Δύο κείμενα και μερικά περίεργα για προχτές

Θα συνεχίσω με κάτι για τις εκλογές της Κυριακής. Όσα είχα να πω εγώ, τα είπα στο χτεσινό άρθρο, κι είπατε κι εσείς στα σχόλιά σας τη γνώμη σας. Σήμερα θα παραθέσω δύο κείμενα φίλων, του Στρατή Μπουρνάζου και του Παντελή Μπουκάλα, για το αποτέλεσμα των εκλογών.  Και τα δύο δημοσιεύτηκαν στη Lifo από τον Θοδωρή Αντωνόπουλο.

Στο διάλειμμα ανάμεσα στις δύο πράξεις, θα σχολιάσω μερικά στατιστικά αξιοπερίεργα των προχτεσινών εκλογών.

Και πρώτα, το κείμενο του Στρατή Μπουρνάζου:

Ο χάρτης βάφτηκε γαλάζιος ή τίποτα δεν έχουμε καταλάβει

«Να λοιπόν που οι δημοσκοπήσεις διαψεύστηκαν. Που για άλλη μια φορά δεν έπιασαν τα υπόγεια ρεύματα. Όχι όμως επειδή, χειραγωγούμενες –όπως πολλοί υποψιάζονταν ή έλεγαν ανοιχτά–, φούσκωναν τη ΝΔ, αλλά επειδή δεν κατάφεραν να συλλάβουν το εύρος της σαρωτικής της νίκης.

Και αν αυτό ισχύει μία φορά για τους δημοσκόπους, ισχύει δύο και τρεις και δεκατρείς για όλους και όλες εμάς, που στεκόμαστε απέναντι στην κυβέρνηση. Αλήθεια υπήρχε κανένας μας που την είχε έστω και υποψιαστεί;

Η νίκη της ΝΔ και του Κυριάκου Μητσοτάκη (του προσώπου και του συστήματος Μητσοτάκη) είναι σαρωτική. To λένε οι αριθμοί. Τελεία. Νίκη πρωτοφανής ποσοτικά αλλά και ποιοτικά, αν σκεφτούμε ότι έρχεται έπειτα από μια τετραετία διακυβέρνησης με τόσο πολλά να βαραίνουν τη ΝΔ.

Υπάρχουν πολλά επιμέρους στοιχεία στο αποτέλεσμα (η σημαντική άνοδος κυρίως του ΠΑΣΟΚ αλλά και του ΚΚΕ, η αποτυχία του ΜέΡΑ, η όχι ευκαταφρόνητη παρουσία μιας πανσπερμίας ακροδεξιών μορφωμάτων), αλλά όλα αυτά ωχριούν μπροστά στον θρίαμβο της ΝΔ και την κατακρήμνιση του ΣΥΡΙΖΑ: αυτό είναι  το κρίσιμο γεγονός, που αναδιατάσσει εκ βάθρων το τοπίο και δημιουργεί συνθήκες δεξιάς ηγεμονίας. Γι’ αυτό πιστεύω ότι ευλόγως βέβαια ΠΑΣΟΚ και ΚΚΕ χαίρονται, αλλά η υπερβολική χαρά, που εξατμίζει το καταλυτικό γεγονός της γαλάζιας επέλασης, αλλοιώνει τη συνολική εικόνα και καταντάει κοντόθωρη.

Δεν έχω, αυτή τη στιγμή, καμιά συνεκτική ερμηνεία. Πρέπει όμως επειγόντως, επί ποινή πολιτικής παραλυσίας, να καταλάβουμε. Και, αν θέλουμε να καταλάβουμε πραγματικά, πρέπει να αναζητήσουμε τα δομικά χαρακτηριστικά, τα πολιτικά και κοινωνικά θεμέλια όπου βασίστηκε η νίκη της ΝΔ.

Η νίκη είναι τέτοια που καθιστά σχεδόν γελοίο να αναζητάμε τους λόγους πρωτίστως στη «λίστα Πέτσα» ή στον αποδιοπομπαίο Κατρούγκαλο είτε να αναλωνόμαστε σε άγονες καταγγελίες εναντίον όσων απείχαν, όσων δεν ψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, εναντίον του ΚΚΕ για τον σεχταρισμό του κ.ο.κ. Και πρέπει να ερμηνεύσουμε την κατάσταση, επειδή θέλουμε να την αλλάξουμε – όπως και τον κόσμο.

Οι εκλογές είναι η γιορτή της δημοκρατίας. Ο ελληνικός λαός μίλησε χθες, και μίλησε δυνατά. Και όμως, σήμερα ξημερώνει μια μαύρη μέρα για τη δημοκρατία και το κράτος δικαίου. Η ξεκάθαρη χθεσινή ψήφος είναι ψήφος εμπιστοσύνης και στις υποκλοπές, στη συγκάλυψή τους, στα pushbacks, στη διασπάθιση του δημοσίου χρήματος, στο κράτος των ημετέρων, στην απαξίωση των δημόσιων υποδομών, τη χειραγώγηση της ενημέρωσης.

Προσοχή, δεν εννοώ ότι ο Μητσοτάκης ψηφίστηκε γι’ αυτά. Οι λόγοι είναι πολύ διαφορετικοί – ως εντελώς πρώτη προσέγγιση, νομίζω ότι θα έπρεπε να αναζητηθούν κάπου μεταξύ κανονικότητας, εκσυγχρονισμού, συντηρητισμού, ασφάλειας και ανασφάλειας, προσδοκιών οικονομικής και πολιτικής σταθερότητας, πελατειακών σχέσεων, πανευρωπαϊκής κάμψης της Αριστεράς.

Για να είμαι σαφής, η ΝΔ δεν νίκησε εξαιτίας των υποκλοπών, αλλά παρά τις υποκλοπές· και η υπερψήφισή της, παρά τις υποκλοπές και όλα όσα ανέφερα παραπάνω, αποτελεί επιβράβευση και εγγύηση για τη συνέχισή τους.

Το σοκ, για τον αριστερό κόσμο, είναι μεγάλο και μπορεί να τροφοδοτήσει πολλές στάσεις. Από τη ματαίωση, την εξουθένωση και την οργή μέχρι τις ελεεινολογίες για τον λαό και τη μοίρα μας, τις κατάρες για το «στραβό το ριζικό μας». Όπως όμως έλεγε χθες ένας καλός φίλος, ο Δημήτρης Χριστόπουλος, η Αριστερά είναι μαθημένη από ήττες. Και όπως έγραψε μια άλλη φίλη, η Ζωή Κασάπη, «ούτε μετανάστευση ούτε μετεωρίτες ούτε τίποτα. Σοβαρή αυτοκριτική, ανανέωση, αυτοοργάνωση και δουλειά, δουλειά, δουλειά καθημερινή, σε όλα τα πεδία».

Θα κλείσω με έναν τρίτο φίλο – γιατί αυτή τη στιγμή αποζητώ τους φίλους. To τέλος της ελληνικής μεταπολίτευσης έχει εξαγγελθεί πολλές φορές μέχρι σήμερα. Ωστόσο, ο «ιστορικός του μέλλοντος» (αυτό το ιδεατό πλάσμα που μας χρησιμεύει για να πούμε διάφορα που θέλουμε) θα μπορούσε να αποφανθεί ότι η αυλαία έπεσε εντυπωσιακά το βράδυ της 21ης Μαΐου, όπως έγραφε χθες ο Νίκος Κατσιαούνης. Χθες, Κωνσταντίνου και Ελένης, όταν, παρά την απλή αναλογική, η ΝΔ άγγιξε την αυτοδυναμία και ο χάρτης, όλος, βάφτηκε γαλάζιος.

Advertisement

Ομάδες, πόλεις και περιφέρειες, μια τοπογραφία του ελληνικού ποδοσφαίρου

Τις προάλλες ήμουν καθηλωμένος στην καρέκλα του οδοντογιατρού, και για να περάσει η ώρα προσπαθούσα να σκέφτομαι διάφορα άσχετα, οπότε είπα να θυμηθώ ποιες είναι οι 14 ομάδες της Σούπερ Λίγκας (της Α’ Εθνικής, που λέμε εμείς οι παλιοί). Και ενώ ο γιατρός σκάλιζε, εγώ τις μετρούσα και τις ξαναμετρούσα και τις έβγαζα 13 -τελικά, αντιλήφθηκα ότι είχα ξεχάσει τον Ατρόμητο, συγγνώμη ζητώ από τους Περιστεριώτες φίλους.

Αν πάτε στο σχετικό άρθρο της Βικιπαίδειας, θα δείτε ότι έχει έναν χάρτη με τις ομάδες της Α’ Εθνικής (είπαμε, Σούπερ Λίγκα τη λένε τώρα) και τις αντίστοιχες πόλεις.

Ο χάρτης όμως είναι λειψός, έχει λάθος, διότι, αν μετρήσετε, έχει μόνο 13 ομάδες. Ποια λείπει;

Δεν έχει νόημα να σας βάλω κουίζ (άλλωστε δεν βρίσκεστε στην καρέκλα του οδοντογιατρού) οπότε θα το πάρει το ποτάμι. Από τον χάρτη της Βικιπαίδειας λείπει ο Παναιτωλικός στο Αγρίνιο. Παρακαλούνται οι βικιπαιδιστές να τον προσθέσουν -θα το έκανα εγώ, αλλά ξεπερνάει τις τεχνικές μου δεξιότητες.

Αν κοιτάξετε τον χάρτη, θα δείτε ότι από τις 14 ομάδες έχουμε 6 στην Αθήνα και τον Πειραιά, 2 στη Θεσσαλονίκη και 6 στην επαρχία (προσθέτοντας τον ξεχασμένο Παναιτωλικό).

Το ποσοστό 42% για τις ομάδες του Λεκανοπεδίου είναι βέβαια πολύ υψηλό, αλλά όπως θα δούμε παρακάτω άλλες χρονιές ήταν και ψηλότερο.

Γενικά, το ελληνικό ποδόσφαιρο ή μάλλον η ελληνική μεγάλη κατηγορία χαρακτηρίζεται από μόνιμο υδροκεφαλισμό αφού περίπου οι μισές ομάδες προέρχονται από το Λεκανοπέδιο Αττικής. Και βεβαια, αν μετρήσουμε τίτλους πρωταθλητή, τότε η κυριαρχία της Αττικής γίνεται ακόμα πιο καταθλιπτική, αφού στα 60+ πρωταθλήματα Α’ Εθνικής μόνο 4 φορές έχουν κατακτήσει τον τίτλο ομάδες εκτός Αττικής: τρεις φορές ο ΠΑΟΚ (1976, 1985, 2019) και μία φορά η Λάρισα (1988) -όπου 1988 σημαίνει 1987-88 και ούτω καθεξής.

Στην Ευρώπη υπάρχουν πολλές χώρες με πολύ πιο αποκεντρωμένα πρωταθλήματα. Καμιά ίσως δεν είναι τόσο αποκεντρωμένη όσο η Γαλλία, όπου οι 20 ομάδες της Ligue 1 εκπροσωπούν 20 διαφορετικές πόλεις και όχι μόνο φέτος, αλλά πάντοτε. Νομίζω ότι ποτε δεν έχει συμβεί στη Γαλλία να έχει μια πόλη 2 ομάδες στην Ligue 1. Το Παρίσι έχει βέβαια την Παρί Σεν Ζερμέν που κυριαρχεί τα τελευταία χρόνια και με τη βοήθεια των πετροδολαρίων, αλλά δεύτερη ομάδα του Παρισιού (η FC Paris) μόλις πρόσφατα ανέβηκε στη δεύτερη κατηγορία (Ligue 2) -και ούτε υπάρχει κάποια ομάδα του  ευρύτερου Παρισιού, ας πούμε της Ιλ ντε Φρανς, στη μεγάλη κατηγορία.

Αποκεντρωμένη είναι και η γερμανική Μπουντεσλίγκα, όπου μάλιστα οι ομάδες της πρωτεύουσας δεν κυριαρχούν, κάτι που μπορούμε να το αποδώσουμε και στις ιδιαιτερότητες της μεταπολεμικής ιστορίας του Βερολίνου και της Γερμανίας. Στην Αγγλία, αντίθετα, το ευρύτερο Λονδίνο έχει 7 ομάδες από τις 20 της Πρέμιερ Λιγκ (αν μετρήσουμε και τη Μπρέντφορντ για πρωτευουσιάνα).

Επιδόματα, μέτρα στήριξης και το αργομουνιάτικο

Έγινε πολλή συζήτηση για την εξαγγελία της υφυπουργού Εργασίας κ. Δόμνας Μιχαηλίδου για πρόσθετα κίνητρα ειδικά στις γυναίκες κάτω των 30 ετών που τεκνοποιούν. Δεν είναι σαφές αν αυτά τα πρόσθετα κίνητρα θα πάρουν μορφή επιδόματος ειδικά για τις κάτω των 30 ετών μητέρες, όπως γράφτηκε, ή αν θα έχουν κάποια άλλη μορφή.

Φαίνεται ότι η ιδέα προέρχεται από δέσμη προτάσεων της Διανεοσις, στην οποία γίνεται λόγος για «πριμ απόκτησης τέκνου για μητέρες κάτω των 30 ετών (2000 ανά παιδί)».

Η πρόταση ξένισε αρκετά. Καταρχάς, φαίνεται αντίθετη με τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, που απαγορεύει τις διακρίσεις για μια σειρά από λόγους, στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η ηλικία. ‘Επειτα (κι αν κάνω λάθος διορθώστε με) δεν ξέρω να υπάρχει ανάλογο μέτρο, δηλαδή ηλικιακή διαφοροποίηση της στήριξης της μητρότητας, σε καμιά ευρωπαϊκή χώρα.

Aλλά να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Αυτό που λέμε «δημογραφικό πρόβλημα» είναι υπαρκτό και οξύτατο στη χώρα μας. Σε όλη την Ευρώπη υπάρχει πρόβλημα γήρανσης του πληθυσμού και μείωσης των γεννήσεων, όμως στην Ελλάδα της κρίσης και των μνημονίων προστέθηκαν στην εξισωση η βάναυση επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου και των δημόσιων υπηρεσιών υγείας αφενός και η μετανάστευση πολλών νέων αφετέρου.

Αξίζει να φυλλομετρήσετε την έκθεση της ΕΛΣΤΑΤ για τη φυσική κίνηση πληθυσμού. Θα δείτε ότι οι γεννήσεις μειώνονται τα τελευταία χρόνια, ενώ οι θάνατοι μένουν σταθεροί ή αυξάνονται. Οι γεννήσεις πρώτη φορά το 2013 έπεσαν κάτω από τις 100.000 το χρόνο.

Κι έτσι ενώ πριν από μισόν αιώνα είχαμε σταθερά περί τις 80.000 ετήσιο θετικό ισοζύγιο (γεννήσεις μείον θάνατοι) τις τελευταίες δεκαετίες το ισοζύγιο άρχισε να συρρικνώνεται, μέχρι που έγινε αμελητέο, και τελικά πρώτη χρονιά το 2011 οι θάνατοι ξεπέρασαν τις γεννήσεις. Το 2017 είχαμε 88.500 γεννήσεις και 124.500 θανάτους, δηλαδή 36.000 αρνητικό ισοζύγιο.

Όπως βλέπετε σε ευρωπαϊκή στατιστική έκθεση, ο δείκτης γονιμότητας (αριθμός παιδιών ανά γυναίκα) στις χώρες της ΕΕ είναι κατά μέσο όρο 1,51. Προηγείται η Γαλλία με 1,90. Η Ελλάδα έχει έναν από τους χαμηλότερους δείκτες, με 1,35. Αξίζει να προσεχτεί πως οι χώρες που έχουν τους χαμηλότερους δείκτες δεν είναι ούτε οι πιο προηγμένες ούτε οι πιο φτωχές αλλά ειδικά οι χώρες της νότιας Ευρώπης: Πορτογαλία 1,38, Ελλάδα 1,35, Ιταλία και Κύπρος 1,32, Ισπανία 1,31 και Μάλτα 1,26. Κάποια εξήγηση θα υπάρχει γι’ αυτό, αλλά δεν την ξερω.

Όπως και σε όλη την Ευρωπη, έτσι και στην Ελλάδα αυξάνει η μέση ηλικία των μητέρων. Το 2017 ήταν 31,4 χρόνια (30,5 το 2011), πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (στα 29.1).

Ας το δούμε πιο αναλυτικά.

Βλέπετε ότι το 1977 οι περισσότερες γυναίκες γεννούσαν σε ηλικίες 20-29 (το 76% κάτω των 30) ενω το 2017 η πυραμίδα έχει μετατοπιστεί κατά μία δεκαετία, οι περισσότερες γυναίκες γεννάνε μετά τα 30 (το 68% άνω των 30).

Γιατί όμως γεννάνε πιο αργά και πιο λίγο οι γυναίκες; Όχι μόνο επειδή σήμερα πολύ περισσότερες γυναίκες, όπως και πολύ περισσότεροι άντρες, συνεχίζουν σε ανώτατες σπουδές, όχι απλώς στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αλλά και σε μεταπτυχιακά, αλλά και επειδή σήμερα είναι σχεδόν αυτονόητο ότι η γυναίκα θα εργαστεί ενώ κάποτε οι εργαζόμενες γυναίκες ήταν εξαίρεση (θυμάμαι, όταν πήγαινα δημοτικό, η δασκάλα δικαιολογούσε την ατημελητη εμφάνισή μου λέγοντας στον διευθυντή «η μητέρα του είναι εργαζόμενη» -ήμουν η εξαίρεση).