Μεζεδάκια πριν φάμε τη λαγάνα

Μεζεδάκια σαρακοστιανά, θα πείτε. Όχι απαραίτητα, αφού σήμερα έχουμε ακόμα Σάββατο -κι έτσι κι αλλιώς η λαγάνα, λένε, κοντεύει να καταντήσει απλησίαστη.

Τέλος πάντων, το σημερινό πολυσυλλεκτικό άρθρο είναι το τελευταίο της Απόκριας οπότε παίρνει αυτόν τον τίτλο, έστω κι αν τα μεζεδάκια της πιατέλας δεν έχουν σχέση ούτε με την Απόκρια ούτε με τα Κούλουμα.

Και ξεκινάμε με ένα μεζεδάκι που μάλλον θα το ξέρετε ήδη, διότι κυκλοφόρησε ευρύτατα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πρέπει να μου το έστειλαν ίσαμε πέντε φίλοι, μπορεί και περισσότεροι, άλλος με μέιλ, άλλος στο Μέσεντζερ και ούτω καθεξής.

Eννοώ τον τίτλο είδησης αριστερά:

Αν έχετε βρέφος, πετάξτε το άμεσα – Ο ΕΟΦ αποσύρει ψηφιακό θερμόμετρο υπερύθρων

Ευτυχώς ή δυστυχώς έχουν περάσει πολλά πολλά χρόνια από τότε που είχαμε βρέφος στην οικογένεια, κι έτσι δεν κινδύνεψα να εκπαραθυρώσω ό,τι πολυτιμότερο έχω.

Ούτε νομίζω πως κανείς θα μπερδεύτηκε τι από τα δύο να πετάξει, το βρέφος ή το ψηφιακό θερμόμετρο, αφού μάλιστα είναι γνωστό ότι το βρέφος το πετάμε, αν το πετάμε, μαζί με τα βρόμικα νερά του μπάνιου του, σύμφωνα με τη γνωστή (ξενόφερτη πάντως) παροιμιώδη φράση, όχι μαζί με θερμόμετρο.

Αλλά βέβαια έχει πολλή πλάκα η φράση, είτε έγινε από απροσεξία είτε από κλικοθηρία, από τήρηση του άγραφου κανόνα των ειδήσεων στην εποχή μας που θέλει να προτάσσουμε το πιο εντυπωσιακό.

Για να πω και μια κακία, σκέφτηκα κι έναν διάλογο:

— «Αν έχετε βρέφος πετάξτε το άμεσα», λέει. Μα καλά, δεν προσέχουν τι γράφουν, οι άσχετοι;
— Καλά λες. Όλοι ξέρουν ότι το σωστό είναι «Αν έχετε βρέφος, πετάξτε το αμέσως».

* Φίλη μού στέλνει είδηση από κρητικόν ιστότοπο. Η αστυνομία ανακοίνωσε ότι η θάλασσα ξέβρασε σάκους με χασίς, και:

Ανωτέρω συσκευασίες οι οποίες ήταν εμποτισμένες με θαλασσινό νερό, περισυλλέγησαν  από αστυνομικούς του Γραφείου Εγκληματολογικών Ερευνών της Διεύθυνσης Αστυνομίας Ρεθύμνου και κατασχέθηκαν για περαιτέρω εργαστηριακή εξέταση.

Η φίλη διερωτάται για τον τύπο «περισυλλέγησαν». Τον βρίσκω λιγάκι παράταιρο, σαν να φοράς σμόκιν με σαγιονάρες. Ο λόγιος τύπος τη θέλει την εσωτερική αύξηση, περισυνελέγησαν. Αλλιώς, περισυλλέχτηκαν, μια χαρά είναι.

(Παράταιρο θα ήταν και το «περισυνελέχτηκαν», μαγιό με λουστρίνια).

* Φαιδρά πορτοκάλεια στη σκακιστική σελίδα του Ελεύθερου Τύπου.

Σύμφωνα με τον συντάκτη, η λέξη «ζατρίκιο» είναι ελληνική και σημαίνει «τελική νίκη», διότι ετυμολογείται από το επιτακτικό «ζα» (όπως λέμε ζάπλουτος, λέω εγώ) και το ρήμα «τριάσσω» που θα πει «νικώ».

Ρήμα «τριάσσω/τριάζω» υπάρχει πράγματι αν και είναι σπάνιο, και σημαίνει καταβάλλω τον αντίπαλο στην πάλη, διότι στους αγώνες για να ανακηρυχθεί κάποιος νικητής έπρεπε να ρίξει τρεις φορές κάτω τον αντίπαλό του.

Ωστόσο, αυτή η πορτοκαλική ετυμολογία είναι εντελώς αστήρικτη. Όχι μόνο το ρήμα «τριάσσω» είναι σπάνιο, αλλά δεν έχει δώσει ουσιαστικό με τη σημασία «νίκη». Το ζατρίκιο είναι δάνειο από το περσικό satrang, σατράντζ, που με τη σειρά του προέρχεται από το ινδικό chaturanga, σανσκριτική λέξη που μαρτυρείται από τον 6ο αιώνα και σημαίνει ‘στράτευμα’. Βλέπουμε δηλαδή ότι είναι εντελώς απίθανο να προέρχεται η λέξη από τα ελληνικά. (‘Εχουμε βέβαια άρθρο για το σκάκι, που κάποτε πρέπει να το αναδημοσιεύσουμε).

Αντιθέτως, είναι σωστή η πληροφορία για την παραλλαγή που παιζόταν σε κυκλική σκακιέρα, αν και δεν ξέρουμε και πολλά για αυτό το παιχνίδι ούτε υπάρχουν, απ’ όσο ξέρω, αναφορές σε βυζαντινές πηγές.

Advertisement

Μεζεδάκια της Κυριακής

Της Κυριακής αντί για το συνηθισμένο Σάββατο, διότι χτες είχαμε 1η του μηνός, κι έτσι το Μηνολόγιο εκτόπισε τα μεζεδάκια για σήμερα. Αυτό βέβαια σημαίνει ότι το καθιερωμένο για την Κυριακή λογοτεχνικό (ή συναφές) μας ανάγνωσμα αναβάλλεται για την επόμενη Κυριακή, μια διευθέτηση που έχει ξαναγίνει όταν η πρώτη του μηνός πέφτει Σάββατο.

Χτες ήταν πρώτη Οκτωβρίου, οπότε παραδοσιακά κάποιοι ευχήθηκαν «καλό φθινόπωρο». Επειδή όμως οι θερμοκρασίες είναι καλοκαιρινές, είδα στο Τουίτερ μια φίλη να εύχεται «καλό καλοκαιρόπωρο». Βέβαια, εδω στην Εσπερία ο καιρός και το θερμόμετρο είναι όντως οκτωβριανά.

Καθώς έγραφα το άρθρο, χτες, ήρθε η θλιβερή είδηση για τον θάνατο του Σταμάτη Κόκοτα. Αντιστάθηκα στον στιγμιαίο πειρασμό να κάνω λογοπαίγνιο στον τίτλο του άρθρου με την απώλεια -και τι να έλεγα δηλαδή; «ασταμάτητα»; Αλλά με μια σχετική είδηση θα ξεκινήσουμε τα σημερινά μας μεζεδάκια, ένα μεζεδάκι αλιευμένο από τις νεκρολογίες που πρόχειρα γράφτηκαν σε διάφορους ιστότοπους, που το εντόπισε, πρέπει να πω, ο φίλος Φώντας Τρούσας στο Φέισμπουκ.

* Όπως βλέπετε σε αυτή τη νεκρολογία, αναφέρονται τρία από τα «σπουδαία» τραγούδια του Σταμάτη Κόκοτα, μόνο που το τρίτο, το «Δελφίνι δελφινάκι» δεν έχει βέβαια σχέση με τον εκλιπόντα, αφού το τραγούδησε ο Γιάννης Καλατζής -και απ’ όσο μπορώ να θυμηθώ, ο Κόκοτας δεν το έχει καν δισκογραφήσει σε κάποια επανεκτέλεση.

Και να πεις ότι δεν υπάρχουν πηγές… Τέλος πάντων, όταν γράφεις στο γόνατο αυτά γίνονται.

* Βλέπουμε συχνά να γράφεται, λαθεμένα αλλά εξηγήσιμα, «έδωσε το παρόν (π.χ. σε μια εκδήλωση)». Φίλος μού στέλνει ένα παρεμφερές εύρημα αλλά πιο σπάνιο. Σε ηπειρώτικο σάιτ γράφτηκε, το περασμένο Σάββατο, για τον Γιαννιώτη ολυμπιονίκη της κωπηλασίας:

Παρόν στον τελικό του Παγκόσμιου πρωταθλήματος το μεσημέρι της Κυριακής θα είναι ο Στεφανος Ντούσκος. Ο Γιαννιώτης Ολυμπιονίκης πήρε την 3η θέση στον ημιτελικό του σκιφ ανδρών κάνοντας συντήρηση δυνάμεων με χρόνο 6:51.54 και θα διεκδικήσει ένα μετάλλιο που δεν έχει κατακτήσει ποτέ Έλληνας κωπηλάτης στο θεσμό.

Παρεμπιπτόντως, τελικά ο Ντούσκος βγήκε δυστυχώς έκτος.

* Φίλος έστειλε φωτογραφία αφίσας που αναγγέλλει μια εκδήλωση. Δεν την βάζω εδώ για να διαφημίσω την εκδήλωση, που άλλωστε έχει γίνει πια, αλλά για να επισημάνω τον λογοπαικτικό ρηματικό τύπο «Επαρτάρουμε» αντί για το αναμενόμενο «παρτάρουμε».

Το παραπανίσιο αρκτικό έψιλον παραπέμπει βέβαια στο διαφημιστικό σύνθημα της μπίρας Μάμος, «Εζυμώθηκε με πάθος», με την περιττή σήμερα, αλλά υποχρεωτική στην καθαρεύουσα του 1876, χρονική αύξηση.

Φαίνεται πως η χρονική αύξηση ακούγεται τόσο παράξενη σήμερα, που αυτό το αρκτικό ε- απλώς λειτουργεί ως σήμα κατατεθέν της εταιρείας.

Με την ευκαιρία, το ρήμα «παρτάρω», που είναι πια αρκετά συχνό, δεν έχει λεξικογραφηθεί από κανενα λεξικό μας. Βέβαια, είναι προφανές ότι θα λείπει από το ΛΚΝ (έκδ. 1998), αλλά δεν το καταγράφουν ούτε τα νεότερα λεξικά: Μπαμπινιώτη, ΜΗΛΝΕΓ ή Χρηστικό. Το Χρηστικό, παρεμπιπτόντως, έχει λήμμα «πάρτι άνιμαλ», αλλά όχι το «παρτάρω».

* Ο σκακιστικός κόσμος συγκλονίζεται από ένα σκάνδαλο, τις κατηγορίες του παγκόσμιου πρωταθλητή Μάγκνους Κάρλσεν εναντίον του 19χρονου ανερχόμενου Αμερικανού σκακιστή Χανς Νίμαν για απάτη.

Ο Κάρλσεν έχασε από τον Νίμαν σε τουρνουά στις αρχές Σεπτεμβρίου, αν και έπαιζε με τα λευκά, κάτι που σταμάτησε ένα σερί 53 παρτίδων χωρίς ήττα, και αμέσως αποσύρθηκε από το τουρνουά εκείνο.

Σε επόμενο τουρνουά, όταν κληρώθηκε αντίπαλος του Νίμαν (με τα μαύρα τώρα) εγκατέλειψε μετά τη δεύτερη κίνησή του και μετά κατηγόρησε ευθέως τον Νίμαν ότι κλέβει στις παρτίδες. (Παρεμπιπτόντως, τελικά ο Κάρλσεν κέρδισε αυτό το τουρνουά).  Ο ίδιος ο Νίμαν έχει αναγνωρίσει ότι έκλεψε στο παρελθόν σε ηλεκτρονικές παρτίδες στον ιστότοπο chess.com, όταν ήταν 12χρονος και 16χρονος, κάτι για το οποίο έχει αποκλειστεί από τον ιστότοπο, αλλά αρνήθηκε ότι έχει κλέψει σε παρτίδα με φυσική παρουσία πάνω απ’ τη σκακιέρα.

Και πώς έχει κλέψει; Κάποιοι λένε ότι έχει έναν συνεργό που αναπαράγει την παρτίδα σε υπολογιστή και τον ειδοποιεί συνθηματικά για την κίνηση που πρέπει να παίξει με δονήσεις, σε έναν δονητή που ο Νίμαν (υποτίθεται ότι) τον έχει κρύψει εκεί που φανταστήκατε.

Λοιπόν, σε ένα άρθρο που ανασκοπεί το επεισόδιο, διαβάζουμε απόσπασμα από συνέντευξη που έδωσε ο Νίμαν:

Μετά τη νίκη του Niemann επί του Carlsen, είχε πει ότι «από κάποιο γελοίο θαύμα» είχε μαντέψει ποιο θα ήταν το ασυνήθιστο άνοιγμα του αντιπάλου του και είχε προετοιμαστεί γι’ αυτό. «Πρέπει να είναι ντροπιαστικό για τον παγκόσμιο πρωταθλητή να χάνει από εμένα», δήλωσε ο Νίμαν. 

Δεν μου αρέσει το «γελοίο θαύμα», παρόλο που είναι κατά λέξη μετάφραση των λεγομένων του Νίμαν:

Niemann said that “by some ridiculous miracle” he had guessed what his opponent’s obscure opening would be and prepared deeply for it that morning. “Magnus must be embarrassed to lose to me,” he said

Είκοσι χρόνια άκαπνος

Σήμερα έχω επέτειο και ήδη το μαρτύρησα από τον τίτλο: συμπληρώνονται σήμερα 20 χρόνια που δεν καπνίζω. Στρογγυλή επέτειος, λέω λοιπόν να της αφιερώσω το σημερινό άρθρο -το οποίο κατα μεγάλο μέρος επαναλαμβάνει προηγούμενα άρθρα που είχα αφιερώσει στην προσωπική αυτή επέτειο το 2012 και το 2016.

Κάπνιζα από τις τελευταίες τάξεις του (εξαταξίου) γυμνασίου, μάλλον από την Ε’ τάξη, δηλαδή περίπου από το 1976. Πρώτα Καρέλια, μετά Άσο φίλτρο, έπειτα Ελλάς σπέσιαλ με το ωραίο πακέτο -αλλά δεν τα έβρισκα εύκολα- ώσπου τελικά κατέληξα στον Άσο σκέτο, πολλά χρόνια.

Όταν έφυγα για το Λουξεμβούργο, είχα πάρει μαζί μου μια ποσότητα, αλλά σύντομα εξαντλήθηκε, οπότε βρήκα μια ντόπια μάρκα, τη μοναδική που έβγαζε και άφιλτρα, σε ροζ πακέτο, Μέριλαντ το όνομα. Επειδή τα εδώ πακέτα είχαν 25 τσιγάρα αντί για 20 των ελληνικών, ασυναίσθητα συνέχιζα να καπνίζω «το ίδιο», δηλαδή λίγο παραπάνω από ένα πακέτο, ενώ βέβαια κάπνιζα περισσότερο -σαν τον γιωταχή που δεν καταλαβαίνει την αύξηση της τιμής της βενζίνης επειδή εκείνος βάζει σταθερά ένα πενηντάρικο.

Ωστόσο, δεν ξέχασα τον Άσο, διότι το κάπνισμα, σε μένα, είχε οικολογικούς περιορισμούς: δεν άντεχα τα ελληνικά τσιγάρα στην Εσπερία και τα ξένα τσιγάρα στην Ελλάδα -και είχα φτιάξει τη θεωρία ότι είναι προσαρμοσμένα για την υγρασία του τόπου άρα ακατάλληλα για μέρη με διαφορετική υγρασία. (Παρόμοια οικολογική ευαισθησία έχω και στα ποτά: δεν μου αρέσει το ούζο έξω ή το κονιάκ στην Ελλάδα, αν και το τσίπουρο περνάει τα σύνορα).

Με τον καιρό είχα φτάσει να καπνίζω περισσότερο, καμιά σαρανταριά τσιγάρα. Ήθελα να το κόψω, δεν το αποφάσιζα όμως. Πρέπει όμως να πω ότι προσαρμοζόμουν χωρίς να δυσανασχετώ σε περιορισμούς: αν απαγορευόταν να καπνίσω, δεν κάπνιζα και δεν αισθανόμουν φοβερό πρόβλημα. Επίσης, από τότε που γεννήθηκαν τα παιδιά, για να καπνίσω έβγαινα έξω ή στο μπαλκόνι.

Πριν από 20 χρόνια τέτοιες μέρες βρισκόμουν στην Ελλάδα με άδεια, και μια αρρώστια των παιδιών μάς είχε κάνει να ματαιώσουμε τις διακοπές που σχεδιάζαμε. Ήμουν εκνευρισμένος και με κάτι άλλες μικροαναποδιές, που τις έχω ξεχάσει, κι έτσι κάπνιζα περισσότερο. Το απόγευμα γυρίζαμε σπίτι από κάτι ψώνια, κι είχα στο νου μου να πάρω τσιγάρα από τη γωνία, αλλά μετά το ξέχασα -και όταν είδα πως έχω απομείνει με δυο τσιγάρα στο πακέτο, από τον εκνευρισμό μου το πέταξα. Το βράδυ εκείνο δεν βγήκαμε -ήταν τα παιδιά άρρωστα- και δεν βγήκα κι εγώ, ούτε για το περίπτερο.

Έτσι, την άλλη μέρα το πρωί είχα συμπληρώσει 16 ώρες ατσίγαρος -κάτι που ελάχιστες φορές μου είχε συμβεί στη ζωή μου ως τότε. Είπα λοιπόν να μην αγοράσω τσιγάρα, να δω πού θα πάει. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα μεγάλη επιθυμία, κι από την άλλη  μου άρεσε η ασυνήθιστη κατάσταση, να μην έχω τσιγάρο στο χέρι ή πακέτο στην τσέπη.

Προβαλεντινικά μεζεδάκια

Τη Δευτέρα έχουμε του αγίου Βαλεντίνου, το σαββατοκύριακο που προηγείται ο άγιος θα τιμηθεί δεόντως, ας τον τιμήσουμε κι εμείς βάζοντας τον τίτλο στο σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, παρόλο που δεν θα έχουν θέμα ερωτικό τα μεζεδάκια μας.

Και ξεκινάμε με μια οθονιά από ιστότοπο αγοραπωλησιών.

Μου λέει ο φίλος που στέλνει την εικόνα:

Έχει πλάκα που τα ονόματα των ευγενών αερίων, είναι μεν ελληνικές λέξεις, αλλά όσον αφορά τη χρήση τους ως βιομηχανικά κυκλοφορούν στην ελληνική πιάτσα με εισαγόμενη προφορά.

Πιο γνωστή η συγκόλληση με «αργκόν». Κανείς δε λέει «αργόν» ή «αργό».

Βάζω στοίχημα πως και ο φωτισμός «νέον» δεν λέγεται έτσι λόγω καθαρεύουσας αλλά προέρχεται από τα αγγλικά. Αυτό όμως που βρήκα νομίζω ότι αξίζει να μπει στα μεζεδάκια: Φιάλη χελιού!

Δίκιο έχει ο φίλος. Ας πούμε, λέμε για «λάμπες νέον», με το νέον άκλιτο, ενώ αντίστοιχα λέμε «αλογόνου, φθορίου» κτλ. άρα θα έπρεπε να πούμε «λάμπες νέου». Ίσως παίζει ρόλο ότι το «νέο» και το «αργό» υπάρχουν ως επίθετα στη γλώσσα.

Αλλά πού θα πάει, κάποτε θα θυμηθώ ότι σε μιαν άλλη ζωή ήμουν χημικός και θα βάλουμε ένα άρθρο για τα ευγενή αέρια.

Όσο για τη «φιάλη χελιού» είναι πράγματι εντυπωσιακό μαργαριτάρι -θα καταλάβατε ότι πρόκειται για «φιάλη ηλίου» (helium). Ελπίζω να έγινε από μεταφραστήρι.

* Όταν η ζωή αντιγράφει την τέχνη.

Σχολιάστηκε πολύ στα σόσιαλ η φωτογραφία με τον Πούτιν και τον Μακρόν να κάθονται στις δυο άκρες ενός τεράστιου τραπεζιού, κάτι που δεν έγινε τυχαία, αφού ο Μακρόν, διαβάζω, αρνήθηκε να κάνει το ρωσικό τεστ PCR.

Αμέτρητα ήταν τα μιμίδια που κυκλοφόρησαν. Ένας φίλος μου θυμήθηκε μιαν ανάλογη σκηνή σε ταινία του Βέγγου, στο 5ο λεπτό του βίντεο:

* Τίτλος σε άρθρο: Κωστής Χατζηδάκης: Ο πατέρας μου παντρεύτηκε την πρώτη γυναίκα του ενώ ήξερε ότι έχει καρκίνο και θα πέθαινε σε 1 μήνα

Το κουνέλι και η μπουκάλα

Ποια σχέση έχουν οι δυο λέξεις του τίτλου; Όση κι ο φάντης με το ρετσινόλαδο, από μια άποψη -δηλαδή καμία. Εμφανίζονται ωστόσο σε δυο εκφράσεις, διαφορετικών γλωσσών, που έχουν παραπλήσια σημασία.

Στο γνωστό τραγούδι του Les copains d’abord, ο Μπρασένς τραγουδάει, μεταξύ άλλων, για τη βάρκα που είχε με τα φιλαράκια του:

Au rendez-vous des bons copains
Y avait pas souvent de lapins
Quand l’un d’entre eux manquait a bord
C’est qu’il était mort

Κατά λέξη αυτό μεταφράζεται:

Στο ραντεβού της παρέας
σπανίως υπήρχαν κουνέλια
Όταν κάποιος έλειπε από τη βάρκα
σήμαινε πως είχε πεθάνει

Κουνέλια; Ποια κουνέλια;

Ο κόσμος σε 64 τετράγωνα

Ο αριθμός 64 μπορεί να παραπέμπει σε πολλά πράγματα αλλά τα 64 τετράγωνα αμέσως φέρνουν στο μυαλό ένα κυρίως πράγμα, το σκάκι, τουλάχιστον σε όσους ξέρουν αυτό το παιχνίδι, μια από τις πιο μεγάλες επινοήσεις του ανθρώπινου πνεύματος.

Καθώς σε μιαν άλλη ζωή έπαιζα σκάκι, και στα νιάτα μου είχα φτάσει σε καλούτσικο επίπεδο, παίζοντας στον Σκακιστικό Όμιλο Καλλιθέας, δηλώνω πρώην σκακιστής αλλά εξακολουθώ να είμαι φίλος του σκακιού. Στο ιστολόγιο έχουμε βάλει πολλά άρθρα σχετικά με το σκάκι -και ένα από αυτά, με τίτλο «Ταξίδι στα 64 τετράγωνα» εξετάζει (όχι εξαντλητικά) τα λεξιλογικά του σκακιού.

Ο τίτλος όμως του άρθρου είναι και τίτλος ενός πρόσφατου βιβλίου, που κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες από τις φιλικές εκδόσεις Αντίποδες του Κώστα Σπαθαράκη: Σκάκι. Ο κόσμος σε 64 τετράγωνα του Γερμανού Κρίστιαν Μαν, σε μετάφραση του Νίκου Θεοδωρόπουλου.

Ο συγγραφέας ήταν διεθνής μετρ στα νιάτα του, οπότε ξέρει για ποιο πράγμα μιλάει. Το βιβλίο όμως δεν απευθύνεται μόνο σε μυημένους σκακιστές αλλά αποτελεί και μια καλή εισαγωγή για οποιονδήποτε ξέρει απλώς το παιχνίδι ή ενδιαφέρεται να το μάθει.

Να μην παρεξηγηθώ: δεν πρόκειται για εγχειρίδιο που διδάσκει το σκάκι, παρόλο που στο παράρτημα υπάρχει μια δεκασέλιδη συνοπτική έκθεση των κανόνων του παιχνιδιού και της σημειογραφίας του. Ο συγγραφέας εξετάζει το σκάκι σαν πνευματικό επίτευγμα και κοινωνικό φαινόμενο και θεωρεί δεδομένο ότι ο αναγνώστης είναι εξοικειωμένος με τα βασικά του παιχνιδιού.

Στο δοκίμιό του υπάρχουν θέσεις από διάσημες παρτίδες, αλλά όχι πολλές, γύρω στις πέντε ή έξι, που παρατίθενται σαν παραδείγματα της επιχειρηματολογίας του συγγραφέα, όπως επίσης και μερικές θέσεις από φινάλε, όμως ο κύριος όγκος του βιβλίου δεν ασχολείται με αναλύσεις θέσεων.

Μετά την εισαγωγή (όπου ο συγγραφέας εξετάζει και προσπαθεί να εξηγήσει τη γοητεία που ασκεί το σκάκι), η πρώτη μεγάλη ενότητα είναι αφιερωμένη στην ιστορία του σκακιού, από τις απαρχές και τον ερχομό του στην Ευρώπη έως την εποχή των παγκόσμιων πρωταθλητών, που τους εξετάζει έναν προς έναν, από τον Στάινιτς ίσαμε τον Κάρλσεν.

Στη δεύτερη ενότητα εξετάζεται το σκάκι ως αγωνιστικό άθλημα, με ερωτήματα όπως αν μπορεί ένας σκακιστής να βιοποριστεί από το παιχνίδι, πώς πρέπει να προπονείται, πώς σκέφτεται κατά τη διάρκεια της παρτίδας, τι δίνει την υπεροχή σε έναν σκακιστή, ποιος ο ρόλος της ψυχολογίας, πώς οι υπολογιστές έχουν φέρει επανάσταση στον τρόπο που προετοιμάζονται οι σκακιστές και αν οι σκακιστές είναι όντως μεγαλοφυΐες, αν έχουν ανώτερο IQ ή αν βρίσκονται κοντά στην τρέλα, όπως το θέλουν κάποια στερεότυπα.

Πιόνι στο ε4 (εύθυμο σκακιστικό διήγημα του Στίβεν Λίκοκ)

Θέλω να βάλω σήμερα κάτι εύθυμο για το καθιερωμένο κυριακάτικο λογοτεχνικό μας ανάγνωσμα -ίσως για αντίδοτο στον ζόφο που κυριαρχεί. Συμπτωματικά, πριν από μερικές μέρες πρόσεξα σε ένα ράφι της βιβλιοθήκης μου ένα βιβλίο που δεν έτυχε ποτέ να το διαβάσω παρόλο που βρίσκεται εκεί εδώ και πολλά πολλά χρόνια.

Το βιβλίο λέγεται «Ιστορίες της σκακιέρας» και, όπως θα περιμένατε από τον τίτλο του, είναι μια ανθολογία σκακιστικών διηγημάτων -να το πω αλλιώς, διηγημάτων με θέμα το σκάκι. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1988 και είναι εξαντλημένο στον εκδότη, όπως βλέπω. Η μετάφραση έγινε από τη Γλύκα Μαγκλιβέρα.

Δεν έχω διαβάσει τα υπόλοιπα διηγήματα, αν και πολλά ονόματα συγγραφέων είναι γνωστά. Έτυχε και το άνοιξα σε αυτό που θα παρουσιάσω σήμερα, το διάβασα, αλλά το υπόλοιπο βιβλίο το άφησα για να τελειώσω πρώτα το βιβλίο που διαβάζω τώρα.

Ο Στίβεν Λίκοκ (1869-1944) ήταν Καναδός χιουμορίστας, που διηγήματά του έβρισκα πολλά σε ανθολογίες διηγημάτων των δεκαετιών 1950-60. Είχε ανάλαφρο χιούμορ, όπως θα δείτε και στο σημερινό διήγημα, που μου άρεσε η ατμόσφαιρά του.

Έχω κάποιες ενστάσεις για τη μετάφραση -ας πούμε, στην αρχή αρχή το «βολεύοντας τον εαυτό του» εγώ θα το έβαζα κάπως σαν «ενώ βολευόταν…». Αλλά δεν με εμπόδισαν να απολαύσω το διήγημα, ανάλαφρο και εύθυμο, οπως μακάρι να ήταν και η επικαιρότητά μας.

Πιόνι στο ε4

Stephen Leacock

«Δεν υπάρχει πιο άμεση φυγή από τα βάσανα της ζωής από μια παρτίδα σκάκι».

Φράνσις Μπέικον με αυγά

«Πιόνι στο ε4», είπα καθώς καθόμουν στο τραπέζι με το σκάκι.

«Ώστε πιόνι στο ε4, ε;» είπε ο Λέδερμπι, βολεύοντας τον εαυτό του στο παλιό, δρύινο τραπέζι, με τους αγκώνες του στο μεγάλο περιθώριό του, με συμπεριφορά βετεράνου παίκτη. «Πιόνι στο ε4», επανέλαβε. «Αχά, για να δούμε!»

Είναι η πρώτη και αρχαιότερη κίνηση στο σκάκι, αλλά από τον τρόπο που το είπε ο Λέδερμπι, θα νόμιζε κανείς ότι ήταν χτεσινή. Οι σκακιστές έτσι είναι… «Πιόνι στο ε4», επανέλαβε. «Δεν σε πειράζει να το σκεφτώ λίγο, ε;»

«Όχι, όχι», είπα, «καθόλου. Παίξε όσο αργά θέλεις. Κι εγώ θέλω να κοιτάξω λίγο αυτή την πανέμορφη αίθουσα».

Ήταν η πρώτη φορά που βρισκόμουν στο Μακρύ Δωμάτιο της Σκακιστικής Λέσχης — και καθόμουν μαγεμένος από τη γοητεία και την ησυχία του επενδυμένου με ξύλο δωματίου -με το μαλακό του φως, τον μπλε καπνό του ταμπάκου να φτάνει στο ταβάνι, τις φωτιές να καίνε, τα αραιοβαλμένα τραπέζια, τους παίκτες με τα κεφάλια σκυμμένα, χωρίς να προσέχουν την είσοδο και την παρουσία μας… Όλα ήσυχα, εκτός από κάποια ψιθυριστή συζήτηση εδώ κι εκεί, που υψωνόταν για να σβήσει γρήγορα.

«Πιόνι στο ε4», επανέλαβε ο Λέδερμπι. «Για να δω!».

Ήταν η πρώτη μου επίσκεψη στην Σκακιστική Λέσχη. Ποτέ δεν είχα μάθει πού ήταν ακριβώς, μόνο ότι ήταν κάπου στο κέν­τρο της πόλης, μέσα στην καρδιά της, ανάμεσα στα μεγάλα κτίρια. Ούτε τον ίδιο τον Λέδερμπι ήξερα τόσο καλά, αν κι είχα καταλάβει ότι ήταν σκακιστής. Του φαινόταν. Είχε το μακρύ, ακίνητο πρόσωπο, τα ακίνητα μάτια, το χρώμα της «κλεισούρας», που κάνει ένα σκακιστή να ξεχωρίζει οπουδήποτε.

Εντελώς φυσικά, όταν ο Λέδερμπι άκουσε ότι έπαιζα σκάκι, με κάλεσε να περάσω κανένα βράδυ από τη Λέσχη. «Δεν ήξερα ότι έπαιζες σκάκι», είπε. «Δεν έχεις την εμφάνιση σκακιστή -συγνώμη, δεν ήθελα να σε προσβάλω».

Έτσι βρεθήκαμε στο τραπέζι. Η Σκακιστική Λέσχη, όπως ανακάλυψα, ήταν στην πόλη, ακριβώς δίπλα στο Ξενοδοχείο Νιου Κομέρσιαλ. Μάλιστα, συναντηθήκαμε στη ροτόντα του ξενοδοχείου… μια παράξενη αντίθεση: ο θόρυβος, τα φώτα, ο κόσμος, οι φωνές των ξενοδοχειακών υπαλλήλων κι αυτό το άγνωστο καταφύγιο ηρεμίας και ησυχίας, κάπου από πάνω και δίπλα του.

Δεν έχω μεγάλη ικανότητα προσανατολισμού κι έτσι δεν μπορώ να πω πώς ακριβώς πας στη Λέσχη — ανεβαίνεις μερικά πατώματα με το ασανσέρ, περπατάς σ’ ένα διάδρομο (εδώ νομί­ζω περνάς έξω από το κτίριο) κι ύστερα ανεβαίνεις μια μικρή, παράξενη σκαλίτσα, ύστερα άλλη μια και ξαφνικά φτάνεις σε μια μικρή πόρτα, κάπως σαν γωνιακή σε δωμάτιο, και να ’σαι μέσα στο Μακρύ Δωμάτιο…

«Πιόνι στο ε5», είπε ο Λέδερμπι, αποφασίζοντας επιτέλους, και κούνησε το πιόνι μπροστά. «Για μια στιγμή σκέφτηκα να ανοίξω από την πλευρά της βασίλισσας, αλλά καλύτερα όχι».

Όλοι οι σκακιστές σκέφτονται να ανοίξουν από την πλευρά της βασίλισσας, αλλά ποτέ δεν το κάνουν. Η ζωή τελειώνει πο­λύ νωρίς.

«Ίππος στο ζ3», είπα.

«Ίππος στο ζ3. Αχά!» αναφώνησε ο Λέδερμπι. «Αχά!» Κι έπεσε σε βαθιά μελέτη… Είναι η δεύτερη αρχαιότερη κίνηση στο σκάκι, γεννήθηκε πριν τρεις χιλιάδες χρόνια, στην Περσέπολη, αλλά για ένα σκακιστή ήταν ακόμα στην πρώτη της νιότη.

Μανδρωμένα μεζεδάκια

Όχι, δεν άλλαξα τώρα στα γεράματα απόψεις για το γλωσσικο, δεν προσχώρησα στις τάξεις των ευπρεπιστών που κάνουν πεσκανδρίτσα την πεσκαντρίτσα και (γιατί όχι;) άνδρο το άντρο. Αν ονομάζω «μανδρωμένα» τα σημερινά μεζεδάκια μας, και όχι «μαντρωμενα», είναι επειδή το «αυστηρό λοκνταουν» που αποφασίστηκε για τη Δυτική Αττική, το πρώτο σε όλη τη χώρα, ισχύει για τους δήμους Ελευσίνας, Ασπροπύργου και Μάνδρας. Οι μαντρωμένοι στη Μάνδρα (που βέβαια αμφιβάλλω αν την προφέρουν έτσι και όχι Μάντρα) θα είναι μανδρωμένοι, όχι;

* Και ξεκινάμε με ένα σκακιστικό πρόβλημα, κατά κάποιο τρόπο. Όχι όμως από τα προβλήματα που λύνουν οι σκακιστές, ο λευκός παίζει και κάνει ματ σε τρεις κινήσεις, ένα σκακιστικό μεταφραστικό πρόβλημα ή ένα πρόβλημα κρυπτογραφίας.

Σε άρθρο για ένα κρυπτογράφημα που λύθηκε ύστερα απο πολύχρονες προσπάθειες, διαβαζουμε:

… Το κρυπτογράφημα 340 διαβάζεται διαγώνια, ξεκινώντας από τον πρώτο χαρακτήρα στην πρώτη γραμμή αριστερά, κατεβαίνοντας κάθε φορά μια σειρά και παίρνοντας τον χαρακτήρα που βρίσκεται δύο θέσεις δεξιά, όπως κινείται ο αξιωματικός στο σκάκι.

Αλλά ο αξιωματικός στο σκάκι κινείται διαγώνια. Αντίθετα, η περιγραφή ταιριάζει στην κίνηση του ίππου.

Την ίδια είδηση τη βρίσκουμε με την ίδια διατύπωση σε πολλούς ιστότοπους, πράγμα που δεν είναι περίεργο αφού προέρχεται από το ΑΠΕ, τον εθνικό μας κοτσανοδιανομέα.

Αλλά πώς έγινε το λάθος; Προφανώς, ο συντάκτης διάβασε κάτι σαν like the knight moves in chess, ήξερε πώς λεγονται τα κομματια στο σκάκι στα ελληνικά, και αντιστοίχισε τον knight όχι σε άλογο αλλά σε αξιωματικό.

* Τίτλος άρθρου σε αθλητικό ιστότοπο, με τον ΠΑΟΚ να δηλώνει: άρουμε την εμπιστοσύνη μας στο πρόσωπο του Κλάτενμπεργκ.

Εμείς άρουμε; Αίρουμε είναι κανονικά, αν και έχουμε δει κι άλλες φορές μεταπλασμένους τύπους της οριστικής του ενεστώτα με βαση την υποτακτική. Το λάθος δεν θα το χρεώσουμε στον ΠΑΟΚ, διότι στην ανακοίνωσή του λέει, σωστά:

«Είμαστε υποχρεωμένοι να άρουμε την εμπιστοσύνη μας στον κ. Κλάτενμπεργκ, ο οποίος από σήμερα θα πρέπει να μας πείσει ότι δεν ονειρεύεται μια θέση στην άκρη του πάγκου της Νότιγχαμ Φόρεστ»

Το χρεώνουμε στον ιστότοπο, αφού άλλωστε και στην αρχή του άρθρου μας πληροφορεί:

Άρει την εμπιστοσύνη του στον Κλάτενμπεργκ ο ΠΑΟΚ.

Δεδομένου ότι η άρση της εμπιστοσύνης έγινε ύστερα από το ματς με τον Άρη, ίσως έπαιξε ρόλο και μια ιδιότυπη έλξη.

* Kι ένα τηλεοπτικό μεζεδάκι

Η εκπομπή του Σπύρου Παπαδόπουλου «Στην υγειά μας ρε παιδιά» στο Σκάι, είχε το περασμένο Σάββατο ένα πολύ ωραίο αφιέρωμα στον Θάνο Μικρούτσικο. Προς το τέλος του αφιερώματος, τραγούδησαν και τη Θεσσαλονίκη…

Ο Μικρούτσικος έχει μελοποιήσει και Καβάφη, αλλά η Θεσσαλονίκη που κοιμάται κατω από φώτα κόκκινα είναι του Καββαδία. Το λαθάκι διαιωνίζεται και στο Γιουτούμπ., όπου έχει ανέβει το στιγμιότυπο της εκπομπής.

Βαρβαρικά μεζεδάκια

Όχι από τους βαρβάρους, ούτε από τους βαρβαρισμούς, παρόλο που το βδομαδιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο συχνά επισημαίνει γλωσσικά αστοχήματα. Απλώς, τα μεζεδάκια που εσείς διαβάζετε σήμερα, γράφτηκαν χτες, που ήταν η γιορτή της Αγίας Βαρβάρας. Θα μου πείτε, γιατί δεν τα λέω «νικολοβαρβαρικά», που είναι και πιο ακριβές αφού γράφονται και διαβάζονται μέσα στα Νικολοβάρβαρα -είναι και η γιορτή μου αύριο. Ο λόγος είναι οτι αυτόν τον τίτλο τον έχω ήδη χρησιμοποιήσει στο παρελθόν, και μάλιστα δυο φορές, οπότε λέω να μην τον ξαναχρησιμοποιήσω ως το 2030.

Οπότε, βαρβαρικά, από την αγία. Ή από τη βαρβάρα, το έδεσμα που σύμφωνα με το έθιμο πολλοί και πολλές έφτιαχναν ιδίως στη βόρεια Ελλάδα, ένα είδος ασουρέ με στάρι και ξερά φρούτα. Δεν ξέρω βέβαια αν συνεχίζουν πολλοί να κρατάνε το έθιμο.

* Και ξεκινάμε με ένα περίεργο σπασμένο τηλέφωνο από τον χώρο της εκπαίδευσης. Φίλος του ιστολογίου μου στέλνει λινκ από το εκπαιδευτικό υλικό της τηλεκπαίδευσης όπου παρουσιάζεται μια «διαθεματική δραστηριότητα» για την πρώτη τάξη του δημοτικού.

Αν πάτε στο κάτω μέρος της σελίδας, θα δείτε τους εξής διδακτικούς στόχους:

Ώστε ο πρώτος στόχος είναι η «ανάπτυξη φορολογικής ενημερότητας»; Και πώς να αναπτύσσεται τάχα; Και τι σχέση έχει με τα παιδιά του δημοτικού;

Καμιά σχέση βέβαια, πρόκειται για… ραμόνι. Προφανώς «φωνολογικής ενημερότητας» ήθελε να γράψει ο συντάκτης -άλλωστε προηγουμένως το γράφει έτσι. Ίσως το λάθος έγινε από τον κορέκτορα, ίσως από κάποιο σύστημα υπαγόρευσης και μετατροπής σε κείμενο, ίσως πρόκειται για απλή παραδρομή.

Σε κάθε περίπτωση, είναι θλιβερό ότι τόσους μήνες κανείς δεν το πρόσεξε και δεν το διόρθωσε.

Ο φίλος μου που είναι κάπως παλιομοδίτης ενοχλήθηκε επίσης από το κάπως πομπώδες ύφος της ανακοίνωσης, με την πολλή ειδική ορολογία. Εγώ πάλι πρόσεξα ότι η δραστηριότητα «επιχειρεί με αφορμή την επανάληψη των γραμμάτων (λ) (γ) και (χ) στη γλώσσα να εισάγει τα παιδιά στο κειμενικό είδος του μύθου καταρχήν». Συνεχως θα τα εισάγει; Αν μπουν θα τα βγάλει έξω για να τα ξαναβάλει; Όχι βέβαια, εδώ θέλει συνοπτικό τύπο, να εισάξει ή έστω να εισαγάγει. Ή, να εξοικειώσει τα παιδιά με το κειμενικό είδος… ή ό,τι άλλο.

* Κι άλλο ένα παράκουσμα που έρχεται από πολύ πολύ μακριά.

Μακριά στον χρόνο εννοώ. Το ψάρεψε ο φίλος Ακίνδυνος, ο οποίος (με άλλο χρηστώνυμο) παρουσιάζει στο Τουίτερ διάφορα περίεργα που τα ξεθάβει από παλιές εφημερίδες, της προηγούμενης χιλιετίας (εντάξει, αυτό το έβαλα για μπούγιο -ας πούμε, των δεκ. 1970-90).

Πρέπει να είναι απο την Ελευθεροτυπία και πρέπει να είναι απο το μακρινό 1988, αφού αναφέρεται στα γυρίσματα της ταινίας «Η φανέλα με το 9», που κυκλοφόρησε το 1989. Στη μέση, ο πρωταγωνιστής της ταινίας Σταύρος Τζορτζόκος, διότι έτσι άκουσε ο υλατζής το «Στράτος Τζώρτζογλου».

Ωραίο ήταν και το σχόλιο του Ακίνδυνου: Τον Σταύρο Τζορτζόκο δεν τον νοιάζει τι λένε γι’ αυτόν, αρκεί να γράφουν σωστά το όνομά του.

Το γκαμπί της βασίλισσας

Θ’ ασχοληθούμε σήμερα με μια λέξη της επικαιρότητας, κατά κάποιο τρόπο, όμως μια λέξη που δεν έχει καμιά σχέση με τον κορονιό και τη συμπαρομαρτούσα ορολογία. Θα μου πείτε: καταμεσίς στο δεύτερο κύμα, μέσα στην πανδημία, μπορεί άραγε κανείς ν’ ασχοληθεί με την επικαιρότητα χωρίς να ασχοληθεί με την πανδημία; Κι όμως, υπάρχουν πτυχές της ζωής όπου η κορόνα δεν έχει ρίξει την απαίσια σκιά της.

Ίσως επειδή δεν ανήκουν στην πραγματική ζωή αλλά στη μυθοπλασία. Διότι βέβαια το γκαμπί της βασίλισσας ήρθε στην επικαιρότητα, ή αν προτιμάτε στη μικροεπικαιρότητα, επειδή έτσι ονομάζεται το όνομα μιας σειράς που προβάλλεται στο Νέτφλιξ και που κίνησε την περιέργεια πολλών στο ελληνόφωνο Διαδίκτυο, τόσο που να δω αρκετές σχετικές συζητήσεις σε γλωσσικές ομάδες του Φέισμπουκ αλλά και γενικά στα σόσιαλ.

Η σειρά ονομάστηκε έτσι επειδή πρωταγωνιστεί μια κοπέλα, μια κοκκινομάλλα σκακίστρια, που αποφασίζει να ασχοληθεί επαγγελματικά με το σκάκι και μάλιστα να πάρει μέρος στο ανδρικό πρωτάθλημα. Περισσότερα δεν μπορώ να σας πω, διότι δεν είμαι σειράκιας, μάλιστα δεν έχω καν Νέτφλιξ -όχι επειδή είναι τάχα όργανο της νεομαρξιστικής προπαγάνδας, όπως λέει εκείνος ο ηλίθιος, αλλά επειδή δεν προλαβαίνω, δυστυχώς. Βλέπω φίλους μου που μου λένε ότι είδαν εκείνη ή ετούτη τη σειρά και τους ζηλεύω που βρίσκουν χρόνο -μα, 36 ώρες έχει η δική τους μέρα;- αλλά βέβαια κι εκείνοι μπορεί να μακαρίζουν εμένα που βρίσκω χρόνο για κάτι άλλο, και ούτω καθεξής.

Αφού λοιπόν δεν μπορώ να σας πω για τη σειρά (αν όμως εσείς την έχετε δει, ευχαρίστως να ακούσω τη γνώμη σας) θα λεξιλογήσω -αυτό άλλωστε δεν κάνουμε εδώ; Και συνάμα θα θυμηθώ τα νιάτα μου, τότε που έπαιζα σκάκι.

Υπογλώσσια σφηνάκια Νο 4

Υπογλώσσια είναι τα φάρμακα που παίρνουμε για την καρδιά, για να μην πάθουμε καρδιακή προσβολή (επειδή μας διαβάζει κι η μαμά μου διευκρινίζω πως ο πληθυντικός είναι της περιγραφής, όχι πραγματικός). Ακόμα, ένα κλισέ σε κάποιους αντρικούς ή αθλητικούς ιστότοπους, όποτε είναι να βγάλουνε καμιά με μπικίνι, είναι να λένε «ετοιμάστε τα υπογλώσσια».

Υπογλώσσια όμως είναι και μια ομάδα γλωσσικών ενδιαφερόντων στο Φέισμπουκ, που φτιάχτηκε στα τέλη του 2017 και στην οποία συμμετέχω.

Σφηνάκια είναι βέβαια οι μικρές δόσεις ποτού, όμως έτσι έχω αποκαλέσει και τα σύντομα άρθρα. Με τη διαφορά ότι σπανίως βάζω σύντομα άρθρα, οπότε δεν θα το θυμάστε. Στα Υπογλώσσια ομως γράφω πότε-πότε σύντομα σημειώματα, που δεν βολεύει πάντοτε να τα εντάξω σε κάποιο άρθρο.

Κι έτσι, το σημερινό άρθρο είναι μια συλλογή από μικρά κείμενά μου από τα Υπογλώσσια, με γλωσσικό δηλαδή ενδιαφέρον, που δεν (θυμάμαι να) τα έχω δημοσιεύσει εδώ στο ιστολόγιο. Κάποια άλλα σχόλια που κάνω εκεί, τα μεταφέρω στα σαββατιάτικα μεζεδάκια, αλλά αυτά εδώ δεν νομίζω να τα έχετε δει, εκτός αν συμμετέχετε και στα Υπογλώσσια. Τα σφηνάκια μοιάζουν αρκετά με τα μεζεδάκια, αλλά διαφέρουν κιόλας σε κάποια σημεία.

Με αυτόν τον τυποποιημένο πρόλογο έχω ήδη δημοσιεύσει τρία άρθρα στο ιστολόγιο, ένα τον Φλεβάρη του 2019, άλλο ένα τον Οκτώβριο του 2019 και το τρίτο φέτος τον Μάιο. Τελειώνοντας εκείνο το παλιό άρθρο είχα υποσχεθεί (ή απειλήσει) ότι Σε τρία τέρμινα, που θα έχω μαζέψει κι αλλα, θα σερβίρω άλλον έναν γύρο! Σημερα λοιπόν δημοσιεύω το τέταρτο άρθρο της σειράς αυτής. ‘Εχω επικαιροποιήσει κάποια πράγματα και έχω προσθέσει και υλικό απο τα σχόλια που έγιναν.

* Κορονιός λοιπόν

Μου γράφει φίλος από Κέρκυρα και μεταφέρω χωρις να προσθέσω τίποτα:

Το έχω ακούσει κάμποσες φορές εδώ, αλλά επειδή τώρα δα έτυχε να το ακούσω δυο φορές μέσα σε δύο λεφτά, τη μία από έναν λαϊκό τύπο που φώναζε στο κινητό στ’ αριστερά μου και την άλλη από έναν σοβαρό κύριο που μιλάει χαμηλόφωνα στα δεξιά μου, σκέφτηκα να το γράψω: Εδώ λοιπόν, τον γνωστό κορονοϊό, πολλοί στην καθημερινή κουβέντα τον λένε κορονιό, τρισύλλαβα και με το ι ημίφωνο.

Αυτό για όσους λένε ότι κάποιοι φωνητικοί κανόνες χάθηκαν στα νέα ελληνικά (αυτά με τη «χασμωδία» ή όπως αλλιώς τα λένε), επειδή έτσι αποφάσισαν καλοσιδερωμένοι φιλόλογοι και επιμελητές.

Εδώ προσθέτω. Στα σχόλια πολλοί είπαν ότι έχουν ακούσει κι αυτοί να λένε κάποιοι «κορονιός» -και το βρίσκω απολύτως φυσικό. Κι εγώ έχω ακούσει το «κορονιός» αν και πιο απλά ακούω «κορόνα» -έπαθε κορόνα, κόλλησε κορόνα.

* Skalkottas

Πριν από μερικές μέρες έφυγε από τη ζωή ο σκακιστής Νίκος Σκαλκώτας, γιος του μεγάλου συνθέτη Νίκου Σκαλκώτα -που δεν πρόλαβε να γνωρίσει, αφού ο πατέρας πέθανε δυο μέρες πριν γεννηθεί ο γιος.

O σκακιστής Σκαλκώτας (1949-2020) ήταν εξαιρετικός άνθρωπος, λένε όσοι τον γνώρισαν -εγώ από μακριά μόνο τον είχα δει, σε διάφορους αγώνες. Ήταν ο πρώτος Έλληνας σκακιστής που νίκησε σε διεθνές τουρνουά στο εξωτερικό.

Ο πατέρας γράφεται στη διεθνή βιβλιογραφία Skalkottas. Απορούσα γιατί και σήμερα έμαθα χάρη σε ποστ φίλου.

Ο ίδιος έβαλε το tt όταν ζούσε στη Γερμανία γιατί το Skalkotas οι Γερμανοί το πρόφεραν Σκαλκόοτας.

Στα σχόλια κάποιος επισήμανε ότι ο Χωραφάς γράφει το όνομά του στα γαλλικά Cοrraface.

Καραντινιασμένα μεζεδάκια

Ίσως ο όρος «καραντίνα» που χρησιμοποιώ να είναι ελαφρώς ανακριβής αφού σε καραντίνα με την κανονική σημασία της λέξης βρισκονται μόνο μερικές χιλιάδες στην πατρίδα μας, οι κάτοικοι κάποιων χωριών στην Ξάνθη και στην Καστοριά καθώς και οι πρόσφατα επαναπατρισθέντες.

Oι υπόλοιποι βρισκόμαστε σε καθεστώς περιορισμού κινήσεων, με απαγόρευση συναθροίσεων. Δεν είναι το ίδιο με την καραντίνα, αλλά δεν είναι και πολύ διαφορετικό, οπότε ας μην αλλάξουμε τον τίτλο.

Πόσοι είμαστε σε όλον τον κόσμο που υπαγόμαστε σε αυτό το καθεστώς;

Κάποιος υπολόγισε πως 2,6 δισεκ. άνθρωποι βρίσκονται σε καθεστώς περιορισμού σε όλον τον πλανήτη, δηλαδή το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού -αν δεν το πήρατε είδηση, έχουμε γίνει 7,8 δισεκ. ζωή νάχουμε.

Ως εδώ καλά τα έγραφε η κάρτα στο δημόσιο κανάλι, προχτές.

Στο σημείο εκείνο έσπασε ένα τηλέφωνο, κι έτσι ο υπάλληλος που έφτιαχνε το σουπεράκι άκουσε «ένα τρίτο του πληθυσμού» και έγραψε «1,3 τρις πολίτες σε περιορισμό».

Αλλα τόσο πολλοί δεν έχουμε γίνει!

* Ένα μεταφραστικό από τη Λάιφο, σε άρθρο για την αντιμετώπιση του ιού στη Μεγάλη Βρετανία (πριν διαγνωσθεί θετικός ο Μπόρις Τζόνσον):

Ο καγκελάριος του θησαυροφυλακίου εξήγγειλε επίσης κονδύλι έξι δισεκατομμυρίων λιρών για την οικονομική στήριξη του συστήματος πρόνοιας….

Προφανώς το πρωτότυπο έλεγε Chancellor of the Exchequer, όμως είναι ο υπουργός Οικονομικών, δεν το μεταφράζουμε κατά λέξη.

* Από τα πάμπολλα μιμίδια που έχουν βγει για την πανδημία και την ανάγκη να τηρούνται αποστάσεις, ιδού μια σκακιέρα με προδιαγραφές αντι-Covid 19, που τη βρήκα από τον πρωταθλητή και δάσκαλο του σκακιού Ηλία Κουρκουνάκη.

Το σχέδιο είναι ακόμα υπό επεξεργασία, διότι όπως βλέπετε έχει διάφορα προβλήματα, πχ με τη βασίλισσα να μη βρίσκεται στο χρώμα της ή με τους αξιωματικούς να είναι κι οι δυο στο ίδιο χρώμα -για να μην πούμε για το κάτω δεξιά τετραγωνάκι!

* Μαργαριτάρι του Κωστή Χατζηδάκη στο συλλυπητήριο μήνυμά του για τον θάνατο της Χαράς Τζαναβάρα:

Θα τη θυμόμαστε για την ακεραιότητα του χαρακτήρα της, τη διεισδυτικότητα της γραφής της, για την άκοπη και άοκνη δημοσιογραφική της έρευνα.

Όμως, «άκοπος» στα ελληνικά σημαίνει δύο πράγματα: α) αυτός που δεν έχει κοπεί και β) αυτός που γίνεται χωρίς κόπο.

Ο κ. υπουργός μάλλον θα ήθελε να παινέψει την ακάματη ή την ακαταπόνητη έρευνά της ή έστω την αδιάκοπη -πάντως όχι την άκοπη.

Τα πρώτα μεζεδάκια του 2020

Όπως βλέπετε, η διατύπωση αποφεύγει να πάρει θέση στο μέγα θέμα που έχει διχάσει το κοινό του ιστολογίου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης γενικότερα, αν δηλαδή έχουμε ή όχι μπει σε μια νέα δεκαετία -αν και θα μου πείτε ότι, με το να μην μιλάω για «τα πρώτα μεζεδάκια της δεκαετίας» παίρνω ήδη θέση. Και μπορεί να έχετε δίκιο.

* Στο χτεσινό μας άρθρο ασχοληθήκαμε με το απαράδεκτο πρωτοσέλιδο μιας αθλητικής εφημερίδας κατά των εκτρώσεων. Να δούμε τώρα και ένα γλωσσικό θεματάκι από το κείμενο αυτό. Πρόσεξα την εξής ρητορική ερώτηση:

Πόσοι πατεράδες δεν έχουν πανηγυρίσει στην Ελλάδα τα γκολ τις (sic) αγαπημένης τους ομάδας αγκαλιά με τα παιδιά τους γιατί δεν γεννήθηκαν ποτέ; Πόσοι;

Εκτός του ότι ως επιχείρημα το βρίσκω εντελώς ηλίθιο, θεωρώ και πολύ προβληματική τη σύνταξη, μεταξύ άλλων επειδή οι αρνητικές ερωτήσεις συνήθως δηλώνουν κάτι πραγματικό, πχ όταν λέμε

«Πόσοι πατεράδες δεν πανηγύρισαν ένα ωραίο γκολ μαζί με τα παιδιά τους;» εννοούμε «Πολλοί πατεράδες πανηγύρισαν ένα ωραίο γκολ μαζί με τα παιδιά τους».

Εγώ αν έγραφα αυτο το άρθρο, που δεν θα το έγραφα ποτέ, θα έλεγα «Πόσοι πατεράδες δεν έχουν στερηθεί τη χαρά να πανηγυρίσουν…»

Αλλά εντάξει, είναι κι η μυλωνού της παροιμίας στη μέση.

* Πώς το Διαδίκτυο ισοπεδώνει τον χρόνο, επεισόδιο αρ. 43678

Xρήστης του Φέισμπουκ ανεβάζει στο προφίλ του τη φωτογραφία της Ουκρανής σκακίστριας Άννας Μούζιτσουκ και την επαινεί επειδή δίνει «χαστούκι στη Σαουδική Αραβία που απαιτεί να την σέβονται χωρίς εκείνη να σέβεται στο ελάχιστο τον δυτικό τρόπο ζωής».

Το ποστ αναδημοσιεύεται ευρύτατα, με χιλιάδες κοινοποιήσεις ενώ και αθλητικοί ιστότοποι δημοσίευσαν την είδηση με σημερινή ημερομηνία, λες και συνέβη χτες-προχτές.

Το πρόβλημα; Η θαρραλέα άρνηση της Άννας Μούζιτσουκ υπήρξε πράγματι, αλλά έγινε το 2017. Έκτοτε η Ουκρανή πρωταθλήτρια έπαιξε σε δύο άλλα ανάλογα πρωταθλήματα, με το ίδιο όνομα (King Salman – δηλαδή του άρχοντα της Σ. Αραβίας) χρηματοδοτούμενα από τους ακριβώς ίδιους Άραβες, τα οποία όμως διοργανώθηκαν στη Ρωσία.

Η νεροποντή (Διήγημα του Γιώργου Κλείτσα, εις μνήμην)

Ο μαθηματικός Γιώργος Κλείτσας, άνθρωπος πανέξυπνος και πολυτάλαντος, έφυγε από τη ζωή ξαφνικά στα 62 του χρόνια προχτές. Τον είχα γνωρίσει πριν από δεκαετίες, όταν παίζαμε σκάκι ως έφηβοι -με κέρδιζε.  Ασχολήθηκε περισσότερο με άλλα πνευματικά αθλήματα, κυρίως με το τάβλι (backgammon) όπου κατέκτησε πολλούς διεθνείς τίτλους και ένα παγκόσμιο πρωτάθλημα, αλλά και με το μπριτζ. Άλλωστε έγραψε και βιβλία τόσο για το τάβλι (σε συνεργασία) όσο και για το μπριτζ. Ήταν επίσης πρόεδρος της MENSA ενώ αγαπούσε και την επιστημονική φαντασία.

Το βιβλίο του για το μπριτζ, με τον πρωτότυπο τίτλο «Καινοτομία και μινιμαλισμός» (αναπτύσσει ένα σύστημα αγορών) βγήκε σε ιδιωτική έκδοση -οι ελληνικοί εκδοτικοί οίκοι δεν διαγκωνίζονται για να εκδώσουν βιβλία μπριτζ- και το διέθετε ο ίδιος. Θέλησα να του το ζητήσω, μετά το αμέλησα -ήταν και η απόσταση στη μέση. Τελικά ένας φίλος μού έστειλε τον πρόλογο, που τον ανέβασα εδώ, διότι πιστεύω πως και ο πιο ξερός πρόλογος βιβλίου, ακόμα και ειδικού βιβλίου όπως τούτο, κάτι λέει για τον συγγραφέα.

Όμως ο Κλείτσας έγραφε και διηγήματα. Βρήκα στη σελίδα του στο Φέισμπουκ ένα διήγημα επιστημονικής φαντασίας, που το είχε γράψει σε ένα λογοτεχνικό εργαστήρι της Αθηναϊκής Λέσχης Επιστημονικής Φαντασίας πριν από χρόνια και το δημοσίευσε ξανά τον περασμένο μήνα. Κατά σύμπτωση, το θέμα του είναι η θνητότητα. Το δημοσιεύω λοιπόν εις μνήμην. Η σημείωση με πλάγια στο τέλος είναι του συγγραφέα.

Η κηδεία του θα γίνει τη Δευτέρα στις 11.30 στο νεκροταφείο Ζωγράφου.

 

Η νεροποντή

«Always be a little improbable» Oscar Wilde

Άνοιξη, εποχή της αθωότητας και του ιλίγγου. Τα πρώτα ερωτήματα, οι πρώτοι έρωτες, τα πρώτα διαβάσματα, οι πρώτες αμφισβητήσεις. Στη στροφή ενός δρόμου, ο ίλιγγος που φέρνει η σκέψη του κόσμου, η ξαφνική συνειδητοποίηση του παράλογου. Το μέλλον αόρατο, μακρινό. Ραδιόφωνο, γειτονιές, ελληνικές ταινίες, ελληνικά συγκροτήματα, Al Bano, Mario Jelinotti, Christophe, Adamo. Τα πρώτα πάρτυ, μπλουζ και σέικ, «Άνθρωπε αγάπα», «Έλα μια φορά», «Io di notte», «Perchè», «Melancolie in Settembre», «Cuore matto», «La donna di un amico mio». Η Φιλόκα, η Βαρβάρα, η Ντόροθυ, η Αθηνά, η Ρένα, η Σούλα, όψεις της Θεάς που σιγά-σιγά σχηματιζόταν. Κι απ’ την άλλη ξάγρυπνα βράδια, ντετερμινισμός, Καμύ και Κάφκα, Έσσε και Καλβίνο. Ξάστερος ουρανός χωρίς βροχές.

Γιατί είναι ασύμμετρος ο κόσμος; Γιατί δεν υπάρχει απλά το κενό ή ούτε καν αυτό, έστω ένα σημείο, έστω ένας κύκλος, μια σφαίρα, κάτι απόλυτα συμμετρικό τέλος πάντων; Πότε έσπασε η συμμετρία, αν ποτέ υπήρξε;
Καλοκαίρι, εποχή της ματαιοδοξίας και της ανεμελιάς. Σκάκι, μπριτζ και τάβλι. Απέραντος ο ορίζοντας του χρόνου. Πανεπιστήμιο, φοιτητικά ξενύχτια και φόρτωμα στον κόκορα. Δικαίωμα στην τεμπελιά. Επίσκεψη στο Άγιο Όρος – όχι ότι θα άλλαζε τίποτα. Στρατός, πτυχίο και γάμος. Τα σύννεφα πυκνώνουν στον ορίζοντα.

Πώς μαθαίνει κανείς; Απ’ τα βιβλία, από συζητήσεις; Οι μεγάλοι λογοτέχνες βγαίνουν απ’ τα Πανεπιστήμια; Όχι, βέβαια, απαντάει ο αγαπημένος μου συγγραφέας. Θητεύουν στον ιππόδρομο και στις λέσχες και ‘χάνουν τον καιρό τους’ στα καταγώγια. Η φιλία; Κάτι ασήμαντο: οι καλύτεροι φίλοι είναι αυτοί που δεν πιστεύουν στην αξία της φιλίας. Ο έρωτας, αυτός μάλιστα.

Φθινόπωρο. Μαρσέλ Προυστ και ‘Αναζητώντας το χαμένο χρόνο’. Εποχή του έρωτα χωρίς ανταπόκριση – θα μπορούσαμε να πούμε σκέτα του έρωτα. Εποχή της επίπλαστης ευτυχίας, του αναλώματος, της τέλειας αδιαφορίας για τον κόσμο. Ανοίγουν οι κρουνοί και δίνουν όλες τις οδύνες που ποθούμε, όλα τα απατηλά ομοιώματα της ευτυχίας και χρήμα, πολύ χρήμα απ’ τον ουρανό. Κρυσταλλώνεται η Θεά κι έχει ένα και μοναδικό πρόσωπο, ένα και μοναδικό όνομα κι αλίμονό σου αν το παραλείψεις, αν πεις «ήτανε μια γκόμενα». Όχι, δεν θα το πεις αυτό, σ’ έβαλε να το ορκιστείς η ίδια μια νύχτα, θα πεις «ήταν η Κατερίνα». Η Κατερίνα, που ούτε τότε ούτε τώρα θυμάσαι τι χρώμα είχαν τα μάτια της.

Πιθανό είναι αυτό που συμβαίνει συνήθως. Το είπε κατά την παράδοση ο Πυθαγόρας. Πόσες θαυμάσιες εφαρμογές έχει αυτή η φαινομενική ταυτολογία! Δεν ξέρει κανείς από που ν’ αρχίσει.
Αρχή του χειμώνα, εποχή των συμπτώσεων και των θαυμάτων. Τα πρωτοβρόχια του φθινοπώρου δίνουν τη θέση τους σε ξαφνικές μπόρες, που μπορεί να εξελιχθούν και σε καταιγίδες. Όμως η νεροποντή που αντίκρισα ένα πρωί βγαίνοντας απ’ το σπίτι δεν έμοιαζε να δυναμώνει, ούτε και να λιγοστεύει. Είχα πάει να ρίξω ένα γράμμα στο Ταχυδρομείο και το νερό που έπεφτε στο πρόσωπο και στα μαλλιά μου και μούσκευε τα ρούχα μου δεν μ’ ενοχλούσε, αντίθετα με δρόσιζε, σχεδόν μου μιλούσε στην υδάτινη διάλεκτό του.