Ο φίλος του ιστολογίου Λαέρτης Τανακίδης, φιλόλογος και πρώην πρόεδρος της ΟΛΜΕ, μου έστειλε πριν από μερικές μέρες το άρθρο που θα διαβάσουμε σήμερα, αρχικά δημοσιευμένο στο ηλεπεριοδικό Παράλλαξις της Θεσσαλονίκης. Θυμίζω ότι πέρυσι είχαμε δημοσιεύσει ένα άλλο δικό του άρθρο, για το θέμα της διδασκαλίας των αρχαίων ελληνικών, ενώ ταχτικά μου στέλνει και υλικό που μπαίνει στα σαββατιάτικα μεζεδάκια.
Το σημερινό άρθρο έχει θέμα του το λεξιλόγιο των ΜΜΕ (ίσως αυτός θα ήταν προτιμότερος τίτλος), ένα θέμα στο οποίο έχουμε κάμποσες φορές αναφερθεί παρεμπιπτόντως, αλλά και ειδικότερα, σε πρόσφατο άρθρο, κι αυτό συνεργασία, του φίλου Νίκου Νταή.
Τα δυο άρθρα έχουν κοινά στοιχεία, πράγμα αναμενόμενο, αλληλοσυμπληρώνονται όμως πιστεύω, μια και ο Τανακίδης δεν ασχολείται καθόλου με γλωσσικά λάθη (και «λάθη»), ούτε με δημοσιογραφική δεοντολογία, αλλά καταγράφει λέξεις και εκφράσεις που ακούγονται στα δελτία ειδήσεων, χωρίς να κρίνει -αν και εξαρχής, όπως και στην κατακλείδα, εκφράζει την άποψη, που δεν είναι αβάσιμη, ότι τα δελτία ειδήσεων έχουν σκοπό να φοβίσουν τον τηλεθεατή ώστε να εξασφαλίσουν τηλεθέαση.
Ο καθένας θα έχει να προσθέσει στον κατάλογο του Λ. Τανακίδη -ας πούμε, εγώ θα πρόσθετα πως όποτε μεταφέρονται δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, είναι σχεδόν υποχρεωτικό να χαρακτηριστούν «παραλήρημα» οι απόψεις και «προκλητικοί» οι φορείς τους (ο όρος «προκλητικός» καταγράφεται στο άρθρο).
Χωρίς άλλα εισαγωγικά, παραθέτω το άρθρο του Λαέρτη Τανακίδη. Η εικονογράφηση είναι της αρχικής δημοσίευσης.
Το λεξιλόγιο των λέξεων στα ΜΜΕ
Συνηθισμένες εκφράσεις τις οποίες χρησιμοποιούν τα Μέσα, καθώς παρουσιάζουν τα γεγονότα στα προγράμματά τους.
Στο άρθρο του «Όσο φοβάσαι, τους διευκολύνεις» ο κ. Γιώργος Τούλας μεταξύ άλλων μιλάει για τον τρόπο με τον οποίο προβάλλονται τα γεγονότα από τα ΜΜΕ, και ιδίως από την τηλεόραση, με αποτέλεσμα να προκαλείται φόβος και εγκλωβισμός των τηλεθεατών.
Δημοσιεύω σήμερα ένα άρθρο που μου έστειλε με μέιλ ο τακτικός αναγνώστης του ιστολογίου Νίκος Νταής, με θέμα τη γλώσσα των δελτίων ειδήσεων στην τηλεόραση.
Ο συγγραφέας, συνταξιούχος εδώ και λίγα χρόνια, είναι κλασικός φιλόλογος και ιστορικός, με μάστερ κλασικών σπουδών από το πανεπιστήμιο του Τορόντο. Δίδαξε ιστορία στο Κολέγιο Αθηνών.
Συχνά, οι τοποθετήσεις για τη «γλώσσα της τηλεόρασης» (ή «των δελτίων ειδήσεων» ή «των δημοσιογράφων της τηλεόρασης») που διαβάζουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά και στον παραδοσιακό τύπο, δεν είναι παρά μια σταχυολόγηση γραμματικών και συντακτικών λαθών (και «λαθών»). Ευτυχώς, ο Ν. Νταής στο σύντομο άρθρο του δεν αρκείται σε αυτή την πλευρά.
Κάποια δικά μου σχόλια βρίσκονται σε [αγκύλες].
«Πρέπει να σου πω Σταυρούλα»: η γλώσσα των τηλεοπτικών ειδήσεων.
Οι εκφωνητές κι ανταποκριτές των ειδήσεων έχουν δημιουργήσει μια ελληνική σχολή, που παρουσιάζει αρκετή ομοιογένεια ανάμεσα σε διαφορετικά κανάλια. Ας δούμε τους κανόνες της παράξενης δεοντολογίας τους, όπως φανερώνεται στα δελτία ειδήσεων.
Αν είσαι ανταποκριτής, μην απευθύνεσαι στο κοινό αλλά στην κεντρική παρουσιάστρια ή παρουσιαστή και προσποιήσου ότι την/τον πληροφορείς από πρώτο χέρι για ό,τι έχει συμβεί, έστω κι αν λόγω θέσης εκείνη ή εκείνος ξέρει τα πάντα.
Αυτό το μικρό θέατρο σού δίνει τη δυνατότητα να μετατρέψεις τις κύριες προτάσεις, που κανονικά θα χρησιμοποιούσες για να παρουσιάσεις γεγονότα, σε προτάσεις ειδικές: «πρέπει να σου πω Σταυρούλα ότι, πρέπει να αναφέρω Γιώργο ότι, θέλω να τονίσω Αντριάνα ότι, οφείλω να παρατηρήσω Εύα, είμαι υποχρεωμένος να επισημάνω Σία, πρέπει να υπογραμμίσω Αντώνη, πρέπει να πούμε, να πούμε…». Μ’ αυτό τον τρόπο προβάλλεις τον εαυτό σου και δίνεις έμφαση στις αποκαλύψεις σου, ακόμα κι αν είναι τελείως ασήμαντες.
Μην στενοχωριέσαι όταν η κεντρική παρουσιάστρια ή παρουσιαστής ξεστομίζει τη δική σου είδηση πριν την πεις εσύ ή σε διακόπτει άγαρμπα, όπως συνηθίζεται στην Ελλάδα. Πες: «έτσι ακριβώς είναι Σταυρούλα, έχεις δίκιο Εύα, όπως τα λες είναι Σία». [Εμένα πάντως με εκνευρίζει φοβερά όταν η κεντρική παρουσιάστρια ή ο κεντρικός παρουσιαστής διακόπτουν εντελώς άγαρμπα τον δημοσιογράφο]
Οι ανταποκρίσεις σου να έχουν συναίσθημα και λογοτεχνική αξία. Κάθε θάνατος να είναι «τραγικός», κάθε έγκλημα «φρικτό». Μη λες ότι αυτό έγινε, αλλά «συγκλονίζει ή συγκινεί βαθύτατα το…», «τραγικό παιγνίδι έπαιξε η μοίρα…». Μη λες ότι κάποιος πέθανε αλλά «έσβησε ή άφησε την τελευταία του πνοή»∙ όχι βρήκαν το σώμα νεκρό αλλά «βρήκαν την άτυχη γυναίκα σε λίμνη αίματος». Μη λες το αυτοκίνητο ή το κτίσμα καταστράφηκε αλλά «μετατράπηκε σε άμορφη μάζα σιδηρικών ή σε βομβαρδισμένο τοπίο», όχι έπιασε φωτιά αλλά «πύρινη λαίλαπα ή πύρινος εφιάλτης κατακαίει αλύπητα στο πέρασμά της», όχι κάηκαν σπίτια αλλά «παραδόθηκαν στις φλόγες ή έγιναν στάχτη»∙ όχι οι δρόμοι και οι πλατείες πλημμύρισαν αλλά «μετατράπηκαν κυριολεκτικά σε ορμητικά ποτάμια και λίμνες», όχι οι άνθρωποι έπαθαν μεγάλες ζημιές αλλά «μετρούν τις πληγές τους», όχι έγινε μεγάλη καταστροφή αλλά «βιβλική καταστροφή, κόλαση του Δάντη».
Μη λες η βουλή ψήφισε αλλά «άναψε το πράσινο φως»∙ όχι οι επιστήμονες προειδοποιούν αλλά «κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου»∙ όχι αυτό προκάλεσε έκπληξη αλλά «ήταν κεραυνός εν αιθρία». Μη λες αυτός διαφώνησε αλλά «έδωσε χαστούκι», όχι ο νόμος απαγορεύει αλλά «βάζει φρένο» κα. Αν σου δοθεί η ευκαιρία, δείξε και την ευσέβειά σου: «άγιο είχαν ή από θαύμα σώθηκαν οι δύο κοπέλες που…» [Για το κλισεδολόγιο των δελτίων ειδήσεων θα μπορούσε να γραφτεί άρθρο -βέβαια, έχουν και τα κλισέ τη θέση τους, με μέτρο]
Μολονότι οι θεατές πιστεύουν όσα λες, μην τσιγκουνεύεσαι τα επιρρήματα εντυπωσιασμού γιατί είναι το αλατοπίπερο της είδησης: «πραγματικά συγκλονίζει το δράμα…», «ράγισαν κυριολεκτικά οι καρδιές στην κηδεία…» (έστω κι αν εννοείς «μεταφορικά»). Οι καλοί δημοσιογράφοι φτάνουν μέχρι τα δεκαπέντε «πραγματικά/ κυριολεκτικά/ ουσιαστικά/και βέβαια» σε μια σύντομη ανταπόκριση.
Χώνε όσο συχνότερα μπορείς το επίρρημα «ουσιαστικά» ή «στην ουσία»∙ δίνει στο λόγο σου εμβρίθεια και κύρος. Μη σε νοιάζει διόλου ότι το επίρρημα χρησιμοποιείται μόνο για να δείξει λογικό συμπέρασμα∙ ακόμη και πανεπιστημιακοί το χρησιμοποιούν ρητορικά και αδιαφόρετα.
Μεταχειρίσου λόγιες φράσεις για να δείξεις το γλωσσικό σου επίπεδο: «οι ψυχολόγοι παράσχουν βοήθεια», «επίγειες δυνάμεις συνδράμουν». Αν σου πουν ότι αυτά είναι γραμματικά λάθη, αγνόησέ τους: κι άλλοι γύρω έτσι τα λένε. Μη χρησιμοποιείς τα ρήματα διαλέγω και προτιμώ∙ είναι προϊστορικά. Επίλεξε το «επιλέγω». Μη λες η συνεδρίαση συνεχίζεται αλλά «εξελίσσεται ή είναι σε εξέλιξη». Ακόμα κι η βροχή ή η λιακάδα «είναι σε εξέλιξη».
Δώσε ζωντάνια στο λόγο σου, δείξου μοντέρνος κι αντισυμβατικός. Πες: «συμπληρώνεται το παζλ», «το κερασάκι στην τούρτα ήταν…», «στον αέρα η πρώτη κατοικία», «οι τράπεζες βάζουν τρικλοποδιά», «κλείδωσαν τα μέτρα», «κατέβασαν ρολά οι…», «στα κάγκελα οι…», «σε θρίλερ εξελίσσεται», «η κατάσταση είναι εξίσωση ή γρίφος για γερούς λύτες», «παίζεται πολεμικό πόκερ μεταξύ…», «την είδε παράξενα ο πρόεδρος της κομισιόν» κα.
Για να δείξεις ότι έχεις κάνει έρευνα και διασταυρώσει πληροφορίες κι εξακριβώσει τα στοιχεία σου, βάλε ένα-δυο περαστικούς να πουν τι άκουσαν από κάποιον που κάτι πήρε τ’ αυτί του στη γειτονιά. Δεν είν’ ανάγκη να είναι αυτόπτες μάρτυρες, η ζωντάνια της ανταπόκρισης μετράει. Μην τους ρωτάς τι είδαν, αλλά πίεσέ τους πολύ να πουν πώς αισθάνονται.
Τα μάτια σου δεκατέσσερα με τους πολιτικούς και τα κόμματα. Να μεταφέρεις αυτούσια τα λόγια τους, λέγοντας πάντα «είπε ή δήλωσε χαρακτηριστικά» (έστω κι αν αυτό το επίρρημα αναφέρεται σ’ ένα διαρκές γνώρισμα ενός ανθρώπου), για να τους κολακέψεις. Μη διανοηθείς να τους κρίνεις δημόσια, γιατί έχουν τη δύναμη να σε ρίξουν στο περιθώριο, τώρα ή στο μέλλον όταν γίνουν κυβέρνηση.
Μην ανησυχείς αν χάνεις συχνά τα λόγια σου, αν δε σου βγαίνει όπως το ξεκίνησες και το πιάνεις απ’ την αρχή, αν κάνεις χάσματα, αν επαναλαμβάνεσαι ή απλώνεσαι σε ανούσιες λεπτομέρειες και σε κόβει ο κεντρικός παρουσιαστής. Τα ίδια προβλήματα έχουν αρκετοί συνάδελφοί σου. Τα ελληνικά κανάλια δεν είναι καλορυθμισμένες μηχανές όπως το BBC, το CNN και η DW, όπου οι δημοσιογράφοι μιλούν σε συνεχή λόγο, με καλή διατύπωση και σύνταξη, είτε ερευνούν ένα γεγονός, είτε αναλύουν κριτικά μια κατάσταση απαντώντας σε μια σειρά δύσκολων ερωτήσεων, πάντα μέσα σε χρόνο κανονισμένο από πριν. Δεν είναι BBC, όπου για παράδειγμα οι δημοσιογράφοι συγκεντρώνουν με προσοχή το αποδεικτικό υλικό για να εντοπίσουν αυτουργούς και βαρβαρότητες στον πόλεμο της Ουκρανίας, χωρίς αισθηματολογίες και μελοδραματισμούς. Ναι, η ΕΡΤ δε θα γίνει ανεξάρτητη όπως το BBC. Σύμφωνα με την αξιολόγηση των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF.org), η Ελλάδα είναι στην 108η θέση ανάμεσα σε 180 χώρες και τελευταία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Δείχνε αυτοπεποίθηση και βάζε διαρκώς συνδετικά επιρρήματα στο λόγο σου, κι ας είναι τελείως περιττά: «κατ’ αρχάς/κατ’ αρχήν, στη συνέχεια, από κει και πέρα, όσον αφορά, και βέβαια». Χρησιμοποίησε άφθονους εναντιωματικούς συνδέσμους: «όμως, ωστόσο, ωστόσο όμως», ακόμα κι όταν τους μεταχειρίζεσαι σα συμπλεκτικούς και δεν εκφράζεις καμιά λογική αντίθεση.
………………………………………………………………………………………………….
Το συμπέρασμα είναι ότι οι Έλληνες εκφωνητές των ειδήσεων έχουν διαμορφώσει μια γλώσσα εντυπωσιασμού με άφθονα λάθη: συντακτικά, γραμματικά, εκφραστικά, αισθητικά. Πολλοί φαίνονται εξίσου ανεπαρκείς και στην ουσία της δουλειάς τους: μεταδίνουν τα γεγονότα χωρίς σοβαρή έρευνα, χωρίς κρίση κι ερμηνεία. Μεταδίνουν πολιτικές ανακοινώσεις με στόμφο, σα φερέφωνα πολιτικών και κομμάτων. Με ποιες διαδικασίες αξιολογούνται και προσλαμβάνονται άνθρωποι που χάνουν τα λόγια τους και δεν μπορούν να προετοιμάσουν μια προφορική παρέμβαση λίγων λεπτών; Γιατί οι δημοσιογράφοι μας δε διδάσκονται από τα καλά ξένα κανάλια;
Η καλή διατύπωση είναι αποτέλεσμα της καλής και ελεύθερης δημοσιογραφίας, η κακή διατύπωση αποτέλεσμα της κακής και ανελεύθερης. Οι καλοί ανταποκριτές προσπαθούν να διαπιστώσουν τι ακριβώς έγινε, να το τοποθετήσουν σ’ ένα προϋπάρχον πλαίσιο, να ερευνήσουν αίτια και πιθανά αποτελέσματα, να θέσουν ερωτήματα και να προβληματίσουν. Είναι άνθρωποι με αυτόνομη, αδέσμευτη και καλλιεργημένη σκέψη, γι’ αυτό διαθέτουν αυτόνομη και σκεπτόμενη γλωσσική διατύπωση. Αντίθετα όσοι θέλουν απλώς να εντυπωσιάσουν τον ακροατή και να ξεσηκώσουν το συναίσθημά του, καταφεύγουν στη μελοδραματική μπουρδογλώσσα που συνδυάζει λόγιες με αγοραίες φράσεις, υπερβολές με εκφραστικά λάθη.
Η προχειρότητα συνοδεύεται από στόμφο. Είναι «η ροπή μας προς την επιφανειακή ρητορεία, αυτή τη λοιμική», όπως παρατήρησε ο Γιώργος Σεφέρης σε ένα από τα εξαιρετικά δοκίμιά του (Η Γλώσσα στην Ποίησή μας, Δοκιμές 2ος τόμος). Οι ρίζες αυτής της τάσης βρίσκονται στην αρχαία ρητορική, που νίκησε τη φιλοσοφία (ο πλατωνικός Φαίδρος είναι συγκλονιστικό κείμενο πάνω στη μάχη αυτή) και επέβαλε την κυριαρχία της, έως την αναγέννηση της φιλοσοφίας στα νεότερα χρόνια και την επικράτηση της επιστημονικής μεθόδου. Δυστυχώς η κριτική μέθοδος δεν έχει έρθει ακόμη σα γενικευμένος θεσμός στην εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα της Ελλάδας. Η μεγάλη έκταση της αποστήθισης και της ανερμάτιστης ρητορείας στα σχολεία και τα πανεπιστήμια το αποδείχνει.
Είναι φανερό ότι οι ανταποκριτές πρέπει να απευθύνονται στο κοινό και να σταματήσουν το θέατρο∙ να εγκαταλείψουν τη γλώσσα της φιγούρας και τα «να πούμε», να προβληματιστούν πάνω στη μέθοδο και το σκοπό της δουλειάς τους, να διεκδικήσουν την ανεξαρτησία τους. Υπάρχουν θετικά σημάδια. Μερικοί προτιμούν απλότητα και ουσία. Κάποιοι ετοιμάζουν από πριν τον ολιγόλεπτο λόγο τους, για να έχει ροή και αρτιότητα∙ δεν είναι δα και δύσκολο. Ελπίζω πως κάποιοι άλλοι παρακολουθούν συστηματικά τα καλά ξένα κανάλια.
Κάτι λείπει από τον σημερινό μας τίτλο, θα πείτε. Ποιας μεσούσης; Ποια χρονική περίοδος ή διαδικασία βρίσκεται στη μέση της;
Ναι, δίκιο έχετε. Αλλά ο τίτλος του σημερινού μας πολυσυλλεκτικού άρθρου είναι εμπνευσμένος, όπως συχνά συμβαίνει, από ένα από τα μεζεδάκια της πιατέλας μας, ένα ιδιαίτερα ζουμερό θα έλεγα.
Γράφουν λοιπόν τα Νέα ότι οι ειδικοί προειδοποιούν πως υπάρχει ενδεχόμενο να ξεσπάσει νέο κύμα κορονοϊού «μεσούσης του καλοκαιριού». Ο συντάκτης προσπάθησε όπως βλέπετε να χρησιμοποιήσει μια λόγια διατύπωση, όμως ξέχασε πως οι μεταξωτές περισκελίδες συνοδεύονται από κάποιες υποχρεώσεις -το «μεσούσης» δεν είναι άκλιτο και για τα τρία γένη, όπως είναι η μετοχή «όντας». Είναι γένους θηλυκού.
Αν λοιπόν ήθελε πράγματι να χρησιμοποιήσει μεταξωτή (λέμε τώρα) σύνταξη, έπρεπε να πει «μεσούντος του καλοκαιριού». Τώρα, αυτό το ανακάτεμα γλωσσικών μορφών είναι έτσι κι αλλιώς ελαφρώς τραγέλαφος, αλλά τουλάχιστον αυτό θα ήταν σωστός τραγέλαφος, ενώ το «μεσούσης του καλοκαιριού» είναι άπλυτος κι αλλήθωρος τραγέλαφος.
Γιατί να θηλυκοποιηθεί το ουδέτερο αντί να φορέσουν μουστάκια στο θηλυκό, όπως γίνεται σε πάμπολλες μετοχές τύπου «πληγέντων περιοχών» και «εγκριθέντων δαπανών»; Ομολογώ πως δεν ξέρω. Ίσως το «μεσούσης» να είναι πιο συχνό επειδή εμφανίστηκε, τα τελευταία χρόνια, σε φράσεις όπως «Μεσούσης της κρίσης…».
Ο φίλος Γιάννης Χάρης, που τα μαζεύει αυτά, ανέβασε στη σελίδα του στο Φέισμπουκ κι αλλα τρία παλιότερα ευρήματα του «μεσούσης του καλοκαιριού», από άλλους ιστοτόπους (Άθενς Βόις, Αντενα και ένας αθλητικός). Το περίεργο εδώ είναι ότι μόνο με το καλοκαίρι συνδυάζεται ο…. μεσούσης στα ευρήματα. Μήπως επειδή το καλοκαίρι τρώμε πιο πολλά ψαρικά, άρα «με σούσι»;
* Κάποιος φίλος διάβασε την περασμένη βδομάδα ότι κάνω συλλογή από λογοπαικτικούς τίτλους καταστημάτων, και μου στέλνει την παρακάτω πινακίδα από μανάβικο:
H εκκλησιαστική γραμματοσειρά της πρώτης σειράς κάνει βέβαια αντίστιξη, σκόπιμη ή όχι δεν ξέρω, με το υπονοούμενο του τίτλου.
* Μια παράξενη αναφορά στην είδηση ότι βρέθηκε ο Θύμιος Μπουγάς, που τον αναζητούσαν στον Πύργο. Σε πάρα πολλούς ιστοτόπους, πχ στο σχετικό άρθρο του thestival διαβάζουμε: ο 39χρονος Πολωνός Θύμιος Μπουγάς. Δεν αποκλείω βέβαια να είναι όντως Πολωνός ο Θ.Μπ., αλλά ομολογώ πως το όνομα μού φαίνεται ελληνικό. Αν το εβλεπα σε ένα σάιτ μόνο, θα έλεγα πως το σάιτ έκανε λάθος, αλλά το βλέπω σε δεκάδες ειδησεογραφικούς ιστότοπους. Οπότε;
Τις προάλλες πήρα ένα πολύ συμπαθητικό γράμμα από μια φιλόλογο, που μου εξέθεσε τον προβληματισμό της για ένα γλωσσικό φαινόμενο που έχει παρατηρήσει, από τότε που, εξαιτίας της πανδημίας, άρχισε να βλέπει περισσότερη τηλεόραση απ’ όσο συνήθιζε, ιδίως το πρωί και το μεσημέρι.
Πρόκειται για την αυξανόμενη χρήση του μεγεθυντικού επιθήματος -άρα για τη δημιουργία λίγο-πολύ εφήμερων μεγεθυντικών, στη γλώσσα των νέων, μεταξύ άλλων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ή όσων μιμούνται τους νέους, στη διαφήμιση ή στις εκπομπές της τηλεόρασης. Ο τίτλος που διάλεξα για το άρθρο προέρχεται από την ανάρτηση ενός (νεότερου) φίλου στο Φέισμπουκ, που έλεγε, πριν από καιρό, «αντί να είμαι στο νησί και να πίνω ποτάρες και ακούγοντας μουσικάρες, κάθομαι εδώ και σας διαβάζω» (ή κάτι τέτοιο). Μου είχε κάνει εντύπωση, παρόλο που κι άλλες φορές έχω δει αναρτήσεις για ποτάρες και μουσικάρες.
Κατά σύμπτωση, αυτές τις μέρες προβάλλεται μια διαφήμιση στοιχηματικής εταιρείας, με το σύνθημα: Σουβλακάρα, παρεάρα, ματσάρα και ΧΨΖ (δεν βάζω το όνομα της διαφημιζόμενης εταιρείας για να μη μας πάνε για γκρίζα διαφήμιση).
Η «ματσάρα» μου είναι εξαιρετικά οικεία, από παλιά. Σουβλακάρα και παρεάρα δεν θυμάμαι να έχω πει ποτέ. Γκουγκλίζονται πάντως και οι δυο τύποι, περισσότερο η σουβλακάρα. Κάπου ο Πετρετζίκης δηλώνει ότι θα παρουσιάσει συνταγή για «σουβλακάρα», ενώ η λέξη χρησιμοποιείται επίσης σε κριτικές διάφορων σουβλατζίδικων.
Σειρές υπάρχουν πολλών ειδών. Υπάρχουν οι σειρές των μαθηματικών, που κάποτε τις ήξερα καλά μα τις έχω σχεδόν ολότελα ξεχάσει. Οι φαντάροι ανήκουν ο καθένας σε μια σειρά, μαζί με όσους κατατάχτηκαν τις ίδιες μέρες, την ΕΣΣΟ -εξού και η προσφώνηση «ρε σειρά» ή «ρε σειρούλα». Σειρές υπάρχουν και στη μουσική, στη σειρά μπαίνουν οι στρατιώτες και οι μαθητές, όταν θέλουμε να εξηγήσουμε κάτι παίρνουμε τα πράγματα με τη σειρά, ενώ παλιά έλεγαν πως ο τάδε παντρεύτηκε την τάδε «που δεν είναι της σειράς του».
Αλλά στο άρθρο αυτό, θα το καταλάβατε από τον τίτλο, όταν λέω για σειρές εννοώ τις σειρές που βλέπουμε. Αν το άρθρο το έγραφα πριν από δέκα χρόνια, θα έλεγα «τις σειρές που βλέπουμε στην τηλεόραση» ή «τις τηλεοπτικές σειρές», δηλαδή τα σίριαλ, και οι δυο λέξεις θα ήταν συνώνυμες ή περίπου. Σήμερα, νομίζω πως οι δυο λέξεις δεν είναι συνώνυμες, τουλάχιστον για τους νεότερους χρήστες, που κάνουν σαφή διάκριση.
Η λέξη «σίριαλ» μπήκε στην ελληνική γλώσσα στο γύρισμα της δεκαετίας του 1970, όταν άρχισαν να προβάλλονται στην νεαρή τότε ελληνική τηλεόραση με τα δυο κανάλια οι πρώτες σειρές σε συνέχειες, Ο Άγνωστος πόλεμος ή η Γειτονιά από τις ελληνικές και διάφορες ξένες, Ταξίδι στ΄αστέρια, Μπονάντσα ή το Μικρό σπίτι στο λιβάδι. Tότε στις εφημερίδες έγραφαν «σήριαλ», αφού το ήτα υποτίθεται ότι μετέφερε το μακρό του αγγλ. serial. Μακρότητα βεβαίως υπήρχε σε εκείνα τα παλιά σίριαλ που διαρκούσαν και διαρκούσαν, οπότε η λέξη πήρε και μεταφορική σημασία για κάθε ζήτημα που χρονίζει, που παρατείνεται υπερβολικά και αδικαιολόγητα: Σίριαλ κατάντησε αυτή η υπόθεση!
Τον καιρό που πρωτάρχισα να ασχολούμαι με την ετυμολογία, νόμιζα ότι η λέξη «σίριαλ» είναι αντιδάνειο, αφού το αγγλικό serial προέρχεται από το αγγλ. series, και ήμουν σίγουρος, χωρίς ανάγκη να ανοίξω λεξικό, ότι το series είναι δάνειο από το ελληνικό.
Ίσως έχετε κι εσείς την ίδια εντύπωση, αφού «όλα από εμάς τα πήραν», αν όμως ανοίξουμε το λεξικό θα δούμε ότι δεν είναι έτσι.
Η σειρά είναι αρχαία, ανάγεται σε αμάρτυρο τύπο *σερ-jά (με αντέκταση) από ινδοευρ. ρίζα *twer-ja, που συνδέεται με λιθουαν. tveriu «τυλίγω, σφίγγω», ενώ, λέει το λεξικό του Μπαμπινιώτη, «δεν ευσταθεί φωνητικά η προσπάθεια για σύνδεση με τα συνώνυμα λατιν. sero και αρχ. είρω -με δασεία, πρβλ. ειρμός.
Από την άλλη, το αγγλ. serial ανάγεται στο λατινικό series, από το ρήμα serere, που σημαίνει «ενώνω, συνδέω» και που ανήκει στην ίδια ινδοευρ. ετυμολογική οικογένεια με τον δικό μας «ειρμό» και με το ρήμα «είρω», όχι όμως και με τη σειρά.
Οπότε, το series δεν έχει ελληνική αρχή κι έτσι το σίριαλ δεν είναι αντιδάνειο.
Ο τίτλος του σημερινού άρθρου είναι, εσκεμμένα, αμφίσημος. Συνήθως, όταν δημοσιεύω ένα άρθρο συνοδεύοντάς το με τις λέξεις «και πάλι», πρόκειται για επανάληψη παλιότερου άρθρου. Και επειδή σήμερα είναι 21 Μαΐου, Κωνσταντίνου και Ελένης, θα μπορούσα πράγματι να επαναλάβω ένα παλιότερο άρθρο για τα δυο αυτά ονόματα, που το έχω ήδη δημοσιεύσει αρκετές φορές εδώ, τελευταία φορά το 2018.
Όχι όμως. Στο σημερινό άρθρο δεν θα αναφερθώ στα ονοματολογικά όσων γιορτάζουν σήμερα. Θα ευχηθώ χρόνια πολλά στις Ελένες του ιστολογίου (και στην αδελφή μου), στον ΚΩΣΤΑ, τον Κώστα Κ. και τον άλλο Κώστα, τον Κωνσταντίνο και όλους τους άλλους Κωστάδες του ιστολογίου, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του άρθρου θα το αφιερώσω αλλού.
Στο ονοματολογικό άρθρο του 2018 έγραφα, προς το τέλος του άρθρου: Κωνσταντίνου και Ελένης, βέβαια, είναι και ο τίτλος ενός από τα πιο πολυπαιγμένα ελληνικά σίριαλ, του Χάρη Ρώμα και της Άννας Χατζησοφιά, που προβλήθηκε από το 1998 ως το 2000 και επαναλαμβάνεται στη συνέχεια σχεδόν κάθε χρόνο, πάντοτε με μεγάλη θεαματικότητα· παρόλο που υποθέτω ότι δεν είναι κομιλφώ, ομολογώ ότι μου άρεσε πολύ και έχω δει (μάλλον) όλα τα επεισόδια, ενώ τα παιδιά μου, παλιότερα τουλάχιστον, έβλεπαν φανατικά κάθε επανάληψη.
Σκέφτηκα λοιπόν σήμερα να μιλήσω για το σίριαλ «Κωνσταντίνου και Ελένης». Γιατί τότε γράφω στον τίτλο «και πάλι»; -θα ρωτήσετε. Μα ακριβώς επειδή το σίριαλ αυτό επαναλαμβάνεται συνεχώς -και εξακολουθεί να έχει μεγάλη θεαματικότητα παρά το γεγονός ότι οι περισσότεροι που το βλέπουν το έχουν ήδη δει.
Πολλά πράγματα μαθαίνουμε στο Διαδίκτυο, αν και τα περισσότερα δεν έχουν άμεση σχέση με αυτά που μας απασχολούν. Μάλιστα ο φίλος μου ο Θανάσης, ο διαχειριστοκράτορας των Υπογλωσσίων, ανακοινώνει πότε πότε την ΑΠΛΗΤΗ (άχρηστη πληροφορία της ημέρας) που έχει μόλις μάθει. Έτσι πάει όμως, οι άνθρωποι είμαστε φιλοπερίεργα όντα και μας θέλγουν και οι γνώσεις (αλλά και τα έργα) μη παραδεδεγμένης χρησιμότητος.
Εγώ πριν απο μερικούς μήνες έμαθα μια καινούργια λέξη, αγγλική, αμερικανική σωστότερα, αλλά τον τελευταίο καιρό τη βλέπω να χρησιμοποιείται και σε συζητήσεις ελληνικές, στα σόσιαλ. Ας πούμε τις προάλλες, γινόταν μια συζήτηση για το ενδεχόμενο εκλογών μέσα στην πανδημία (προσωπικά το θεωρώ απίθανο) και μία φίλη, που το θεωρούσε πιθανό, έγραψε:
Σαν να βλεπω από τώρα τα chyrons του Σκάι, «πώς θα ψηφίσουμε με ασφάλεια».
Επειδή εδώ λεξιλογούμε, δεν θα με απασχολήσει το ενδεχόμενο της προκήρυξης εκλογών σε συνθήκες περιορισμών. Θα σταθώ στην αγγλική λέξη της παραπάνω πρότασης.
Εσείς ξέρετε τι είναι τα chyrons;
Σύμφωνα με το λεξικό, chyron είναι a text-based graphic overlay displayed at the bottom of a television screen or film frame, as closed captioning or the crawl of a newscast.
Είναι λοιπόν κειμενοπαγές γραφιστικό υπέρθεμα (άλα τις) ή πιο απλά κείμενο που υπερτίθεται, στο κάτω μέρος της οθόνης.Με άλλα λόγια, έχω την εντύπωση ότι το chyron είναι αυτό που λέμε στα ελληνικά «σουπεράκι»,
Βέβαια νομίζω ότι το σουπεράκι συνήθως είναι ακίνητο υπέρθεμα, ενώ σύμφωνα με τον παραπάνω ορισμό, το chyron (να το πούμε «χυρώνι»;) μπορεί να περιλαμβάνει και κινούμενο κείμενο (crawl, όπως οι «κορδέλες» που τρέχουν με τις τελευταίες ειδήσεις ή με τις τιμές των μετοχών στο χρηματιστήριο). Δεν νομίζω όμως ότι αυτό βλάφτει τη γενικότητα.
Υποτίθεται πως αυτά τα chyrons συνοψίζουν τι λέγεται, γι’ αυτό και συχνά αλλάζουν, αλλά βέβαια τα σουπεράκια (ή, όπως είπαμε, τα χυρώνια) των τηλεοπτικών σταθμών δεν είναι ουδέτερες περιγραφές. Με αυτά παίρνει θέση ο σταθμός στα τεκταινόμενα.
Για παράδειγμα, στην τετραετία του Τραμπ, το CNN είχε συνήθεια να βάζει δηκτικά χυρώνια όταν πρόβαλλε ομιλίες του Τραμπ, ενώ το Fox, για τα ίδια λόγια του Τραμπ, έβαζε θετικά σχόλια -εδώ ένα παράδειγμα, το CNN λέει «Ο θυμωμένος Τραμπ μετατρέπει το μπρίφιν σε άσκηση προπαγάνδας» ενώ το Fox «Ο Τραμπ θέλει τα μίντια να μείνουν ‘τίμια'».
Dueling chyrons τα χαρακτηρίζει ο σχολιαστης. Μονομαχία με σουπεράκια.
Νομίζω πως αν παρακολουθήσουμε δελτία ειδήσεων της ελληνικής τηλεόρασης θα δούμε κάμποσα παρόμοια «στρατευμένα» σουπεράκια -αν και ίσως στην Ελλάδα δεν υπάρχει ανάγκη να υπονομεύσεις τα λεγόμενα του αντιπάλου της κυβερνησάρας με σουπεράκια, απλώς δεν τον προβάλλεις και ξεμπερδεύεις.
Δεν θα μπορούσε ο τίτλος του σαββατιάτικου πολυσυλλεκτικού μας άρθρου να μην αναφέρεται στον καταστροφικό σεισμό που χτύπησε τη Σάμο και τη Σμύρνη, δυστυχώς με ανθρώπινα θύματα.
Και βέβαια, μέσα σε μια τόσο δύσκολη συγκυρία, με την πανδημία να σημειώνει συνεχώς καινούργια αρνητικά ρεκόρ, τόσο πανευρωπαϊκά όσο και στη χώρα μας (θυμίζω ότι πριν από δυο βδομάδες βρισκόμασταν κάπου στα 500 ημερήσια κρούσματα, τώρα ξεπεράσαμε τα 1500), και με τα ζοφερά νέα των αποκεφαλισμών από τους σαλεμένους μακελάρηδες να έρχονται από τη Νίκαια, η είδηση του σεισμού -που πολλοί τον αισθάνθηκαν ακόμα και στην Αθήνα, αν και εγώ δεν τον κατάλαβα- ήρθε να βάλει μια παχιά μαύρη πινελιά σε μια χρονιά δίσεκτη με όλη τη σημασία της λέξης -και δεν έχει τελειώσει ακόμα.
Όπως είπε κάποιος στο Τουίτερ, «αντί να λέμε ‘σεισμοί-λοιμοί – καταποντισμοί’, ας λέμε 2020 που είναι πιο σύντομο».
Kι ένα μιμιδιο που κυκλοφόρησε, που παντρεύει έξυπνα τη ρητορική της άρνησης της πανδημίας με την είδηση για τον σεισμό. Ο εικονιζόμενος είναι τραγουδιστής ονόματι Πετράκος, που έβγαλε ένα βιντεάκι στο οποίο εκφράζει αντιρρήσεις, επιστημονικοφανώς διατυπωμένες, στην επικρατούσα αντίληψη περί κορονιού (την οποία επικρατούσα αντίληψη, σπεύδω να διευκρινίσω, συμμερίζομαι).
(Δείτε εδώ και μια ανασκευή από τα Ελληνικά Χόαξις, που δεν ξέρω αν τη βρίσκετε απόλυτα πειστική. Ίσως η ανασκευή θα έπρεπε να γίνει από έναν επιστήμονα της υγείας).
* Φίλος στέλνει άρθρο με τη μαρτυρία ενός παίκτη των Μπακς, λευκού μάλιστα, που αφηγείται την απόφαση της ομάδας να μην κατεβεί στο ματς τον Αύγουστο.
Διαβάζω: Έμεναν 13 λεπτά για να βγούμε στο παρκέ. Απλώς καθίσαμε και περιμέναμε να τελειώσει ο χρόνος. Έχει ενδιαφέρον γιατί είμαι λευκός και αναρωτιέμαι «τι να κάνω; Τι να πω ως λευκός;» Και ξέρεις τι κάνεις; Στέκεσαι στο πλευρό των περιθωριομένων. Όταν μπορείς, ακούς τις σκέψεις τους και τις ιδέες τους και τότε βρίσκεις τρόπο για να βοηθήσεις. Τότε είπα απλώς ότι «είμαι μαζί σας».
Προσέξτε το «περιθωριομένος» (ή «περιθωριωμένος» ίσως). Απλολογία από το «περιθωριοποιημένος»;
* Και ένα ακόμα σεισμοπανδημικό μπέρδεμα, αυτό από λάθος και όχι εσκεμμένο όπως το προηγούμενο.
Τον έχω χρησιμοποιήσει ξανά αυτόν τον τίτλο, πριν από πέντε χρόνια, αλλά δεν έβρισκα άλλον, οπότε τον επανέλαβα. Και για να μη μπερδέψουν οι ιστορικοί του μέλλοντος το άρθρο του 2015 με το σημερινό, πρόσθεσα ένα «και φέτος» στο τέλος.
* Και ξεκινάμε με ένα μεγάλο επίτευγμα της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας.
O Κικίλιας, λέει, αποκάλυψε το φύλλο του μωρού.
Δεν ξέρω πώς αντέδρασε το μωρό, αλλά εγώ όταν έπαιζα πόκα θα εξαγριωνόμουν αν κάποιος, ας ήταν κι ο πατέρας μου, φανέρωνε το φύλλο που κρατούσα.
Αυτά τα πράγματα δεν είναι σωστά και πρέπει να στηλιτεύονται. Καλά κάνει ο ιστότοπος που το βγάζει στη φόρα.
(Πάντως, εχω παρατηρήσει, αν και μπορεί να πέφτω έξω, ότι συχνότερο ορθογραφικό λάθος είναι το περίσσιο Λ (πχ. οι σχέσεις των δύο φύλλων) παρά το λειψό Λ (πχ. πέφτουν τα φύλα). Ίσως επειδή στην αμφιβολία «το πολύ δεν βλάφτει»).
* Μπορεί κάποιος που έχει ιδεοληψίες να γράψει ένα ενδιαφέρον άρθρο; Μπορεί. Ιδού ένα παράδειγμα, ένα άρθρο για το Mpemba effect, δηλαδή την παρατήρηση ότι το ζεστό νερό παγώνει γρηγορότερα από το κρύο. Ονομάστηκε έτσι από τον Τανζανό Εrasto Mpemba, που όταν ήταν μαθητής, στο δημοτικό και στο γυμνάσιο (τώρα έχει μεγαλώσει) έκανε αυτή την αντιδιαισθητική εμπειρική παρατήρηση, που αντέβαινε στον νόμο του Νεύτωνα.
Ο Αριστοτέλης είχε πρώτος αναφερθεί στο φαινόμενο αυτό. Οπότε ο συγγραφέας του άρθρου, αφού παραθέσει τον Αριστοτέλη, ξεκινάει μια ιερεμιάδα για τη γλώσσα:
Όλοι γνωρίζουμε ότι πρόβλημα στη διδασκαλία της γλώσσας μας ξεκίνησε με τις κυβερνητικές αποφάσεις πριν 4 δεκαετίες , όπου τότε αποκόψαμε την Αρχαία Ελληνική. Σήμερα η κατάσταση στη χώρα μας δεν έχει αλλάξει, ενω για πάνω από τριάντα χώρες του κόσμου τα αρχαία ελληνικά αποτελούν υποχρεωτικό μάθημα. Τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου διδάσκουν αρχαία ελληνικά και ρητορική….
Ευτυχώς στη συνέχεια σταματάει και αφηγείται την ενδιαφέρουσα αυτή ιστορία (που δεν την ήξερα).
Επόμενο είναι ο τίτλος του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου να αναφέρεται στην πανδημία που μας πολιορκεί. Και στα χτεσινά σχόλια, ο φίλος μας ο Σταύρος παρατήρησε ότι τα τρία τελευταία άρθρα είχαν μονολεκτικό τίτλο (Τηλε, Κουκούνι, Μάσκες) οπότε είπαμε να μη σπάσει το σερί, και έτσι εγεννήθησαν Κορονομεζεδάκια.
Πάντως, το σερί θα σπάσει αύριο αφού το λογοτεχνικό άρθρο που θα έχουμε δεν θα έχει μονολεκτικό τίτλο (Δεν θα βάλω την Πανούκλα του Καμύ, αλλά και να την έβαζα θα χρειαζόμουν περισσότερες λέξεις στον τίτλο).
Όσο για τη λέξη «κορονομεζεδάκια» δεν γκουγκλίζεται βεβαίως, και είναι εφήμερος σχηματισμός, αλλά δεν θα αργήσουμε να δούμε άλλες λέξεις με το κορονο- σαν πρώτο συνθετικό. Ή μάλλον ήδη είδαμε, αφού διάβασα για corona bonds, που γίνεται λόγος αν θα εκδοθούν απο την Ευρωζώνη και που εύλογα αποδόθηκαν κορονο-ομόλογα.
Oπότε, η λέξη «κορονοομόλογο» έχει 7 Ο και μόνο φωνήεν το Ο. Ακόμα κι αν την πούμε «κορονομόλογο», όπως είναι η προτίμησή μου, με 6 Ο ισοφαρίζει το ρεκόρ των μονοφθογγικών Ο, που το έχει η βυζαντινή λέξη «βρομοχνοτόστομος». (Στη νεοελληνική έχουμε μόνο λέξεις με 5 Ο, πχ προσοδοφόρος -εννοώ λέξεις που να έχουν ως μόνο φωνήεν το Ο).
* Και ξεκινάμε με ένα φρέσκο πολυμαργαριτάρι από τη σελίδα της Περιφέρειας Αττικής στο Φέισμπουκ.
O Γουέιν Ρούνι, που τώρα παίζει στη Ντέρμπι, αγανακτισμένος για την καθυστέρηση διακοπής των αγώνων ποδοσφαίρου στη Μεγάλη Βρετανία, δήλωσε, ανάμεσα στ’ άλλα:
Συμβαίνει πότε-πότε ο τίτλος του σαββατιάτικου πολυσυλλεκτικού μας άρθρου να προκύπτει από κάποιο από τα μεζεδάκια της πιατέλας, που βέβαια πρέπει να είναι αρκετά εντυπωσιακό ώστε να δικαιολογεί τέτοια τιμή.
Κάτι τέτοιο συμβαίνει σήμερα και το τιμώμενο πρόσωπο είναι ο στρατάρχης Μάρσαλ.
Τα ΗΑΕ, η Αίγυπτος και η Σαουδική Αραβία κατηγορούνται ότι υποστηρίζουν τον στρατάρχη Μάρσαλ, ενώ το Κατάρ και η Τουρκία υποστηρίζουν την ΚΕΕ.
Το όνομα Μάρσαλ δεν ακούγεται πολύ αραβικό, δεν συμφωνείτε; Μεταγραφή είναι; Ξένος δάκτυλος; Όχι, ατζαμοσύνη του συντάκτη. Marshal είναι, απλώς, ο στρατάρχης στα αγγλικά. Μπερδεύτηκε ο συντάκτης αφενός επειδή το Μάρσαλ είναι υπαρκτό επώνυμο (αν και όχι αραβικό) και επειδή στα αγγλικά γράφεται με κεφαλαίο αρχικό γράμμα.
Το περίεργο είναι ότι πιο πάνω δίνει το κανονικό όνομα του στρατάρχη, όταν λέει για την «επίθεση του στρατάρχη Χαλίφα Χάφταρ για την κατάληψη της λιβυκής πρωτεύουσας».
Έτσι βέβαια ο στρατάρχης Μάρσαλ καταλαμβάνει περίοπτη θέση στις ένοπλες δυνάμεις της Νομανσλάνδης, τις οποίες θα οδηγήσει σε νέες σελίδες δόξας!
* Kι ένα αγγλικό μιμίδιο με λογοπαίγνιο για την Ελλάδα.
– To ήξερες ότι οι πρώτες τηγανιτές πατάτες (που είναι French fries στα αμερικάνικα, αν και την εποχή του πολέμου του Ιράκ μερικοί τις μετονόμασαν σε Liberty fries, διότι η Γαλλία δεν ήταν πρόθυμη) δεν τηγανίστηκε στη Γαλλία;
Η σωστή απάντηση εδώ είναι : Φυσικά, τηγανίστηκε στο Βέλγιο αλλά το πιτσιρίκι ρωτάει «Και πού τηγανίστηκε;»
Και ο σκυλάκος απαντάει «Στην Ελλάδα» -και περιμένει ματαίως την έκρηξη γέλιου.
Πρόκειται για το παμπάλαιο λογοπαίγνιο Greece – grease (λίπος, εδώ μαγειρικό). Tο λέω παμπάλαιο διότι το βρίσκουμε ήδη σε βρετανικές πολιτικές γελοιογραφίες του 19ου αιώνα όπου βλέπουμε την γαλοπούλα (Τουρκία) ή την αρκούδα (Ρωσία) να προσπαθούν να αρπάξουν ένα κομμάτι λίπος (grease-Greece).
Ωστόσο ποτέ δεν έπαψε να χρησιμοποιείται όπως βλέπετε και από κάποιες από αυτές τις εικόνες.
Νωρίτερα τη Δευτέρα, η αστυνομία εμπόδισε τη διαρροή δεκάδων ατόμων από το πανεπιστήμιο μέσω των αστυνομικών γραμμών.
Να μας πει ο κ. Αντώνης Φουρλής, αρχισυντάκτης του ιστότοπου, πώς σκέφτεται τη διαρροή ανθρώπων. Διαφυγή ίσως; (Και «διά μέσου» μάλλον). Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου »
Ο τίτλος του σαββατιάτικου πολυσυλλεκτικού μας άρθρου αναφέρεται βέβαια στη συζήτηση που έγινε για το χάπενινγκ σκατοψυχιάς που διοργανώνουν αύριο (ελπίζω να βρέχει) οι ακροδεξιοί Ενωμένοι Μακεδόνες στα Διαβατά, έξω από τη δομή των προσφύγων, με χοιρινό και αλκοόλ.
Το θέμα το συζητήσαμε όμως μεσοβδόμαδα, δεν θα το ξανασυζητήσω σήμερα -απλώς πήρα από εκεί τον τίτλο του άρθρου.
Πάντως, στη συζήτηση που έγινε με αφορμή το μπάρμπεκιου των γουρουνιών, ανάμεσα στα χοιρινά παρεισέφρησε και μια καραβίδα, μπογδανοκαραβίδα για την ακρίβεια. (Για τους νεοφερμένους: καραβίδα ονομάζουμε στο ιστολόγιο μια σύντομη πρόταση που περιέχει πολλά πραγματολογικά λάθη).
Ο νομάρχης Ημιμαθείας, όπως τον είχα αποκαλέσει παλιότερα, θέλοντας να ειρωνευτεί τις αντιδράσεις για το χάπενινγκ των γουρουνιών, έγραψε το τουίτ που βλέπετε στην εικόνα. Όπου βέβαια ο στίχος που παραθέτει δεν είναι έτσι [είναι: πατρίδα θρησκεία / σουβλάκι με πίτα…], και το κυριότερο δεν είναι στίχος του Σαββόπουλου, αλλά του Γιάννη Κακουλίδη και του Χάρρυ Κλυνν, από δίσκο του τελευταίου.
Και επί της ουσίας βέβαια, ο στίχος θα ταίριαζε μάλλον για να ειρωνευτεί τους ελλαδέμπορους που θέλουν να μαζευτούν και να ψήνουν πανσέτες έξω από τα παράθυρα των δυστυχισμένων και πεινασμένων.
Γενεθλιακά διότι σήμερα έχει γενέθλια, όχι το ιστολόγιο (αυτά τα γιορτάζουμε στις 16 του Φλεβάρη) αλλά η αφεντιά μου που το γράφω. Δεν ωφελεί να το κρύψω, αφού έχω βάλει τη μέρα και στο χτεσινό μηνολόγιο -κι ας είναι η φετινή επέτειο στρογγυλή πολύ.
* Μαργαριτάρι από παιχνίδι γνώσεων, το Μπουμ που παίζεται στον Σκάι.
Ποια από τις παρακάτω μονάδες μέτρησης δεν σχετίζεται με το ηλεκτρικο ρεύμα; λέει η ερώτηση.
Υποθέτω ότι η σωστή απάντηση είναι το Kelvin, μονάδα θερμοκρασίας.
Ωστόσο, μονάδα Amber δεν υπάρχει. Στα ελληνικά λέμε «αμπέρ», διεθνώς γράφεται Ampere.
(Ο Γαλλος επιστήμονας που ονομάστηκε προς τιμήν του η μονάδα, γραφόταν Ampère στα γαλλικά, με αξάν, η οποία όμως δεν κρατήθηκε στο όνομα της μονάδας).
Προφανώς οι υπεύθυνοι του παιχνιδιού επηρεάστηκαν από το Amber alert των ανακοινώσεων και μετέγραψαν το Αμπέρ ως Amber, αλλά τι θα γινόταν αν κάποιος απαντούσε Amber υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει τέτοια μονάδα;
* Από υποτίτλους, όπως το είδα στα Υπογλώσσια.
Δεν παίρνω όρκο ότι είναι γνήσιο, ούτε ξέρω από ποιαν εκπομπή είναι, αλλά το βρίσκω πολύ διασκεδαστικό οπότε ας το δεχτούμε έστω ως μπεντροβάτο.
Θα μπορούσε να είναι και η αυτοκριτική πολλών αριστερών κομμάτων… 🙂
* Σε ειδησάριο του αστυνομικού δελτίου διαβάζουμε ότι «Δικυκλιστές αστυνομικοί της ομάδας «Ζ» συνέλαβαν δύο άτομα ηλικίας 19 και 19 ετών αντίστοιχα για κατοχή δύο μικροδεμάτων κάνναβης.»
Ομολογώ ότι ποτέ δεν έχω δει να αναφέρεται δυο φορές η ηλικία δυο συνομηλίκων.
Αν και πιο κάτω στην είδηση τα πράγματα αλλάζουν διότι οι δυο συλληφθέντες αναφέρονται ως «19 και 18 ετών αντίστοιχα».
Και πάλι όμως, αντίστοιχα με τι; Με τι γίνεται η αντιστοιχία των ηλικιών; Αν έλεγε ονόματα, και συνέχιζε «19 και 18 ετών αντίστοιχα» θα υπήρχε αντιστοιχία. Εδώ, περισσεύει η λέξη.
(Και θα μου πείτε: Κι εσύ έγραψες εκατό λέξεις για μια λέξη που περισσεύει;)
* Πρωθυπουργικό μαργαριταράκι ή ίσως του κειμενογράφου του.
Εγώ λέω ότι αφού τα δυο πρώτα ρήματα είναι σε συνοπτικό (στιγμιαίο) χρόνο [να τιμήσουμε, να αποδείξουμε] τότε πρέπει και το τρίτο να είναι σε στιγμιαίο, άρα «να συμβάλουμε».
Θα μπορούσε βέβαια να υποστηρίξει κανείς ότι το τρίτο ρήμα αναφέρεται στο διηνεκές, άρα μπορεί να δεχτεί και τον διαρκή χρόνο, αλλά το βρίσκω κάπως δικολαβίστικο. Εγώ τουλάχιστον δεν θα έλεγα «και να προσπαθούμε όλοι να ξημερώσει μια καλύτερη μέρα» αλλά «και να προσπαθήσουμε όλοι να ξημερώσει μια καλύτερη μέρα».
Έχω πάντως προσέξει σε σχέση με αυτά τα ρήματα και τον πονοκέφαλο «ένα ή δύο λ» είναι ότι σε περιπτώσεις αμφιβολίας οι περισσότεροι κλίνουν προς τα δύο λ, και γι’ αυτό θα δείτε περισσότερα «έχω συμβάλλει» από «αυτός συμβάλει». Είναι ψυχολογικό, τα δύο λ φαίνονται πιο πλούσια, πιο επίσημα.
Παρακαλούνται οι φίλοι εκπαιδευτικοί να επιβεβαιώσουν ή να διαψεύσουν την παρατήρησή μου.
* Από κατάστημα εδώ πιο κάτω στη Λεωφόρο Αμφιθέας, η φωτογραφία -πάνω σε κάποια πόρτα, υποθέτω.
Και καλά, ο Έλληνας πελάτης που θα το δει, θα καταλάβει ότι η είσοδος επιτρέπεται μονο στο προσωπικό. Ο αλλοδαπός που δεν ξέρει ελληνικά και που θα δει την επιγραφή, τι συμπέρασμα θα βγάλει;
* Ευχάριστη είναι η ειδηση ότι κυκλοφόρησε νέα περιπέτεια του Αστερίξ, χωρίς πια τον Ουντερζό. Έχουμε παρουσιάσει εδώ μια από τις περιπέτειες της «τρίτης περιόδου», και δεν αποκλείεται να παρουσιάσω και αυτήν όταν τη διαβάσω, αν και δεν λέω περισσότερα διότι θα θυμηθείτε πως έχω χρόνια και ζαμάνια να παρουσιάσω κάποιαν από τις περιπέτειες της πρώτης περιόδου που έχουν απομείνει.
Αλλά αυτά για άλλη φορά. Σήμερα θα παρατηρήσω απλώς μια κοτσάνα σε σχετικό ρεπορτάζ, στην iefimerida, που μας πληροφορεί ότι:
Η νέα ηρωίδα του Αστερίξ είναι γυναίκα και έχει ελληνικό όνομα – Τη λένε Αδρεναλίνη.
Ο συντάκτης είδε ότι το όνομα της ηρωίδας είναι Adrenaline, ξέρει την αντίστοιχη ελληνική λέξη, και επειδή έχει γαλουχηθεί με το ιδεολόγημα ότι «όλα από εμάς τα πήρανε οι ….» συμπέρανε ότι το όνομα Αδρεναλίνη είναι ελληνικό.
Ελληνικό είναι μόνο κατά το ότι υπάρχει τέτοια λέξη στην ελληνική γλώσσα. Αλλά δεν είναι ελληνικής ετυμολογίας. Ο Ιάπωνας χημικός που την πατεντάρισε την ονόμασε Adrenaline επειδή προέρχεται από τα επινεφρίδια, που λέγονται στα αγγλικά adrenal glands, όπου το ad αντιστοιχεί στο «επί» και το renal είναι λατινογενές, νεφρικός. Ελληνική θα ήταν η ονομασία αν την ονόμαζε «επινεφρίνη», και πράγματι νωρίτερα ένας άλλος επιστήμονας είχε πατεντάρει ένα εκχύλισμα, πιθανώς το ίδιο, ως «epinephrine» με αποτέλεσμα να ονομάζεται και έτσι η αδρεναλίνη.
* Από περιοδικό που ενδιαφέρεται για διάσημους.
Η λεζάντα: Η Ζέτα Δούκα και η Μαρία Κορινθίου ανάμεσα στην πρωταγωνίστρια της παράστασης Κατερίνα Παπουτσάκη.
Εγώ ομολογώ ότι δεν ξέρω καλά τους πλούσιους και τους διάσημους της χώρας, οπότε αδυνατώ να αναγνωρίσω ποια κυρία είναι η Κατερίνα Παπουτσάκη, αλλά είναι πολύ δύσκολο οι δυο άλλες να βρεθούν «ανάμεσα» σε κάποιον, τουλάχιστον όσο αυτός ο κάποιος διατηρεί τη σωματική του ακεραιότητα.
Υποθέτω ότι η κ. Παπουτσάκη βρίσκεται στη μέση, δηλαδή αυτή βρίσκεται ανάμεσα στις δύο αλλες. Ο συντάκτης της λεζάντας δεν είχε πρόχειρη τη λέξη (εκατέρωθεν; γύρω από;) και δεν ήθελε να αναποδογυρίσει τη διατύπωση (η ΚΠ ανάμεσα στις ΖΔ και ΜΚ), οπότε προέκυψε το «ανάμεσα στην Κατερίνα Παπουτσάκη»!
* Ο φίλος μας ο Στάζιμπος ανέβασε ένα πολύ αστείο στιγμιότυπο από κάποια πρωινή εκπομπή, στο οποίο η προσκαλεσμένη, ξεκινώντας από τα μπλεγμένα συναισθηματικά προβλήματα μιας τηλεθεάτριας και τη λέξη ζιγκολό, συνεχίζει με την τουρκική γλώσσα που έχει ελληνικές λέξεις για τα ψάρια όπως μπαρμπούνια και τσιπούρες, και ξαφνικά αρχίζει να ωρύεται επειδή «τα παιδιά μας στο σχολείο μαθαίνουν πως η ελληνική γλώσσα είναι ινδοευρωπαϊκή».
Όπως λεει και ο ίδιος ο Στάζιμπο:
Τι χάνουμε κάθε πρωί!
Ινδοευρωπαϊκή τρικυμία από ανθρωπολόγο-ψυχαναλύτρια, διδακτόρισσα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών
Δείτε το, είναι πολύ αστείο:
Πλάκα έχει η απορημένη έκφραση της παρουσιάστριας: τι σχέση έχει αυτό [η ινδοευρωπαϊκή θεωρία] με το πρόβλημα της κ. Τάνιας;
* Μου το στείλανε και δεν ξέρω αν είναι αυθεντικό, αλλά μάλλον είναι.
H οδός Πρωτογένους βρίσκεται στο Μοναστηράκι, πάντως.
Αλλά είναι ένα σχετικά μικρό δρομάκι, ενώ για να τιμηθεί το πρωτογενές πλεόνασμα θα έπρεπε να του αφιερωθεί μια κεντρική λεωφόρος.
* Άρθρο-περιβόλι στο in.gr, που θα μπορούσε να μας δώσει έναυσμα και για ολόκληρο άρθρο ως απάντηση.
Το άρθρο, που το υπογράφει κάποιος Γρηγόρης Καλογερόπουλος, συγγραφέας, δόκτωρ του Πανεπιστημίου της Σορβόννης, έχει τον τίτλο:
Γιατί είναι απαράδεκτο να μετονομαστεί το Ζάππειο σε Ολύμπιο Μέγαρο
και μας δίνει με τον υπότιτλο μιαν ιδέα για το περιεχόμενό του:
Το Ζάππειο δεν έχει ορόφους για να πάρει την ονομασία ετυμολογικά ως Μέγαρο, όπως για παράδειγμα το κτήριο της Βουλής των Ελλήνων το όποιο έχει πολλούς ορόφους και πατώματα αποκαλείται δικαίως Μέγαρο Βουλής.
Καταρχάς, είναι πολύ τσαπατσούλικα γραμμένο. Ίσως το έχει κατακρεουργήσει ο κορέκτορας, αλλιώς δεν εξηγούνται διατυπώσεις όπως «Ολύμπιον Μεγάρων», αλλά αυτό δεν εξηγεί πώς η Ιλιάδα του Ομήρου έγινε Αλιάδα (σκορδαλιά).
Όμως τα τυπογραφικά λάθη είναι απλώς τα ορντέβρ. Ο συντάκτης, για να υποστηρίξει την κατά τα άλλα μάλλον σωστή αντίθεσή του στην προτεινόμενη (;) μετονομασία του Ζάππειου (εδώ κι εγώ συμφωνώ μαζί του), επιστρατεύει το Λερναίο και διατείνεται ότι η ίδια η ελληνική γλώσσα (!) αντιτίθεται στη μετονομασία:
Θα βάλλουμε λοιπόν τα αράγματα στις πιο μικρές λεπτομέρειες που από ετυμολογικής πλευράς μια τέτοια μετονομασία η βασίλισσα των Γλωσσών όπως είναι η Ελληνική Γλώσσα δεν το επιτρέπει.
Οπως είναι γνωστό η Ελληνική Γλώσσα διαφέρει από τις άλλες γλώσσες στη δομή της, καθότι η ελληνική Γλωσσά είναι Γλώσσα Εννοιολογική σε αντίθεση με τις άλλες γλώσσες οι οποίες δεν είναι και αποκαλούνται Σημασιολογικές Γλώσσες. Ο Όρος εννοιολογική γλώσσα, σημαίνει ότι κάθε λέξη έχει μια ετυμολογική έννοια, ενώ στις άλλες γλώσσες δεν συμβαίνει αυτό. Για παράδειγμα η λέξη αυτοκίνητο, ένια το αντικείμενο το όποιο κινείται από μόνο του , ενώ η ιδία λέξη στην Αγγλική ας λάβουμε για παράδειγμα Γλώσσα, πήρε την ονομασία car χωρίς έννοια. Με αλλά λόγια όταν θα βλέπει κάνεις αυτό το αντικείμενο θα το ονομάζει απλά car.
Κούνια που τον κούναγε τον κακομοίρη, που λέει ότι σπούδασε στη Σορβόννη αλλά δεν ξέρει πως ο όρος «αυτοκίνητο» είναι μεταφραστικό δάνειο από το γαλλικό automobile (αν και υπήρχε και στην αρχαιότητα επίθετο «αυτοκίνητος»), ενώ φαίνεται να πιστεύει ότι το αγγλικό car είναι μια λέξη που προέκυψε τυχαία, «χωρίς έννοια». Φυσικά, αυτό που μας λέει είναι πως για έναν που ξέρει ελληνικά ειναι διαφανής (περίπου) η ετυμολογία της λέξης «αυτοκίνητο» ενώ δεν είναι η ετυμολογία της λέξης car.
Και συνεχίζει υποστηρίζοντας ότι δεν μπορεί το Ζάππειο να ονομαστεί Μέγαρο όχι επειδή έτσι παραβιάζεται η θέληση του Ζάππα αλλά επειδή… δεν έχει ορόφους ενώ η λέξη Μέγαρον υποχρεωτικά, ως εκ της ετυμολογίας της, δίνεται τάχα μόνο σε πολυώροφα κτίρια.
Η λέξη μέγαρο, παράγεται με πρώτο συνθετικό τη λέξη μέγας και δεύτερο συνθετικό τη λέξη αρούρη που θα πει η Γή ή από το ρήμα αίρω που θα πει υψώνομαι.
Κατ αυτόν τον τρόπο η λέξη Μέγαρο σημαίνει ετυμολογικά αυτό το όποιο υψώνεται κατά μέγιστο τρόπο πάνω από τη Γη. Με διαφορικά λόγια αυτό το οίκημα το όποιο έχει πολλά πατώματα , πολλούς ορόφους, όπως δηλαδή ήταν και τα ανάκτορα της Κνωσού στην Κρήτη επί Μινωικής Εποχής αλλά και τα ανάκτορα του Οδυσσέα στη Ιθάκη.
Η ετυμολογια που μας δίνει ο δόκτορας από τη Σορβόννη είναι παρμένη από κάποιο «μέγα ετυμολογικόν» και φαίνεται ότι είναι παρετυμολογία από το γεγονός ότι δίνει δυο εκδοχές. Τα σοβαρά λεξικά δεν διστάζουν να δηλώσουν άγνοια -για παράδειγμα ο Σαντρέν αρκείται να εικάσει ότι ίσως πρόκειται για δάνειο και ότι δεν ξέρουμε ποια σχέση έχει με το τοπωνύμιο Μέγαρα.
Επίσης, αυτό που καθορίζει τη σημασία μιας λέξης δεν είναι βεβαίως η ετυμολογία της αλλά η χρήση της στα κείμενα. Και η λέξη «μέγαρο» στον Όμηρο δεν σημαίνει καθόλου «πολυώροφο κτίριο» αλλά μια μεγάλη αίθουσα, σαν αυτήν που υπήρχε στα ανάκτορα της εποχής, ή και το υπνοδωμάτιο ή τον γυναικωνίτη. Στον Ηρόδοτο πάλι, η λ. μέγαρον χρησιμοποιείται με τη σημασία «ναός, ιερό» (και για το μαντείο των Δελφών). Ακόμα κι αν η γενική σημασία είναι ένα μεγάλο και επιβλητικό κτίριο, αυτό δεν αποκλείει βέβαια το Ζάππειο.
* Ένα άλλο θέμα στο οποίο θα μπορούσαμε να αφιερώσουμε άρθρο την περασμένη εβδομάδα ήταν η παρέλαση της 28ης Οκτωβρίου ή μαλλον τα όσα ακολούθησαν την παρέλαση στη Νέα Φιλαδέλφεια με το χάπενινγκ αλά Μόντι Πάιθον. Δεν έτυχε.
Προσέχτηκε επίσης η κοπέλα από την Αφρική που ήταν σημαιοφόρος σε κάποιο λύκειο και που απέσπασε γενικώς επαινετικά σχόλια αν και κάποιος κύριος στο Φέισμπουκ (έκοψα το όνομά του) έκρινε σκόπιμο να μεμφθεί τα άλλα παιδιά της τάξης της (τα ημεδαπά βεβαίως) διότι δεν έδειξαν… άμυλα.
.
Κάτι άλλο που πρόσεξα στις φετινές παρελάσεις ήταν οι… ατομικές εξέδρες επισήμων, όπως εδώ στις φωτογραφίες, αριστερά για δύο άτομα στην Καλλιθέα (με μια βουλεύτρια του κυβερνητικού κόμματος και τον δήμαρχο της πολης) και δεξιά στην Παιανία σε ατομική συσκευασία μόνο για τον δήμαρχο.
Αλλά εμείς εδώ λεξιλογούμε. Πώς λοιπόν θα πούμε στην τρισχιλιετή μας αυτές τις ατομικές εξέδρες; Βαθρίδια; Εγώβαθρα; Πείτε κάτι.
* Μια κωμική νότα στο τραγικό γεγονός της γυναίκας που ηταν νεκρή επί 15 χρόνια στην Ισπανία και δεν την αναζήτησε κανείς ενώ οι λογαριασμοί του διαμερίσματός της πληρώνονταν με πάγια διαταγή από τον τραπεζικό της λογαριασμό. Γράφει το σχετικό άρθρο:
Πυροσβέστες μπήκαν μέσα από το μπαλκόνι καθώς κανείς δεν είχε κλειδιά, ενώ διαπιστώθηκε πως είχε πεθάνει από φυσικά αίτια ενώ έπαιζε πιάνο.
Έτσι λόγω των υγρών συνθηκών και του καλού εξαερισμού, το σώμα της είχε γίνει μούμια στη μπανιέρα.
Πιάνο στη μπανιέρα; Κάτι δεν πάει καλά. Ίσως χάθηκε στη μετάφραση, ίσως ο κορέκτορας να έβαλε το χέρι του ή κάποιο πρόγραμμα αναγνώρισης φωνής, πάντως, χωρίς να ανατρέξω στο πρωτότυπο, μαντεύω πως το σωστό είναι ότι η άτυχη γυναίκα βρήκε τον θάνατο «ενώ έκανε μπάνιο» και όχι «ενώ έπαιζε πιάνο».
* Και τελειώνω με μια ακλισιά στο περιθώριο της θλιβερότατης είδησης του θανάτου του Γιάννη Σπανού:
Ο συγκινητικός αποχαιρετισμός της Άλκηστις Πρωτοψάλτη, τιτλοφορεί ιστότοπος.
Όπως σχολίασα: Δεν θέλατε την Άλκηστη να κλίνεται, φάτε άκλιτη την Άλκηστις.
Διότι βέβαια, η Άλκηστη της Άλκηστης μια χαρά κλίνεται. Όμως η Άλκηστις δεν συμμορφώνεται με το τυπικό της νέας ελληνικής οπότε η μοίρα της είναι να μένει πολύ συχνά άκλιτη. Όπως και ο Ξενοφών, ας πούμε, ή ο Ρούντολφ (το ελαφάκι).
Καλό σαββατοκύριακο και χρόνια μου πολλά, του χρόνου νάμαστε καλά και να τα λέμε!
Ένας από τους πιο ανθεκτικούς ελληναράδικους μύθους είναι, χωρίς αμφιβολία, ο μύθος για τη «δήλωση Κίσινγκερ». Όπως πιθανότατα θα ξέρετε, ο μύθος συνίσταται στο ότι ο Αμερικανός πολιτικός είχε πει:
Ο ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ, δηλαδή, να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί, να διακριθεί, να επικρατήσει, για να μη μας παρενοχλεί στα Βαλκάνια, να μη μας παρενοχλεί στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή, σε όλη αυτή τη νευραλγική περιοχή μεγάλης στρατηγικής σημασίας για μας, για την πολιτική των ΗΠΑ.
Τον μύθο τον έκανε γνωστό η Λιάνα Κανέλλη, σήμερα βουλεύτρια του ΚΚΕ, το 1997 (λίγα χρόνια πριν αρχίσει να συνεργάζεται με το ΚΚΕ). Η Κανέλλη εξέδιδε τότε το (εθνικιστικό και τουρκοφαγικό, λέω εγώ) περιοδικό Νέμεσις και στο τεύχος του Φεβρουαρίου 1997 δημοσίευσε την πλαστή δήλωση, φυσικά παρουσιάζοντάς την για αληθινή, που έγινε τάχα το 1994.
Κι ένα μικρό παιδί καταλαβαίνει πως για έναν διπλωμάτη καριέρας τέτοιες δηλώσεις είναι αδιανόητες. Επιπλέον, όπως αναφέρω σε παλιό άρθρο του ιστολογίου, ο ίδιος ο Κίσινγκερ διέψευσε τον ισχυρισμό ενώ όταν προκλήθηκε να τον τεκμηριώσει η κ. Κανέλλη επικαλέστηκε ένα φύλλο της Turkish Daily News το οποίο τελικά βρέθηκε αλλά δεν περιέχει τίποτα σχετικό (Είμαστε στην εποχή όπου δεν έχουν περάσει τα πάντα στο Διαδικτυο κι έτσι η κ. Κανέλλη μπορούσε να διατηρεί για καιρό το ψέμα της).
Η δήλωση Κίσινγκερ λοιπόν αποδείχτηκε πέρα από κάθε αμφιβολία πλαστή, αν και αυτό δεν εμπόδισε πολλούς να την αναπαράγουν -και να την «τεκμηριώνουν» με το «επιχείρημα»: Μήπως δεν επαληθεύτηκαν τα όσα λέει;
Μια περιπλοκή στο θέμα είναι πως, όπως αποκάλυψαν οι ερευνητές της ομάδας του Ιού, τον Ιανουάριο του 1987, ο δικηγόρος Θ. Σταυρόπουλος, σε άρθρο του στην Ελευθεροτυπία υπέρ της επαναφοράς των αρχαίων στο γυμνάσιο από το πρωτότυπο, παρέθεσε μια συντομότερη, αλλά σαφώς ιδίου κλίματος δήλωση του Κίσινγκερ, η οποία, κατ’ αυτόν, είχε ειπωθεί το 1973, αμέσως μετά τη σφαγή του Πολυτεχνείου! Συγκεκριμένα, η δήθεν δήλωση είναι: «Τους Έλληνες δεν μπορούμε να τους δαμάσουμε. Είναι μη κυβερνήσιμοι (ingouvernables). Πρέπει να τους χτυπήσουμε στις πολιτικές τους βάσεις» HenryKissinger (Νοέμβρης 1973).
Σε δεύτερο άρθρο του ιστολογίου θέλησα να βρω τις απαρχές των ψευτοδηλώσεων Κισινγκερ και βρήκα μια ρήση του Κάστλρι, λόρδου Λοντόντερι, όπως την παραθέτει ο Αμερικανός διπλωμάτης Τσαρλς Τάκερμαν: Lord Londonderry, who wished to render Greece » as harmless as possible, and to make her people like the spiritless nations of Hindostan.»
Η ρήση αυτη έχει συμπεριληφθεί στο βιβλίο του Γεωργίου Φιλάρετου «Ξενοκρατία και βασιλεία εν Ελλάδι», που έχει διαβαστει αρκετά και που επανεκδόθηκε μετά την πτώση της δικτατορίας, και στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από διάφορους δημοσιολόγους όπως ο Μάριος Πλωρίτης.
Οπότε, η υπόθεση εργασίας που κάνω είναι πως η ρήση αυτή χρησίμεψε σαν έναυσμα για να χαλκευθει, άγνωστο από ποιον και πότε ακριβώς, η δήλωση Κισινγκερ που εμφανίζεται αθορυβα και απαρατήρητη το 1987 στο άρθρο του Θ. Σταυρόπουλου και δέκα χρόνια αργότερα με τυμπανοκρουσίες από τη Λιανα Κανέλλη.
Ως εδώ έχετε διαβάσει μια απαραίτητη (και αναπόφευκτη) περίληψη των δύο προηγούμενων άρθρο μου για τον μύθο της δήλωσης Κίσινγκερ. Από εδώ και πέρα, το νέο στοιχείο.
Το νέο στοιχείο δεν ανατρέπει τα πράγματα αλλά προσθέτει μια νέα ψηφίδα στην ανίχνευση του μύθου. Το οφείλουμε εξ ολοκλήρου σε ένα εύρημα του φίλου Παναγιώτη Ανδριόπουλου, που το αποκάλυψε με διαδοχικές δημοσιεύσεις στο Τουίτερ και στην ομάδα Υπογλώσσια του Φέισμπουκ. Ο ίδιος έκανε και όλη την υπολοιπη έρευνα που θα παρουσιάσω.
Λοιπόν, όσοι έζησαν στη δεκαετία του 1980 θα θυμούνται ότι το 1986, τότε που δεν υπήρχε ακόμα ιδιωτική τηλεόραση, ο Διονύσης Σαββόπουλος άρχισε στην ΕΡΤ μιαν εκπομπή «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι». Την έβλεπα και μου άρεσε. Θα θυμούνται επίσης οι ίδιοι ότι την ευλογημένη εκείνη εποχή οι μαθητές Γυμνασίου δεν διδάσκονταν αρχαία από το πρωτότυπο αλλά μόνο από μετάφραση. Αρχαία κείμενα μάθαιναν στο Λύκειο -και αυτό δεν εμπόδισε πολλούς να γίνουν άριστοι κλασικοί φιλόλογοι. Το μέτρο αυτό είχε αρχίσει από το 1976 με τη μεταρρύθμιση Ράλλη, ωστόσο το 1986 ο τότε υπουργός Παιδείας Αντώνης Τρίτσης άκουγε ευμενώς τις εισηγήσεις συντηρητικών κύκλων όπως η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων και ο Γ. Μπαμπινιώτης και είχε εκφράσει τον προβληματισμό μήπως πρεπει να επανέλθει η διδασκαλία των αρχαίων στο γυμνάσιο ώστε να αντιμετωπιστεί η (ανύπαρκτη) νόσος της λεξιπενίας.
Μην ανησυχείτε, φτάνω στο ψητό. Στις 27 Δεκεμβριου 1986, και ενώ έχει ανάψει η συζήτηση για τα αρχαια ελληνικά, στο 6ο επεισόδιο της εκπομπής «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι» ο Διον. Σαββόπουλος αφιερώνει τη μισή εκπομπή στη γλώσσα (την εκπομπή μπορείτε να τη δείτε εδώ) και μεταξύ άλλων λέει τα εξής:
Κάτι λείπει από τον σημερινό μας τίτλο, θα πείτε. Ποιας μεσούσης; Ποια χρονική περίοδος ή διαδικασία βρίσκεται στη μέση της;
Υποτίθεται πως αυτά τα chyrons συνοψίζουν τι λέγεται, γι’ αυτό και συχνά αλλάζουν, αλλά βέβαια τα σουπεράκια (ή, όπως είπαμε, τα χυρώνια) των τηλεοπτικών σταθμών δεν είναι ουδέτερες περιγραφές. Με αυτά παίρνει θέση ο σταθμός στα τεκταινόμενα.
* Και ξεκινάμε με ένα μεγάλο επίτευγμα της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας.
* Και ξεκινάμε με ένα φρέσκο πολυμαργαριτάρι από τη σελίδα της Περιφέρειας Αττικής στο Φέισμπουκ.
* Kι ένα αγγλικό μιμίδιο με λογοπαίγνιο για την Ελλάδα.
Πάντως, στη συζήτηση που έγινε με αφορμή το μπάρμπεκιου των γουρουνιών, ανάμεσα στα χοιρινά παρεισέφρησε και μια καραβίδα, μπογδανοκαραβίδα για την ακρίβεια. (Για τους νεοφερμένους: καραβίδα ονομάζουμε στο ιστολόγιο μια σύντομη πρόταση που περιέχει πολλά πραγματολογικά λάθη).
* Μαργαριτάρι από παιχνίδι γνώσεων, το Μπουμ που παίζεται στον Σκάι.
* Από υποτίτλους, όπως το είδα στα Υπογλώσσια.
* Πρωθυπουργικό μαργαριταράκι ή ίσως του κειμενογράφου του.
* Από κατάστημα εδώ πιο κάτω στη Λεωφόρο Αμφιθέας, η φωτογραφία -πάνω σε κάποια πόρτα, υποθέτω.
* Από περιοδικό που ενδιαφέρεται για διάσημους.
* Μου το στείλανε και δεν ξέρω αν είναι αυθεντικό, αλλά μάλλον είναι.
Προσέχτηκε επίσης η κοπέλα από την Αφρική που ήταν σημαιοφόρος σε κάποιο λύκειο και που απέσπασε γενικώς επαινετικά σχόλια αν και κάποιος κύριος στο Φέισμπουκ (έκοψα το όνομά του) έκρινε σκόπιμο να μεμφθεί τα άλλα παιδιά της τάξης της (τα ημεδαπά βεβαίως) διότι δεν έδειξαν… άμυλα.
* Και τελειώνω με μια ακλισιά στο περιθώριο της θλιβερότατης είδησης του θανάτου του Γιάννη Σπανού:
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 