Μνήμη Γιάννη Ιατρού (1950 – 24.3.2022)

Συμπληρώνεται σήμερα ένας χρόνος από τον αναπάντεχο θάνατο του πολύτιμου φίλου μας, του μεγάλου μας αδερφού, του καλόψυχου Γιάννη Ιατρού. Όπως το είχαμε προβλέψει, η απώλεια αποδείχτηκε δυσαναπλήρωτη, τόσο στα καθημερινά σχόλια όσο και στις συγκεντρώσεις μας. Αλλά ο Γιάννης είναι πάντα στη μνήμη μας, όπως και οι άλλοι φίλοι που έφυγαν για πέρα. Πριν από λίγο καιρό, ο φίλος μας ο Τζι, που είχε την τύχη να γνωρίσει στενότερα τον Γιάννη, μου έστειλε ένα κείμενο για να το βάλω τη μέρα της επετείου -μαζί και το κομμάτι που το συνοδεύει. 

Ταιριάζει να θυμηθούμε σήμερα τον φίλο μας που έφυγε. Ο λόγος στον Τζι:

Με την συμπλήρωση ενός χρόνου απουσίας από τα σχόλια και συνεχούς παρουσίας στην ατμόσφαιρα του ιστολογίου, θέλω να περιγράψω μερικές πλευρές της προσωπικότητάς του αξέχαστου φίλου μας, όπως τις είδα από την δική μου οπτική γωνία.

Ηταν ένας άνθρωπος που αδυνατούσε να καταλάβει τι χωρίζει τον αριστοκράτη από τον εργαζόμενο άνθρωπο και τον ονειροπόλο φοιτητή, τους θεωρούσε όλους ίσους, και το κυριότερο τους αγαπούσε όλους πραγματικά. Αν μισούσε ένα πράγμα αυτό ήταν το ίδιο το μίσος.

 Ηξερε καλά πως στην διάρκεια του βίου όλοι κάποτε θα κλάψουν και κάποτε θα γελάσουν κι έτσι δεν φοβότανε να πλησιάσει τον οποιονδήποτε και να του δείξει την φιλία του, αν κάποιος χαιρότανε ο Γιάννης γέλαγε, αν κάποιος έκλαιγε ο Γιάννης αναστέναζε.

Χαιρότανε την κάθε μικρή νίκη, έτσι έβλεπε την βοήθεια που απλόχερα πρόσφερε σ’ όποιον είχε ανάγκη, μικρή ή μεγάλη. Την ώρα που οι παπάδες έκαναν κήρυγμα και οι δάσκαλοι μάθημα, ήξερε καλά πως δεν θα την έβρισκε χωρίς αντάλλαγμα από φιλανθρωπικές εταιρίες που εμπορευόντουσαν τον Χριστό ή κάποιον άλλο καθαγιασμένο και όπου το αφεντικό ήταν πάντοτε στην σκοτεινή πλευρά του δρόμου.

Ο Γιάννης πάντοτε άκουγε τον αναστεναγμό των ανθρώπων.

Στο Φορτηγό με τον Δύτη

 

 

Θα αναδημοσιεύσω σήμερα, με λιγοστά δικά μου σχόλια στην αρχή, ένα άρθρο που έγραψε ο φίλος μας ο Δύτης των Νιπτήρων για το Φορτηγό, τον πρώτο δίσκο του Διονύση Σαββόπουλου. Το άρθρο αυτό ο Δύτης (και εδώ είναι η πρωτοτυπία) το έγραψε στο Τουίτερ. Θα έλεγε κανείς πως το μέσο αυτό, με τον εγγενή περιορισμό που έχει στην έκταση των αναρτήσεων (μόλις 280 χαρακτήρες για κάθε τουίτ) είναι το πλέον ακατάλληλο για εκτενή άρθρα. Όμως ο Δύτης παρουσίαζε τραγούδι προς τραγούδι το Φορτηγό, αφιερώνοντας σε κάθε τραγούδι πεντέξι αλλεπάλληλα τουίτ, πεντέξι τιτιβίσματα. Και πριν ακόμα ολοκληρωθεί ο δίσκος, πολλοί τον ενθαρρύναμε να δημοσιεύσει το ολοκληρωμένο άρθρο στο ιστολόγιό του, απ’ όπου το δανείστηκα με την άδειά του και το αναδημοσιεύω εδώ, μιας και δεν είστε όλοι θαμώνες στο Δυτικό ιστολόγιο. 

Σημειώνω ότι ο Δύτης έχει σκοπό να συνεχίσει την τιτιβιστική Σαββοπουλιάδα του, και ήδη έχει ολοκληρώσει και δημοσιεύσει την παρουσίαση-κριτική του δεύτερου δίσκου, που ειναι βέβαια το Περιβόλι του Τρελού, και θα συνεχίσει -αν και όχι μέχρι το τέλος, μάλλον δεν θα πάει πιο πέρα από τα Τραπεζάκια έξω, αν φτάσει και ως εκεί. 

Το Φορτηγό εγώ το πρωτάκουσα όταν μας το έκανε δώρο ο θείος μου ο Κώστας, ο ποιητής Κώστας Μίσσιος, πρώτος ξάδερφος του πατέρα μου, που επειδή είναι νεότερος από τα άλλα ξαδέρφια όλοι στην οικογένεια τον λένε Κωστάκη. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα έγινε στην πρώτη επέτειο της δικτατορίας, στις 21.4.1968 -κάνουν δώρα στην επέτειο της Χούντας, φαντάσου πόσο χουντικοί θα είναι, θα σκέφτεστε, αλλά πράγματι είχαν βρεθεί εκείνη τη μέρα σπίτι μας, να ξορκίσουν την επέτειο, και θυμάμαι πως πάνω στο εξώφυλλο του δίσκου, στην πίσω μεριά, υπήρχε η αφιέρωση που θύμιζε την περίσταση. 

Θυμάμαι πως ακούγαμε συχνά τον δίσκο, και η γιαγιά μου η Αιγινήτισσα, όταν ερχόταν επίσκεψη, σκιαζόταν όταν άκουγε τον Διονύση να φωνάζει στα Πουλιά της Δυστυχίας ή στους Παλιούς μας φίλους -πάρ’το από δω αυτό το σκιάχτρο, κλείσ’ το, μου έλεγε, και βέβαια όλο και περισσότερο εγώ το έβαζα για να την πικάρω. Να σημειώσω πως η γιαγιά μου τότε, όπως προκύπτει από πολύπλοκους μαθηματικούς υπολογισμούς, ήταν αρκετά πιο νέα απ’ όσο εγώ σήμερα. 

Αλλά μάλλον σας κούρασα με τις αναμνήσεις, οπότε δίνω τον λόγο στον Δύτη. 

Όσοι παρακολουθείτε το άλλο μαγαζί του Δύτη, το τιτιβιστήρι ντε, θα έχετε πάρει χαμπάρι ότι επέβαλα στον εαυτό μου έναν διαφωτιστικό ρόλο και ξεκίνησα μια Σαββοπουλιάδα, παρουσιάζοντας ένα τραγούδι κάθε μέρα με τη σειρά. Όπως πρότειναν διάφοροι φίλοι, θα τα μαζεύω και εδώ δίσκο με δίσκο, έτσι να υπάρχουν. Για το Σαββόπουλο εν γένει, μην τα ξαναλέμε, έχω γράψει τις σοφίες μου παλιότερα εδώ, πάνε δώδεκα χρόνια.

Ξεκινάμε με μια εισαγωγή στο Φορτηγό. Ο Σαββόπουλος είναι ήδη δυο-τρία χρόνια στην Αθήνα. Αλητεύει με τον Λοΐζο, έχει παίξει στις μπουάτ, έχει βγάλει ήδη ένα 45άρι. Είμαστε στο ’66, το σινεμά παίζει Τρελό Πιερό και το Νακ του Λέστερ (του σκηνοθέτη των Μπιτλς). Τι είναι το Φορτηγό; Δεν είναι πια Νέο Κύμα, εκτός από δυο-τρία τραγούδια, τη Συννεφούλα ή το Μη μιλάς άλλο για αγάπη. Ο ίδιος είχε πει κάπου τότε ότι το γιε-γιε ήταν καλό αλλά ξένο (θα άλλαζε γνώμη σύντομα) και ότι το «πολιτικό τραγούδι» ήταν το τραγούδι της γενιάς του. Πολιτικό τραγούδι λοιπόν. Άκουγε τότε Μπρασένς, και φαίνεται, αλλά αυτό που παίζει φέρνει πιο πολύ σε Λατινική Αμερική, χιλιανούς τροβαδούρους κλπ. Μόνο κιθάρα: δεν είναι κανένας τεχνίτης, αλλά είναι ακριβώς αυτό το άτεχνο που εντυπωσιάζει: χτυπά την κιθάρα, τσιμπάει τις χορδές, ουρλιάζει. Και στίχοι; πολιτικά ναι, αλλά με τουΐστ (θα το δούμε), κάποια ερωτικά (κι αυτά ιδιόρρυθμα), αλλά κυρίως μια πολύ προσωπική μυθολογία με περιπλανώμενους, περιθωριακούς, αόρατους. Βλέπω μια μακρινή συγγένεια με την Οδό Ονείρων (του ’62). Είναι όμως και κάτι που δεν έχει ξανακουστεί!

Οι μάγοι

Η προσωπική μυθολογία που λέγαμε. Το πρώτο LP μπαίνει ορμητικά, σα να το κάνει επίτηδες: με ένα ωραίο και χαρακτηριστικό ριφάκι, το χτύπημα του ηχείου τόσο χαρακτηριστικό για όλο τον δίσκο, ο Σαββόπουλος φωνάζει τους στίχους (είμαι σίγουρος ότι θα ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακό στα λάιβ). Λες και θέλει να δείξει αυτό ακριβώς το άτεχνο του μπουλουκιού. Τον φαντάζεσαι να παρουσιάζει τον εαυτό του ή μάλλον μια περσόνα του εαυτού του (ένα χρόνο πριν από το Sergeant Pepper), που τον φαντασιώνεται σαν πλανόδιο (θα το κάνει κι αυτό στ’ αλήθεια, τον επόμενο χρόνο) ή ίσως σα θιασάρχη (κι αυτό θα το κάνει, κατά κάποιο τρόπο, το ’72). Και το τσίρκο! Πάντα παρόν. Σαν ασπρόμαυρη ταινία είναι αυτός ο δίσκος, σαν Φελίνι ξερωγώ.

Η μέρα του π (μια συνεργασία του Γιάννη Μαλλιαρού)

Σήμερα είναι 14 Μαρτίου, δηλαδή 14/3, δηλαδή 3/14 με την αμερικάνικη σημειογραφία -ταιριάζει λοιπόν να δημοσιεύσουμε μια συνεργασία του φίλου μας του Γιάννη Μαλλιαρού για τον αριθμό π. Αυτό σημαίνει πως τα χρονογραφήματα του παππού μου παίρνουν μετάθεση για αύριο. Χωρίς άλλα δικά μου, ο λόγος στον Γιάννη.

14 Μαρτίου σήμερα κι όπως έχει αναφερθεί πριν 7 χρόνια, σήμερα είναι η μέρα του π: «14/3 δηλαδή, κι άμα το γράψουμε αμερικανοπρεπώς είναι 3/14, οπότε δεν είναι ανεξήγητο που διάλεξα αυτή την ημερομηνία για να παρουσιάσω ένα άρθρο αφιερωμένο στο π» έγραφε τότε ο Νικοκύρης και συνέχιζε κάνοντας μια μικρή αναφορά στον αριθμό π που έδωσε την ευκαιρία για το άρθρο εκείνο και συνέχιζε για το γράμμα π. Κάποια στιγμή το Σεπτέμβρη σε άρθρο για τους μνημονικούς κανόνες των μαθητών αναφέρθηκαν τα ποιηματάκια που δίνουν κάποια ψηφία του π και πηγαίνοντας στο παλιό εκείνο άρθρο είδα πως τα είχα γράψει στο 200στό από τα 202 σχόλια και μάλιστα δυο μέρες μετά από τη δημοσίευση του άρθρου (που ήταν και καθαροδευτέρα κι εγώ βόλταρα στη Ρόδο), άρα λίγοι τα είδαν. Τότε πρότεινα να γραφτεί ένα άρθρο για τον αριθμό π και μάλιστα είπα πως μπορώ να το γράψω εγώ μιας και είχα ασχοληθεί λίγο με εργασίες στο σχολείο για το π.

Το φαράγγι του Βουραϊκού (διήγημα του Μιχάλη Τζιώτη)

Ο φίλος μας ο Μιχάλης Τζιώτης μού έστειλε ένα διήγημά του που κινείται στο κλίμα των ημερών, για ένα ταξίδι με τρένο, που μπορούμε να το δούμε και σαν διαφυγή. 

Πολλοί θα έχετε κάνει το ταξίδι με τον οδοντωτό. Κι εγώ το έχω κάνει, αλλά όχι τη σχετική πεζοπορία -ή τουλάχιστον όχι ακόμα. Ίσως κάποτε ν’ αξιωθώ. 

Ο λόγος στον Μιχάλη:

 

ΤΟ ΦΑΡΑΓΓΙ ΤΟΥ ΒΟΥΡΑΪΚΟΥ

Ναι! Θα το έκανε κι αυτός το ταξίδι αυτό όταν θα μεγάλωνε, σίγουρα θα το έκανε! Όχι! Δεν ήταν στην Έκτη δημοτικού που είχαν διαβάσει στο σχολικό βιβλίο αυτό το κείμενο, στην Έκτη τούς είχαν στις πάνω αίθουσες, που ήταν ηλιόλουστες, θυμάται που έψαχνε τον ήλιο που διάβαζε στο κείμενο και η ματιά του σκόνταφτε όλο σε ντουβάρια. Ούτε στην Πρώτη και τη Δευτέρα τάξη μπορούσε να είναι, η γλώσσα του κειμένου ήταν υπερβολικά πλούσια για να είναι στα βιβλία των πρώτων τάξεων. Για τον ίδιο λόγο δε μπορούσε να είναι ούτε στο βιβλίο της Τρίτης. Ή στην Τετάρτη, ή στην Πέμπτη δημοτικού θα ήταν, δεν θυμόταν ακριβώς… Πάντως ήταν μετά που είχε διαβάσει στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων που κρέμονταν στην παράγκα-ψιλικατζίδικο του Μπαρμπα-Τζίμη την είδηση για την εκτέλεση του Μπελογιάννη. Ήταν χαμογελαστός ο εκτελεσμένος σε κάποια φωτογραφία στο περίπτερο, και ο νους του είχε απορήσει: Να τον σκοτώνουν κι αυτός να χαμογελάει!

Ούτε το όνομα του συγγραφέα θυμόταν. Ο δάσκαλος τούς είχε πει πως το κείμενο ήταν παλιό. Τότε που πήγαινε αυτός στο Δημοτικό, παλιό σήμαινε προπολεμικό. Ποιοι γράφανε τόσο ωραία κείμενα σε τόσο ωραία σπαρταριστή δημοτική στις αρχές του 20ου αιώνα; Τρέχα γύρευε! Το ενδιαφέρον του για το όνομα των συγγραφέων των κειμένων ξύπνησε αργότερα, πολύ αργότερα, τότε, με την έμφυτη κλίση του προς τη γλώσσα, ήταν τα ίδια τα κείμενα που τον συνέπαιρναν και τον ταξίδευαν. Όπως αυτό, που δεν μπορούσε να φύγει από τη μνήμη του ούτε πριν, που έτρεχε γι’ άλλα, ούτε τώρα, που πάσχιζε να το ξεχάσει γιατί η θύμησή του τον πονούσε.

Πριν, τότε, μετά (διήγημα του gpointofview)

Πολλές φορές έχουμε δημοσιεύσει στο ιστολόγιο διηγήματα του φίλου μας του Τζι. Το τελευταίο ήταν πέρυσι τον Ιούλιο κι εκεί θα βρείτε λινκ προς τα προηγούμενα.

Tο σημερινό είναι μια τριλογία με διαφορετικά θέματα που δείχνουν την θεώρηση των πραγμάτων και των ενδιαφερόντων πριν, κατά ή μετά από ένα γεγονός που αλλάζει την φιλοσοφία της ζωής μας, όπως λέει ο Τζι, που μου έστειλε και τις φωτογραφίες που συνοδεύουν τη δημοσίευση.

 

Πριν

Η φωτογραφία

Η φωτογραφία έμεινε πολύ καιρό αποθηκευμένη στην μνήμη του υπολογιστή αλλά και του μυαλού του. Δεν ήταν πως την είχε ξεχάσει, κάθε άλλο, ήταν…να, που δεν έβρισκε μια ευκαιρία, ένα λόγο για να την ξαναδεί, να την σχολιάσει, να την βάλει στο ράφι που της πρέπει. Ηξερε πως δεν είναι πλέον τυπωμένη στο χαρτί να μπει στο άλμπουμ με τις όμοιες κι ένα τίτλο χαραγμένο στο εξώφυλλο ή στο μυαλό του, η ψηφιακή μορφή, βολική κι απρόσωπη, έκανε πιο δύσκολη την ταξινόμηση.

Ηταν ένα θέμα που εμφανίσθηκε για λίγες μόνο μέρες με την κατεδάφιση κάποιου διώροφου. Από την ταράτσα του κάποιος κάποτε ζωγράφισε έναν ήλιο στον τοίχο του διπλανού σπιτιού που δεν φαινότανε παρά μονάχα απ’ την ταράτσα και κάποια μπαλκόνια ψηλότερα και σε σωστή θέση. Ηταν ένας ήλιος σχεδόν ιδιωτικός, με την δική του ομορφιά να μην είναι σε κοινή θέα, αλλά να χαρίζεται σ’ αυτόν που ήρθε στην ταράτσα ή την είχε εντοπίσει απο τα λίγα μπαλκόνια που είχαν το προνόμιο. Ηταν το ίδιο όμορφος με την εικόνα μιας γυμνής ερωτευμένης γυναίκας, κάτι γνωστό σ’ ελάχιστους και για ελάχιστες στιγμές.

Ο ίδιος ο ήλιος, σχεδιασμένος και χρωματισμένος σε πλήρη αρμονία με τον τοίχο που τον φιλοξενούσε, δεν προκαλούσε, δεν τραβούσε το μάτι, δεν κοίταζε να εκμεταλλευθεί την πρόσκαιρη δημοσιοποίησή του. Είχε αποτυπωμένη την ημερήσια κίνησή του σαν να κολύμπαγε στον ουρανό με σταθερή πορεία. Ο άγνωστος καλλιτέχνης  εκτός από την κίνηση είχε καταφέρει να αποτυπώσει με το χρώμα του και την θερμότητα που μας έστελνε, μετρημένη στην σωστή ποσότητα. Σε λίγες μέρες θα ξεκίναγε η ανέγερση της πολυκατοικίας και θα σκεπαζότανε από ένα στρώμα σοβά μετά από την εφήμερη λάμψη του.

Μπορεί να υπήρξαν κι άλλα λιγότερο ή περισσότερο αριστουργήματα που χάθηκαν στον βωμό του γκρεμίσματος και της ανοικοδόμησης σε εποχές που οι φωτογραφίες δεν υπήρχαν ούτε σαν ιδέα και μόνο διορατικοί ζωγράφοι αποτύπωναν τέτοιες λεπτομέρειες στον καμβά τους. Σήμερα, μαζί με κάθε κινητό υπάρχει και μια κάμερα κι όλοι μας έχουμε γίνει φωτογράφοι και ρεπόρτερ που καταγράφουμε ό,τι κι αν συμβαίνει, καθένας μας κατά το γούστο του και σύμφωνα με όσα η ζωή του φανερώνει. Και όλα πιά αποθηκεύονται στην παγκόσμια μνήμη που λόγω του όγκου της ταυτίζεται με την παγκόσμια λησμονιά.

 

Τότε

Η πρώτη γνωριμία

Ηταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος. Κοινός, του μέσου όρου. Κι’ όσο σκεπτόταν έτσι σε τίποτε δεν ξεχώριζε από το στατιστικό δείγμα. Αυτό το δείγμα που νιώθει τα εφτά από τα είκοσι πράγματα που συμβαίνουν και είναι απολύτως σίγουρο πως τα υπόλοιπα δεκατρία δεν υπάρχουν. Το λέει η θρησκεία, το λέει κι’ η κοινωνία … άρα έτσι θάναι !

Οπως η κοινωνία λέει και επιμένει ότι οι αρχιεπίσκοποι δεν πεθαίνουν αλλά κοιμούνται, ενώ οι πρωθυπουργοί απλά αναπαύονται, μόνο η πλέμπα πεθαίνει, έρχεται δηλαδή σε επαφή με την απαγορευμένη στην σκέψη και ενίοτε στην προφορά λέξη, τον θάνατο.

Καθόλου περίεργο που δεν θυμότανε ποιός του εξήγησε για πρώτη φορά πως η επάρατη ασθένεια ήταν ο καρκίνος, αλλά εδώ υπήρχε μια διαφορά, ο καρκίνος δεν υπήρχε σαν λέξη όταν μιλούσε ενώ ο θάνατος δεν υπήρχε και σαν ιδέα, σαν έννοια όταν σκεφτότανε. Η κυριότερη αιτία, μα και δικαιολογία, ήταν πως έχουμε καιρό για τα γεράματα, τότε που – ίσως – δεν θα σκεφτόμαστε τίποτε άλλο, παρά τον χάρο.

Οταν τον ένιωσε πρώτη φορά δεν φόραγε μακριά μπέρτα με κουκούλα, ούτε βάσταγε δρεπάνι. Δεν είχε σχέση με το μυαλό του, μόνο με τις αισθήσεις του. Μια έντονη απορία υπήρχε στο κεφάλι του, απόρροια του αποσυντονισμού των αισθήσεων, η ακοή προηγείτο της όρασης και η γεύση της οσμής. Η αφή  ήταν καλά ριζωμένη μέσα του, δεν παραμορφώθηκε αλλά τα ερεθίσματά της είχαν λάθος συντονισμό με την χρονική αίσθηση των στιγμών εξ αιτίας της διαταραχής της όρασης, άλλα έβλεπε και άλλα αισθανόταν. Θύμιζε κάπως το μεθύσι, το πέρασμα της λογικής σε άλλες διαδικασίες. Θυμήθηκε τους στίχους από τις Βέδες :
(σε μετάφραση Ν. Τσιφόρου)

– Κι’ ο Ηλιος είναι αλλοιώτικος από τον ήλιο
– Και το άσπρο αλλοιώτικο από το άσπρο
– Κι’ όλα όσα βλέπουμε, το ομαλό και το λείο
– Το όμορφο και το ωραίο, διαφέρουνε πάντα μεταξύ τους
– Και μονάχα δυό πράματα είναι τα ίδια
– Και θα μείνουνε πάντα τα ίδια
– Οσοι αιώνες κι’ αν περάσουνε
– Η «λογική» κι η «τρέλλα»

Εδώ βέβαια δεν έβλεπε την λογική των ανθρώπων σαν ωφελιμότητα και την τρέλλα σαν τις μυστηριακές θεωρίες που είναι ίδιες σε όλες τις χώρες, σε όλες τις θρησκείες και σε όλους τους αιώνες, όπως έκανε στο ποίημα ο μεταφραστής, αλλά σαν την αλλαγή των βάσεων δεδομένων : να ακούς πρώτα και να βλέπεις μετά, να γεύεσαι πρώτα και να μυρίζεις μετά, να ακουμπάς κάπου και να νοιώθεις την προηγούμενη επαφή…

Ηταν κάτι το πρωτόγνωρο, άρα και τρομακτικό, μια που ο φόβος στηρίζεται στην άγνοια. Και τότε, μέσα στην ομίχλη του άγνωστου, η αίσθηση που εγκαταλείπει τελευταία του έδωσε ένα γνωστό σημάδι της, τον πόνο, σαν μια κλωστή να τον κρατήσει στην ζωή. Ναι, ο πόνος, αυτή η διαταραγμένη αίσθηση αφής, ήταν η πρώτη που συντονίσθηκε με αυτόν τον χρόνο που αποκαλούσε πραγματικότητα. Κι’ αυτή η αίσθηση του πόνου του φάνηκε τόσο οικεία και τόσο ανακουφιστικά γνωστή ώστε να σηματοδοτήσει την επιστροφή του στα τετριμένα πεδία των αισθήσεων της μοναξιάς.

Είχε την πρώτη επαφή του με την αθέατη πλευρά της Σελήνης και τώρα γύριζε πίσω στο γνωστό από χρόνια πρόσωπό της, άλλοτε σκοτεινό κι’ άλλοτε φωτισμένο, μα πάντοτε το ίδιο στραμμένο προς την γη των ζωντανών…

 

Μετά

Ένα πρωινό στην πλατεία του χωριού

Την κοιτούσε αλλά μάλλον ήταν τόσο πολύ αφηρημένος που δεν την έβλεπε, του γεννούσε εξ άλλου τόσους συνειρμούς που θα ήταν αδύνατον σε μια από τις αισθήσεις του- στην όραση εκείνη τη στιγμή-  να επικρατήσει στο μυαλό του.

Ηταν τα νιάτα της που τον χτύπαγαν στο υπογάστριο, το ξανθό α λα γκαρσόν μαλλί της που αναδείκνυε έναν υπέροχο λαιμό και τα χοντρά άγαρμπα ποδοδάκτυλα που σηκώνονταν σαν περπατούσε με τις σαγιονάρες που τράβαγαν το βλέμμα του. Είχαν γι αυτόν κάτι το έντονα σεξουαλικό αυτού του είδους τα δάκτυλα και η κίνησή τους. Είχε παρκάρει- μάλλον παρατήσει – το θηριώδες τζιπ της στην πλατεία του χωριού και πήγαινε χαμογελαστή και φουριόζα στο μανάβικο καλημερίζοντας τους θαμώνες του διπλανού καφενείου. Ολοι την έτρωγαν με τα μάτια, άλλος για το πλούσιο στήθος της, άλλος για τη μέση της κι άλλος για τα καλοσχηματισμένα από τον πολύ χορό ημισφαίρια. Η κοπελιά δεχόταν τα βλέμματα των συγχωριανών της με κατανόηση, η σαρκική υπεροχή της ερχόταν να προστεθεί στην οικονομική αλλά και στην εθνική – όπως πίστευε- υπεροχή της.

Η οικονομική υπεροχή ήταν αναμφισβήτητη. Τα παραλιακά κατσάβραχα όπου έβοσκε τα ζα ο παπούς της είχαν αποκτήσει μεγάλη αξία όταν έφτασε -επί χούντας- ο δρόμος κι ο τουρισμός στο χωριό της. Ολοι οι κάτοικοι ευγνωμονούσαν το στρατιωτικό καθεστώς αγνοώντας πως ο δρόμος είχε αποφασισθεί να γίνει  πριν έλθει αυτό στην εξουσία. » Οι άχρηστοι πολιτικοί όλο υποσχέσεις ήτανε και μεις πηγαίναμε με το καΐκι στ’ άλλα χωριά» ήταν η μόνιμη επωδός τους όταν κάποιος επιχειρούσε να βάλει τα πράγματα στη θέση τους. Ο παπούς της κοπελιάς δεν παρασύρθηκε από την γρήγορη άνοδο των τιμών. Μαθημένος στη φτώχεια του ζήταγε με γαϊδουρινή υπομονή ένα αστρονομικό ποσό για μια λουρίδα βραχώδους γης που έμπαινε μέσα στη θάλασσα. Δεν το πίστευε κανείς αλλά βρέθηκε ένας βαρεμένος αμερικάνος που ήθελε να κτίσει «σπίτι στη θάλασσα» και πλήρωσε πέντε φορές επάνω την τρέχουσα τιμή του οικοπέδου. Ξεκίνησε να κτίζει το «σπίτι στη θάλασσα» κι όταν το τέλειωσε εξαφανίσθηκε, μάλλον πέθανε. Ποτέ κανένας κληρονόμος δεν άνοιξε το σπίτι στη θάλασσα που έμεινε ακατοίκητο να σαπίζει στα κτυπήματα της θάλασσας και του αγέρα.

Τα παιδιά του παπού, ανάμεσά τους κι ο πατέρας της κοπελιάς, κεφαλαιούχοι του χωριού πλέον, τόριξαν στις τουριστικές μπίζνες, «ρούμς του λετ» και καφετέριες που εξελίχθηκαν σε πιο πολιτισμένες επιχειρήσεις, όπως ξενοδοχεία και βενζινάδικα. Τα παιδιά τους, ανάμεσά τους κι η κοπελιά, δεν χρειάσθηκε να δουλέψουν, πήραν μόνο ένα σεμινάριο από τους γονείς τους πως να κλέβουν την εφορία και το φι-πι-α, δεν τους χρειάζονταν περισσότερα.

Η κοπελιά βγήκε από το μανάβικο με τα ψώνια της. Χαμογελούσε συνεχώς, είχε όλα τα προβλήματά της λυμένα, όπως ο ήλιος στη καθημερινή του διαδρομή. Τα βλέμματα όλων την ακολουθούσαν αυξάνοντας την αυτοπεποίθησή της. Ηταν περήφανη για το ολοφάνερα μακρύ, σλάβικο σώμα της που αναπτύχθηκε όταν μετά την κατοχή η διατροφή των παιδιών έπαψε να είναι τραγική καθώς και για το αρβανίτικο αγύριστο κεφάλι της που κανένα σχολείο δεν ήταν σε θέση να της το διορθώσει. Εξ άλλου δεν το είχε ανάγκη, μπορούσε να περάσει ζωή χαρισάμενη και με τα λίγα και στραβά πράγματα που ήξερε. Ετσι υπερηφανευότανε για την ελληνική καταγωγή της -κατευθείαν από τον Σωκράτη και την Ξανθίππη- και σιχαινότανε τους αλβανούς και βούλγαρους που ξεζούμιζε στις επιχειρήσεις της. Τα προσόντα της επεκτείνονταν και στην μαγειρική όπου η προτίμησή της συνέπιπτε με τα εθνικά της ιδεώδη. Ετσι όταν είχε χρόνο έφιαχνε περίτεχνο ιμάμ μπαϊλντί ή μουσακά αλλά και το ατζέμ πιλάφι ήταν στο ρεπερτόριό της ενώ όταν βαριότανε να μαγειρέψει δοκίμαζε τις συνθετικές της ικανότητες στην πίτσα, παίζοντας με τα υλικά που άπλωνε στην έτοιμη πίττα. Οι φίλες της κι οι συγγενείς της που είχαν την τύχη να δοκιμάσουν την μαγειρική της είχαν να το λένε πως ήταν πολύ προχωρημένη στην ελληνική κουζίνα.

Η κουλτούρα της περιοριζότανε σε καψουροτράγουδα και δημοτικά που τα χόρευε μανιωδώς. Εξ άλλου ήταν ιδρυτικό μέλος και χορηγός της γυναικείας ομάδας χορού του χωριού της στην οποίαν συμμετείχε και ένας νέος, ολοφάνερα αδερφή. Η επιτυχία των χορευτικών εκδηλώσεων μεγάλωνε το κύρος της και τα σκαλοπάτια που θα έπρεπε να ανέβει ο πρίγκηπας που θα την κατακτούσε. Η λεσβιακή οδός φάνταζε πιο εύκολη και οι κακές γλώσσες είχαν ήδη αρχίσει να ψιθυρίζουν.

Το βλέμμα του είχε μαγνητισθεί από το γαλάζιο του μπλουτζίν της. Περιέργως δεν πήγαινε στο περιεχόμενο του παντελονιού αλλά προσπαθούσε να καταλάβει αν πλησίαζε περισσότερο το γαλάζιο της ακίνητης θάλασσας ή το γαλάζιο του ασυννέφιαστου ουρανού, λίγο πριν φέξει. Το χρώμα έσπαζε στα γόνατα όπου το ξεφτισμένο ύφασμα άφηνε να φανεί το χρώμα της επιδερμίδας της. Το παντελόνι τελείωνε σε μια λυγερή μέση που δεν είχε ανάγκη από ζώνη να το συγκρατήσει, τόσο εφαρμοστό ήτανε. Πιο πάνω, το άσπρο πουκάμισο δεμένο κόμπο στο γυμνό στομάχι της θύμιζε άγραφο χαρτί, ίδιο με το μυαλό του εκείνη τη στιγμή. Η κοπελιά τον κοίταξε κι αμέσως σκόνταψε, το μάτι του «έπιανε».

Ο θεός της Ελλάδας να σε έχει καλά» της είπε κι αμέσως ανέβηκε πρώτος στη λίστα των υποψηφίων εραστών της, όταν και αν αποφάσιζε να δοκιμάσει τις ετεροφυλικές σχέσεις. Τον ήξερε από το τοπικό κουτσομπολιό, τον θεωρούσανε απόμακρο. Σκέφθηκε πως ήταν ώριμος, εχέμυθος και συμπαθητικός.

Του γέλασε παιχνιδιάρικα και μπήκε στο τζιπ της όπου η φίλη της την περίμενε υπομονετικά και τώρα πια, ζηλότυπα…

 

 

Συστάσεις γραμματικής προς φοιτητές (μια συνεργασία του Μιχάλη Ρουμελιώτη)

Την περασμένη εβδομάδα είχαμε αναδημοσιεύσει και συζητήσει εκτενώς το άρθρο Ζητείται ορθογραφία στο Πανεπιστήμιο. Ο φίλος μας Μιχάλης Ρουμελιώτης, που συμμετείχε και στη συζήτηση εκείνη στο ιστολόγιο, μού έστειλε ένα κείμενο με «συστάσεις» που έχει συντάξει και που διανέμει στους φοιτητές του. Το βρήκα ενδιαφέρον, ανεξάρτητα από το αν συμφωνώ με όλες τις συστάσεις, και νομίζω ότι θα ενδιαφέρει και εσάς.

Το κείμενο των συστάσεων διανέμεται στούς προπτυχιακούς φοιτητές τού Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων και τού Τμήματος Διοίκησης Τουρισμού τού Πανεπιστημίου Αιγαίου, στά πλαίσια τών νομικών μαθημάτων και τού μαθήματος επιχειρηματικής ηθικής. Πρόκειται, όπως λέει ο Μ.Ρ., για μια προσπάθεια να εξοικειωθούν οι φοιτητές με βασικά λόγια στοιχεία τής καθομιλουμένης, τά οποία τούς χρειάζονται αλλά ενδεχομένως τα αγνοούν. 

Μεταφέρω το κείμενο αυτούσιο, διατηρώντας την ορθογραφία του συντάκτη. Διαφωνώ με τη διατύπωση «κραυγάζει/φωνάζει αγραμματοσύνη» που χρησιμοποιεί δυο φορές ο Μ.Ρ., για να καυτηριάσει κάποιο αστόχημα, ιδίως επειδή στη μία περίπτωση δεν είναι τόσο ξεκάθαρα τα πράγματα. Σχολιάζω κι εγώ, αλλά με φειδώ -τα δικά μου σχόλια είναι μέσα σε αγκύλες, [  και ].

 

Μιχάλη Ρουμελιώτη

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗΣ

ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ

 

Υπάρχουν κάποια πράγματα στή χρήση τού λόγου που βλέπω ξανά και ξανά, κάθε χρόνο, να σάς δυσκολεύουν, και που σάς εκθέτουν στήν κατηγορία τής αμάθειας. Θεώρησα λοιπόν χρήσιμο να μαζέψω εδώ ορισμένες πρόχειρες συστάσεις.

1. Τά τριγενή και δικατάληκτα επίθετα.

Λέγονται έτσι γιατί έχουν τρία γένη (αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο), αλλά δύο μόνο καταλήξεις σε κάθε πτώση· μία κατάληξη για τό ουδέτερο γένος, και μία για τά άλλα δύο γένη.

Ο διεθνής (οργανισμός), η διεθνής (Αμνηστία), τό διεθνές (ενδιαφέρον)

Τού διεθνούς (τύπου), τής διεθνούς (πολιτικής σκηνής), τού διεθνούς (κύρους)

Τόν διεθνή (αερολιμένα), τήν διεθνή (κατάσταση), τό διεθνές (δικαστήριο)

Οι διεθνείς (κανόνες), οι διεθνείς (ειδήσεις), τά διεθνή (στενά)

Τών διεθνών (χρηματιστηριακών δεικτών, συμβάσεων, προβλημάτων)

Τούς διεθνείς (ποδοσφαιριστές), τίς διεθνείς (αντιλήψεις), τά διεθνή (ύδατα)

Μανιάτικες λέξεις (μια συνεργασία του Δημήτρη Ραπτάκη)

Στις αρχές του περασμένου μήνα είχα δημοσιεύσει ένα άρθρο με λέξεις από τον Κάλαμο (το νησί του Ιονίου), και σας είχα προτρέψει να γράψετε κι εσείς άρθρα λεξιλογικής περιήγησης για την ιδιαίτερη πατρίδα σας. Πρώτος ανταποκρίθηκε ο φίλος μας ο Spiridione, με άρθρο για κερκυραϊκές λέξεις στο έργο του Ιωαν. Καρτάνου, ακολούθησε ο Λάμπας που διάλεξε 45 λέξεις από τη Γορτυνία και σήμερα ταξιδεύουμε λίγο πιο κάτω, αφού ο φίλος μας ο Δημήτρης Ραπτάκης είχε την πολύ καλή ιδέα να γράψει ένα άρθρο με μανιάτικες λέξεις, ειδικότερα της προσηλιακής, δηλαδή ανατολικής, Μάνης (η δυτική λέγεται «αποσκιαδερή»). 

Ο Δημήτρης είναι μανιατοκρητικός, οπότε ξέρει από πρώτο χέρι τον τόπο και το ιδίωμά του. Λακωνίζει, οπότε το άρθρο του είναι σύντομο, αλλά μεστό. Προσθέτω κι εγώ μερικά πράγματα [σε αγκύλες]. Στο τέλος του άρθρου υπάρχει κατάλογος όλων των άρθρων «λεξιλογικής περιήγησης». 

Τις παρακάτω λέξεις τις άκουσα από τη γιαγιά και την προγιαγιά μου – γεννημένες προπολεμικά στην Προσηλιακή Μέσα Μάνη.

Δεν ξέρω πόσες ακούγονται ακόμη – ο τόπος έγινε ολιγάνθρωπος και σαρώθηκε τώρα τελευταία από τον τουρισμό. Ευτυχώς, το τουριστικό κύμα σταματά συνήθως στην Τσίμοβα [την Αρεόπολη]. Για την εκφορά των λέξεων θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν κάποια χαρακτηριστικά της μανιάτικης ποικιλίας της πελοποννησιακής διαλέκτου: ελαφρύς τσιτακισμός, δασύ χι,  ότι το σίγμα προφέρεται συχνά ως ζ, ενώ η κατάληξη σε -ω των ρημάτων ακουγόταν -ου, ασυνίζητοι τύποι (π.χ. τα παιδία).

Πριν σου καταγράψω τις λέξεις που θυμούμαι, κι επειδή επίσης ο τόπος έγινε της μόδας λόγω τηλοψίας  (Γη της Ελιάς), είναι χρήσιμο να πούμε κάποια πράγματα για τις λέξεις που αναφέρονται στη συγγένεια

Ως γνωστόν, ο τόπος ήταν οργανωμένος σε πατρογραμμικά γένη. Επίτρεψέ μου να χρησιμοποιήσω το επίθετό σου ως παράδειγμα. Η οικογένεια Σαραντάκου, στη Μέσα Μάνη τουλάχιστον, λέγεται Σαραντιάνοι (όχι Σαραντάκοι ή Σαρανταίοι). Η γυναίκα του Κυριάκου Σαραντάκου λέγεται Κυριάκαινα. Είναι Σαραντόνυφη (παντρεύτηκε Σαραντάκο). Εάν το γένος της είναι π.χ. Παπαδάκου λέγεται Παπαδίτσα. Συνήθως την αποκαλούσαν Κυριάκαινα. [Ισχύει. Η Νικολού η Σαραντόνυφη θα λεγόταν η Νικοκυρά στα μανιάτικα]

Δύο ακόμη σχετικές λέξεις ή φράσεις για την οικογένεια.

Η μοναχοκόρη λέγεται ξακληροσπορά: Εάν πέθαινε, στην κληρονομιά καλούνταν οι άρρενες εξάδελφοί της, με απώτερο στόχο να μην μπει ξένος στην οικογένεια.

Η φράση «πάου(ω) στων αλλωνένε μου», σημαίνει ότι η παντρεμένη γυναίκα επισκέπτεται την πατρική της οικογένεια.

Ιδού τώρα οι λέξεις.

45 λέξεις από τη Γορτυνία (μια συνεργασία του Λάμπα)

Στις αρχές του μήνα είχα δημοσιεύσει ένα άρθρο με λέξεις από τον Κάλαμο (το νησί του Ιονίου), και σας είχα προτρέψει να γράψετε κι εσείς άρθρα λεξιλογικής περιήγησης για την ιδιαίτερη πατρίδα σας. Πρώτος ανταποκρίθηκε ο φίλος μας ο Spiridione, με άρθρο για κερκυραϊκές λέξεις στο έργο του Ιωαν. Καρτάνου, και σήμερα με πολλή χαρά παρουσιάζω μια συνεργασία του φίλου μας του Λάμπα, ο οποίος μας φέρνει σε στεριανό περιβάλλον, αφού διάλεξε 45 λέξεις από τη Γορτυνία. 

Η Γορτυνία ήταν επαρχία του νομού Αρκαδίας, όταν υπήρχαν επαρχίες. Ταυτίζεται περίπου με τον σημερινό καλλικρατικό δήμο Γορτυνίας, που έχει πρωτεύουσα τη Δημητσάνα. Είναι η πιο δυτική από τις τέσσερις επαρχίες του νομού. 

Λένε ότι το μοραΐτικο ιδίωμα αποτέλεσε τη βάση για την τυποποιημένη ελληνική μετά τη συγκρότηση του κράτους, αλλά αυτό δεν αποκλείει την ύπαρξη τοπικών ιδιωματισμών που δεν ανήκουν στην κοινή.

Δεν χρειάζονται περισσότερα για εισαγωγή, παραθέτω όσα έγραψε ο φίλος μας ο Λάμπας και περιστασιακά σχολιάζω [μέσα σε αγκύλες]

45 λέξεις από τη Γορτυνία

Τις παρακάτω λέξεις τις έχω συναντήσει όλες στον καθημερινό λόγο. Επειδή όμως το ιδίωμα υποχωρεί και ορισμένες είχα χρόνια να τις ακούσω, χρειάστηκε να συμβουλευτώ, για να επιβεβαιώσω κάποιες σημασίες, το «Τοπικό λεξικό της Γορτυνίας» του Ηλία Καραμάνη και διάφορα τοπικά γλωσσάρια που υπάρχουν στο διαδίκτυο – βρίσκεις, ευτυχώς,  πολλά πλέον.

αναζουπάω = ξαναζωντανεύω, συνέρχομαι από λιποθυμία ή αρρώστια, ανακτώ τις δυνάμεις μου   

Εκεί που την είχαμε για θάνατο, η γριά αναζούπησε!

ανάκαρο (το) = δυνάμεις, αντοχή

Κάποτε τα έκανα όλα μόνος μου, αλλά τώρα πια δεν έχω ανάκαρο.

[Τη βρίσκουμε συχνά και ως νάκαρο, νάκαρα μάλιστα, στον πληθυντικό: δεν έχω νάκαρα]

 ανατσουτσουρώνομαι = αντιδρώ σε έναν κίνδυνο ή μια πρόκληση, παίρνοντας απειλητική στάση.

Έχεις δει τη γάτα πώς ανατσουτσουρώνεται, μόλις δει το φίδι;

Μη μου ανατσουτσουρώνεσαι εμένα!  Δε σε φοβάμαι! 

 βοϊδογλειψιά = η φράντζα. Ο Καραμάνης σημειώνει, εύστοχα νομίζω, ότι η λέξη προέρχεται από το σχήμα που παίρνει το τρίχωμα των νεογέννητων μοσχαριών, όταν τα γλείφει η μάνα τους.

─Ποιος υπουργός είναι ο Τσοβόλας; 

─Αυτός με τη  βοϊδογλειψιά.

Το λεξιλόγιο των λέξεων στα ΜΜΕ (μια συνεργασία του Λαέρτη Τανακίδη)

Ο φίλος του ιστολογίου Λαέρτης Τανακίδης, φιλόλογος και πρώην πρόεδρος της ΟΛΜΕ, μου έστειλε πριν από μερικές μέρες το άρθρο που θα διαβάσουμε σήμερα, αρχικά δημοσιευμένο στο ηλεπεριοδικό Παράλλαξις της Θεσσαλονίκης. Θυμίζω ότι πέρυσι είχαμε δημοσιεύσει ένα άλλο δικό του άρθρο, για το θέμα της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών, ενώ ταχτικά μου στέλνει και υλικό που μπαίνει στα σαββατιάτικα μεζεδάκια.

Το σημερινό άρθρο έχει θέμα του το λεξιλόγιο των ΜΜΕ (ίσως αυτός θα ήταν προτιμότερος τίτλος), ένα θέμα στο οποίο έχουμε κάμποσες φορές αναφερθεί παρεμπιπτόντως, αλλά και ειδικότερα, σε πρόσφατο άρθρο, κι αυτό συνεργασία, του φίλου Νίκου Νταή.

Τα δυο άρθρα έχουν κοινά στοιχεία, πράγμα αναμενόμενο, αλληλοσυμπληρώνονται όμως πιστεύω, μια και ο Τανακίδης δεν ασχολείται καθόλου με γλωσσικά λάθη (και «λάθη»), ούτε με δημοσιογραφική δεοντολογία, αλλά καταγράφει λέξεις και εκφράσεις που ακούγονται στα δελτία ειδήσεων, χωρίς να κρίνει -αν και εξαρχής, όπως και στην κατακλείδα, εκφράζει την άποψη, που δεν είναι αβάσιμη, ότι τα δελτία ειδήσεων έχουν σκοπό να φοβίσουν τον τηλεθεατή ώστε να εξασφαλίσουν τηλεθέαση.

Ο καθένας θα έχει να προσθέσει στον κατάλογο του Λ. Τανακίδη -ας πούμε, εγώ θα πρόσθετα πως όποτε μεταφέρονται δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, είναι σχεδόν υποχρεωτικό να χαρακτηριστούν «παραλήρημα» οι απόψεις και «προκλητικοί» οι φορείς τους (ο όρος «προκλητικός» καταγράφεται στο άρθρο).

Χωρίς άλλα εισαγωγικά, παραθέτω το άρθρο του Λαέρτη Τανακίδη. Η εικονογράφηση είναι της αρχικής δημοσίευσης.

Το λεξιλόγιο των λέξεων στα ΜΜΕ

Συνηθισμένες εκφράσεις τις οποίες χρησιμοποιούν τα Μέσα, καθώς παρουσιάζουν τα γεγονότα στα προγράμματά τους.

Στο άρθρο του «Όσο φοβάσαι, τους διευκολύνεις» ο κ. Γιώργος Τούλας μεταξύ άλλων μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο προβάλλονται τα γεγονότα από τα ΜΜΕ, και ιδίως από την τηλεόραση, με αποτέλεσμα να προκαλείται φόβος και εγκλωβισμός των τηλεθεατών.

«Πρέπει να σου πω Σταυρούλα»: η γλώσσα των τηλεοπτικών ειδήσεων (Μια συνεργασία του Νίκου Νταή)

Δημοσιεύω σήμερα ένα άρθρο που μου έστειλε με μέιλ ο τακτικός αναγνώστης του ιστολογίου Νίκος Νταής, με θέμα τη γλώσσα των δελτίων ειδήσεων στην τηλεόραση.

Ο συγγραφέας, συνταξιούχος εδώ και λίγα χρόνια, είναι κλασικός φιλόλογος και ιστορικός,  με μάστερ κλασικών σπουδών από το πανεπιστήμιο του Τορόντο. Δίδαξε ιστορία στο Κολέγιο Αθηνών. 

Συχνά, οι τοποθετήσεις για τη «γλώσσα της τηλεόρασης» (ή «των δελτίων ειδήσεων» ή «των δημοσιογράφων της τηλεόρασης») που διαβάζουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και στον παραδοσιακό τύπο, δεν είναι παρά μια σταχυολόγηση γραμματικών και συντακτικών λαθών (και «λαθών»). Ευτυχώς, ο Ν. Νταής στο σύντομο άρθρο του δεν αρκείται σε αυτή την πλευρά. 

Κάποια δικά μου σχόλια βρίσκονται σε [αγκύλες].

«Πρέπει να σου πω Σταυρούλα»: η γλώσσα των τηλεοπτικών ειδήσεων.

Οι εκφωνητές κι ανταποκριτές των ειδήσεων έχουν δημιουργήσει μια ελληνική σχολή, που παρουσιάζει αρκετή ομοιογένεια ανάμεσα σε διαφορετικά κανάλια. Ας δούμε τους κανόνες της παράξενης δεοντολογίας τους, όπως φανερώνεται στα δελτία ειδήσεων.

1. Αν είσαι ανταποκριτής, μην απευθύνεσαι στο κοινό αλλά στην κεντρική παρουσιάστρια ή παρουσιαστή και προσποιήσου ότι την/τον πληροφορείς από πρώτο χέρι για ό,τι έχει συμβεί, έστω κι αν λόγω θέσης εκείνη ή εκείνος ξέρει τα πάντα.
2. Αυτό το μικρό θέατρο σού δίνει τη δυνατότητα να μετατρέψεις τις κύριες προτάσεις, που κανονικά θα χρησιμοποιούσες για να παρουσιάσεις γεγονότα, σε προτάσεις ειδικές: «πρέπει να σου πω Σταυρούλα ότι, πρέπει να αναφέρω Γιώργο ότι, θέλω να τονίσω Αντριάνα ότι, οφείλω να παρατηρήσω Εύα, είμαι υποχρεωμένος να επισημάνω Σία, πρέπει να υπογραμμίσω Αντώνη, πρέπει να πούμε, να πούμε…». Μ’ αυτό τον τρόπο προβάλλεις τον εαυτό σου και δίνεις έμφαση στις αποκαλύψεις σου, ακόμα κι αν είναι τελείως ασήμαντες.
3. Μην στενοχωριέσαι όταν η κεντρική παρουσιάστρια ή παρουσιαστής ξεστομίζει τη δική σου είδηση πριν την πεις εσύ ή σε διακόπτει άγαρμπα, όπως συνηθίζεται στην Ελλάδα. Πες: «έτσι ακριβώς είναι Σταυρούλα, έχεις δίκιο Εύα, όπως τα λες είναι Σία». [Εμένα πάντως με εκνευρίζει φοβερά όταν η κεντρική παρουσιάστρια ή ο κεντρικός παρουσιαστής διακόπτουν εντελώς άγαρμπα τον δημοσιογράφο]
4. Οι ανταποκρίσεις σου να έχουν συναίσθημα και λογοτεχνική αξία. Κάθε θάνατος να είναι «τραγικός», κάθε έγκλημα «φρικτό». Μη λες ότι αυτό έγινε, αλλά «συγκλονίζει ή συγκινεί βαθύτατα το…», «τραγικό παιγνίδι έπαιξε η μοίρα…». Μη λες ότι κάποιος πέθανε αλλά «έσβησε ή άφησε την τελευταία του πνοή»∙ όχι βρήκαν το σώμα νεκρό αλλά «βρήκαν την άτυχη γυναίκα σε λίμνη αίματος». Μη λες το αυτοκίνητο ή το κτίσμα καταστράφηκε αλλά «μετατράπηκε σε άμορφη μάζα σιδηρικών ή σε βομβαρδισμένο τοπίο», όχι έπιασε φωτιά αλλά «πύρινη λαίλαπα ή πύρινος εφιάλτης κατακαίει αλύπητα στο πέρασμά της», όχι κάηκαν σπίτια αλλά «παραδόθηκαν στις φλόγες ή έγιναν στάχτη»∙ όχι οι δρόμοι και οι πλατείες πλημμύρισαν αλλά «μετατράπηκαν κυριολεκτικά σε ορμητικά ποτάμια και λίμνες», όχι οι άνθρωποι έπαθαν μεγάλες ζημιές αλλά «μετρούν τις πληγές τους», όχι έγινε μεγάλη καταστροφή αλλά «βιβλική καταστροφή, κόλαση του Δάντη».

Μη λες η βουλή ψήφισε αλλά «άναψε το πράσινο φως»∙ όχι οι επιστήμονες προειδοποιούν αλλά «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου»∙ όχι αυτό προκάλεσε έκπληξη αλλά «ήταν κεραυνός εν αιθρία». Μη λες αυτός διαφώνησε αλλά «έδωσε χαστούκι», όχι ο νόμος απαγορεύει αλλά «βάζει φρένο» κα. Αν σου δοθεί η ευκαιρία, δείξε και την ευσέβειά σου: «άγιο είχαν ή από θαύμα σώθηκαν οι δύο κοπέλες που…» [Για το κλισεδολόγιο των δελτίων ειδήσεων θα μπορούσε να γραφτεί άρθρο -βέβαια, έχουν και τα κλισέ τη θέση τους, με μέτρο]

5. Μολονότι οι θεατές πιστεύουν όσα λες, μην τσιγκουνεύεσαι τα επιρρήματα εντυπωσιασμού γιατί είναι το αλατοπίπερο της είδησης: «πραγματικά συγκλονίζει το δράμα…», «ράγισαν κυριολεκτικά οι καρδιές στην κηδεία…» (έστω κι αν εννοείς «μεταφορικά»). Οι καλοί δημοσιογράφοι φτάνουν μέχρι τα δεκαπέντε «πραγματικά/ κυριολεκτικά/ ουσιαστικά/και βέβαια» σε μια σύντομη ανταπόκριση.
6. Χώνε όσο συχνότερα μπορείς το επίρρημα «ουσιαστικά» ή «στην ουσία»∙ δίνει στο λόγο σου εμβρίθεια και κύρος. Μη σε νοιάζει διόλου ότι το επίρρημα χρησιμοποιείται μόνο για να δείξει λογικό συμπέρασμα∙ ακόμη και πανεπιστημιακοί το χρησιμοποιούν ρητορικά και αδιαφόρετα.
7. Μεταχειρίσου λόγιες φράσεις για να δείξεις το γλωσσικό σου επίπεδο: «οι ψυχολόγοι παράσχουν βοήθεια», «επίγειες δυνάμεις συνδράμουν». Αν σου πουν ότι αυτά είναι γραμματικά λάθη, αγνόησέ τους: κι άλλοι γύρω έτσι τα λένε. Μη χρησιμοποιείς τα ρήματα διαλέγω και προτιμώ∙ είναι προϊστορικά. Επίλεξε το «επιλέγω». Μη λες η συνεδρίαση συνεχίζεται αλλά «εξελίσσεται ή είναι σε εξέλιξη». Ακόμα κι η βροχή ή η λιακάδα «είναι σε εξέλιξη».
8. Δώσε ζωντάνια στο λόγο σου, δείξου μοντέρνος κι αντισυμβατικός. Πες: «συμπληρώνεται το παζλ», «το κερασάκι στην τούρτα ήταν…», «στον αέρα η πρώτη κατοικία», «οι τράπεζες βάζουν τρικλοποδιά», «κλείδωσαν τα μέτρα», «κατέβασαν ρολά οι…», «στα κάγκελα οι…», «σε θρίλερ εξελίσσεται», «η κατάσταση είναι εξίσωση ή γρίφος για γερούς λύτες», «παίζεται πολεμικό πόκερ μεταξύ…», «την είδε παράξενα ο πρόεδρος της κομισιόν» κα.
9. Για να δείξεις ότι έχεις κάνει έρευνα και διασταυρώσει πληροφορίες κι εξακριβώσει τα στοιχεία σου, βάλε ένα-δυο περαστικούς να πουν τι άκουσαν από κάποιον που κάτι πήρε τ’ αυτί του στη γειτονιά. Δεν είν’ ανάγκη να είναι αυτόπτες μάρτυρες, η ζωντάνια της ανταπόκρισης μετράει. Μην τους ρωτάς τι είδαν, αλλά πίεσέ τους πολύ να πουν πώς αισθάνονται.
10. Τα μάτια σου δεκατέσσερα με τους πολιτικούς και τα κόμματα. Να μεταφέρεις αυτούσια τα λόγια τους, λέγοντας πάντα «είπε ή δήλωσε χαρακτηριστικά» (έστω κι αν αυτό το επίρρημα αναφέρεται σ’ ένα διαρκές γνώρισμα ενός ανθρώπου), για να τους κολακέψεις. Μη διανοηθείς να τους κρίνεις δημόσια, γιατί έχουν τη δύναμη να σε ρίξουν στο περιθώριο, τώρα ή στο μέλλον όταν γίνουν κυβέρνηση.
11. Μην ανησυχείς αν χάνεις συχνά τα λόγια σου, αν δε σου βγαίνει όπως το ξεκίνησες και το πιάνεις απ’ την αρχή, αν κάνεις χάσματα, αν επαναλαμβάνεσαι ή απλώνεσαι σε ανούσιες λεπτομέρειες και σε κόβει ο κεντρικός παρουσιαστής. Τα ίδια προβλήματα έχουν αρκετοί συνάδελφοί σου. Τα ελληνικά κανάλια δεν είναι καλορυθμισμένες μηχανές όπως το BBC, το CNN και η DW, όπου οι δημοσιογράφοι μιλούν σε συνεχή λόγο, με καλή διατύπωση και σύνταξη, είτε ερευνούν ένα γεγονός, είτε αναλύουν κριτικά μια κατάσταση απαντώντας σε μια σειρά δύσκολων ερωτήσεων, πάντα μέσα σε χρόνο κανονισμένο από πριν. Δεν είναι BBC, όπου για παράδειγμα οι δημοσιογράφοι συγκεντρώνουν με προσοχή το αποδεικτικό υλικό για να εντοπίσουν αυτουργούς και βαρβαρότητες στον πόλεμο της Ουκρανίας, χωρίς αισθηματολογίες και μελοδραματισμούς. Ναι, η ΕΡΤ δε θα γίνει ανεξάρτητη όπως το BBC. Σύμφωνα με την αξιολόγηση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF.org), η Ελλάδα είναι στην 108^η θέση ανάμεσα σε 180 χώρες και τελευταία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
12. Δείχνε αυτοπεποίθηση και βάζε διαρκώς συνδετικά επιρρήματα στο λόγο σου, κι ας είναι τελείως περιττά: «κατ’ αρχάς/κατ’ αρχήν, στη συνέχεια, από κει και πέρα, όσον αφορά, και βέβαια». Χρησιμοποίησε άφθονους εναντιωματικούς συνδέσμους: «όμως, ωστόσο, ωστόσο όμως», ακόμα κι όταν τους μεταχειρίζεσαι σα συμπλεκτικούς και δεν εκφράζεις καμιά λογική αντίθεση.

………………………………………………………………………………………………….

Το συμπέρασμα είναι ότι οι Έλληνες εκφωνητές των ειδήσεων έχουν διαμορφώσει μια γλώσσα εντυπωσιασμού με άφθονα λάθη: συντακτικά, γραμματικά, εκφραστικά, αισθητικά. Πολλοί φαίνονται εξίσου ανεπαρκείς και στην ουσία της δουλειάς τους: μεταδίνουν τα γεγονότα χωρίς σοβαρή έρευνα, χωρίς κρίση κι ερμηνεία. Μεταδίνουν πολιτικές ανακοινώσεις με στόμφο, σα φερέφωνα πολιτικών και κομμάτων. Με ποιες διαδικασίες αξιολογούνται και προσλαμβάνονται άνθρωποι που χάνουν τα λόγια τους και δεν μπορούν να προετοιμάσουν μια προφορική παρέμβαση λίγων λεπτών; Γιατί οι δημοσιογράφοι μας δε διδάσκονται από τα καλά ξένα κανάλια;

Η καλή διατύπωση είναι αποτέλεσμα της καλής και ελεύθερης δημοσιογραφίας, η κακή διατύπωση αποτέλεσμα της κακής και ανελεύθερης. Οι καλοί ανταποκριτές προσπαθούν να διαπιστώσουν τι ακριβώς έγινε, να το τοποθετήσουν σ’ ένα προϋπάρχον πλαίσιο, να ερευνήσουν αίτια και πιθανά αποτελέσματα, να θέσουν ερωτήματα και να προβληματίσουν. Είναι άνθρωποι με αυτόνομη, αδέσμευτη και καλλιεργημένη σκέψη, γι’ αυτό διαθέτουν αυτόνομη και σκεπτόμενη γλωσσική διατύπωση. Αντίθετα όσοι θέλουν απλώς να εντυπωσιάσουν τον ακροατή και να ξεσηκώσουν το συναίσθημά του, καταφεύγουν στη μελοδραματική μπουρδογλώσσα που συνδυάζει λόγιες με αγοραίες φράσεις, υπερβολές με εκφραστικά λάθη.

Η προχειρότητα συνοδεύεται από στόμφο. Είναι «η ροπή μας προς την επιφανειακή ρητορεία, αυτή τη λοιμική», όπως παρατήρησε ο Γιώργος Σεφέρης σε ένα από τα εξαιρετικά δοκίμιά του (Η Γλώσσα στην Ποίησή μας, Δοκιμές 2^ος τόμος). Οι ρίζες αυτής της τάσης βρίσκονται στην αρχαία ρητορική, που νίκησε τη φιλοσοφία (ο πλατωνικός Φαίδρος είναι συγκλονιστικό κείμενο πάνω στη μάχη αυτή) και επέβαλε την κυριαρχία της, έως την αναγέννηση της φιλοσοφίας στα νεότερα χρόνια και την επικράτηση της επιστημονικής μεθόδου. Δυστυχώς η κριτική μέθοδος δεν έχει έρθει ακόμη σα γενικευμένος θεσμός στην εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα της Ελλάδας. Η μεγάλη έκταση της αποστήθισης και της ανερμάτιστης ρητορείας στα σχολεία και τα πανεπιστήμια το αποδείχνει.

Είναι φανερό ότι οι ανταποκριτές πρέπει να απευθύνονται στο κοινό και να σταματήσουν το θέατρο∙ να εγκαταλείψουν τη γλώσσα της φιγούρας και τα «να πούμε», να προβληματιστούν πάνω στη μέθοδο και το σκοπό της δουλειάς τους, να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους. Υπάρχουν θετικά σημάδια. Μερικοί προτιμούν απλότητα και ουσία. Κάποιοι ετοιμάζουν από πριν τον ολιγόλεπτο λόγο τους, για να έχει ροή και αρτιότητα∙ δεν είναι δα και δύσκολο. Ελπίζω πως κάποιοι άλλοι παρακολουθούν συστηματικά τα καλά ξένα κανάλια.

Νίκος Νταής, Αύγουστος 2022.

Passing through… (διήγημα του gpointofview)

Πολλές φορές έχουμε δημοσιεύσει στο ιστολόγιο διηγήματα του φίλου μας του Τζι. Το τελευταίο ήταν στα μέσα Μαΐου κι εκεί θα βρείτε λινκ προς τα προηγούμενα.

Tο διήγημα ανήκει στη σειρά «Καθ’ όναρ, καθ’ ύπαρ», που θα πει Στον ύπνο και στον ξύπνιο, όπως και άλλα διηγήματα του Τζι που έχουμε δημοσιεύσει στο ιστολόγιο (το πιο πρόσφατο)

Όπως και άλλα διηγήματα του Τζι, έτσι και το σημερινό συνδέεται με τραγούδι, ήδη από τον τίτλο, αλλά και με μιαν ακόμα αγάπη του Τζι. Όχι τη θάλασσα, τις γάτες.

Κατ΄όναρ, καθ’ ύπαρ (5)  Passing through

Αντί προλόγου

Στον ύπνο και στον ξύπνιο…

Ηταν λίγο μετά τα μεσάνυχτα, θυμήθηκα πως βγήκα απ’ τα όνειρά μου.

Τα όνειρα πια βαστάνε λίγο, ό,τι προλάβεις να ζήσεις μέσα σ’ αυτά.

Είχα ένα ραντεβού με την πρωταγωνίστρια του βιβλίου του πιο αγαπημένου μου συγγραφέα.

Ηταν σαν ηθοποιός, έπαιζε όποιον ρόλο της ζητούσα, θυμήθηκα όλες τις καλές και τις κακές στιγμές σε όλο το ρεπερτόριό της.

Αρνήθηκε όμως να παίξει τον εαυτό της.

Είναι πολύ νωρίς, μου είπε, δεν γέρασα ακόμα…

Με πήρε ο ύπνος ξανά… περιμένοντας να γεράσει.

I saw Adam leave the garden
with an apple in his hand
I said «»Now that you’re out, what are you gonna do?»»
He said «»Plant some crops and pray for rain,
maybe raise a little Cain
I’m an orphan now and I’m only passing through»»

Ocean 1212-W (διήγημα της Σύλβιας Πλαθ, σε μετάφραση Γιάννη Πολύζου)

Δημοσιεύω σήμερα ένα αυτοβιογραφικό διήγημα της Σύλβιας Πλαθ, που το μετέφρασε ο φίλος μας ο Missing Ink, κατά κόσμον Γιάννης Πολύζος. Θα θυμάστε ότι πριν από 3-4 μήνες είχαμε δημοσιεύσει στο ιστολόγιο ένα απόσπασμα από το αντιπολεμικό μυθιστόρημα Ο Τζόνι πήρε τ’ όπλο του, του συγγραφέα Ντάλτον Τράμπο, πάλι σε μετάφραση του φίλου μας. Εκείνη η πρώτη δημοσίευση ώθησε τον φίλο μας να ξανακοιτάξει μια παλιά του μισοτελειωμένη μετάφραση και να την ετοιμάσει για παρουσίαση στο ιστολόγιο.

Η Σύλβια Πλαθ (1932-1963) είναι βεβαια περισσότερο γνωστή σαν ποιήτρια, σήμερα όμως θα παρουσιάσουμε ένα αυτοβιογραφικό πεζογράφημά της, γραμμένο λίγους μήνες πριν η Πλαθ θέσει η ίδια τέρμα στη σύντομη ζωή της. Το κείμενο, με αναμνήσεις της παιδικής ηλικίας, όμως σημαδεμένης από τον θάνατο του πατέρα, γράφτηκε τον Δεκέμβριο του 1962 κατά παραγγελία του BBC για να μεταδοθεί στη σειρά «Συγγραφείς για τον εαυτό τους» (Writers on themselves). Εκδόθηκε μαζί με τα άλλα κείμενα της σειράς αυτής, το 1964, μετά τον θάνατο της Πλαθ.

Ο τίτλος του πεζογραφήματος είναι ο αριθμός τηλεφώνου του σπιτιού της γιαγιάς της Σύλβιας Πλαθ, στην ακτή της Μασαχουσέτης, όπου σαν παιδί ξεκαλοκαίριαζε η ποιήτρια. Τον καιρό εκείνο οι αριθμοί τηλεφώνου στις ΗΠΑ συνδύαζαν γράμματα (που συνήθως αποτελούσαν υπαρκτές λέξεις, δείτε εδώ) και αριθμούς. Για τον λόγο αυτό προτίμησα να το αφήσουμε αμετάφραστο στον τίτλο.

Ocean 1212-W

Το τοπίο των παιδικών μου χρόνων δεν ήταν γη αλλά το τέλος της γης –οι παγωμένοι, αρμυροί, αδιάκοποι λόφοι του Ατλαντικού. Σκέφτομαι κάποιες φορές πως η εικόνα της θάλασσας είναι ό,τι πιο διαυγές έχω συγκρατήσει. Την ανασύρω σε τούτη δω την εξορία, όπως άλλοτε τις «τυχερές» μωβ πετρούλες με τα λευκά τους δαχτυλίδια ή το μπλε κέλυφος ενός μυδιού που από μέσα ιρίδιζε, σαν κάποιο νύχι αγγέλου∙ και μ’ ένα τρικύμισμα της μνήμης τα χρώματα σκουραίνουν και γυαλίζουνε, κείνος ο πρώιμος κόσμος ανασαίνει βαθιά.

Ανασαίνει, ναι, αυτό συμβαίνει πρώτα. Κάτι ανασαίνει. Είναι η δικιά μου αναπνοή; Η αναπνοή της μητέρας μου; Όχι, κάτι άλλο, κάτι πιο μεγάλο, πιο απόμακρο, πιο σοβαρό, πιο κουρασμένο. Με κλειστά μάτια τότε ταξιδεύω για λίγο∙ είμαι ένας μικρός καπετάνιος, γεύομαι της μέρας τον καιρό –τα άγρια κύματα που πολιορκούν τον τοίχο της αυλής, τον αφρό που ραίνει τα γενναία γεράνια της μητέρας μου ή το απαλό ψιθύρισμα μιας λιμνούλας καθρεφτένιας∙ η λιμνούλα αναδεύει λαμπερά ροζ χαλίκια στις άκρες της, τεμπέλικα και τρυφερά, μια λαίδη συλλογισμένη καθώς ψαύει κοσμήματα. Μπορεί ν’ ακούγεται το μουρμουρητό της βροχής στο τζάμι, μπορεί ο άνεμος που βαριαναστενάζοντας δοκιμάζει τις ρωγμές του σπιτιού σαν κλειδαρότρυπες. Όμως αυτά ποτέ δε με πλανέψαν. Η θάλασσα με το μητρικό της παλμό περιγελούσε τέτοιας λογής ψευτιές. Σαν γυναίκα μοιραία, κρατούσε μύρια μυστικά∙ είχε πρόσωπα πολλά, πολλά αραχνοΰφαντα, φριχτά μαγνάδια. Μιλούσε για θαύματα και αποστάσεις∙ αν ήταν ικανή να σαγηνεύσει, μπορούσε επίσης να σκοτώσει. Όταν μάθαινα να μπουσουλάω, η μητέρα μου μ’ άφησε στο ακροθαλάσσι για να δει πώς θ’ αντιδρούσα. Τράβηξα ίσια για το ερχόμενο κύμα κι είχα μόλις εισχωρήσει στο γαλαζοπράσινο τείχος, τη στιγμή που μ’ άρπαξε απ’ τις φτέρνες.

Συχνά αναρωτιέμαι τι θα γινόταν αν πρόφταινα να βουτήξω σε τούτο τον καθρέφτη. Άραγε θ’ αναλάμβαναν τα βρεφικά μου βράγχια, το αλάτι μες στο αίμα μου; Έναν καιρό δεν πίστευα στο Θεό ούτε στον Άι Βασίλη, αλλά στις γοργόνες. Η ύπαρξή τους έμοιαζε τόσο λογική και πιθανή όσο κι οι εύθραυστες καμπύλες ενός ιππόκαμπου στο ενυδρείο του ζωολογικού κήπου ή τα σαλάχια που έβγαζαν με κόπο και βρισιές οι ψαράδες της Κυριακής –σαλάχια σαν παλιές μαξιλαροθήκες, με σαρκώδη, σεμνότυφα γυναικεία χείλη.

Η Πόρσε των Σουμερίων (μια ακόμα συνεργασία του Ρογήρου)

Θα πείτε ότι, επειδή έχω ταξίδια αυτές τις μέρες, τα έχω φορτώσει στον κόκορα οπότε, για να μη σπάσω το καθημερινό σερί (που, να θυμίσω, βαστάει από τον Γενάρη του 2014) επαφίεμαι σε επαναλήψεις ή συνεργασίες.

Μπορεί να είναι κι έτσι, αλλά το σημερινό μού άρεσε πολύ όταν το είδα, πριν από καμιά δεκαριά μέρες, στη σελίδα του Ρογήρου στο Φέισμπουκ, και τον προειδοποίησα ότι θα το κλέψω. Μου έδωσε όμως την άδεια, οπότε δεν λογαριάζεται για κλοπή.

Ποια να είναι άραγε αυτά τα ζώα που σέρνουν τα άρματα μάχης των Σουμερίων, όπως απεικονίζονται στο αρχαιολογικό εύρημα το οποίο αποκαλείται, μάλλον εντελώς παραπλανητικά, «Λάβαρο της Ουρ»*;

Η κορμοστασιά τους θυμίζει άλογο, η ουρά κι η χαίτη, όμως, γαϊδούρι. Επιγραφές σφηνοειδούς γραφής που βρέθηκαν στην Έμπλα, στη βόρειο Συρία, κι ανάγονται στα μέσα της τρίτης χιλιετίας π.Χ. μας πληροφορούν για το όνομα του ζώου: κούνγκα.

Κοσμικά – σερέτικα (μια συνεργασία του Κόρτο)

Θα παρουσιάσω σήμερα μια συνεργασία του φίλου μας του Κόρτο πάνω σε ένα εύθυμο χρονογράφημα του Δημήτρη Ψαθά, που σατιρίζει το ενδιαφέρον κοσμικών κύκλων για το ρεμπέτικο στα χρόνια μετά το τέλος του Β’ παγκ. πολέμου. Ωστόσο, ο Κόρτο δεν περιορίστηκε στο να πληκτρολογήσει το χρονογράφημα του Ψαθά ή έστω να το σχολιάσει σε εισαγωγή και επίλογο, αλλά πρόσθεσε επίσης ένα απόσπασμα από ένα χιουμοριστικό μυθιστόρημα του Ψαθά, οπως και ένα παρεμφερές χρονογράφημα του Δημ. Γιαννουκάκη -κι έτσι εμπλούτισε πάρα πολύ το αρχικό κείμενο.

Μια και ο Κόρτο έχει γράψει και εισαγωγή, εγώ δεν θα πω τίποτε άλλο, του δίνω ευχαρίστως τον λόγο. Προσθέτω μόνο μερικά γιουτουμπάκια σε λινκ. Αλλά επειδή εδώ λεξιλογούμε, σημειώνω ότι το κείμενο έχει και γλωσσικό ενδιαφέρον, τόσο ως προς τη μίμηση της διανθισμένης με γαλλικά ιδιολέκτου των νεόπλουτων ή τις παρατηρήσεις του Ψαθά για τα ρήματα σε -άρω, όσο και ως προς την αναφορά στο επιφώνημα «Ιφ» (για το οποίο έχουμε γράψει άρθρο).

Εισαγωγή

Τον σφετερισμό του λαϊκού πολιτισμού από την μεταπολεμική κοινωνική ελίτ και μάλιστα από κάποιους εκ των «πλουτισάντων επί Κατοχής» θίγει ο Δημήτρης Ψαθάς στο ευθυμογράφημά του με τίτλο «Κοσμικά – σερέτικα». Στο κείμενο στηλιτεύεται η υποκριτική μεταστροφή ενός κόσμου που ενώ μέχρι πρόσφατα περιφρονούσε και επιτίθετο σε οτιδήποτε λαϊκό και ελληνικό, ακόμα και στην γλώσσα μας, εκ των υστέρων υιοθέτησε συνήθειες συμπεριφοράς και ψυχαγωγίας που κανονικά ήταν ταυτισμένες με τα λαϊκά στρώματα –εκτοπίζοντας τα τελευταία από τους δικούς τους φυσικούς χώρους.

Το κείμενο αντλήθηκε από αχρονολόγητο τόμο ανθολόγησης δημοσιευμάτων του Δημήτρη Ψαθά με τίτλο «Από την εύθυμη πλευρά», εκδόσεις Μαρή (πιθανώς επανέκδοση). Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου μαθαίνουμε ότι μία έκδοση με τον ίδιο τίτλο κυκλοφόρησε το 1960. Δυστυχώς δεν κατέστη δυνατόν να εντοπισθεί η ακριβής χρονολόγηση και το φύλλο της εφημερίδας όπου πρωτοδημοσιεύθηκε το εν λόγω χρονογράφημα. Στο διεξοδικότατο ευρετηριακό έργο του Κώστα Βλησίδη με τίτλο «Για μία βιβλιογραφία του ρεμπέτικου» (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2002) καταγράφεται παρεμφερές (αλλά όχι ταυτόσημο) κείμενο του Ψαθά με τίτλο «Στα μπουζούκια», το οποίο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (10/9/1948). Δεν είναι σαφές αν ένα αρχικό κείμενο ξαναδουλεύτηκε για να συμπεριληφθεί στο βιβλίο ή αν πρόκειται για δύο διαφορετικά δημοσιεύματα. Οπωσδήποτε η χρονολόγηση του ακολούθου κειμένου θα πρέπει να τοποθετηθεί μετά το 1948, δεδομένου ότι το τραγούδι «Τρέξε μάγκα να ρωτήσεις» (ή αλλιώς «η ντερμπεντέρισσα») του Βασίλη Τσιτσάνη και του Νίκου Ρούτσου πρωτοηχογραφήθηκε στις 18/10/1947, σε ερμηνεία της Στέλλας Χασκήλ, του Μάρκου Βαμβακάρη και του συνθέτη (η σχετική πληροφορία από τον ιστότοπο rebetiko sealabs).