Υπογλώσσια σφηνάκια Νο 5

Υπογλώσσια είναι τα φάρμακα που παίρνουμε για την καρδιά, για να μην πάθουμε καρδιακή προσβολή (επειδή μας διαβάζει κι η μαμά μου διευκρινίζω πως ο πληθυντικός είναι της περιγραφής, όχι πραγματικός). Ακόμα, ένα κλισέ σε κάποιους αντρικούς ή αθλητικούς ιστότοπους, όταν βγάζουν καμιά με μπικίνι, είναι «ετοιμάστε τα υπογλώσσια».

Υπογλώσσια όμως είναι και μια ομάδα γλωσσικών ενδιαφερόντων στο Φέισμπουκ, που φτιάχτηκε στα τέλη του 2017 και στην οποία συμμετέχω.

Σφηνάκια είναι βέβαια οι μικρές δόσεις ποτού, όμως έτσι έχω αποκαλέσει και τα σύντομα άρθρα. Με τη διαφορά ότι σπανίως βάζω σύντομα άρθρα, οπότε δεν θα το θυμάστε. Στα Υπογλώσσια ομως γράφω πότε-πότε σύντομα σημειώματα, που δεν βολεύει πάντοτε να τα εντάξω σε κάποιο άρθρο.

Κι έτσι, το σημερινό άρθρο είναι μια συλλογή από μικρά κείμενά μου από τα Υπογλώσσια, με γλωσσικό δηλαδή ενδιαφέρον, που δεν (θυμάμαι να) τα έχω δημοσιεύσει εδώ στο ιστολόγιο. Κάποια άλλα σχόλια που κάνω εκεί, τα μεταφέρω στα σαββατιάτικα μεζεδάκια, αλλά αυτά εδώ δεν θυμάμαι να τα έχω μεταφέρει σε μεζεδοάρθρα μας, οπότε δεν θα τα έχετε δει, εκτός αν συμμετέχετε και στα Υπογλώσσια. Τα σφηνάκια μοιάζουν αρκετά με τα μεζεδάκια, αλλά διαφέρουν κιόλας σε κάποια σημεία.

Με αυτόν τον τυποποιημένο πρόλογο έχω ήδη δημοσιεύσει τέσσερα άρθρα στο ιστολόγιο, ένα τον Φλεβάρη του 2019, άλλο ένα τον Οκτώβριο του 2019, το τρίτο τον Μάιο του 2020 και το τέταρτο τον Σεπτέμβριο του 2020. Τελειώνοντας εκείνο το παλιό άρθρο είχα υποσχεθεί (ή απειλήσει) ότι Σε τρία τέρμινα, που θα έχω μαζέψει κι αλλα, θα σερβίρω άλλον έναν γύρο! Σημερα λοιπόν δημοσιεύω το πέμπτο άρθρο της σειράς αυτής. ‘Εχω επικαιροποιήσει κάποια στοιχεία και κάνω και προσθήκες σε αγκύλες ή όχι.

Θα μου πείτε, πέρασαν δυο χρόνια από την προηγούμενη δημοσίευση. Δίκιο έχετε, το είχα αμελήσει. Οπότε, υπόσχομαι το έκτο άρθρο με σφηνάκια να μην αργήσει τόσο.

* Λανσάρω στα ελληνικά

Σε πρόσφατη ανάρτηση, ο διαχειριστοκράτωρ μας [ο Θανάσης Αναγνωστόπουλος] ζήτησε ιδέες για να αποδοθεί «στα ελληνικά ελληνικά» η φράση «λανσάρω ένα προϊόν» δηλ. ζήτησε έναν μονολεκτικό αυτόχθονα όρο για το ρήμα «λανσάρω» και πρότεινε το «καθελκύω» που δεν έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από την ομηγυρη.

Αλλά ούτε κάποια άλλη πρόταση φάνηκε πειστική παρά το ότι διατυπώθηκαν πολλές προτάσεις. Όμως το «λανσάρω» δεν είναι μόνο «προωθω», δεν είναι μόνο «κυκλοφορώ». Είναι κάτι που συνδυάζει και τις δύο έννοιες (και όχι μόνο), πράγμα που μας δείχνει ξεκάθαρα ότι το συγκεκριμένο δάνειο πλούτισε την ελληνική γλώσσα.

Και τα περισσότερα δάνεια έτσι λειτουργούν, είναι πηγη πλούτου για τη γλώσσα που τα δέχεται. Γι’ αυτό άλλωστε και η γλώσσα με το πλουσιότερο λεξιλόγιο, η αγγλική, ποτέ δεν έπαψε να δανείζεται αφειδώς, τόσο από το ελληνικό, όσο και από το λατινικό, το γαλλικό ή το γερμανικό ταμείο. Το καλό αρνί βυζαίνει δυο μανάδες, λέει η παροιμία, κι έτσι ο Άγγλος μπορεί να πει και ethnic και national.

Eμείς πάλι, εννοώ τη νέα ελληνική, έχουμε χάσει τη δυνατότητα για λόγιο δανεισμό από το λατινικό ταμείο. Παλιότερες γλωσσικές ποικιλίες της ελληνικής την είχαν αυτή τη δυνατότητα -και ο Πορφυρογέννητος έγραφε π.χ. «τοὺς ἄρχοντας τοῦ τάγματος τῶν ἐξσκουβίτων, οἷον τοποτηρητὰς, σκρίβωνας, τὸν χαρτουλάριον, δρακοναρίους, σκευοφόρους, σιγνοφόρους, σενάτορας, πρωτομανδάτορας καὶ μανδάτορας». Όμως σήμερα, σχεδόν μόνο λαϊκός δανεισμός υπάρχει, στη λόγια γλώσσα έχουμε πιο πολύ μεταφραστικά δάνεια. Και ακόμα κι όταν δανειστούμε μια λόγια λέξη, δυσκολευόμαστε να φτιάξουμε σύνθετα και παράγωγά της. Οι βυζαντινοί δεν είχαν πρόβλημα να πλάσουν το θαυμάσιο υβρίδιο «σιγνοφόρος» (λατινογενές το πρώτο συνθετικό, σίγνον η σημαία), έπλαθαν τη λέξη και πήγαιναν να διοικήσουν την αυτοκρατορία τους.

* Γιαούρτι ελληνικού τύπου ονόματι Οίκος, με ελληνικά γράμματα, πεζά για να φαίνεται η διαφορά, και με μια σιρκονφλεξοειδή περισπωμένη να χαρούν λίγο οι παρ’ ημίν πολυτονιάται.

[Θα άξιζε ακόμα και άρθρο για τα ελληνοφανή γιαούρτια που κυκλοφορούν στην Εσπερία. Η Νεστλέ έχει το Yaos, με την ελληνική κατάληξη -os και με κυκλαδικές εκκλησίες πάνω στη συσκευασία]

* Τι είναι ο ήμελλος;

Ο Στέφανος Ήμελλος είναι ακαδημαϊκός (=μέλος της Ακαδημίας Αθηνών) με έργο κυρίως λαογραφικό. Ο ηθοποιός Δημήτρης Ήμελλος ίσως είναι συγγενής του, πιθανώς γιος του. Το σπάνιο επώνυμο Ήμελλος εντοπίζεται στη Νάξο.

Τα επώνυμα τα ορθογραφούμε με μεγάλο βαθμό ελευθερίας διότι «μας ανήκουν». Έτσι κάποιος μπορεί να επιλέξει να γράφεται Ζαββός για να ξεχωρίσει από τον ζαβό και κάποιος να κρατήσει τη γραφή Καμμένος ακόμα κι αν ξέρει ότι η σχολική ορθογραφία τη μετοχή τη γράφει «καμένος». Το επώνυμο Πικραμμένος ίσως γράφτηκε έτσι για να διαφοροποιηθεί από τη μετοχή, και φυσικά δεν θα το θεωρήσουμε ανορθόγραφο, ενώ θα θεωρήσουμε ανορθόγραφη τη μετοχή, αν κάποιος γράψει «η καρδιά μου είναι πικραμμένη».

Advertisement

Υπογλώσσια σφηνάκια Νο 4

Υπογλώσσια είναι τα φάρμακα που παίρνουμε για την καρδιά, για να μην πάθουμε καρδιακή προσβολή (επειδή μας διαβάζει κι η μαμά μου διευκρινίζω πως ο πληθυντικός είναι της περιγραφής, όχι πραγματικός). Ακόμα, ένα κλισέ σε κάποιους αντρικούς ή αθλητικούς ιστότοπους, όποτε είναι να βγάλουνε καμιά με μπικίνι, είναι να λένε «ετοιμάστε τα υπογλώσσια».

Υπογλώσσια όμως είναι και μια ομάδα γλωσσικών ενδιαφερόντων στο Φέισμπουκ, που φτιάχτηκε στα τέλη του 2017 και στην οποία συμμετέχω.

Σφηνάκια είναι βέβαια οι μικρές δόσεις ποτού, όμως έτσι έχω αποκαλέσει και τα σύντομα άρθρα. Με τη διαφορά ότι σπανίως βάζω σύντομα άρθρα, οπότε δεν θα το θυμάστε. Στα Υπογλώσσια ομως γράφω πότε-πότε σύντομα σημειώματα, που δεν βολεύει πάντοτε να τα εντάξω σε κάποιο άρθρο.

Κι έτσι, το σημερινό άρθρο είναι μια συλλογή από μικρά κείμενά μου από τα Υπογλώσσια, με γλωσσικό δηλαδή ενδιαφέρον, που δεν (θυμάμαι να) τα έχω δημοσιεύσει εδώ στο ιστολόγιο. Κάποια άλλα σχόλια που κάνω εκεί, τα μεταφέρω στα σαββατιάτικα μεζεδάκια, αλλά αυτά εδώ δεν νομίζω να τα έχετε δει, εκτός αν συμμετέχετε και στα Υπογλώσσια. Τα σφηνάκια μοιάζουν αρκετά με τα μεζεδάκια, αλλά διαφέρουν κιόλας σε κάποια σημεία.

Με αυτόν τον τυποποιημένο πρόλογο έχω ήδη δημοσιεύσει τρία άρθρα στο ιστολόγιο, ένα τον Φλεβάρη του 2019, άλλο ένα τον Οκτώβριο του 2019 και το τρίτο φέτος τον Μάιο. Τελειώνοντας εκείνο το παλιό άρθρο είχα υποσχεθεί (ή απειλήσει) ότι Σε τρία τέρμινα, που θα έχω μαζέψει κι αλλα, θα σερβίρω άλλον έναν γύρο! Σημερα λοιπόν δημοσιεύω το τέταρτο άρθρο της σειράς αυτής. ‘Εχω επικαιροποιήσει κάποια πράγματα και έχω προσθέσει και υλικό απο τα σχόλια που έγιναν.

* Κορονιός λοιπόν

Μου γράφει φίλος από Κέρκυρα και μεταφέρω χωρις να προσθέσω τίποτα:

Το έχω ακούσει κάμποσες φορές εδώ, αλλά επειδή τώρα δα έτυχε να το ακούσω δυο φορές μέσα σε δύο λεφτά, τη μία από έναν λαϊκό τύπο που φώναζε στο κινητό στ’ αριστερά μου και την άλλη από έναν σοβαρό κύριο που μιλάει χαμηλόφωνα στα δεξιά μου, σκέφτηκα να το γράψω: Εδώ λοιπόν, τον γνωστό κορονοϊό, πολλοί στην καθημερινή κουβέντα τον λένε κορονιό, τρισύλλαβα και με το ι ημίφωνο.

Αυτό για όσους λένε ότι κάποιοι φωνητικοί κανόνες χάθηκαν στα νέα ελληνικά (αυτά με τη «χασμωδία» ή όπως αλλιώς τα λένε), επειδή έτσι αποφάσισαν καλοσιδερωμένοι φιλόλογοι και επιμελητές.

Εδώ προσθέτω. Στα σχόλια πολλοί είπαν ότι έχουν ακούσει κι αυτοί να λένε κάποιοι «κορονιός» -και το βρίσκω απολύτως φυσικό. Κι εγώ έχω ακούσει το «κορονιός» αν και πιο απλά ακούω «κορόνα» -έπαθε κορόνα, κόλλησε κορόνα.

* Skalkottas

Πριν από μερικές μέρες έφυγε από τη ζωή ο σκακιστής Νίκος Σκαλκώτας, γιος του μεγάλου συνθέτη Νίκου Σκαλκώτα -που δεν πρόλαβε να γνωρίσει, αφού ο πατέρας πέθανε δυο μέρες πριν γεννηθεί ο γιος.

O σκακιστής Σκαλκώτας (1949-2020) ήταν εξαιρετικός άνθρωπος, λένε όσοι τον γνώρισαν -εγώ από μακριά μόνο τον είχα δει, σε διάφορους αγώνες. Ήταν ο πρώτος Έλληνας σκακιστής που νίκησε σε διεθνές τουρνουά στο εξωτερικό.

Ο πατέρας γράφεται στη διεθνή βιβλιογραφία Skalkottas. Απορούσα γιατί και σήμερα έμαθα χάρη σε ποστ φίλου.

Ο ίδιος έβαλε το tt όταν ζούσε στη Γερμανία γιατί το Skalkotas οι Γερμανοί το πρόφεραν Σκαλκόοτας.

Στα σχόλια κάποιος επισήμανε ότι ο Χωραφάς γράφει το όνομά του στα γαλλικά Cοrraface.

Υπογλώσσια σφηνάκια Νο 3

Υπογλώσσια είναι τα φάρμακα που παίρνουμε για την καρδιά, για να μην πάθουμε καρδιακή προσβολή (επειδή μας διαβάζει κι η μαμά μου διευκρινίζω πως ο πληθυντικός είναι της περιγραφής, όχι πραγματικός). Ακόμα, ένα κλισέ σε κάποιους αντρικούς ή αθλητικούς ιστότοπους, όποτε είναι να βγάλουνε καμιά με μπικίνι, είναι να λένε «ετοιμάστε τα υπογλώσσια».

Υπογλώσσια όμως είναι και μια ομάδα γλωσσικών ενδιαφερόντων στο Φέισμπουκ, που φτιάχτηκε στα τέλη του 2017 και στην οποία συμμετέχω.

Σφηνάκια είναι βέβαια οι μικρές δόσεις ποτού, όμως έτσι έχω αποκαλέσει και τα σύντομα άρθρα. Με τη διαφορά ότι σπανίως βάζω σύντομα άρθρα, οπότε δεν θα το θυμάστε. Στα Υπογλώσσια ομως γράφω πότε-πότε σύντομα σημειώματα, που δεν βολεύει πάντοτε να τα εντάξω σε κάποιο άρθρο.

Κι έτσι, το σημερινό άρθρο είναι μια συλλογή από μικρά κείμενά μου από τα Υπογλώσσια, με γλωσσικό δηλαδή ενδιαφέρον, που δεν (θυμάμαι να) τα έχω δημοσιεύσει εδώ στο ιστολόγιο. Κάποια άλλα σχόλια που κάνω εκεί, τα μεταφέρω στα σαββατιάτικα μεζεδάκια, αλλά αυτά εδώ δεν νομίζω να τα έχετε δει, εκτός αν συμμετέχετε και στα Υπογλώσσια. Τα σφηνάκια μοιάζουν αρκετά με τα μεζεδάκια, αλλά διαφέρουν κιόλας σε κάποια σημεία.

Με αυτόν τον τυποποιημένο πρόλογο έχω ήδη δημοσιεύσει δυο άρθρα στο ιστολόγιο, ένα τον Φλεβάρη του 2019 και ένα τον Οκτώβριο. Τελειώνοντας εκείνο το παλιό άρθρο είχα υποσχεθεί (ή απειλήσει) ότι Σε τρία τέρμινα, που θα έχω μαζέψει κι αλλα, θα σερβίρω άλλον έναν γύρο! Σημερα λοιπόν δημοσιεύω το τρίτο άρθρο της σειράς αυτής. ‘Εχω επικαιροποιήσει κάποια πράγματα και έχω προσθέσει και υλικό απο τα σχόλια που έγιναν.

* O ύποπτος σουμπεγιές

Τον Γενάρη του 1825, ο οπλαρχηγός Νικ. Στορνάρης γράφει στον Κασομούλη, που έχει αφήσει το Μεσολόγγι για να πάει στο Ανάπλι, συνοδεία του Μαυροκορδάτου:

…καθώς απέρασες εις Μωρέαν δεν έλαβα κανένα σου γράμμα, και είμαι εις μεγάλον σιουμπεγέν, ότι δεν ηξεύρω τι τρέχει αυτού.

Ο Βλαχογιάννης εξηγεί: υποψία

Η λέξη υπάρχει σήμερα στη Λευκάδα, αν πιστέψουμε το Λεξικό του λευκαδίτικου ιδιώματος :

σουμπεγιές (ο): κάτι που μας προσθέτει σκοτούρες, έγνοιες, φροντίδες. “Εβάλαμε ένα σουμπεγιέ στο κεφάλι μας”.

Ως προς την ετυμολογία, το λευκαδίτικο λεξικό του Λάζαρη γράφει: από ιταλ. subbietto = ὑποκείμενον, ἄτομον, αἰτία, ὑπόθεσις.

Αμφιβάλλω αν υπάρχει τέτοια ιταλική λέξη (soggetto δεν είναι το υποκείμενο; ). Τα αρσενικά σε -ές είναι κατά κανόνα τούρκικα δάνεια και η Λευκάδα δεν είναι όπως τ’ άλλα Εφτάνησα λεξιλογικώς, έχει πιο πολλά κοινά με τη Δυτική Ελλάδα.

Και πράγματι, θυμάμαι ότι ο (τζουμερκιώτης) Κοτζιούλας κάπου γράφει:΅
Άιντε τώρα, να μην βάνουν σιουμπιέ (ανησυχούν) απ᾿ το σπίτι σου. Κι έχε το νου σου να μην πέσεις από κάναν όχτο αυτού που νυχτοπερπατάς. Κοτζιούλας, Η βάβω η Θόδω

Ολοφάνερα, σιουμπιές και σιουμπεγιές είναι ίδια λέξη και το σι- αποδίδει το παχύ σ.

Οπότε, η ετυμολογία είναι, είμαι βέβαιος, το τουρκικό şüphe = υποψία.

* Όχι χωρίς τη μάσκα μου

Το σύνθημα της παρούσας φάσης στο Λουξεμβούργο είναι «Όχι χωρίς τη μάσκα μου», που διατυπώνεται στα λουξεμβουργέζικα, Net ouni meng mask, ακόμα και όταν οι άλλες οδηγίες δίνονται στα γαλλικά, τα αγγλικά ή άλλες γλώσσες.

Oι γερμανομαθείς θα αναγνωρίσουν το nicht ohne meine Maske.

Τύποι όπως meng αντί για mein είναι συνηθισμένοι σε γερμανικές διαλέκτους. Φαντάζομαι πως ένας γνώστης των γερμανικών διαλέκτων θα βρει πολλά κοινά στοιχεία με τα λουξεμβουργιανά, που «πήραν προαγωγή» σε επίσημη γλώσσα κράτους σχετικά πρόσφατα.

* Στο ιστολόγιο μπορώ να βλέπω με ποιους όρους αναζήτησης στο γκουγκλ έφτασαν ως εμένα οι διάφοροι αναγνώστες. Δεν το κοιτάζω συχνά, αλλά σήμερα έπεσε το μάτι μου σε κάποιον που έβαλε στο γκουγκλ αναζήτηση για τη φράση:

ποιούν την ίσα αντί, προφανώς, ποιούν την νήσσα.

Δεν το είχα ξαναδεί αυτό το ραμόνι!

* προενταξιακή

γεωστρατηγικά

στοχευμένη

αναστρεψιμότητα

γυναικοκτονία

περιαγωγή

Τι κοινό έχουν αυτές οι λέξεις;

Θα μπορούσα να το αφήσω για κουίζ, αλλά ας το πάρει το ποτάμι:

Υπογλώσσια σφηνάκια Νο 2

Υπογλώσσια είναι τα φάρμακα που παίρνουμε για την καρδιά, για να μην πάθουμε καρδιακή προσβολή (επειδή μας διαβάζει κι η μαμά μου διευκρινίζω πως ο πληθυντικός είναι της περιγραφής, όχι πραγματικός). Ακόμα, ένα κλισέ σε κάποιους αντρικούς ή αθλητικούς ιστότοπους, όποτε είναι να βγάλουνε καμιά με μπικίνι, είναι να λένε «ετοιμάστε τα υπογλώσσια».

Υπογλώσσια όμως είναι και μια ομάδα γλωσσικών ενδιαφερόντων στο Φέισμπουκ, που φτιάχτηκε στα τέλη του 2017 και στην οποία συμμετέχω.

Σφηνάκια είναι βέβαια οι μικρές δόσεις ποτού, όμως έτσι έχω αποκαλέσει και τα σύντομα άρθρα. Με τη διαφορά ότι σπανίως βάζω σύντομα άρθρα, οπότε δεν θα το θυμάστε. Στα Υπογλώσσια ομως γράφω πότε-πότε σύντομα σημειώματα, που δεν βολεύει πάντοτε να τα εντάξω σε κάποιο άρθρο.

Κι έτσι, το σημερινό άρθρο είναι μια συλλογή από μικρά κείμενά μου από τα Υπογλώσσια, με γλωσσικό δηλαδή ενδιαφέρον, που δεν (θυμάμαι να) τα έχω δημοσιεύσει εδώ στο ιστολόγιο. Κάποια άλλα σχόλια που κάνω εκεί, τα μεταφέρω στα σαββατιάτικα μεζεδάκια, αλλά αυτά εδώ δεν νομίζω να τα ξέρετε. Τα σφηνάκια μοιάζουν αρκετά με τα μεζεδάκια, αλλά διαφέρουν κιόλας σε κάποια σημεία, όπως φαντάζομαι ότι θα φανεί.

Αν σας είναι κάπως γνώριμος αυτός ο πρόλογος, έχετε καλό μνημονικό: έτσι άρχιζε ένα άρθρο του ιστολογίου πριν από 7-8 μήνες, ένα άρθρο όπου αναδημοσίευσα σύντομα γλωσσικά σχόλιά μου από την ομάδα Υπογλώσσια του Φέισμπουκ. Τελειώνοντας εκείνο το παλιό άρθρο είχα υποσχεθεί (ή απειλήσει) ότι Σε κανα χρόνο, που θα έχω μαζέψει κι αλλα, θα σερβίρω άλλον έναν γύρο! Χτες όμως, καθώς δημοσίευα ένα σχολιο στα Υπογλώσσια συνειδητοποίησα πως το σακούλι έχει γεμίσει κι έτσι προέκυψε το σημερινό άρθρο.

Όλα τα επιμέρους σχόλια, τα σφηνάκια, δημοσιεύτηκαν κατά το εφτάμηνο από τον Μάρτιο έως σήμερα. Δεν τα παραθέτω ακριβώς με αλφαβητική σειρά. Καμποσα τα έχω επεκτείνει, προσθέτοντας (αρκετό) επιπλέον υλικό.

• Ο καλαμπόρτζος

Στο αστυνομικό μυθιστόρημα «Το φάλτσο μικρόφωνο» της Ελένης Φυσέκη, όπου ο αφηγητής είναι ηχολήπτης στο επάγγελμα, προσέχω την εξής φράση που έχει 3-4 λέξεις αλεξικογράφητες από τα μεγάλα λεξικά μας, που όμως καταγράφονται σε ηλεκτρονικούς γλωσσικούς πόρους:

(Μιλάει για ένα κλαμπ γειτονιάς με στοιχειώδη ηχητικό εξοπλισμό):

Λες και θα ακουγόταν ποτέ μπάσο και μπότα από αυτά τα ηχεία. Αν υποθέταμε πως είχε καμιά σοβαρή λούπα και δεν ήταν ένας από τους πολλούς καλαμπόρτζους που απλά βάζανε μπλιμπλίκια.

Καλαμπόρτζος είναι ο ατζαμής, ιδίως για μουσικό (έχει ήδη αναφερθεί και εξηγηθεί στο βιβλίο η λέξη). Από τα ρομανί, βρίσκω.

Τα άλλα θα τα ξέρετε: λούπα είναι το επαναλαμβανόμενο μουσικό μοτίβο, από αγγλ. loop, διαφορετικό από τη λούπα = μεγεθυντικός φακός (από γαλλ. loupe). Μπλιμπλίκια, εδώ, είναι οι έτοιμοι ήχοι, τα έτοιμα ηχητικά εφέ.

• αποσυντ… κάτι τέτοιο τέλος πάντων

Στα Στοιχειώδη σωματίδια του Ουελμπέκ βρίσκω τη φράση:

Είχε την εντύπωση πως ανάμεσα στα πόδια του κρεμόταν ένα κομμάτι κρέας που έσταζε και αποσυντίθονταν’ το καταβρόχθιζαν σκουλήκια.

Ο καλός μεταφραστής, αφού έκανε την επιλογή να χρησιμοποιήσει αυτό το ρήμα και όχι μια περίφραση ή άλλο ρήμα (πχ που έσταζε και διαλυόταν) είχε να ξεπεράσει τον σκόπελο του τρίτου ενικού του παρατατικού.

Δεν μπορούσε βέβαια να βάλει το «γραμματικά σωστό» αποσυνετίθετο που συνιστά ο Μπαμπινιώτης στο λεξικό του. Οπότε παρουσίασε έναν αυτοσχέδιο τύπο, τυπικά σε τρίτο πληθυντικό, αλλά ευπρόσωπον.

Σκέφτομαι πως μπορεί να είχαν δίκιο οι παλιοί δημοτικιστές (όχι μάλιστα μαλλιαροί) που αυτόν τον σκόπελο τον απόφευγαν μαστόρικα, παίρνοντας το ρήμα «αποσυνθέτομαι»: ένα κομμάτι κρέας που έσταζε και αποσυνθετόταν.

• Διέξοδοι με μουστάκια

Στη χτεσινή [20.3.2019] συνέντευξη στη Βίκη Φλεσσα, ο Γ. Μπαμπινιώτης, στο 21.32 της εκπομπής (για όποιον έχει το βίντεο) είπε:

«…στην ελληνική γλώσσα η διτυπία λόγω της διττής μας παράδοσης είναι ευλογία δεν είναι κατάρα· το να έχει περισσότερους τύπους είναι πάντοτε ευλογία διότι είναι διέξοδοι πολλαπλοί της σκέψης.»

Απροσεξία στον προφορικό λόγο, βέβαια -αλλά ίσως να είναι και μια ακόμα ένδειξη πως τα θηλυκά σε -ος είναι ξένο σώμα στην ελληνική.

• Ακανές

Ένας συνάδελφος στο γραφείο έφερε το πρωί για κέρασμα ακανέδες, το γνωστό σερραϊκό γλύκισμα που θα μπορούσε να περιγραφεί σαν διασταύρωση λουκουμιού και κουραμπιέ, και θυμήθηκα ότι την πρώτη φορά που είχα δει, έφηβος, ένα κουτί γλυκά με την επιγραφή ΑΚΑΝΕΣ ΛΑΪΛΙΑ, είχα αναρωτηθεί ποια είναι αυτή η άλλη γλώσσα που γράφεται με ελληνικό αλφάβητο.

Για τον ακανέ, στον ιστότοπο της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας προτείνεται μια ετυμολογία που θα έκανε περήφανο τον Γκας Πορτοκάλο:

Σήμερα κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά από που προήλθε η ονομασία ακανές. Η ιστορία του χάνεται στην εποχή της Τουρκοκρατίας και ίσως μαζί της χάθηκε και η ιστορία προέλευσης του ονόματός του. Βάσιμη ετυμολογία της λέξης δεν υπάρχει. Παρόλα αυτά όμως υπάρχει μία εκδοχή που ίσως να πλησιάζει περισσότερο την πραγματικότητα. Η λέξη «ακανές» προήλθε, όπως λένε, από την λέξη «ανακατεύω», γιατί το μίγμα χρειάζεται πολύωρο ανακάτεμα και από το κατάφαση «ναι», που έλεγαν πάντα οι δούλοι, οι οποίοι ήταν αυτοί που ανακάτευαν το μίγμα.

Ο ακανές, βέβαια, δεν μπορεί να προήλθε από το «ανακάτεμα» και το «ναι». Πιο πειστική η πρόταση στον ιστότοπο του ακανεδοπαρασκευαστηρίου Ρούμπου, από το hakane helva, το γλυκό του πρίγκιπα (χάνου).

Υπογλώσσια σφηνάκια

Υπάρχουν υπογλώσσια σφηνάκια; Δεν ξέρω.

Υπογλώσσια είναι τα φάρμακα που παίρνουμε για την καρδιά, για να μην πάθουμε καρδιακή προσβολή (επειδή μας διαβάζει κι η μαμά μου διευκρινίζω πως ο πληθυντικός είναι της περιγραφής, όχι πραγματικός). Ακόμα, ένα κλισέ σε κάποιους αντρικούς ή αθλητικούς ιστότοπους, όποτε είναι να βγάλουνε καμιά με μπικίνι, είναι να λένε «ετοιμάστε τα υπογλώσσια».

Υπογλώσσια όμως είναι και μια ομάδα γλωσσικών ενδιαφερόντων στο Φέισμπουκ, που φτιάχτηκε στα τέλη του 2017 και στην οποία συμμετέχω.

Σφηνάκια είναι βέβαια οι μικρές δόσεις ποτού, όμως έτσι έχω αποκαλέσει και τα σύντομα άρθρα. Με τη διαφορά ότι σπανίως βάζω σύντομα άρθρα, οπότε δεν θα το θυμάστε. Στα Υπογλώσσια ομως γράφω πότε-πότε σύντομα σημειώματα, που δεν βολεύει πάντοτε να τα εντάξω σε κάποιο άρθρο.

Κι έτσι, το σημερινό άρθρο είναι μια συλλογή από μικρά κείμενά μου από τα Υπογλώσσια, με γλωσσικό δηλαδή ενδιαφέρον, που δεν (θυμάμαι να) τα έχω δημοσιεύσει εδώ στο ιστολόγιο. Κάποια άλλα σχόλια που κάνω εκεί, τα μεταφέρω στα σαββατιάτικα μεζεδάκια, αλλά αυτά εδώ δεν νομίζω να τα ξέρετε. Τα σφηνάκια μοιάζουν αρκετά με τα μεζεδάκια, αλλά διαφέρουν κιόλας σε κάποια σημεία, όπως φαντάζομαι ότι θα φανεί.

 

• Τριλογία της εξάρτησης

Στην «Εξαδέλφη Μπέττη» του Μπαλζάκ, στις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος, στην πρώτη πρώτη σελίδα γίνεται λόγος για έναν «άντρα με στρατιωτική εξάρτΗση».

Στρατιωτική εξάρτηση υπάρχει, φυσικά, πχ ενός ανίσχυρου κράτους, αλλά εδώ χρειαζόταν το ομόηχο, η στρατιωτική εξάρτΥση.

Ένα λάθος στην πρώτη σελίδα δεν είναι ο καλύτερος οιωνός για την επιμέλεια του βιβλίου, αλλά θα το προσπεράσω. Και μια και αναφέρθηκε η ομοηχία εξάρτηση-εξάρτυση θα ήταν παράλειψη να μην πούμε πως υπάρχει και τρίτο ομόηχο, εξάρτιση, των καραβιών, και να μην αναφερθεί η «Τριπλή παραλλαγή», τρίστιχο ποίημα του Παντελή Μπουκάλα.

Στον έρωτά μου προχωρώ δίχως εξάρτυση
στην πιο βαθιά ποθώντας να δοθώ εξάρτηση
– ότι το βλέμμα σου με ναυπηγεί με πλήρη εξάρτιση.

• Αλεξίλογος

Σε ένα απόσπασμα του Κριτία, που ήταν ένας από τους τριάκοντα τυράννους, αλλά έγραψε και θεατρικά έργα από τα οποία λίγοι στίχοι σώθηκαν, υπάρχει ο στίχος

Φοίνικες δ’ ηὗρον γράμματ’ ἀλεξίλογα

Αλεξίλογα, που προφυλάσσουν τον λόγο, τον διασώζουν αφού τον αποτυπώνουν σε σταθερό μέσο.

Προσθέτω πως το πρόθημα αλεξι- τις περισσότερες φορές σημαίνει «προφυλάσσω από κάτι», σημασία που έχει περάσει στα νεότερα αλεξιβρόχιο, αλεξήνεμο (το παρμπρίζ) κτλ. αλλά υπάρχει και η δεύτερη σημασία του, προστατεύω κάτι, το επιμελούμαι, το ενισχύω. Σώζεται ο τίτλος ενός εγχειριδίου κηπουρικής, Αλεξίκηπος, ενώ αλλού λένε για αλεξίχορους αοιδούς.

 

• Η αυξημένη πληρότητα

– Το είδες το μαργαριτάρι; μου λέει η φίλη
– Ποιο;
– Να, εδώ που λέει «Αυξημένη είναι η πληρότητα των ξενοδοχείων…»
– Μαργαριτάρι;
– Ε, ναι. Ή υπάρχει πληρότητα, όταν το ξενοδοχείο είναι πλήρες, ή δεν υπάρχει. Δεν μπορείς να πεις «μικρή, μεγάλη, αυξημένη» πληρότητα, όπως δεν μπορεις να πεις και «ολίγον έγκυος».

Και ενώ «πληρότητα είναι η ιδιότητα εκείνου που είναι πλήρης» κατά τα λεξικά, τόσο τα σώματα κειμένων αλλά και οι παραδειγματικές φράσεις των ίδιων των λεξικών βρίθουν από εκφράσεις του τύπου «αυξημένη πληρότητα», «μικρή πληρότητα», «μεγαλύτερη πληρότητα».

Δεν έχει δίκιο η φίλη μου να ενίσταται διότι η ετυμολογία μιας λέξης έμμεση μόνο σχέση έχει με τη σημασία της και πάντως δεν την καθορίζει. Τη σημασία την καθορίζουν οι χρήστες -και γι’ αυτό οι σημασίες αλλάζουν- και την αποτυπώνουν τα λεξικά.

Τα οποία λεξικά παίρνουν όλα κακό βαθμό διότι ενώ όπως ειπα περιλαμβάνουν φράσεις του τύπου «αυξημένη/μικρή/μεγάλη πληρότητα των ξενοδοχείων» δεν δίνουν ορισμό της σημασίας αυτής.

Όλα; Όχι όλα. Καλό βαθμό παίρνει το ΜΗΛΝΕΓ που καταγράφει τη σημασία «πληρότητα: Ο βαθμός κάλυψης των θέσεων…»

 

• Κάνει κρύο, κάνει τσίφι

Σε κάποιο σχολικό βιβλίο υπήρχε ο στίχος «Κάνει κρύο, κάνει τσίφι / για το δόλιο το κοτσύφι». Αυτό το «τσίφι» δεν ήξερα, βέβαια, τι ακριβώς είναι. Αργότερα είχα υποθέσει ότι το τσίφι είναι λέξη αυτοσχέδια, χωρίς νόημα, που μπήκε για την ομοιοκαταληξία. Περιέργως, δεν το έψαξα περισσότερο.

Φυλλομετράω σήμερα τη μελέτη για τους ιταλισμούς της νεοελληνικής, της Domenica Minniti Gonias, και βλέπω ανάμεσα στα διαλεκτικά δάνεια και το: φα τσιφέτα < fa cifetta “fa molto freddo” [κάνει πολύ κρύο]

Και μετά βρίσκω στο Λεξικό του Λευκαδίτικου Γλωσσικού Ιδιώματος ότι τσίφι είναι το ελαφρό και διαπεραστικό κρύο.

Οπότε, βρέθηκε και το τσίφι. Αχ, το δόλιο το κοτσύφι!

• Ο Σπύρος Γύρας δεν μένει πια εδώ.

Υπάρχει ένα αμερικάνικο τζαζ συγκρότημα, που λέγεται Spyro Gyra. Ανέκαθεν νόμιζα ότι ο ιδρυτής του ή κάτι τέτοιο είναι κάποιος ομογενής ονόματι Σπύρος Γύρας. Τότε όμως δεν είχα ιντερνέτ να ψάξω.

Μαθαίνω σήμερα ότι το όνομα της μπάντας δόθηκε από λάθος. Θέλανε να το ονομάσουνε Spirogyra, που είναι ένα είδος άλγες, φύκια να πούμε. Όμως ο μπάρμαν εκεί που θα έπαιζαν, όταν ακόμα έκαναν τα πρώτα τους βήματα, δεν ήξερε φυσικά τη λέξη αυτή και το έγραψε Spyro Gyra κι έτσι κράτησαν την εκδοχή αυτή, χωρίς να υπάρχει κάποιος Σπύρος Γύρας μέλος τους ή μέντοράς τους.

[Για να είμαι δικαιος, αυτό το σφηνάκι γεννήθηκε εδώ, στο ιστολόγιο, από σχόλιο του φίλου μας του ΣΠ, αλλά έκρινα πως είναι κρίμα να μένει θαμμένο στα σχόλια]

• Και άλλο ένα νεόπλαστο, πολύ συχνότερο

Μιλώντας για νεόπλαστα ρήματα, καινούργιους ενεστώτες που φτιάχνονται από τον αόριστο, ας δούμε ένα πολύ συχνό παράδειγμα που μάλιστα προέρχεται από γραπτό λόγο, από βιβλίο.

Φίλιπ Κερ, Η τριλογία του Βερολίνου, σ. 450 («Ο χλωμός εγκληματίας»)

… αυτός ο μανιακός τις απαγάγει, τις βιάζει, τους κόβει το λαρύγγι και μετά πετάει κάπου το γυμνό κορμί τους…

Εδώ που τα λέμε, αυτός ο νεόπλαστος ενεστώτας (απαγάγω) μάλλον φυσικότερος ακούγεται από τον «σωστό» τύπο:

… αυτός ο μανιακός τις απάγει, τις βιάζει, τους κόβει το λαρύγγι και μετά πετάει κάπου το γυμνό κορμί τους…

• Usus norma loquendi

Προ ολίγου σε φιλικό τοίχο πήρα μέρος σε μια συζήτηση, στην οποία μία φίλη φίλου υποστήριζε μια άποψη (γλωσσική) κόντρα και στα λεξικά και στη χρήση, επιμένοντας ότι η άποψή της είναι σωστή και ότι όσοι λένε το αντίθετο έχουν λειψές γνώσεις.

Σε εκείνο το σημειο αποχώρησα από τη συζήτηση διότι με έναν άγνωστο που πετάει έμμεσες προσβολές δεν μπορώ να συζητώ. Ο τοιχοδεσπότης, πιο υπομονετικός (είναι και φίλη του άλλωστε) συνέχισε τη συζήτηση, οπότε η φίλη του έγραψε το εξής:

«και ο Μπαμπινιωτης λεει πως οταν καθιερωθεί και διαδοθεί κατι λανθασμένο, πρεπει να εκλαμβάνεται ως σωστό.Το παει πλειοψηφικά. Αμ δεν ειναι ετσι. Το λανθασμενο ειναι λανθασμενο. Σαν να μου πει πως εαν σε διαγωνισμα λύση σε πρόβλημα οι περισσοτεροι μαθητες δώσουν την ιδια λανθασμενη, θα πρεπει να την θεωρησουμε ως σωστή !!!!»

Το επισημαίνω επειδή το έχω δει να γράφεται πολλές φορές αυτό και είναι αδικία. Η άποψη ότι το συχνά επαναλαμβανόμενο παύει να είναι λάθος είναι κεφαλαιώδης νόμος της γλώσσας -έτσι αλλάζει η γλώσσα, από λάθη και usus norma loquendi που λέγανε πριν καταργήσει ο Γαβρόγλου τα λατινικά.

Ωστόσο, από τους γλωσσολόγους μας, ο Μπαμπινιώτης είναι εκείνος που λιγότερο από όλους τους άλλους συναδέλφους του και μόνο πολύ απρόθυμα δέχεται αυτόν τον γλωσσικό νόμο, και έχει άλλωστε στο λεξικό του επιχειρήσει να ανατρέψει καθιερωμένες ορθογραφίες αιώνων και χιλιετιών (πχ προτείνοντας πλημύρα και κροκόδιλος αντί πλημμύρα και κροκόδειλος) επειδή πιστεύει ότι αυτές είναι σωστές παρότι δεν χρησιμοποιούνται. Για τον ίδιο λόγο, επιμενει σε τύπους όπως «πανεπιστημιόπολη» παρόλο που η συντριπτική πλειοψηφία (ή πλειονότητα) των ομιλητών λέει «πανεπιστημιούπολη».

Κι όμως, πρέπει να είναι η δέκατη φορά που βλέπω κάποιον στο Φέισμπουκ να χρεώνει στον Μπαμπινιώτη την τήρηση -ίσως δε και την πατρότητα- του usus norma loquendi. Eίναι άδικο αυτο, πολύ άδικο

* Για την ιστορία, η φίλη του φίλου υποστήριζε ότι πρέπει να λέμε «το κβάντουμ, του κβάντουμ – τα κβάντα, των κβάντα» ενω εγώ, ο τοιχοδεσπότης, τα λεξικά και πολλοί άλλοι λέμε «το κβάντο, του κβάντου – τα κβάντα των κβάντων»

• Ο τοξικομανής του τοξικομανή

Aπό ένα άρθρο της ΕφΣυν για τη φέικ λογοτεχνία, απομονώνω μια παράγραφο: η αυτοβιογραφική αφήγηση του 23χρονου τοξικομανή και αλκοολικού, ο οποίος αναδύεται από την προσωπική του κόλαση και επιστρέφει στον κόσμο των «κανονικών» ανθρώπων, αποδείχθηκε σκέτη κατασκευή!

Πρόκειται για κείμενο σε καλλιεργημένη γλώσσα, που όμως χρησιμοποιεί πολύ φυσικά τον ομαλοποιημένο τύπο της γενικής («του τοξικομανή»). Πιστεύω πως αν δεν σας το επισήμαινα, αρκετοί δεν θα το προσέχατε καν.

Παναπεί, η εξομάλυνση προχωρεί -ήδη κάποια σχολική Γραμματική καταγράφει εναλλακτικά τις γενικές όπως «του διεθνή». Και η εμπειρική παρατήρηση είναι πως πιο εύκολα εξομαλύνεται η κλιση των επιθέτων όταν χρησιμοποιούνται σαν ουσιαστικά.

• Κόβουν ρόδα μυρωμένα

Στην αρχή του αστυνομικού «Ο χλωμός εγκληματίας» ο αφηγητής, ο ντετέκτιβ Μπέρνι Γκούντερ, παρατηρεί:

«…η ανάγκη μου για τη διαιώνιση του είδους έχει γίνει κτηνώδης και, βέβαια, οι γυναίκες το βλέπουν αυτό στα μάτια σου και κόβουν ρόδα μυρωμένα»

Εγώ ξέρω τι σημαίνει η έκφραση «κόβω ρόδα μυρωμένα» αλλά αναρωτιέμαι αν το ξέρουν όλοι. Ή, αν καταλαβαίνουν τη σημασία.

[Η έκφραση σημαίνει «κόβω λάσπη, το βάζω στα πόδια». Στο ιστολόγιο την έχουμε χρησιμοποιήσει αρκετές φορές, ανάμεσά τους και σε άρθρο του Κορτο για τις Λέξεις του Τζογέ.

• Νέα εντεκασύλλαβη λέξη

Δεν έχουμε και πολλές, οπότε την καταγράφω. Στο δελτίο ειδήσεων του Αντένα είχε ρεπορτάζ για τις δραστηριότητες κάποιων που βραβεύτηκαν διότι βιντεοσκόπησαν με δρόνους (ελληνιστί drones) το κάστρο της Μεθώνης, και προβλήθηκε απόσπασμα από τη δήλωση μίας κυρίας η οποία είχε την ιδιότητα:

Αεροκινηματογραφίστρια

22 γράμματα («μόνο») αλλά 11 συλλαβές.

• Μαστίσανε

Σε μια καλή μετάφραση, διαβάζω: Ο Βικτορίνος Υλό είχε υποστεί όλα τα απανωτά δεινά που μαστίσανε την οικογένειά του…..

Με ξενίζει ο συνοπτικός χρόνος με το ρήμα «μαστίζω», το έχω συνδέσει με εξακολουθητικό χρόνο. Γκουγκλίζω και βρίσκω να χρησιμοποιείται στον αόριστο, όχι πολλές φορές, αλλά εξακολουθεί να με ξενίζει.

Θα έβαζα «που χτυπήσανε» ή κάποιο άλλο συνώνυμο. Και εκτός των άλλων με ενοχλεί και η ομοηχία (μαστίσανε – μας στήσανε). Αλλά και «μάστισαν» να έλεγε, πάλι θα με ενοχλούσε.

 

• Ο Στρεψιάδης στο Καταφύγι

Το πρωί είχα πάει να περπατήσω, παραλιακά. Καθώς έφτασα σε έναν παραλιακό οικισμό που λέγεται Καταφύγι, η λεωφόρος συνέχιζε ανηφορίζοντας ενώ υπήρχε δρόμος που οδηγούσε στον οικισμό. Επειδή το μέρος δεν το ήξερα, είχα μια αμφιβολία αν θα μπορέσω να ξαναβρώ τη λεωφόρο και ρώτησα δυο ποδηλάτες που έρχονταν προς το μέρος μου αν έχει έξοδο προς τη λεωφόρο από την άλλη μεριά του οικισμού.

– Ναι, μου λένε, αλλά είναι ανήφορος. Πάντως μπορείτε να βγείτε στη λεωφόρο, έχει πολλούς εξόδους.

Μπήκε στη συζήτηση και ο σύντροφός του, που επιβεβαίωσε ότι ο οικισμος έχει πολλούς εξόδους.

Στις Νεφέλες του Αριστοφάνη, ο Σωκράτης τρολάρει τον Στρεψιάδη και του λέει ότι η κάρδοπος κανονικά έπρεπε να λέγεται καρδόπη για να είναι θηλυκιά.

Παναπεί, εδώ και 25 αιώνες, τα θηλυκά ουσιαστικά σε -ος τα αντιλαμβανόμαστε ερμαφρόδιτα -και μάλλον δεν θα τα αποδεχτούμε ποτέ.

• Κινηματική ορολογία

Κινηματική ορολογία. Όταν οι αγρότες κλείνουν τους δρόμους, χρησιμοποιούμε συνήθως τον όρο «μπλόκα». Οι Γάλλοι, όταν σε μια κινητοποίηση κλείνουν τους δρόμους, που το κάνουν συχνά, είτε οι αγρότες είτε άλλοι, και τώρα τα Κίτρινα Γιλέκα, λένε για barrages, λέξη που έχει περάσει και στα ελληνικά ως μπαράζ, είτε για τον φραγμό πυρός στον πόλεμο είτε για τον αθλητικό αγώνα που θα κρίνει ποια ομάδα θα υποβιβαστεί/ανέβει κατηγορία.

Για να ξέρετε, τα γαλλικά μπλόκα είναι barrages filtrants όταν δεν είναι στεγανά αλλά αφήνουν να περνάνε αυτοκίνητα, αλλά με αργό ρυθμό, πχ ένα το δίλεπτο. Αλλιώς, αν δεν αφήνουν κανέναν, είναι barrages bloquants. Στεγανό μπλόκο και ημιπερατό μπλόκο, ίσως.

 

Και εδώ τελείωσαν τα σφηνάκια από τα Υπογλώσσια. Σε κανα χρόνο, που θα έχω μαζέψει κι αλλα, θα σερβίρω άλλον έναν γύρο!

Αγιοβασίληδες με αυτόματα

Το μεσημέρι πήγα στο Μετς, τη μεγαλούτσικη γαλλική πόλη που είναι εδώ κοντά μας, εξήντα χιλιόμετρα πιο κάτω. Οι ντόπιοι την προφέρουν Μες (γράφεται Metz), αλλά εγώ τη λέω ελληνοπρεπώς, Μετς, όπως και τη γειτονιά της Αθήνας. Άλλωστε, αφού όλες οι λέξεις ανάγονται στα ελληνικά, από μας θα το έχουν πάρει το όνομα.

Πήγα για να δω τη χριστουγεννιάτικη αγορά, που μια φίλη μου είχε πει πως είναι πολύ ωραία -κανονικά θα έπρεπε να πάω βράδυ, να δω και τους φωτισμούς, αλλά φοβηθηκα το χιόνι και πήγα μέρα.

Σε διάφορα σημεία της πόλης, λοιπόν (το Μετς έτσι κι αλλιώς είναι πολύ όμορφο) έχουν στήσει ξύλινα σπιτάκια, όπου σερβίρουν διάφορα μεζεκλίκια, λουκάνικα, φοντύ, σαλιγκάρια, ξινολάχανο με αλλαντικά και άλλα τέτοια διαιτητικά, καθώς και ποτά, μεταξύ των οποίων χριστουγεννιάτικες μπίρες και ζεστό κρασί. Αλλού σερβίρουν γλυκά. Όταν κάνει κρύο είναι πολύ ωραία. Έχουμε και στο Λουξεμβούργο τέτοια, αλλά με μικρότερη ποικιλία στα εδέσματα.

Φυσικά υπάρχουν και παιδικά παιχνίδια, τρενάκια, πατινάζ, αλογάκια, και μια μεγάλη ρόδα που τη βλέπετε στη φωτογραφία μπροστά στον καθεδρικό ναό του Μετς, ο οποίος κοσμείται από ωραία βιτρώα (σικ, ρε) μεταξύ των οποίων και κάμποσα φτιαγμένα από τον Σαγκάλ.

Ωραία ήταν. Αν μάλιστα ήμουν καμιά πενηνταριά χρόνια μικρότερος θα μου έμενε αξέχαστη η βόλτα, ενώ τώρα φάνηκα μάλλον εγκρατής -είχα και φαγητό στο σπίτι οπότε περιφρόνησα τα μεζεδάκια, ήπια μόνο ένα ζεστό κρασί για το έθιμο και για το κρύο.

Ούτε ψώνισα τίποτα από τα μαγαζάκια ή τα μαγαζιά, με εξαίρεση όταν επέστρεφα στο πάρκιν, που πέρασα αναγκαστικά από τη Fnac -παλιότερα θα έμενα ώρες εκειμέσα, αλλά τώρα με πιάνει δέος και μόνο που σκέφτομαι πόσα αδιάβαστα βιβλία έχει η στοίβα, ελληνικά -όχι να προσθέσω και γαλλικά. Αν και πήρα, πάλι για το σεφτέ, ένα βιβλιαράκι που δεν διαβάζεται ακριβώς, κάτι διαδρομές πεζοπορικές.

Μορφωμένοι και αμόρφωτοι

Βγήκα μια βόλτα το πρωί σε γειτονιές του Πειραιά. Σε έναν τοίχο είδα γραμμένο ένα σύνθημα που μου άρεσε και είπα να το φωτογραφίσω.

Βγήκε υπό γωνία, αλλά διαβάζεται άνετα. Προειδοποιώ όμως ότι πρόκειται για σύνθημα αθυρόστομο, έστω κι αν έχει διαστάσεις ταξικές και κοινωνικές.

Κούμαρα στο Αμφιάρειο (ή Αμφιαράειο)

Το μεσημέρι είχα πάει για περπάτημα σε μια εξοχή και η διαδρομή που είχα κανονίσει περνούσε και από το Αμφιάρειο (ή Αμφιαράειο) και προβληματιζόμουν αν θα έμπαινα και στον αρχαιολογικό χώρο ή όχι. Ήθελα να μπω, διότι είχα πολλά χρόνια να πάω, την προηγούμενη φορά που είχα επισκεφτεί τον ναό ήταν ακόμα στα μπετά, αλλά η υπόλοιπη παρέα δεν είχε πεζοπορικές ανησυχίες, οπότε δεν μπορούσα να χασομερήσω και πολύ, κι έτσι σκεφτόμουν να επισκεφτώ τα αρχαία με τρόπο αμερικάνικο, δηλαδή τρέχοντας («Κάναμε το Λούβρο σε 19 λεπτά κι αν μας άφηναν να μπούμε με το ποδήλατο θα κάναμε λιγότερο»).

Όταν όμως με τα πολλά έφτασα στην είσοδο των αρχαίων, ο φύλακας με πληροφόρησε πως είχαν απεργία -κι έτσι η επίσκεψη αναβλήθηκε γι’ άλλη φορά, όταν θα έχω μάθει αν το σωστό είναι Αμφιάρειο ή Αμφιαράειο.

Κουιζάκι χριστουγεννιάτικο

Αν δεν έχετε τι να κάνετε ενώ χωνεύετε τη μεταγαλοπούλα, ένα πρόχειρο κουίζ σε εμβόλιμο άρθρο-σφηνάκι.

Το ερώτημα είναι απλό: Από ποιο μέρος του λεκανοπεδίου είναι η φωτογραφία που βλέπετε εδώ κάτω, που πάρθηκε σήμερα.

Δεν έκανε κακό σε κανέναν

Το πρωί που είχα πάει για πεζοπορία στο μαγευτικό Preizerdaul, ένα κομμάτι της διαδρομής περνούσε μέσα από το δάσος, όπου, εκτός από όσους πεζοπορούσαν, είχε και κάτι τύπους που έκαναν ποδήλατο του βουνού.

Λίγο πιο κάτω, υπήρχε μιαν ειδοποίηση που δεν την είχα ξαναδεί:

Η ταμπέλα δεν φαίνεται καλά, αλλά γράφει Prudence – Chasse en cours / Vorsicht – Treibjagd. Ο σωστός όρος είναι Treibjagd, που νομίζω ότι στα γαλλικά μεταφράζεται battue, δεν είναι δηλαδή οποιοδήποτε κυνήγι, αλλά εκείνο που πηγαίνουν πολλοί μαζί με σκυλιά και με φωνές. Παγανιά μήπως το λένε στα ελληνικά ή παγάνα; Δεν ξέρω, δεν κυνηγάω.

Και ενώ άκουγα τους κυνηγούς να βγάζουν ιαχές για να τρομάξουν τα αγριογούρουνα, και επειδή είχε και ομίχλη, σκεφτόμουν ποιον είναι πιθανότερο να πετύχει ένας μύωπας κουμπουροφόρος: τον πεζοπόρο ή τον ποδηλάτη;