβολής των δηλώσεων συμμετοχής των κομμάτων στις εκλογές που έρχονται, αποφάσισα να βάλω κι αυτή τη φορά εκλογικό γκάλοπ, όπου σας ρωτάω, απλούστατα, τι θα ψηφίσετε στις εκλογές, σε 11 μέρες από σήμερα. Λέω «και αυτή τη φορά», επειδή έχουμε κάνει κι αλλα εκλογικά γκάλοπ στο ιστολόγιο, ας πούμε για τις εκλογές του Μαΐου 2012 (με 930 ψήφους) ή για τις πιο πρόσφατες εκλογές του Ιανουαρίου 2015 (με 1471 συμμετοχές).

Το ξέρουμε βέβαια ότι τέτοιου είδους σφυγμομετρήσεις δεν αποκαλύπτουν τίποτα ουσιαστικό, το πολύ να χαρτογραφούν τις προτιμήσεις των επισκεπτών του ιστολογίου -κι αυτό μόνο εφόσον δεν γίνουν ζαβολιές, διότι παρόλο που το πρόγραμμα έχει έναν τρόπο να εντοπίζει διπλοψηφίες (έτσι λέει, τουλάχιστον) θαρρώ πως είναι πανεύκολο να παρακάμψει κανείς τον έλεγχο που γίνεται. Να σημειωθεί επίσης ότι δεν έχω τρόπο να δω τι ψήφισε η κάθε IP, οπότε υπάρχει μυστικότητα σε αυτό το θέμα.

Μια άλλη χρησιμότητα του σημερινού άρθρου είναι ότι θα χρησιμέψει ως χώρος υποδοχής για οποιαδήποτε σχόλια θέλετε να κάνετε, σήμερα ή τις επόμενες μέρες, για τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου, είτε πάρετε μέρος στο γκάλοπ είτε όχι. Μπορείτε επίσης να διατυπώνετε προβλέψεις.

Τα κόμματα έχουν μπει στο γκάλοπ με τη σειρά της κοινοβουλευτικής τους δύναμης, όσα έχουν βουλευτές στην απερχόμενη βουλή, και μετά με ελαφρώς αυθαίρετη σειρά τα υπόλοιπα. Δεν συμπεριέλαβα όλα τα κόμματα που συμμετέχουν στις εκλογές (κατεβαίνουν 24 συνολικά), ανάμεσά τους και το Ανεξάρτητη Ανανεωτική Αριστερά, Ανανεωτική Δεξιά, Ανανεωτικό ΠΑΣΟΚ, Ανανεωτική Νέα Δημοκρατία, Όχι στον Πόλεμο, Κόμμα Επιχείρηση Χαρίζω Οικόπεδα, Χαρίζω Χρέη, Σώζω Ζωές, Παναγροτικό Εργατικό Κίνημα Ελλάδος – ΠΑ.Ε.Κ.Ε, που έτσι κι αλλιώς δεν θα χωρούσε ο τίτλος του στη φόρμα της σφυγμομέτρησης!

Θα προσέξατε ότι λείπει από τον κατάλογο ένα κόμμα που αντιπροσωπεύεται στην απερχόμενη βουλή -ή ίσως μια συμμορία. Ο λόγος του αποκλεισμού είναι ότι στο προηγούμενο γκάλοπ, στις εκλογές του Γενάρη, παρατηρήθηκε αθρόα συντεταγμένη συμμετοχή από μέλη ταγμάτων εφόδου κι έτσι το κόμμα εκείνο έφτασε να παίρνει κάπου 40% στο γκάλοπ, ένα αποτέλεσμα ολοφάνερα ανώμαλο που με έκανε να διαγράψω το κόμμα εκείνο από τις επιλογές του γκάλοπ. Οπότε, τούτη τη φορά είπα να το αποκλείσω εξαρχής. Για τον ίδιο λόγο, λείπει η επιλογή Άλλο κόμμα. Αν πάντως θέλετε να «ψηφίσετε» κόμμα που δεν συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο, μπορείτε να το δηλώσετε στα σχόλια.

Η ψηφοφορία θα κλείσει το απόγευμα της Παρασκευής 18 Σεπτεμβρίου 2015 (υποθέτω στις 18.00 ώρα Ελλάδας, αλλά με τις ζώνες πάντα τα μπερδεύω, οπότε μη γκρινιάξετε αν κλείσουν νωρίτερα οι κάλπες).

Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια, μπορείτε να ψηφίσετε: