Από πού είναι αυτός ο ημεδαπός;

Η αστυνομία συνηθίζει, στις ανακοινώσεις για τη σύλληψη πολιτών να αναφέρει αν πρόκειται για ημεδαπούς ή για αλλοδαπούς. Ημεδαποί βεβαίως είναι οι ντόπιοι, οι Έλληνες πολίτες. Αλλοδαποί οι ξένοι.

Στον ταραγμένο κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, κάθε φορά που γίνεται λόγος για ημεδαπό που κατηγορείται για κάποιο αδίκημα, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα βρεθεί κάποιος ξενόφοβος φωστήρας που θα πλειοδοτήσει: Να πάνε στις χώρες τους! Απέλαση αμέσως!

Σε ποιες χώρες όμως να απελαθούν οι ημεδαποί; Μια φορά στο Τουίτερ, σχολιάζοντας κάποιον που απαιτούσε «να σταλεί πίσω στη χώρα του» ένας ημεδαπός που είχε κατηγορηθεί για κάποιο έγκλημα, είχα αναρωτηθεί πού να βρίσκεται αυτή η Ημεδαπία, η χώρα των Ημεδαπών. Κάποιος άλλος είπε για το Ημεδαπιστάν, πιο κοντά στο ασιατικό πνεύμα.

Ολοφάνερα, πολλοί μπερδεύουν τον ημεδαπό με τον αλλοδαπό και φαντάζονται ότι είναι συνώνυμα ή υποθέτουν συγκεχυμένα πως οι ημεδαποί είναι μια ειδική κατηγορία αλλοδαπών.

Πριν από μερικές μέρες, η ανακοίνωση για τον νεαρό που κατηγορείται για προσβολή γενετήσιας αξιοπρέπειας στη Νέα Σμύρνη, μια περίπτωση που απασχόλησε πολύ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έτσι κι αλλιώς, έδωσε αφορμή για μια ακόμα ερμηνεία της λέξης «ημεδαπός».

Κάτω από την ανακοίνωση της Αστυνομίας για τη σύλληψη του ημεδαπού, σχολιάζει η πρώτη: Είπαν ότι είναι Έλληνας. Και τη διορθώνει ο δεύτερος: Όταν λένε ημεδαπός είναι ξένος με ελληνικά χαρτιά.

Έχω συναντήσει και άλλους που φαντάζονται ότι ο όρος «ημεδαπός» αφορά ειδικά τους πολιτογραφημένους. Κάποιος άλλος, σε συζήτηση στο Τουίτερ, επέμενε ότι ο όρος «ημεδαποί» χρησιμοποιείται για τους Ρομά και μόνο.

Το μπέρδεμα (που δεν είναι πάντοτε αθώο) αναδεικνύεται στο έξυπνο σχόλιο κάποιου:

Σταματήστε επιτέλους να λέτε «ημεδαπός», μπερδεύεται ο κόσμος και δεν ξέρει αν πρέπει να θυμώσει ή να ξεπλύνει.

Κατά τα άλλα, νιώθει κανείς τον πειρασμό να ενδώσει στο στερεότυπο που θέλει τους ακροδεξιούς αμόρφωτους, που δεν ξέρουν καν τι σημαίνει «ημεδαπός». Ας αντισταθούμε όμως διότι δεν είναι πάντοτε τόσο απλό.

Αλλά εμείς εδώ λεξιλογούμε. Να πούμε δυο λόγια για τη λέξη που μας απασχόλησε σήμερα, τον ημεδαπό.

Η λέξη «ημεδαπός» είναι αρχαία, με τη σημασία «ντόπιος, που προέρχεται από τον τόπο μας, που ανήκει στον τόπο μας».

Σήμερα, τον όρο τον χρησιμοποιούμε μόνο για πρόσωπα, αλλά στην αρχαιότητα λεγόταν επίσης και για άψυχα, τη γη ή το νόμισμα, ή για αφηρημένα. Ας πούμε, στον Αριστοφάνη (στ. 220) ο Τρυγαίος, ακούγοντας τον Ερμή να του μεταφέρει μια στιχομυθία Αθηναίων, παραδέχεται ότι «ο γουν χαρακτήρ ημεδαπός των ρημάτων», δηλαδή ότι «έχει του τόπου μας τη βούλα αυτή η κουβέντα» στη μετάφραση του Θρ. Σταύρου.

Ετυμολογικά, ο ημεδαπός παράγεται από το θέμα ημε- της αντωνυμίας «ημείς», όπως π.χ. ο ημέτερος και απο το παραγωγικό τέρμα -απός, με ανάμεσά τους ένα πρόσφυμα -δ-. Ο ημεδαπός πλάστηκε κατά το μοντέλο του αντίθετού του, της λ. αλλοδαπός, που είναι λέξη ομηρική.

Advertisement

Πατενταρισμένα μεζεδάκια

Που βέβαια τα ονομάζω έτσι ως αντίδραση στην είδηση που μας απασχόλησε τις τελευταίες μέρες, ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ τάσσεται υπέρ μιας προσωρινής άρσης της προστασίας των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας που προστατεύονται από διπλώματα ευρεσιτεχνίας (κοινώς πατέντες) όσον αφορά τα εμβόλια για τον κορονοϊό.

Αλλά για τις πατέντες και τα λεξιλογικά τους θα συζητήσουμε όχι γενικώς κάποια άλλη μέρα, αλλά ειδικώς μεθαύριο, τη Δευτέρα. Σήμερα έχουμε τη συνηθισμένη σαββατιάτικη επισκόπηση με τα γλωσσικά αξιοπερίεργα της εβδομάδας που πέρασε -μιας εβδομάδας με αργίες, γι αυτό και είναι κάπως περιορισμένη η συγκομιδή μας.

* Και ξεκινάμε με ένα ορθογραφικό λαθάκι. Σιγά τα ωά, θα πείτε, αν ήταν να επισημαίνει κανείς όλα τα ορθογραφικά λάθη σε ιστοτόπους ή έστω και μόνο σε έντυπα θα χρειαζόταν πολλές ζωές. Συμφωνώ, γι’ αυτό και επισημαίνω όσα έχουν κάποιο γενικότερο ενδιαφέρον ή όσα δεν θα έπρεπε να υπάρχουν.

Τούτο εδώ, από επαρχιακό ιστότοπο, ανήκει στην πρώτη κατηγορία, και έχει γενικότερο ενδιαφέρον επειδή ο συντάκτης έκανε επανετυμολόγηση αφού γράφει για «εκκριτικές κατασκευές» και όχι, βεβαίως, για «εκρηκτικές κατασκευές».

Όχι δηλαδή εκρηκτικά, αλλά εκκριτικά, που εκκρίνουν!

Ωστόσο, η πηγή της είδησης φαίνεται να είναι όχι ο ναξιακός ιστότοπος, αλλά ο επίσημος ιστότοπος της Αστυνομίας, σε δελτίο τύπου της οποίας διαβάζουμε ότι το Μέγα Σάββατο έγιναν συλλήψεις όχι μόνο στη Νάξο αλλά επίσης στην Πάρο και στην Κάλυμνο για εκρηκτικά και για είδη πυροτεχνίας -και εκεί βρίσκουμε και τις περίφημες «εκκριτικές κατασκευές» που ακόμα δεν μάθαμε τι εκκρίνουν.

* Κι ένα τοπικού χαρακτήρα μεζεδάκι, που μου το στέλνει ο φίλος μας ο Τζι, γνωστός βερντυλανολάτρης. Στη σελίδα τού Μπομπ Ντύλαν στο Φέισμπουκ ανέβηκε πριν από μερικές μέρες ένα βίντεο από το 1969, με την εξής συνοδευτική περιγραφή:

1 Μαΐου 1969. Ο Dylan εμφανίζεται στο πρώτο επεισόδιο του ABC The Johnny Cash Show. Ερμηνεύει τρία τραγούδια, συμπεριλαμβανομένου του ′′ Girl From the North Country ′′ ως ντουέτο με μετρητά.

Λέω όμως ότι το μεζεδάκι είναι τοπικού χαρακτήρα, διότι για να δείτε αυτή τη διατύπωση πρέπει το μηχάνημά σας να είναι δηλωμένο ότι βρισκεται στην Ελλάδα, οπότε και το Facebook μεταφράζει αυτόματα την περιγραφή του βίντεο.

Εγώ, που έχω μηχάνημα από το εξωτερικό, διαβάζω την (πρωτότυπη) αγγλική περιγραφή:

May 1, 1969
Dylan appears on the first episode of ABC’s The Johnny Cash Show. He performs three songs, including “Girl From the North Country” as a duet with Cash.

Όπως βλέπετε, το as a duet with Cash μεταφράστηκε από το μηχανάκι «ως ένα ντουέτο με μετρητά», διότι το μηχανάκι δεν έχει μνήμη, δεν «θυμάται» ότι λίγες λέξεις πιο πάνω συνάντησε το The Johnny Cash Show.

Kι έτσι, ο Τζόνι Κας μετουσιώθηκε, εξαργυρώθηκε θα λέγαμε, σε… μετρητά. Νομανσλάνδη; Μάλλον το αντίστροφο φαινόμενο.

Φαινόμενο Νομανσλάνδης έχουμε όταν δημιουργείται εκ του μηδενός ένα κύριο όνομα ή ένα τοπωνύμιο, π.χ. το No man’s land μετατρέπεται σε Νομανσλάνδη ή ο Prince Regent, ο πρίγκιπας-αντιβασιλέας, δημιουργεί τον πρίγκιπα Ρίτζεντ.

Εδώ ένα κύριο όνομα εξαϋλώνεται, ένας μεγαλος μουσικός χάνεται και μετατρέπεται σε μια χούφτα δολάρια. Κάποιο άλλο όνομα πρέπει να βρεθεί στο φαινόμενο. Ακούω προτάσεις.

* Κι ένας στραβοαγγλισμός, από τη σελίδα της ΑΕΚομοτηνής.

Μαθαίνουμε λοιπόν ότι το αστικό ΚΤΕΛ Κομοτηνής προσφέρει δωρεάν μετακίνηση όχι μόνο για τους αθλητές αλλά και για το stuff της αντρικής ομάδας.

Και βέβαια, αν είναι καλό το stuff αξίζει να μεταφέρεται δωρεάν, αλλά σίγουρα αυτό εννοούν;

Προφανώς, δωρεάν μετακίνηση προσφέρεται στους αθλητές και στο λοιπό προσωπικό της ομάδας. Το λοιπό προσωπικό όμως γράφεται staff. Το stuff είναι το «πράμα», με όλες τις σημασίες της λέξης -και η μεταφορά του, δωρεάν ή όχι, μπορεί να είναι και ποινικά κολάσιμη!

BLM και No Politica

Αθλητικό το σημερινό θέμα -ή μήπως όχι;

Tις μέρες αυτές γίνονται τα πλέι οφ του ΝΒΑ, του αμερικανικού επαγγελματικού πρωταθλήματος μπάσκετ, που είναι ένα από τα πιο περιζήτητα αθλητικά θεάματα παγκοσμίως. Εξαιτίας της πανδημίας, το πρωτάθλημα είχε διακοπεί και τελικά βρέθηκε η λύση να παιχτούν όλοι οι αγώνες μέσα σε μια «γυάλα» (ή «φούσκα», bubble) στη Φλόριντα, χωρίς θεατές.

Tα πλέι οφ ξεκίνησαν κανονικά, αλλά προχτές συνέβη κάτι πρωτοφανές: λίγο πριν από τον αγώνα Μιλγουόκο Μπακς – Ορλάντο Μάτζικ για το 5ο παιχνίδι της πρώτης φάσης των πλέι οφ, και ενώ οι Μπακς προηγούνταν με 3-1, οι παίκτες των Μπακς, ανάμεσά τους και οι δικοί μας Γιάννης και Θανάσης Αντετοκούνμπο, αποφάσισαν να μην κατέβουν στο γήπεδο.

Μόλις το δήλωσαν αυτό, οι παίχτες και άλλων δύο ομάδων αποφάσισαν επίσης να απόσχουν από τους αγώνες. Μπροστά στο κύμα του μποϊκοτάζ, όπως αποκλήθηκε, οι υπεύθυνοι του ΝΒΑ ανέβαλαν τους αγώνες του 5ου γύρου της ανατολικής περιφέρειας, όπως και του 6ου γύρου της δυτικής περιφέρειας, καθώς και έναν αγώνα της δεύτερης φάσης.

Η πρωτοφανής αυτή κίνηση έγινε σε ένδειξη αγανάκτησης για τον βαρύτατο τραυματισμό του Jacob Blake, ενός μαυρου 29 ετών, από αστυνομικούς, στην πόλη Κενόσα του Ουισκόνσιν. Ο Μπλέικ πυροβολήθηκε 7 φορές στην πλάτη καθώς έμπαινε στο αυτοκίνητό του -στο πίσω κάθισμα βρίσκονταν τα τρία μικρά παιδιά του. Αν ζήσει,θα μείνει παράλυτος.

Δεν ήταν ληστής που χτυπήθηκε ενώ εγκληματούσε. Γινόταν κάποιος καβγάς στη γειτονιά και σταμάτησε να δει τι γίνεται. Κάποιος περίοικος φώναξε την αστυνομία -και όταν οι Αμερικανοί αστυνομικοί βρεθούν απέναντι σε άοπλο μαύρο τον πυροβολούν με το πρώτο στραβοπάτημά του, ενώ αν βρεθούν απέναντι σε ένοπλους λευκούς τούς κερνάνε νεράκια από το περιπολικό.

Οι παίχτες των Μιλγουόκι Μπακς βρίσκονταν πολύ μακριά από τον Μπλέικ -στην άλλη άκρη των ΗΠΑ. Εκείνοι πλούσιοι και διάσημοι, εκείνος φτωχός και άσημος, ένα σκουπίδι λιγότερο όπως είπαν και έγραψαν στα κοινωνικά μέσα οι καθ’ ημάς τραμπικοί.

Επιπλέον, η κίνησή τους, που ουσιαστικά δεν είναι μποϊκοτάζ όπως γράφτηκε αλλά είναι ξεκάθαρη απεργία, δεν αφορά κάποια μισθολογική διαμάχη ή κάποιο άλλο κλαδικό αίτημα, όπως έχει συμβεί μερικές φορές στο παρελθόν. Είναι κάτι πολύ σπάνιο, σχεδόν αδιανόητο στις μέρες μας: πολιτική απεργία. Και φυσικά είναι αντικανονική, παράνομη θα λέγαμε, αφού στα συμβόλαια των παικτών με τη λίγκα δεν προβλέπεται τέτοια δυνατότητα.

Όμως, οι περισσότεροι παίχτες είναι μαύροι. Και όσο κι αν υπάρχει, όπως είπαμε, χάσμα ανάμεσα στους εκατομμυριούχους σταρ του ΝΒΑ και στον φτωχοδιάβολο του γκέτο της Κενόσα, οι παίχτες των Μπακς ξέρουν από ποια μεριά βρίσκονται -και το έχουν νιώσει στο πετσί τους.

Και όχι μόνο μεταφορικά. Κυριολεκτικά. Πρόπερσι, ο γκαρντ των Μπακς, ο Στέρλιν Μπράουν, πήγε να ψωνίσει από ένα μινιμάρκετ (πώς να το πούμε ρε παιδιά το convenience store;) τα ξημερώματα. Παρκάρισε απρόσεχτα σε δυο θέσεις αναπήρων -ήταν νύχτα, κι όλες οι θέσεις άδειες. Γυρίζοντας βρήκε έναν αστυνομικό να τον περιμένει, του ζήτησε άδεια οδήγησης και τον έσπρωξε. «Μη με σπρώχνεις» του είπε ο Μπράουν, κουβέντα στην κουβέντα εμφανίστηκαν άλλα δυο περιπολικά, τον έριξαν κάτω, τον χτύπησαν με το τέιζερ, τον χτύπησαν και με τα γκλομπ.

Κάπως κατάφερε να τους πει ποιος είναι κι έτσι τον άφησαν, και επειδή ήταν διάσημος δεν τον κυνήγησαν δικαστικά. Αν ήταν κάποιος μαυράκος της σειράς, ανώνυμος, μπορεί και να είχε αφήσει εκεί την τελευταία του πνοή -ή να του είχαν φορτώσει τον μισό ποινικό κώδικα μετά το ηλεκτροσόκ και το ξυλοφόρτωμα. Οπότε, ναι, υπάρχει διαφορά στη μεταχείριση των λιγοστών πλούσιων και διάσημων μαύρων αλλά κι αυτοί μπορεί να νιώσουν στο πετσί τους το γκλομπ και το τέιζερ του νόμου, είτε είναι  πανύψηλοι αθλητές είτε μεσόκοποι καθηγητές του Χάρβαρντ που μπαίνουν στο σπίτι τους.

Κι ο πλούσιος μαύρος, άλλωστε, αν έχει έφηβα παιδιά, καρδιοχτυπάει κάθε φορά που βγαίνουν από το κατώφλι του σπιτιού τους και δεν ξέρει αν θα τα ξαναδεί. Kι αν πάμε από τους λίγους πλούσιους στους πολλούς μεσαίους και φτωχούς, η αλήθεια είναι, όπως είχα γράψει παλιότερα, ότι σήμερα σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ για τον μέσο Μαύρο (και σε μεγάλο βαθμό για τον μέσο Λατίνο) η παραμικρή επαφή με την αστυνομία μπορεί να εξελιχτεί σε δυσάρεστη, ταπεινωτική και κάποτε θανάσιμη εμπειρία.

Να θυμίσω ότι το «αδίκημα» που στοίχισε τη ζωή στον Τζορτζ Φλόιντ δεν ήταν τίποτε άλλο από το ότι πήγε να αγοράσει τσιγάρα και πλήρωσε με ένα εικοσαδόλαρο που φάνηκε πλαστό στον υπάλληλο του καταστήματος! Ή, μια χαρακτηριστική περίπτωση πριν από πέντε χρόνια, όταν η 28χρονη Σάντρα Μπλαντ, ενώ πήγαινε πρώτη μέρα στην καινούργια της δουλειά, άλλαξε λωρίδα χωρίς να ανάψει φλας, τη σταμάτησε η τροχαία, την έκλεισαν φυλακή με την κατηγορία ότι αντιστάθηκε στη σύλληψη ή κάτι ανάλογο και τη Δευτέρα το πρωί βρέθηκε αυτοκτονημένη στο κελί της.

Για περιστατικά που σε οποιαδήποτε χώρα (της Ευρώπης, τουλάχιστο) θα διευθετούνταν με πρόστιμο -ή δεν θα επιλαμβανόταν καθόλου η αστυνομία- στις Ηνωμένες Πολιτείες ο μαύρος διατρέχει θανάσιμο κίνδυνο.

Αλλά να γυρίσουμε στην απεργία των παικτών. Ήταν μια κίνηση τεράστιας πολιτικής σημασίας, που μάλιστα βρήκε μιμητές (και μιμήτριες), αφού αναβλήθηκαν επίσης αγώνες του πρωταθλήματος ποδοσφαίρου (του κανονικού ποδοσφαίρου, του σόκερ, του MLS) και του μπέιζμπολ, αλλά και του γυναικείου ΝΒΑ. Όμως και η τενίστρια Ναόμι Οζάκα, μαύρη Γιαπωνέζα, αποσύρθηκε από τον ημιτελικό που ήταν να παίξει στο τουρνουά του Σινσινάτι, λέγοντας ότι πέρα και πάνω από αθλήτρια είναι μαύρη, και σαν μαύρη δεν αντέχει πια τη συνεχιζόμενη γενοκτονία -αυτή τη λέξη χρησιμοποίησε, continued genocide- Μαύρων στα χέρια της αστυνομίας. Η Οζάκα, σε αντίθεση με τους άλλους, ενέργησε μόνη της και μάλιστα σε ένα άθλημα όπου οι Μαύροι είναι μειοψηφία. Και επειδή η απεργία ήταν πολιτική, οι παίχτες των Μπακς κάλεσαν τον αμερικανικό λαό να ψηφίσει στις 3 Νοεμβρίου.

Όπως φαίνεται, η απεργία δεν θα συνεχιστεί -οι αγώνες που αναβλήθηκαν θα γίνουν σε ημερομηνία που θα οριστεί, ενώ και ο ημιτελικός της Οζάκα θα γίνει. Έχει αξία αν είναι χωρίς κόστος; Έχει, λέω. Άλλωστε, είναι χωρίς κόστος επειδή ήταν μια κίνηση μαζική κι επειδή στις ΗΠΑ η αγανάκτηση έχει ξεπεράσει τα όρια. Μάλιστα, στις διαδηλώσεις δεν συμμετέχουν μόνο μαύροι -και, μια πολύ ανησυχητική «λεπτομέρεια» είναι ότι εμφανίστηκαν και τάγματα ακροδεξιών λευκών, που πάνοπλοι αντιμετώπισαν τους διαδηλωτές (και τους κέρασαν νεράκια οι μπάτσοι, όπως είπαμε). Kι ένας 17χρονος, που έμενε σε άλλη (κοντινή, έστω) πολη και μάλιστα σε αλλη πολιτεία, στο Ιλινόι, σκότωσε δυο (λευκούς) διαδηλωτές.

Στην Ελλάδα οι καταστάσεις βέβαια είναι πολύ διαφορετικές. Και ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχουν γίνει κινητοποιήσεις πολιτικού χαρακτήρα στον χώρο του αθλητισμού με τη μορφή της συλλογής υπογραφών (πχ για συμπαράσταση στην Ηριάννα), όσον αφορά την κεντρική σκηνή τα τελευταία χρόνια κυριαρχεί το ύπουλο δόγμα No Politica στον αθλητισμό, που εκπορεύεται από τη διοίκηση του δημοφιλέστερου συλλόγου της χώρας. Βασικός του εκφραστής είναι η Θύρα 7 του Ολυμπιακού και ο εκπρόσωπος τύπου του συλλόγου, ο Καραπαπάς.

Το No Politica είναι διατυπωμένο παραδόξως σε ξένη γλώσσα, αλλά χρησιμοποιείται εντελώς παραπειστικα, αφού με την προηγούμενη κυβέρνηση η Θύρα 7 κάθε τόσο ανέβαζε αντικυβερνητικά πανό, συχνά υβριστικά, όπως και εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ, ενώ αποδεχονταν και ακροδεξιά συμβολα.

Η δικαιολογία για το No Politica βρίσκεται σε σχετική οδηγία της Oυέφα, η οποία έχει επανειλημμένα τιμωρήσει τα πανό πολιτικού περιεχομένου, δείχνοντας ίσως μια προτίμηση σε αριστερά πανό, όπως της Πράσινης Ταξιαρχίας της Σέλτικ (πέρυσι, αλλά και το 2013). Θυμάμαι επίσης την τιμωρία ενός Αιγύπτιου παίκτη που φορούσε μέσα από τη μπλούζα του μια μπλούζα για την Παλαιστίνη.

Δεν ξέρω πότε πρωτακούστηκε στα καθ’ ημάς το No Politica, που είναι πάντως σχετικά πρόσφατο. Ίσως με τα σχόλιά σας θα φωτιστεί το ζήτημα αυτό. Οσο για το BLM του τίτλου, θα ήταν φαβορί για λέξη της χρονιας κάποιαν άλλη χρονιά, που δεν θα είχε το στίγμα της κορόνας πάνω της.

Να κλείσω σατιρικά, με ένα εύστοχο σχόλιο του δημοσιογράφου Γιάννη Ανδρουλιδάκη από τη σελίδα του στο Φέισμπουκ:

Η κίνηση των καλαθοσφαιριστών των Μιλγουόκι Μπακς να μην κατέβουν να αγωνιστούν ενάντια στους Ορλάντο Ματζικ για τα πλέι οφ του ΝΒΑ, διαμαρτυρόμενοι για την αυξανόμενη αστυνομική βία εναντίον των μαύρων στις ΗΠΑ, μου θυμίζει μια ανάλογη πρωτοβουλία που είχαν πάρει Έλληνες αθλητές και σύλλογοι τότε που ωξθη ως νως ξω ωξς ωε εμείς κοιτάχτε οπωσδήποτε ναι εντάξει υγγψ ηδς τρία πουλάκια κάθονταν στη ράχη στο λημέρι ιξι I thought that I heard you laughin’ εεωεω σίγουρα το ματς είναι δύσκολο ιςδξξδι εμείς βασικά NO POLITICA αφιερώνουμε την νίκη στον πρόεδρό μας ντούι ντούι ain’t not sunshine when she’s gone ότι εμείς είπαμε να γίνει ο αγώνας και ο κατίδης ένα παιδί είναι που έκανε ένα λάθος tell me that your sweet love hasn’t die ευχαριστούμε τον πύρινό μας κόσμο που σήκωσε νεκροκεφαλές των SS να γίνει όπως ορίσει η ΕΠΑΕ. Αυτό ακριβώς, τίποτα άλλο.

Μια απάντηση στη Σώτη Τριανταφύλλου για την Αμερική (από τον Λεωνίδα Ηρακλειώτη)

Τις προάλλες είχαμε συζητήσει, με τη βοήθεια και ενός άρθρου του Sraosha, την αποκαθήλωση αγαλμάτων και την προσωρινή απόσυρση της ταινίας Όσα παίρνει ο άνεμος, ενώ σε επόμενο άρθρο λεξιλογήσαμε για τον όρο «αράπης«, μεταφέροντας τη συζήτηση στα καθ’ ημάς.

Με το σημερινό άρθρο η συζήτηση επιστρέφει στην αμερικανική ήπειρο, αφού θα συζητήσουμε το φυλετικό ζήτημα, τη θέση των Μαύρων στις σημερινές Ηνωμένες Πολιτείες, ένα ζήτημα τεράστιο βέβαια που δεν εξαντλείται με ένα άρθρο.

Παίρνω σαν βάση συζήτησης ένα άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου στην Άθενς Βόις ή μάλλον τον σχολιασμό που έκανε στο Φέισμπουκ ο φίλος Λεωνίδας Ηρακλειώτης. Και οι δυο ξέρουν καλά την Αμερική (εννοώ τις ΗΠΑ). Η Σώτη Τρ. έχει ζήσει πολλά χρόνια και έχει γράψει βιβλία, ο Λεωνίδας Ηρακλειώτης ζει δεκαετίες εκεί, στο Σικαγο τον περισσότερο καιρό.

Δεν συμφωνώ καθόλου, εδώ και καιρό, με τις θέσεις της παλιάς φίλης Σώτης Τριανταφύλλου ούτε και με αυτό το άρθρο, το οποίο επιπλέον βρίσκω ότι προσπερνάει πολύ εύκολα το ζήτημα του ρατσισμού ως δομικού στοιχείου της αμερικανικής κοινωνίας, για να εστιαστεί στον εύκολο στόχο της πολιτικής ορθότητας και των υπαρκτών ή όχι υπερβολών της.

Ο λόγος που διάλεξα τον σχολιασμό του Λεωνίδα είναι ότι θίγει ένα ζήτημα που ισως δεν το συνειδητοποιούμε όλοι. Ότι σήμερα σε πολλές περιοχές των ΗΠΑ για τον μέσο Μαύρο (και σε μεγάλο βαθμό για τον μέσο Λατίνο, ας το δεχτούμε αυτό το δάνειο) η παραμικρή επαφή με την αστυνομία μπορεί να εξελιχτεί σε δυσάρεστη, ταπεινωτική και συχνά θανάσιμη εμπειρία.

Να θυμίσω ότι το «αδίκημα» που στοίχισε τη ζωή στον Τζορτζ Φλόιντ δεν ήταν τίποτε άλλο από το ότι εκείνη τη μέρα, στις 25 Μαΐου, πήγε να αγοράσει τσιγάρα και πλήρωσε με ένα εικοσαδόλαρο που φάνηκε πλαστό στον υπάλληλο του καταστήματος!

Και φυσικά, ανάλογες περιπτώσεις έχουν συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν, πάντοτε με θύματα μαύρους. Θυμάμαι μια χαρακτηριστική περίπτωση πριν από πέντε χρόνια, όταν η 28χρονη Σάντρα Μπλαντ, ενώ πήγαινε πρώτη μέρα στην καινούργια της δουλειά, άλλαξε λωρίδα χωρίς να ανάψει φλας, τη σταμάτησε η τροχαία, την έκλεισαν φυλακή με την κατηγορία ότι αντιστάθηκε στη σύλληψη ή κάτι ανάλογο και τη Δευτέρα το πρωί βρέθηκε αυτοκτονημένη στο κελί της.

Ζήτησα από τον Λεωνίδα να αναπτύξει εκτενέστερα το σχόλιό του, εξηγώντας και την πρακτική του redlining, στην οποία αναφέρεται και που τη θεωρεί καθοριστική για τη διαιώνιση του χάσματος αλλά για κακή τύχη είναι πολύ απασχολημένος ειδικά αυτόν τον καιρό, οπότε στο τέλος παραθέτω εγώ μερικά πράγματα για το redlining.

To σχόλιο του Λεωνίδα Ηρακλειώτη στο Φέισμπουκ:

Διαβάζω το άρθρο της Σώτης Τριανταφύλλου στην Athens Voice και δεν πιστεύω τα μάτια μου.

Γράφει:

«Οι άλλοι, «οι κακοί», θα αντιδράσουν βιαίως και θα στήσουν στην αυλή τους σημαίες του Νότου· τα λάβαρα της Απόσχισης.»

Καλά, όσο ήταν στη Νέα Υόρκη κάνοντας διδακτορικό στην ιστορία των Αμερικανικών πόλεων, δεν βγήκε παραέξω; Να δει πως τα λάβαρα της απόσχισης βρίσκονται στις αυλές των άλλων; Πως πάντα ήταν εκει; Και όχι μόνο στο νότο. Σε 2-3 πόλεις του New Jersey να πήγαινε, θα τα έβλεπε.

Αγάλματα και κείμενα, η αμηχανία απέναντι στο παρελθόν (άρθρο του Sraosha με κάποια σχόλια)

Τις τελευταίες μέρες συζητήθηκαν πολύ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δυο γεγονότα που συνδέονται μεταξύ τους ποικιλότροπα.

Ο Λεοπόλδος του Βελγίου βάφτηκε κόκκινος

Από τη μια, η αποκαθήλωση του αγάλματος του δουλέμπορου Edward Colston από διαδηλωτές στο Μπρίστολ, μια πράξη που πυροδότησε κι άλλες ανάλογες, και από την άλλη η απόφαση μιας πλατφόρμας διανομής ταινιών κατά παραγγελία, της HBO, να αποσύρει από τον κατάλογό της προσωρινά την κλασική ταινία «Οσα παίρνει ο άνεμος», επειδή εξωραΐζει τον θεσμό της δουλείας στον παλιό αμερικάνικο Νότο. Και στις δυο περιπτώσεις, στο φόντο βρίσκεται το διεθνές κίνημα εναντίον του ρατσισμού και της αστυνομικής βίας που ξεκίνησε με τη θανάτωση του Τζορτζ Φλόιντ.

Η αποκαθήλωση των αγαλμάτων παρομοιάστηκε από κάποιους με ταλιμπανισμό, εφόσον πρόκειται για έργα τέχνης. Βέβαια, κατά τη γνώμη μου ένας ανδριάντας σε δημόσιο χώρο (και όχι σε μια αίθουσα μουσείου) είναι πολύ λιγότερο έργο τέχνης όσο δήλωση τιμής προς το συγκεκριμένο ιστορικό πρόσωπο. Και εν πάση περιπτώσει, αν είναι βανδαλισμός η αποκαθήλωση του αγάλματος του δουλέμπορου ή του Λεοπόλδου, γιατί δεν ήταν πριν από 30 χρόνια βανδαλισμός το γκρέμισμα των αγαλμάτων του Λένιν;

Η απόσυρση της ταινίας αντιμετωπίστηκε από πολλούς σχολιαστές εδώ στα καθ’ ημάς σαν μια ακόμα από τις υπερβολές της πολιτικής ορθότητας, της «κορεκτίλας» σύμφωνα με τον όρο που τόσο επίμονα πλασάρουν οι διαμορφωτές γνώμης της δεξιάς (και χάφτουν κάποιοι άλλοι). Και ακούστηκαν και πάλι τα ευφυολογήματα, αν θα αλλάξουμε τοπωνύμια όπως την Αραπίτσα, επώνυμα όπως το Αράπογλου ή το Αραπάκης και τραγούδια όπως τον Αράπη του Ζαμπέτα.

Ίσως αξίζει να επισημανθεί πως η ταινία αποσύρθηκε προσωρινά από τη συγκεκριμένη πλατφόρμα και μόνο, και αυτό ύστερα από τη δημόσια έκκληση του βραβευμένου σεναριογράφου John Ridley (μπορείτε να τη διαβάσετε εδώ). Ο Ridley επισημαίνει τα ρατσιστικά στερεότυπα της ταινίας και ότι προβάλλεται «χωρίς καν μια προειδοποίηση». Ανακοινώθηκε ότι η ταινία θα επανέλθει συνοδευόμενη από κάποιο σχολιασμό, κάτι που επίσης θεωρήθηκε «λογοκρισία» από σχολιαστές.

Ρατσισμός, αντίστροφος και ευθύς

Ποιος είναι ο αντίστροφος ρατσισμός, θα ρωτήσετε. Αν ο ρατσισμός είναι, με βάση τον ορισμό του λεξικού «η αντίληψη εκείνων που πιστεύουν ότι η δική τους φυλή είναι ανώτερη από τις άλλες που η φύση τις έχει καταδικάσει σε κληρονομική κατωτερότητα» ή, να το πούμε πιο απλά, το να πιστεύεις ότι υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες φυλές, πώς μπορεί η έννοια αυτή να έχει αντίστροφο;

Στην πράξη όμως, ο όρος reverse racism εμφανιστηκε στις ΗΠΑ και χρησιμοποιείται ιδίως στις ΗΠΑ και στη Νότια Αφρική, όπου υπήρχαν από παλιά εδραιωμένες πρακτικές φυλετικού διαχωρισμού και φυλετικών διακρίσεων εις βάρος των μαύρων. Όσοι πλασάρουν τον όρο «αντίστροφος ρατσισμός», σχεδόν πάντα λευκοί που ανήκουν στην (τραμπική) δεξιά, θεωρούν ότι οι λεγόμενες «θετικές διακρίσεις» υπέρ των μαύρων συνιστούν «ρατσισμό κατά των λευκών» δηλαδή «αντίστροφο ρατσισμό».

Στα καθ’ ημάς, τον όρο τον χρησιμοποιούν κυρίως ακροδεξιοί, ας πούμε όταν διαδίδουν μισές αλήθειες και ολόκληρα ψέματα για τα δήθεν παχυλά επιδόματα και τα δωρεάν διαμερίσματα που δήθεν παρέχονται στους πρόσφυγες τη στιγμή που τόσοι και τόσοι Έλληνες δοκιμάζονται από την κρίση.

Δηλαδή, ο όρος «αντίστροφος ρατσισμός» είναι στην καλύτερη περίπτωση αμφιλεγόμενος και οπωσδήποτε χαρακτηρίζει αυτόν που τον χρησιμοποιεί.

Καταλαβαίνετε λοιπόν την έκπληξη που δοκίμασε η ελληνική παροικία των Βρυξελλών όταν ο νεοφερμένος συντονιστής Εκπαίδευσης στην ελληνική πρεσβεία των Βρυξελλών, ο κ. Θανάσης Διαλεκτόπουλος, ανακοίνωσε ότι πρόκειται να οργανώσει την επόμενη Κυριακή, στις 24 Νοεμβρίου, ομιλία με τίτλο «Πολυπολιτισμικότητα και επιλεκτικός ανθρωπισμός» στην οποία, όπως φαινόταν και στην περίληψη που συνόδευε την αναγγελία, θα έκανε λόγο για «αντίστροφο ρατσισμό κατά των γηγενών».

Ιδού και η περίληψη της διάλεξης:

Σε πολυπολιτισμικές κοινωνίες οι προσπάθειες καταπολέμησης φυλετικών και κοινωνικών διακρίσεων ή απλά οι προσπάθειες ικανοποίησης των αιτημάτων μελών προσφυγικών και μεταναστευτικών ομάδων με διαφορετική θρησκεία, οδηγούν σε επιλεκτικό ανθρωπισμό ή «αντίστροφο ρατσισμό» σε βάρος των γηγενών, καθώς συχνά αντιτίθενται σε κατεστημένες αξίες της χώρας υποδοχής, με αποτέλεσμα να δημιουργείται δυσφορία στους γηγενείς.

Στην παρούσα διάλεξη παρουσιάζονται οι διακρίσεις με έντονο «προνοιακό και φιλανθρωπικό» χαρακτήρα, σε βάρος των χριστιανών γηγενών σε ευρωπαϊκές χώρες και μελετάται ο αντίκτυπός τους στις παραδοσιακές κοινωνίες. Αντίστροφος ρατσισμός εντοπίζεται στις εθνικές κουλτούρες κρατών και τα νομικά τους συστήματα, στις δημόσιες αρχές, ακόμα και στην εκπαίδευση. Το ερώτημα που δημιουργείται είναι αν η πολυπολιτισμικότητα μπορεί να συμβάλει στην κοινωνική συνοχή κρατών.

Ξεσηκώθηκε κατακραυγή κατά της πρότασης του κ. Διαλεκτόπουλου, κατακραυγή που έφτασε μέχρι το Λουξεμβούργο (μας χωρίζουν οι Αρδέννες μόνο) κι έτσι αποφάσισα να γράψω το σημερινό άρθρο.

Το μπάρμπεκιου των γουρουνιών στα Διαβατά

Εδώ και μερικές μέρες η ακροδεξιά κίνηση «Ενωμένοι Μακεδόνες» έχει ανακοινώσει ότι διοργανώνει, την Κυριακή 10 Νοεμβρίου το μεσημέρι, μπάρμπεκιου «διαμαρτυρίας κατά των λαθρομεταναστών» πολύ κοντά στο χοτ σποτ των Διαβατών όπου στεγάζονται ή στοιβάζονται πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο μέχρι να ανακατευθυνθούν σε άλλες δομές στην ενδοχώρα.

Η ανακοίνωση των ακροδεξιών ακτιβιστών είναι εύγλωττη, το ίδιο και η αφίσα τους.

Γράφουν: Απέναντι στον διεθνιστικό και ισλαμικό λαθροεποικισμό της πατρίδας μας και της Ευρώπης…απαντάμε με … άφθονο χοιρινό κρέας, με άθφονο αλκόολ, με άφθονο τρολάρισμα και αγωνιστική δράση!

Χτες, ο βουλευτής Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ Χρ. Γιαννούλης, μιλώντας σε επιτροπή της Βουλής, χαρακτήρισε «σαδισμό και κτηνωδία» την εκδήλωση αυτή, που ευθέως αποσκοπεί την πρόκληση και στην προσβολή μιας ιδιαίτερα ευάλωτης μερίδας συνανθρώπων μας. Αναρωτήθηκε μάλιστα αν είναι ποινικά κολάσιμες παρόμοιες εκδηλώσεις.

Με τον τρόπο αυτό, ο βουλευτής της αντιπολίτευσης ήρθε να βοηθήσει την κυβέρνηση, αφού δεν πήρε το μέρος των διαμαρτυρόμενων, αλλά ο βουλευτής της συμπολίτευσης κ. Κυρανάκης που πήρε μετά τον λόγο ουσιαστικά ενθάρρυνε το χάπενινγκ των ακροδεξιών, αφού είπε ότι «στην Ελλάδα επιτρέπεται η κατανάλωση χοιρινού και δεν μπορούν υπήκοοι τρίτων χωρών να επιβάλλουν τις απόψεις τους», λες και αυτό ήταν το ζήτημα, λες και είχε ζητηθεί από κάποιον η απαγόρευση της λειτουργίας ψητοπωλείων! (Το ρεπορτάζ εδώ).

Η εκδήλωση της ακροδεξιάς κίνησης είναι έξυπνη, διότι σκορπάει το ξενοφοβικό της δηλητήριο κρυμμένο μέσα σε λαχταριστούς μεζέδες και γαργαλιστικές μυρωδιές και ταυτόχρονα κατασκευάζει έναν φανταστικό εχθρό, τον «μουσουλμάνο λαθροέποικο» [δεν είναι δική μου η ορολογία φυσικά] που θέλει, τάχα, να αλλαξει τον τρόπο ζωής μας. Το ψέμα είναι κολοσσιαίο, αλλά έχει απήχηση σε αρκετό κόσμο.

Φλωρεντιανά μεζεδάκια

Φλωρεντιανά, αλλά όχι από τη Φλωρεντία -πού τέτοια τύχη! Θα ταξιδεύω βέβαια τούτο το σαββατοκύριακο αλλά θα πάω απλώς λίγο παρακάτω. Αλλά τότε γιατί «φλωρεντιανά» τα μεζεδάκια; Δεν έβρισκα τίτλο και πρόσεξα ότι σήμερα είναι του Αγίου Φλωρεντίου, να γιατί.

Παρεμπιπτόντως, το όνομα Φλωρέντιος υπάρχει και σήμερα. Το ξέρω επειδή στην ομάδα Υπογλώσσια του Φέισμπουκ έχει ξεκινήσει εδώ και λίγο καιρό μια προσπάθεια καταγραφής των ελληνικών ονομάτων, που κάποια στιγμή θα την παρουσιάσουμε κι εδώ, και ο σχετικός κατάλογος, για τα αντρικά ονόματα, έχει ξεπεράσει τα 1000 ονόματα.

* Και ξεκινάμε με γλωσσικά μουστάκια. Σε ρεπορτάζ από δίκη, διαβάζουμε:

Η πρώην διευθύντρια της Β’ Διεύθυνσης της ΕΥΠ, Ο. Β, της οποίας η υπογραφή βρίσκεται στις ψεύτικες αποδείξεις, κατά την κατάθεσή της ήταν ξεκάθαρη. Δήλωσε ότι οι αποδείξεις είναι προφανέστατα πλαστές, ενώ ερωτηθείς σχετικά είπε ότι και εκείνη στοχοποιήθηκε από τη δημοσιοποίηση αυτών,

Αλλά η κυρία διευθύντρια, αφού ρωτήθηκε, είναι ερωτηθείσα, όχι ερωτηθείς. Θα μου πείτε ότι αυτά τα έχουν έτοιμα και τα βάζουν χωρίς να σκέφτονται.

* Και συνεχίζουμε με ένα γερό πιάτο ιταλικό, αν και όχι από τη Φλωρεντία, μα πολύ νοτιότερα, από την Κατάνια, σιτσιλιάνικο λοιπόν.

Φίλος μού στέλνει το μενού της φωτογραφίας, από εστιατόριο της Κατάνιας, μεταφρασμένο, ας πούμε, στα ελληνικά. Νομίζω ότι κάπου το έχω δει κι ελπίζω να μην το έχω παρουσιάσει ξανά, πάντως η φωτογραφία είναι πρόσφατη.

Από τα ορντέβρ καταλαβαίνουμε την παρμιγιάνα μελανζάνης, όχι όμως τα καλάκια, ενώ τα καταπληκτικά κάτι άλλο θα κρύβουν.

Ακολουθούν οι κανόνες πάστα και μετά το υπέροχο κρέας κρέατος, ενώ το γλυκό αποδεικνύεται το κλου της βραδιάς με τις τρόφιμες ταρέτες και τα σιτηρά πισταχίου.

Από περιέργεια γκούγκλισα το «κρέας κρέατος» και είδα ότι γκουγκλίζεται. Μερικά γαλλικά κρεατάδικα (όπως αυτό), που αυτοχαρακτηρίζονται Meat bar στα αγγλικά στην ιστοσελίδα τους, έχουν στα ελληνικά, αν αλλάξετε τη γλώσσα από επάνω δεξιά, τον χαρακτηρισμό «Κρέας κρέατος»!

Ή αλλιώς, το μεταφραστήρι κάπου φαλτσάρισε.

* Γενικομανία στο ρεπορτάζ για ένα τραγικό συμβάν:

Η άτυχη γυναίκα μεταφέρθηκε εσπευσμένα στο Θριάσιο Νοσοκομείο και παρά τις προσπάθειες των γιατρών χθες το απόγευμα υπέκυψε των βαρύτατων τραυματισμών που είχε υποστεί.

Η λέξη που αρχίζει από κ

Πολλές λέξεις αρχίζουν, βέβαια, από κ. Ίσως θα έπρεπε να το γράψω λίγο διαφορετικά, η λέξη που αρχίζει από k-. Το γράμμα k είναι σχετικά σπάνιο στα αγγλικά και οι λέξεις που αρχίζουν από k δεν είναι πάρα πολλές, σήμερα όμως θα ασχοληθούμε μόνο με μία, μια λέξη που χρησιμοποίησε ένας ομογενής και βρήκε τον μπελά του -και, προσωπικά, δεν στενοχωρήθηκα καθόλου.

Ο ομογενής, ο Adam Catzavelos, Αδάμ Καντζαβέλος θα λέγαμε στα ελληνικά, ήρθε οικογενειακώς από το Γιοχάνεσμπουργκ, όπου γεννήθηκε και κατοικεί, για διακοπές στην Ελλάδα και από κάποια ακρογιαλιά, ίσως της Πελοποννήσου, έβγαλε ένα σελφοβιντεάκι, στο οποίο ξεκινάει σε στιλ μετεωρολογικού δελτίου και ύστερα εκφράζει τη χαρά του που δεν υπάρχει ούτε ένας μαύρος στην πλαζ -χρησιμοποιώντας, μάλιστα, μια λέξη ιδιαίτερα φορτισμένη στη Νότια Αφρική, μια λέξη που αρχίζει από k.

«Let me give you a weather forecast here; blue skies, beautiful day, amazing sea and not one kaffir in sight… Fucking heaven on earth. You cannot beat this. You cannot beat this, τονίζει κουνώντας το δάχτυλο.

H λέξη που αρχίζει από k, που πολύ σπάνια θα τη δείτε ακέραια γραμμένη στα αγγλόφωνα άρθρα που είναι αφιερωμένα στο περιστατικό, είναι η λέξη kaffir. Είναι τόσο προσβλητική, που θα τη δείτε γραμμένη είτε με αστερίσκος (k***r) είτε, το συχνότερο, να αναφέρεται ως the k-word.

Το πρόβλημα του τριπλούν

Ξεκινώντας να διευκρινίσω ότι κανονικά θα διατύπωνα λίγο διαφορετικά τον τίτλο, «το πρόβλημα με το τριπλούν», αλλά ήθελα να έχω τη γενική πτώση στον τίτλο για να δείξω πως θεωρώ τη λέξη «τριπλούν» άκλιτη.

Παραπροχτές, καθώς η τηλεόραση μετέδιδε τον τελικό του τριπλούν, φίλος στο Φέισμπουκ διαμαρτυρήθηκε και αναρωτήθηκε θυμωμένα «από πότε έγινε άκλιτη η λέξη τριπλούν».

Του απάντησα: Πότε ακριβώς δεν ξέρω, πάντως το εγκυρότατο Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής, που κυκλοφόρησε το 1998, έχει λήμμα τριπλούν, άκλιτο, το εξής: τριπλούν το [triplún] Ο (άκλ.) : α. για κτ. που γίνεται τρεις φορές ή που είναι τριπλό και ως επίθ.: Άλμα ~ / το ~. Aντίγραφο εις ~.

Για άκλιτη δέχεται τη λεξη και το λεξικό του Μπαμπινιώτη, αν και προσθέτει σε παρένθεση, ένα παραπονιάρικο σχόλιο: «άκλ. αντί του ορθού κλιτού τριπλού«. Στην πρώτη δεκαετία του αιώνα μας, που και τότε είχαμε σπουδαίες τριπλουνίστριες με διακρίσεις σε διεθνές επίπεδο, τα έντυπα του τότε ΔΟΛ είχαν προσπαθήσει να πλασάρουν τον κλιτό τύπο «το τριπλούν (άλμα) – του τριπλού άλματος» αλλά η προσπάθεια ελάχιστη αποδοχή βρήκε.

Αν ο τύπος «άλμα τριπλούν» είχε έγκαιρα εκσυγχρονιστεί σε τριπλό άλμα, τότε φυσικά θα κλινόταν, το τριπλό άλμα, του τριπλού άλματος, και ίσως παραλειπόταν η λέξη «άλμα» και λέγαμε «πρωταθλητής στο τριπλό», «ο τελικός του τριπλού», όπως τώρα λέμε «πρωταθλητής στο μήκος» (εννοώντας βέβαια το άλμα εις μήκος) και «ο τελικός του μήκους». Με το να μην εκσυγχρονιστεί, πλήρωσε τον φόρο που πληρώνουν πολλά ασυμμόρφωτα και καθιερώθηκε πλέον άκλιτο, διότι δεν υπάρχουν άλλα ουδέτερα επίθετα στη νεοελληνική που να κλίνονται με τον ίδιο τρόπο.

Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η αρχική ονομασία του αγωνίσματος είναι «άλμα εις τριπλούν», ορολογία που υιοθετεί αβασάνιστα ή τέλος πάντων ατεκμηρίωτα και η Βικιπαίδεια. Έχω κάποιες επιφυλάξεις ότι αυτή ήταν όντως η αρχική μορφή του όρου, και όχι μόνο επειδή δεν πρόκειται για ένα άλμα που γίνεται τρεις φορές, όπως το αντίγραφο εις τριπλούν. Αναδίφησα λίγο τα σώματα κειμένων και βρήκα ότι στην ειδησεογραφία των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών αγώνων χρησιμοποιόταν ο σημερινός όρος, άλμα τριπλούν (αριστερά απόκομμα από την Εστία, 27.03.1896). Το ίδιο το βρήκα και σε άλλο απόκομμα της Εστίας του 1891 αλλά και σε ΦΕΚ του 1904.

Δεν αποκλείω πάντως να χρησιμοποιόταν παλιότερα πράγματι η ονομασία «άλμα εις τριπλούν», αλλά δεν νομίζω πως ήταν η καθιερωμένη. Σε κάθε περίπτωση, λεξικογραφικά, θεωρώ πως η Βικιπαίδεια κακώς λημματογραφεί έτσι τον όρο.

Είτε πάντως είναι άλμα τριπλούν είτε «άλμα εις τριπλούν» η αρχική μορφή, δεν νομίζω ότι μεταβάλλει το πώς θα λέμε σήμερα το αγώνισμα, διότι βέβαια δεν συμφωνώ με έναν φίλο που υποστήριζε ότι ο εκφωνητής στην τηλεόραση θα έπρεπε να χρησιμοποιεί τον ανοικονόμητο όρο «ο τελικός τού εις τριπλούν». Αν μη τι άλλο, ο τύπος «άλμα εις τριπλούν» μάλλον δικαιολογεί το να είναι σήμερα άκλιτο το όνομα.

Το κάψιμο του Ιούδα, φροντιστήριο ρατσισμού (του Πάνου Ζέρβα)

Διαβάζω ότι σε διάφορες περιοχές της χώρας θα τελεστεί και φέτος ένα απεχθές (κατά τη γνώμη μου) έθιμο, το λεγόμενο «κάψιμο του Ιούδα» ή «κάψιμο του Εβραίου», ας πούμε στην Ερμιόνη, στην Άρτα, στο Λεβίδι, στην Κρήτη. Αλλού αυτό γίνεται ανήμερα του Πάσχα, αλλού τη Μεγάλη Παρασκευή ή το Μέγα Σάββατο. Το έθιμο είναι βεβαίως παλιό, αλλά πολλές φορές είχε ατονήσει και είχε σταματήσει να γίνεται, αναβίωσε δε σχετικά πρόσφατα (στην Ερμιόνη, ας πούμε, αναβίωσε το 1971 όπως διαβάζω σε ιστοσελίδα της δημοτικής αρχής).

Η Εκκλησία της Ελλάδος είχε καταδικάσει το έθιμο με αλλεπάλληλες εγκυκλίους αλλά σε μακρινές εποχές -το 1891, το 1910 ή το 1918, αλλά όχι πιο πρόσφατα. Κορυφαίοι λαογράφοι, όπως ο αείμνηστος Δημ. Λουκάτος, το έχουν αποδοκιμάσει και έχουν συμφωνήσει να μη γίνεται πια, μετά το Ολοκαύτωμα (γράφω μακριά από τα χαρτιά μου κι έτσι δεν έχω το ακριβές παράθεμα).

Θα μου πείτε, είναι έθιμο. Αλλά δεν είναι όλα τα έθιμα αυτομάτως αποδεκτά. Υπάρχουν έθιμα που, με τα σημερινά μέτρα, κρίνονται αναχρονιστικά, βλακώδη, υποτιμητικά για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια, εγκληματικά: η βεντέτα, η έκθεση των ματωμένων σεντονιών μετά την πρώτη νύχτα του γάμου, η δημόσια διαπόμπευση ή ο λιθοβολισμός των μοιχών -η κλειτοριδεκτομή αν πάμε και σε άλλους τόπους. Και το κάψιμο του Εβραίου σε αυτήν την κατηγορία εμπίπτει. Ούτε «διορθώνεται» το έθιμο αν το εκσυγχρονίσουμε και το βαφτίσουμε «κάψιμο του τζιχαντιστή Ιούδα» όπως διάβασα πως έγινε πέρσι σε κάποιο κρητικό χωριό.

Αναδημοσιεύω λοιπόν ένα άρθρο του Πάνου Ζέρβα, αρχικά δημοσιευμένο στην… αείμνηστη Καλύβα και στη συνέχεια στο καινούργιο του ιστολόγιο. Βέβαια, πρόκειται για φωνή βοώντος εν τη ερήμω. Είναι πολλά τα λεφτά κι έτσι κατά πάσα πιθανότητα το φροντιστήριο ρατσισμού θα συνεχίσει να περνάει το άθλιο μήνυμά του και να δηλητηριάζει τις ψυχές…

H φωτογραφία, κι αυτή του Πάνου, προέρχεται από κάποιον Ιούδα της Χαλκιδικής.

Όταν ο Μπομπ Ντίλαν συνάντησε τον Βάρναλη

Με τον τίτλο που διάλεξα να βάλω, υπάρχει φόβος να μου πείτε ότι επιδιώκω να προσελκύσω αναγνώστες με εντυπωσιακούς αλλά παραπλανητικούς τίτλους. Συναντήθηκαν ποτέ ο Κώστας Βάρναλης με τον Μπομπ Ντίλαν; Παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας, θα μπορούσαν -θεωρητικά- να έχουν συναντηθεί, ας πούμε στη δεκαετία του 1960, αλλά αυτό δεν συνέβη ποτέ. Χρησιμοποιώ μεταφορικά τον όρο «συνάντηση», κάτι που συμβαίνει συχνά όταν αναφερόμαστε σε συγγραφείς και γενικότερα σε ανθρώπους της τέχνης -συναντήθηκαν μέσα από το έργο τους.

Δεν νομίζω ότι ο ένας ήξερε το έργο του άλλου -η συνάντηση που λέω έγινε σε ουδέτερο έδαφος, σε ένα μνημόσυνο, αφού κι οι δυο αφιέρωσαν ένα έργο τους, ποίημα ο Βάρναλης και τραγούδι ο Ντίλαν, στον ίδιο νεκρό, σε έναν δεκατετράχρονο μαύρο που έπεσε θύμα άγριας ρατσιστικής δολοφονίας στην πολιτεία του Μισισιπή, τον Έμετ Τιλ.

Η δολοφονία του Έμετ Λιούις Τιλ έγινε στα τέλη Αυγούστου του 1955. Ο δεκατετράχρονος μαύρος, που κατοικούσε στο Σικάγο, είχε πάει για το καλοκαίρι σε συγγενείς στον Μισισιπή. Μαζί με άλλους μαύρους έφηβους μπήκε στο μπακάλικο του χωριού, που το κρατούσε η 21χρονη (λευκή) Καρολίνα Μπράιαντ, και της μίλησε με οικειότητα, ενώ φεύγοντας σφύριξε κολακευτικά (αργότερα μαθεύτηκε ότι ο Τιλ είχε σοβαρό πρόβλημα με το τραύλισμα και γι’ αυτό σφύριζε τα λόγια του).

Τέτοια τόλμη, από έναν ξενοφερμένο, έκανε αίσθηση στη μικρή κοινωνία όπου ο φυλετικός διαχωρισμός βασίλευε. Μερικές μέρες αργότερα, επέστρεψε ο σύζυγος της μπακάλισσας, που έλειπε σε εκδρομή για ψάρεμα, και όταν έμαθε τα καθέκαστα πήγε, μαζί με τον ετεροθαλή αδελφό του στο σπίτι όπου φιλοξενιόταν ο Έμετ Τιλ. Μπήκαν μέσα στις 2 το πρωί της 28ης Αυγούστου, άρπαξαν τον νεαρό, τον φόρτωσαν στο αυτοκίνητο και έφυγαν. Τον βασάνισαν, τον χτύπησαν, τον πυροβόλησαν, τον έριξαν στο ποτάμι. Δυο-τρεις μέρες αργότερα το παραμορφωμένο πτώμα του ανέβηκε στην επιφάνεια και βρέθηκε. Το κεφάλι του ήταν ένας άμορφος πρησμένος όγκος, και οι αρχές ήθελαν να θαφτεί χωρίς να ανοιχτεί το φέρετρο -αλλά η μητέρα του επέμεινε κι έτσι όλοι είδαν το φρικτό θέαμα.

Παπικά μεζεδάκια

Το σημερινό μας άρθρο δημοσιεύεται σε μια μέρα που, σύμφωνα με το πρόγραμμα, προβλέπεται να επισκεφτεί τη Λέσβο ο Πάπας Φραγκίσκος και θα συναντηθεί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη, τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και τον Πρωθυπουργό -από εκεί λοιπόν και ο τίτλος «παπικά».

Προσέξατε ότι χρησιμοποίησα τη διατύπωση «σύμφωνα με το πρόγραμμα προβλέπεται». Το γράφω έτσι επιφυλακτικά, διότι διάβασα ότι ο μητροπολίτης Γλυφάδας προσεύχεται (εδώ και μερικές μέρες, μάλιστα) να αναβληθεί η επίσκεψη του ποντίφικα.

Ταυτόχρονα, ορισμένοι φοιτητές της Θεολογικής του ΑΠΘ που λένε ότι ανήκουν στον φοιτητικό σύλλογο του οσίου Πορφυρίου (αν υπάρχει -ο σύλλογος, όχι ο όσιος Πορφύριος) προειδοποίησαν ότι αν ο «αιρετικός» Πάπας επισκεφτεί τη χωρα μας, οι συνέπειες θα είναι ολέθριες: Με αφορμή την επίσκεψη του αιρετικού πάπα Ρώμης στην υπερευλογημένη μας Ελλάδα, μια επίσκεψη που ικετεύουμε με δάκρυα να ακυρωθεί διότι αλλιώς οι συνέπειες θα είναι ολέθριες, καλεσμένος μάλιστα του ιδίου του Μακαριωτάτου, ήρθε στο νου μας ένας άλλος αρχιεπίσκοπος, ο οποίος μάλιστα εκοιμήθη την 10 Απριλίου 1998, ο Μακαριώτατος Σεραφείμ Τίκας.

Όπως βλέπετε, η προφητεία των φοιτητών του οσίου Πορφυρίου επαληθεύτηκε ήδη -πριν ακόμα επισκεφτεί ο Πάπας την Ελλάδα, οι συνέπειες είναι ολέθριες για το συντακτικό των ανακοινώσεων του συλλόγου «Όσιος Πορφύριος», διότι βέβαια τέτοια τρικυμισμένη σύνταξη δεν είναι καθόλου… ορθόδοξη,

* Οπότε, την ώρα που θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές θα ξέρουμε αν έπιασαν τόπο οι μισαλλόδοξες προσευχές του αγίου Γλυφάδας και των πορφυροφοιτητών.

* Η φίλη μας η Έφη πρότεινε χτες να ονομαστούν τα σημερινά μεζεδάκια «Εξεταστικά», επειδή χτες έγινε στη Βουλή η συζήτηση για τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής για τα δάνεια των κομμάτων και των ΜΜΕ. Πράγματι, θα μπορούσα να τα ονομάσω και έτσι, επειδή όμως δεν παρακολούθησα αρκετά τη συνεδρίαση προτίμησα να μην της αφιερώσω τον τίτλο του άρθρου.

* Από το λίγο που παρακολούθησα, πρόσεξα στη δευτερολογία του πρωθυπουργού μια αναφορά στην εποχή των «παχυλών αγελάδων» που αμέσως διορθώθηκε σε «παχιών αγελάδων». Με τις παροιμιώδεις παχιές αγελάδες είναι πολύ συνηθισμένο ένα άλλου είδους λάθος. Πολλοί, επειδή θεωρούν ότι το «παχιών αγελάδων» παραείναι λαϊκό, το ευπρεπίζουν σε «παχέων αγελάδων». Έτσι όμως κάνουν γκάφα, διότι το «παχέων» είναι αρσενικό. Το θηλυκό είναι «παχειών» ή, πολύ πιο στρωτά, «παχιών».

* Στην ανταπάντησή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης πέταξε ένα «της ΕΣΗΕΑς», που βέβαια δεν στέκει σε γραπτό λόγο, αλλά στον προφορικό θα το δεχτούμε. Δίνει μάλιστα στον αριστοκράτη αρχηγό της ΝΔ μια νότα λαϊκότητας, αφού φέρνει στο νου λαϊκές γενικές όπως «το παιδί της Έβγας».

Μεζεδάκια για την επίσκεψη της Αγγέλας

Καθώς άρχισα να γράφω αυτό το άρθρο, τα δελτία ειδήσεων δείχνουν τον πρωθυπουργό και την κυρία Αγγέλα (ή Άνγκελα) Μέρκελ να ανεβαίνουν την Διονυσίου Αρεοπαγίτου κρατώντας ομπρέλες, μια και ο αττικός ουρανός δεν συμμερίστηκε την αγαλλίαση των τηλεοπτικών καναλιών. Και ενώ εκείνοι γεύτηκαν χωριάτικη, μελιτζανοσαλάτα και κατσικάκι στη λαδόκολλα, εγώ θα προχωρήσω στο σερβίρισμα της καθιερωμένης σαββατιάτικης πιατέλας με τα μεζεδάκια, που σήμερα παίρνει τον τίτλο της ακριβώς από την επίσκεψη της γερμανίδας καγκελαρίου (ή καγκελάρισσας ή καγκελάριας, όπως δειλά είχα προτείνει πριν από μερικά χρόνια).

* Σε σχέση με την κάλυψη της επίσκεψης, φαίνεται ότι το ΑΠΕ θέλησε να «βελτιώσει» λιγάκι τις δηλώσεις της κ. Μέρκελ, όπως αποκάλυψε το pressproject.gr. Έτσι, το ελληνικό κείμενο των δηλώσεων Μέρκελ ανέφερε ότι «το πρόγραμμα εξυγίανσης προχωρά επιτυχώς», το γερμανικό κείμενο αναφέρει: das Sparprogramm erfolgreich verlaufe, πρόγραμμα εξοικονόμησης/λιτότητας δηλαδή και όχι εξυγίανσης. Πιο χαρακτηριστικό, σε άλλο σημείο αναφέρεται ότι «η γερμανική κυβέρνηση θα συνεχίσει να στηρίζει τα επιτυχή μέτρα στην Ελλάδα», με τη διαφορά ότι στον ιστότοπο της γερμανικής καγκελαρίας το κείμενο λέει: «die Bundesregierung die erfolgreichen Sparmaßnahmen Griechenlands weiter unterstützen wird», δηλαδή «τα επιτυχημένα μέτρα λιτότητας» -στο ελληνικό, η λέξη λογοκρίθηκε. Λεπτομέρεια, θα πείτε.

* Κι άλλο ένα σχετικό με την επίσκεψη, που το εντόπισα στην επιστολή του Νίκου Δήμου προς την υψηλή επισκέπτρια, στην οποία ο Ν. Δήμου παρομοιάζει την Ελλάδα αν όχι με μεζεδάκι, πάντως με μεζέ -λέτε να υπονοεί πως όπου να ‘ναι θα μας κάνουν μια χαψιά οι εταίροι μας; Πρόσεξα πάντως τη φράση «Δέχομαι ότι θέλατε να μας βοηθήσετε. Το κάνατε με λάθος τρόπο. Όχι εσείς προσωπικά – όλα τα μέλη της Τρόικα.» Την ακλισιά της τρόικας την έχουμε βέβαια σχολιάσει πολλές φορές, και είναι πολύ συνηθισμένη, αλλά και πάλι είναι ενοχλητικό να βλέπεις να την υιοθετεί ένας φτασμένος συγγραφέας.

* Το επόμενο μεζεδάκι είναι πρωθυπουργικό. Διαβάζω στον επίσημο ιστότοπο του πρωθυπουργού μια «Δήλωση του Πρωθυπουργού κ. Αντώνη Σαμαρά μετά τη συνάντηση με το προεδρείο των AHEPANs» , η οποία ξεκινάει ως εξής: «Καλωσορίζω στην Ελλάδα τους εκπροσώπους των AHEPANs, τα αδέλφια μας από τη Διασπορά». Ωστόσο, η οργάνωση είναι AHEPA, (American Hellenic Educational Progressive Association), οπότε το Ν δεν έχει κανένα λόγο να γράφεται με κεφαλαία.