Μεζεδάκια Βρυξελλών

Μεζεδάκια, όχι λαχανάκια. Τα λαχανάκια Βρυξελλών είναι το γνωστότερο έδεσμα που έχει πάρει το όνομά του από τη βελγική πρωτεύουσα, όμως τα μεζεδάκια μας, δηλαδή το εβδομαδιαίο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, έχει πάρει τον τίτλο του από την πολύκροτη υπόθεση που συγκλονίζει την ΕΕ και που πρόλαβε να ονομαστεί Κατάρ-γκέιτ, και που βέβαια προκάλεσε, και δικαιολογημένα, μεγάλο θόρυβο στη χώρα μας αφού εμπλέκεται σε αυτήν η Ελληνίδα ευρωβουλεύτρια και αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Εύα Καϊλή.

Πριν όμως προχωρήσω να θυμίσω πως από προχτές άρχισε η ψηφοφορία για τη Λέξη της Χρονιάς. Στο ψηφοδέλτιο δεν περιλαμβάνεται βέβαια ο όρος Καταργκέιτ, που ίσως μας απασχολήσει του χρόνου μια και η διαλεύκανση της υπόθεσης φαίνεται πως θα πάρει χρόνο. Αν δεν έχετε ψηφίσει, η ωραιότατη ειδική σελίδα σάς περιμένει εδώ.

Επανέρχομαι στα μεζεδάκια Βρυξελλών, που δεν είναι λαχανάκια, για να σας εκμυστηρευτώ πως, αν υπάρχει ένα φαγητό που με δυσφορία το τρώω, είναι ακριβώς τα λαχανάκια Βρυξελλών. Oπότε, η σημερινή μας πιατέλα περιέχει βέβαια κάμποσα μεζεδάκια σχετικά με την υπόθεση Καϊλή-Βρυξελλών, χωρίς βέβαια να μπαίνουμε στην ουσία της, αλλά λαχανάκια δεν περιέχει.

Και ξεκινάμε με μια δήλωση της αδελφής της βουλεύτριας, ή μάλλον με ένα σουπεράκι που μεταφέρει τη δήλωση.

Την οθονιά την πήρα από την ομάδα Υπογλώσσια τού Φέισμπουκ και όπως βλέπετε το μέλος που την ανάρτησε υπογράμμισε τη φράση «όλους όσοι συμπαραστέκονται», που σημαίνει ότι τον ξένισε η διατύπωση αυτή.

Η διατύπωση «ευχαριστώ όλους όσοι συμπαραστέκονται» είναι η τυπικά σωστή. Η συχνότερη διατύπωση, «ευχαριστώ όλους όσους συμπαραστέκονται», με έλξη του αναφορικού, θεωρείται τυπικά λάθος.

Φυσικά, για το θέμα έχουμε άρθρο, αν και κάπως παλιό και ίσως σηκώνει συμπλήρωση (π.χ. πρέπει να προστεθούν αρχαία παραδείγματα έλξης του αναφορικού).

Το αξιοσημείωτο είναι ότι λίγο πριν διαβάσω τη συζήτηση στα Υπογλώσσια, όπου ο τύπος «όλους όσοι» είχε ξενίσει, είχα πάρει μέιλ από φίλο του ιστολογίου, μεγαλύτερον από εμένα στην ηλικία, ο οποίος επισήμαινε την εξής φράση από δελτίο ειδήσεων: «ανανεώνονται οι συμβάσεις όλων όσων προσλήφθηκαν για να καλύψουν τα κενά….», επισημαίνοντας ότι η έλξη του αναφορικού (είναι φιλόλογος ο φίλος κι έτσι ξέρει την ορολογία) «έχει πια γενικευτεί». Και έτσι φαίνεται να είναι.

* Συνεχίζοντας βρυξελλιώτικα, δεν θα σας σερβίρω μύδια ή καρμπονάντ αλλά μιαν ακόμα είδηση για τα καϊλίδικα.

Σε άρθρο της Ναυτεμπορικής με τίτλο  Εύα Καϊλή: Από το φρούριο του Σεν Ζιλ στο υπερσύγχρονο «χωριό» του Χάρεν διαβάζουμε, για τη φυλακή όπου βρίσκεται η ευρωβουλεύτρια:

Με σχέδιο παρόμοιο με τις «ανοιχτές φυλακές» της Σκανδιναβίας, το Χάρεν μοιάζει περισσότερο με ένα μικρό κολέγιο φιλελεύθερων τεχνών παρά με ένα σωφρονιστικό ίδρυμα

Στα αγγλικά οι σπουδές Λογοτεχνίας, Γλώσσας, Ιστορίας, Φιλοσοφίας και παρόμοιες λέγονται Liberal Arts, αλλά στα ελληνικά δεν το μεταφράζουμε κατά λέξη. Υπάρχει βέβαια η απόδοση Ελευθέριες τέχνες, που πηγαίνει στη γέννηση του όρου, με το trivium και το quadrivium (αξίζει χωριστό άρθρο, ασφαλώς) αλλά τις σημερινές Liberal arts θα τις πούμε θεωρητικές επιστήμες μάλλον (ή και ανθρωπιστικές, παρόλο που οι αρχικές επτά «ελευθέριες τέχνες» περιλάμβαναν αριθμητική και γεωμετρία). Πάντως όχι φιλελεύθερες!

* Διακόπτουμε τη σύνδεση με Βρυξέλλες για μια παρέμβαση της ΟΠΠΕ, της Ομάδας Παρακολούθησης Πρωτοσέλιδων Εστίας, με ένα απόσπασμα (απόκομμα μάλιστα) από άρθρο του Β. Πολύδωρα.

Σχολίασε ο φίλος μας ο π2 στο Τουίτερ:

Κατάφερε ο μεγάλος Βύρων να κάνει τέσσερα λάθη (ή αστοχίες) στην ίδια φράση: 1. Η δομή που θα έβγαζε νόημα θα ήταν «ασκήσεις αισθητικής κάποιων εστέτ». 2. Η επανάληψη αισθητικής – εστέτ είναι άκομψη. 3. Η γαλλική λέξη θέλει πληθυντικό. 4. Accent grave κι όχι aigu.

Πράγματι, esthète είναι η γαλλική λέξη, αλλά έχει περάσει ως «εστέτ» στα ελληνικά (και όχι, δεν το έχει γράψει αιστέτ ο Μπαμπινιώτης όπως κάνει με άλλα αντιδάνεια πχ τζύρος).

Advertisement

Οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες

Το ρητό, ή πιο σωστά το απόσπασμα ρητού, του τίτλου θα το έχετε ακούσει όλοι.

Να το γράψω ολόκληρο: Στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες.

Με τη μορφή αυτή το ανέφερε, στο τουίτ που βλέπετε, η  Κέιτ Σμιθ, η ελληνομαθής πρέσβης της Μεγάλης Βρετανίας, πριν από 4 ακριβώς χρόνια, στις 28 Οκτωβρίου 2018, αποδίδοντας το ρητό στον Ουίνστον Τσόρτσιλ.

Πολλοί σχολιαστές είχαν τότε επισημάνει ότι το ρητό που αποδίδεται στον Τσόρτσιλ, κάτι που οι Έλληνες τουλάχιστον της γενιάς μου το έχουμε ακούσει αμέτρητες φορές στο σχολείο, στην πραγματικότητα δεν το έχει πει ο Τσόρτσιλ, ή τουλάχιστον δεν υπάρχει καμιά απολύτως απτή απόδειξη ότι το έχει πει.

Πράγματι, το θέμα έχει συζητηθεί διά μακρών στο ελληνικό Διαδίκτυο αλλά και στον έντυπο Τύπο, και το συμπέρασμα είναι ότι με βάση όλα τα διαθέσιμα ιστορικά στοιχεία, δεν υπάρχει καμία επίσημη τεκμηρίωση για τον ισχυρισμό ότι ο Ουίνστον Τσώρτσιλ είπε το ρητό “στο εξής δεν θα λέμε ότι οι Έλληνες πολεμούν σαν ήρωες, αλλά ότι οι ήρωες πολεμούν σαν Έλληνες“. 

Αντιγράφω τη διατύπωση από αναλυτικό άρθρο των Ελληνικών Χόαξες, αρχικά δημοσιευμένο το 2014 και επικαιροποιημένο στη συνέχεια.

Στο ίδιο συμπέρασμα είχε καταλήξει νωρίτερα μια συζήτηση στο φόρουμ της Λεξιλογίας.

Το παραποιημένο «ρητό» του Σόλωνα και η θανατική ποινή

Τις τελευταίες μέρες, με τον θόρυβο που δικαιολογημένα έχει ξεσπάσει για τη φρικτή υπόθεση της 12χρονης που, καθ’ ομολογία, βίαζαν και εξέδιδαν στον Κολωνό, ακούγονται ξανά φωνές που συνηγορούν υπέρ της επαναφοράς της θανατικής ποινής ειδικά για κάποια ειδεχθή εγκλήματα, όπως ας πούμε ο βιασμός ανήλικου.

Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφορεί ένα παραποιημένο «ρητό» του Σολωνα που θα μας απασχολήσει στο σημερινό άρθρο. Βάζω τη λέξη σε εισαγωγικά, επειδή δεν πρόκειται ακριβώς για ρητό αλλά για απόσπασμα από νόμο -αλλά αυτό που προέχει είναι η παραποίηση. Το ρητό το βλέπετε στην εικόνα αριστερά, που την παρέθεσε, σε χτεσινό σχόλιο, ο φίλος μας ο Μπλογκ. Εγώ το είχα δει σε μια παραλλαγή πριν από μερικές μέρες, στο Φέισμπουκ, ύστερα από υπόδειξη φίλου του ιστολογίου.

Tο υποτιθέμενο ρητό που αποδίδεται στον Σόλωνα είναι

Κίναιδος ασελγήσας εις παίδας, αυθημερόν τελευθησάτω

Αν γκουγκλίσετε την τελευταία λέξη του «ρητού» θα δείτε ότι έχει αρκετές δεκάδες εμφανίσεις, όλες τους τις τελευταίες μέρες, μεταξύ άλλων στον τίτλο προχτεσινού άρθρου του Δημήτρη Δανίκα στο ηλεκτρονικό Πρώτο Θέμα.

Γράφει ο Δανίκας:

Και για να τελειώνω, δύο πράγματα. Το πρώτο από ρήση που αποδίδεται στον μεγιστοτεράστιο νομοθέτη Σόλων: «κίναιδος ασελγήσας εις παίδας αυθημερόν τελευθησάτω». Σα να λέμε «το κανες; Τελείωσες»

Φαίνεται πως όταν κάποιος παίρνει τον κατήφορο της αναξιοπρέπειας χάνει και τη στοιχειώδη επαγγελματική επάρκεια, αν κάποτε την είχε -όπως μας δείχνει και το απόσπασμα που παρέθεσα, με την ακλισιά στον Σόλωνα (να μη σχολιάσω το «μεγιστοτεράστιος»).

Και βέβαια, από κάποιον που αφήνει άκλιτο τον… Σόλων δεν πρέπει να έχουμε αξιώσεις να καταλάβει ότι ο αρχαίος τύπος που παραθέτει είναι ανύπαρκτος -αντικανονικός και αδύνατον να υπάρξει.

Πράγματι, το ρήμα είναι «τελευτώ». Η προστακτική λοιπόν του αορίστου πρέπει να είναι «τελευτησάτω», όχι «τελευθησάτω»!

Μικρό το κακό, θα πείτε, θα χαλάσουμε τις καρδιές μας για ένα γράμμα; Αλλά στην πραγματικότητα απ’ όλο το «ρητό» που βλέπετε στην εικόνα, μονάχα η λέξη «αυθημερόν» υπάρχει απαράλλαχτη στο πραγματικό αρχαίο κείμενο. Και, το πιο σημαντικό, ο αρχαίος νόμος ήταν και στην ουσία του αρκετά διαφορετικός από το «αυθημερόν εκτελείται» που διαδίδουν οι σημερινοί θιασώτες της επαναφοράς της θανατικής ποινής.

Καρμηλιτικά μεζεδάκια

Θ’ αναρωτιέστε για ποιο λόγο βάφτισα έτσι το σημερινό μας πολυσυλλεκτικό άρθρο. Δεν του φαίνεται, αλλά έχει κάποια σχέση με την επικαιρότητα: όχι την πανδημική όμως, ούτε την πολιτική επικαιρότητα, ούτε καν τη διεθνή -αλλά με τη μετεωρολογική επικαιρότητα.

Από σήμερα, λέει, θα ενσκήψει στη χώρα καταιγίδα, και σύμφωνα με την καινούργια συνήθεια να βαφτίζονται οι καταιγίδες, και την ακόμα πιο καινούργια συμφωνία με την Κύπρο και το Ισραήλ για από κοινού ονοματοδοσία, η καταιγίδα που θα μας χτυπήσει θα λέγεται Carmel (Κάρμελ).

Έστι δε Κάρμελ λοφοσειρά ή βουνό στο βόρειο Ισραήλ, κοντά στα παράλια, και από το βουνό αυτό, το όρος Κάρμηλος (ή του Προφήτη Ηλία) πήρε το όνομά του και ένα γυναικείο μοναχικό τάγμα, οι Καρμηλίτισσες, όπως λέγονται στα ελληνικά. Μάλιστα, κατά σύμπτωση αυτές τις μέρες εκδόθηκε στην Ελλάδα πρώτη φορά το κύκνειο άσμα του Ζορζ Μπερνανός, με τον τίτλο, ακριβώς, Διάλογοι Καρμηλιτισσών -δεν το έχω διαβάσει, τον τίτλο ξέρω μόνο, κουσούρι των μεταφραστών είναι να ξέρουν πώς λέγονται τα πράγματα και όχι απαραιτήτως πώς είναι και τι κάνουν. Αλλά πλατειάζω.

Οπότε, τα τελευταία μας μεζεδάκια πριν απο τα Χριστούγεννα έμελλε να είναι τα καρμηλιτικά. Τα επόμενα, να το πω από τώρα, ίσως δημοσιευτούν ανήμερα Χριστούγεννα, που φέτος πέφτουν Σάββατο, ίσως όμως την επόμενη μέρα, θα δείξει.

* Η τέχνη συχνά αντιγράφει τη ζωή, αλλά το εντυπωσιακό είναι όταν η ζωή αντιγράφει την τέχνη. Κάτι τέτοιο ισχύει και στο χώρο της… μαργαριταλιείας, με ένα εύρημα που μου έστειλε φίλος.

Λοιπόν, πριν από 60 χρόνια, το καλοκαίρι του 1961, ενώ είχε συμβεί ένα σπάνιο δυστύχημα με τελεφερίκ στις Άλπεις, ενώ στην Ελλάδα βρισκόμασταν σε προεκλογική περίοδο, ο Μποστ δημοσίευσε ένα σκίτσο, που το έχουμε παρουσιάσει και στο ιστολόγιο, με τον τίτλο «Η προσεχής τραγωδία των Κάλπεων», και έπλασε τον τύπο «των Κάλπεων», λογοπαίζοντας με τις Άλπεις και τις κάλπες.

Και τις προάλλες, γράφοντας για τις εσωκομματικές εκλογές του ΠΑΣΟΚ, το Πρώτο Θέμα ανάστησε τον μποστικό τύπο και έγραψε για το «κλείσιμο των κάλπεων». Όπως είπαμε: η ζωή αντέγραψε την λογοπαικτική τέχνη!

Πέρα όμως από το αστείο του πράγματος, σκέφτομαι ότι ίσως η συντάκτρια έγραψε «κάλπεων» επειδή υποσυνείδητα της φαινόταν αφύσικος ο κανονικός τύπος, «των καλπών» -η γενική πληθυντικού πολλών θηλυκών ως γνωστόν είναι δύσχρηστη (των κοτών, των πορτών κτλ.).

Βέβαια, αν σου φαίνεται κάπως δύσχρηστο το «πριν το κλείσιμο των καλπών» η λύση δεν είναι «των κάλπεων». Υπάρχει προτιμότερη λύση, απόλυτα στρωτή: «πριν κλείσουν οι κάλπες».

Μεζεδάκια είκοσι χρόνια μετά

Είκοσι χρόνια μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, βέβαια, μια από τις λιγοστές σημαδιακές ημερομηνίες στη διάρκεια της ζωής μας. Και είναι βέβαια μεγάλη ειρωνεία της ιστορίας πως η εικοστή επέτειος από την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους θα συμπέσει με την ορκωμοσία της νέας κυβέρνησης των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, οι οποίοι βέβαια βρέθηκαν σε αυτή τη θέση αν όχι με τις ευλογίες πάντως με την ανοχή των ΗΠΑ.

Αν η φετινή 11η Σεπτεμβρίου έπεφτε καθημερινή, ίσως να αφιερωναμε ένα άρθρο -και ίσως όχι τόσο πολύ με αναλύσεις όσο με αφηγήσεις του καθενός μας, τι έκανε εκείνη τη μέρα που όλος ο πλανήτης είδε σε ζωντανή μετάδοση (απομεσήμερο ήταν στα μέρη μας) το Μπόινγκ να πέφτει πάνω στον δεύτερο πύργο.

Αλλά σήμερα είναι Σάββατο και το πρόγραμμα επιβάλλει να δημοσιεύσουμε μεζεδάκια, παναπεί ανάλαφρο γλωσσικό σχολιασμό. Οπότε, το επετειακό μας άρθρο αναβάλλεται για τα 25 ή τα 30 χρόνια της επετείου (αν δεν πέφτει Σαββατοκύριακο τότε).

Και ξεκινάμε ανάλαφρα, με έναν διάλογο από το Φέισμπουκ.

Αγνοώ πώς ξεκίνησε η συζήτηση και τι ήταν εκείνο που έκανε τον ένα συνομιλητή να ανατρέξει στον θάνατο του Σωκράτη.

— Ντροπή σου Έλληνα. Εσύ θα έδινες πρώτος το κύμινο (ή έστω κίμηνο) στο Σωκράτη.

Φαίνεται ότι ο Σωκράτης πέθανε από την υπερβολική κατανάλωση κύμινου -ίσως το βάζανε στα σουτζουκάκια της εποχής, ίσως πάλι να το πίνανε σε αφέψημα ή σε ηδύποτο όπως είναι το κιούμελ.

Αυτή η δεύτερη εκδοχή φαίνεται ελκυστική, διότι εξηγεί και την προέλευση μιας παροιμιακής φράσης της νέας ελληνικής. Δεν αποκλείεται, δηλαδή, οι αρχαίοι να λέγανε «ώσπου να πιεις κύμινο», και μέσα στους αιώνες η φράση να μεταλλάχθηκε σε «ώσπου να πεις κύμινο».

(Για να μην τα δω αυτά αναδημοσιευμένα πουθενά, σπεύδω να δηλώσω ότι τα γράφω στα αστεία).

* Συνεχίζω με μια παρωνυχίδα από ρεπορτάζ για το φονικό που συνέβη στη Φλόριντα.

Ο δράστης, ο 33χρονος Μπράιαν Ρίλεϊ, επίσης τραυμάτισε ένα 11χρονο κορίτσι, στο περιστατικό που έγινε στο Λέικλαντ, κοντά στην Τάμπα. Το κορίτσι είχε επτά τραύματα από σφαίρες και υποβλήθηκε σε επέμβαση. 

Οπως το διαβάζω εγώ, το κορίτσι είχε ήδη επτά τραύματα από σφαίρες, πριν το τραυματίσει ο Ρίλεϊ. Επειδή το ρήμα «έχω» δεν επιτρέπει διάκριση αορίστου και παρατατικού, που εδώ χρειάζεται, θα έβαζα «το κορίτσι υπέστη επτά τραύματα».

Σημειώνω επίσης το απρόσεχτο «πάσχει από μετατραυματική διαταραχή μετατραυματικού στρες» -το πρώτο από τα δύο περισσεύει θαρρώ.

Κατακαμένα μεζεδάκια

Στην αρχή της εβδομάδας, σκεφτόμουν πως το σαββατιάτικο άρθρο, τούτο που διαβάζετε τώρα, θα το ονόμαζα «Γρεβενιώτικα μεζεδάκια», προς τιμήν του καταπληκτικού Μίλτου Τεντόγλου, που μας χάρισε τόση χαρά με το χρυσό μετάλλιο στο μήκος και με τις απίθανες δηλώσεις του -όπως είχα ονομάσει «γιαννιώτικα» το άρθρο της περασμένης εβδομάδας για να τιμήσω τον Στέφανο Ντούσκο.

Έτσι σκεφτόμουν, αλλά οι πρωτοφανείς καταστροφικές πυρκαγιές που κατάκαψαν τη μισήν Ελλάδα έκαναν σχεδόν υποχρεωτικό τον τίτλο που διαβάσατε.

Σκέφτηκα μάλιστα να μη βάλω καθόλου άρθρο σήμερα, σε ένδειξη πένθους (και κυριολεκτικά, αφού πέρα από τις ανυπολόγιστες καταστροφές στο περιβάλλον και σε περιουσίες, είχαμε και ανθρώπινα θύματα, τουλάχιστον τον εθελοντή πυροσβέστη αλλά και τον Κ. Μίχαλο). Μετά είπα να βάλω μόνο μια φωτογραφία, αλλά τελικά αποφάσισα, έστω και με βαριά καρδιά, να προσπαθήσω να γράψω ένα άρθρο περίπου σαν κάθε άλλου Σαββάτου. Θα είναι βέβαια άκεφο, και πιο σύντομο. Αλλά άκεφοι είμαστε όλοι μας.

* Κριτική για τις φωτιές δεν θέλω να κάνω, αλλά θέλω να αναφερθώ σε ένα παράπλευρο θέμα, που άλλωστε συνέβη την πρώτη μέρα της φωτιάς, πριν πάρουν τα πράγματα εφιαλτική τροπή.

Πρόκειται για ένα τουίτ του υπουργού κ. Μηταράκη ο οποίος απαντάει σε Ολλανδή ευρωβουλεύτρια. Η Tineke Strik (των Πρασίνων) τον ρωτάει αν υπάρχει σχέδιο εκκένωσης της Αμυγδαλέζας από τους εκεί κρατούμενους μετανάστες, και ο αρμόδιος υπουργός την επιπλήττει, περίπου, επειδή δεν ρώτησε και για την τύχη των ντόπιων κατοίκων.

Φυσικά, τέτοιες απαντήσεις θα περίμενε κανείς από (έμμισθο ή όχι) τρολ, όχι από υπουργό που απαντά σε μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Δεβ έχει κάποιο γλωσσικό ή ορθογραφικό λάθος η στιχομυθία, το περιεχόμενο της απάντησης του κ. υπουργού είναι που αποτελεί ανορθογραφία. Ας μείνει να το θυμόμαστε.

* Μια παρωνυχίδα για τον Ντούσκο, σε ρεπορτάζ για τη νίκη του:

Ο χρυσός, πλέον, έλληνας ολυμπιονίκης ήταν τέταρτος μέχρι τα πρώτα 500 μέτρα της κούρσας, όμως στη συνέχεια ανέβασε τον ρυθμό του και πλασαρίστηκε στην πρώτη θέση, την οποία κράτησε μέχρι το τέλος…..

Ο φίλος που το στέλνει δεν συμφωνεί με το ρήμα «πλασαρίστηκε» διότι, κατά τη γνώμη του, το ρήμα αυτό δεν ταιριάζει με την πρώτη θέση, αλλά με μια χαμηλότερη, που να έχει τουλάχιστον έναν αθλητή πιο πάνω, όπως και τουλάχιστον έναν πιο κάτω.

Εσείς τι λέτε;

(Και ναι, ξέρω, υπάρχουν κι άλλα ζητήματα, κάπως πιο σοβαρά)

* Ένας φίλος μου γλωσσολόγος μαζεύει παραδείγματα γενικομανίας, και μου έστειλε ένα τελευταίο αλίευμα, από αθλητικό ιστότοπο, σχετικά με τον αποκλεισμό της ΑΕΚ:

θα την πονέσουν περισσότερο τα κείμενα και τα λόγια που πάντα ακολουθούν ενός ντροπιαστικού αποκλεισμού

Τα έντονα στοιχεία είναι του συντάκτη, αλλά εμείς εδώ προσέχουμε τη σύνταξη του «ακολουθώ» με γενική, ακολουθούν ενός ντροπιαστικού αποκλεισμού.

Φυσικά, το «ακολουθώ» με αιτιατική συντάσσεται στα νέα ελληνικά. Στα αρχαία, έπαιρνε δοτική (ακολουθώ τινί) αλλά αυτό δεν αφορά τη νέα γλώσσα. Να υπάρχει έλξη από το «προηγούμαι» που όντως παίρνει γενική; Να επηρεάζει το «ενός κακού μύρια έπονται;»

Γιαννιώτικα μεζεδάκια

Στην αρχή σκεφτόμουν να τα πω διακεκαυμένα μεζεδάκια ή μεζεδάκια του καύσωνα ή κάτι άλλο τέλος πάντων που να εκφράζει τα σαραντάρια που βασανίζουν πολλούς, ιδίως όσους έχουν απομείνει στα αστικά κέντρα.

Χτες το πρωί όμως μαθεύτηκε το χρυσό μετάλλιο του κωπηλάτη Στέφανου Ντούσκου, ενός σεμνού αθλητή που χωρίς τυμπανοκρουσίες και χωρίς ν’ απασχολεί τους προβολείς των μέσων ενημέρωσης κατάφερε να πάρει την πρώτη θέση, και μάλιστα με ολυμπιακό ρεκόρ, στο μονό σκιφ ανδρών -οπότε, προς τιμήν του χρυσού ολυμπιονίκη, τα σημερινά μεζεδάκια βαφτίζονται γιαννιώτικα, αφού ο Ντούσκος είναι αθλητής του Ν.Ο.Ιωαννίνων και συνεχίζει τη μεγάλη παράδοση που έχουν, λόγω και της λίμνης, τα Γιάννενα στην κωπηλασία.

Να θυμίσω και το ωραίο δοξαστικό τετράστιχο που σκάρωσε χτες ο φίλος μας ο ΓΤ:

Το ποτήρι υψώνω μπρούσκο
για τον Στέφανο τον Ντούσκο
Είν’ αμέτρητοι οι κόποι
για να πας καλά στην κώπη

Όσο για το αγωνισμα του Στέφανου, που τον στεφάνωσε, λέγεται «σκιφ», ενώ στα αγγλικά λέγεται scull (και όχι skull, που είναι το κρανίο). Εμείς θα το πήραμε από τα γαλλικά, όπου είναι skiff, λέξη αγγλικής προέλευσης μάλιστα.

* Kαι ξεκινάμε με μια ανακάλυψη των δαιμόνιων ντετέκτιβ που κατάφεραν να σπάσουν τους μυστικούς κωδικούς συνεννόησης της συμμορίας των κακοποιών που ανατίναζαν ΑΤΜ.

Λοιπόν, Bro θα πει «αδελφέ» -ποιος να το φανταζόταν!

Μια απορία που έχω στο ίδιο θέμα, είναι τι σημαίνει «τράπερ» και ποια η σχέση του με τον ράπερ. Αλλά αυτό θα μου το πείτε εσείς.

* Συνεχίζω με μιαν άλλη απορία, όχι δική μου ή μάλλον όχι μόνο δική μου.

Ο φίλος μας ο Νίκος Νικολάου, που τόσα άρθρα έχει γράψει για το ιστολόγιο, παρέπεμψε σε μένα και στη συλλογική σοφία του ιστολογίου την εξής απορία:

Πότε και από ποιούς επινοήθηκε το «ούνα φάτσα ούνα ράτσα»;

Κατ’ αρχάς, επινοήθηκε από ιταλούς, ή από έλληνες ως ψευδοϊταλισμός; Η ομοιοκαταληξία δεν ισχύει στα στάνταρ ιταλικά (faccia razza), αν και δεν ξέρω τι συμβαίνει με τις διαλέκτους. Συνήθως λένε στο διαδίκτυο πως η φράση είναι άγνωστη στην Ιταλία, αν και βρίσκω αρκετές περιπτώσεις και una faccia una razza και  stessa faccia stessa razza, ώστε να αμφιβάλλω. Και το «μία φάτσα μία ράτσα» στα ελληνικά ακουγόταν παλαιότερα.

Και πότε; Βλέπω αρκετές φορές τον ισχυρισμό πως επινοήθηκε ως Μουσολινική προπαγάνδα προς τα Δωδεκάνησα, ακόμα και από ιστορικούς· αλλά τεκμήρια δεν βλέπω, και δεν βρήκαμε στο Google Books αναφορές πριν τη δεκαετία του 60.

Αν ξέρεις τίποτα παραπάνω, ευπρόσδεκτο· ή και αν θα μπορούσες να θέσεις το ζήτημα στο αναγνωστικό σου κοινό…

Ομολογώ ότι, αν και έψαξα λίγο, δεν βρηκα παλαιότερες του 1960 αναφορές του «ούνα φάτσα ούνα ράτσα», αν και θυμάμαι π.χ. τον παππού μου να το λέει.

Οπότε, ελπίζω η συλλογική σοφία του ιστολογίου να κάνει (για μιαν ακόμα φορά) το θαύμα της.

* Aν σας ζητήσουν να αναφέρετε ένα παράδειγμα τυπογραφικού λάθους που δεν το πιάνει ο κορέκτορας, και δεν έχετε κανένα πρόχειρο, ιδού ένα φρέσκο:

Ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας, μιλώντας στον ΑΝΤ1, έκανε λόγο για ένα ακόμη ακραίο καιρικό φαινόμενο, σημειώνοντας ότι η κλιματική αλλαγή έχει γίνει κλιματική απειλεί.

Μεζεδάκια για εμβολιασμένους

Το ιστολόγιο συντάσσεται με την εθνική προσπάθεια να βρεθεί ένας νέος εσωτερικός εχθρός στον οποίο να χρεωθεί η αποτυχία της εμβολιαστικής πολιτικής της κυβέρνησης και να χωριστούν σε δυο κατηγορίες οι πολίτες, κι έτσι στα σημερινά μεζεδάκια μπορούν να σχολιάζουν μόνο όσοι έχουν εμβολιαστεί ή έχουν αρνητικό τεστ PCR ή έχουν πιστοποιητικό νόσησης.

Επειδή όμως δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί το πρόγραμμα που θα ελέγχει την εμβολιαστική κατάσταση του κάθε σχολιαστή, προς το παρόν η εφαρμογή του μέτρου παγώνει -το ίδιο άλλωστε προβλέπω να γίνει και με τα προαναγγελθέντα μέτρα στην εστίαση, για τα οποία θεωρώ πολύ πιθανό να σταματήσει πολύ γρήγορα κάθε έλεγχός τους.

Για να μην παρεξηγηθώ: όχι μόνο έκανα το εμβόλιο (με ΑΖ) αλλά και είμαι φανατικά υπέρ του εμβολιασμού. Άλλο όμως αυτό κι άλλο να παίρνονται από τώρα μέτρα διαχωρισμού τη στιγμή που για πολλές κατηγορίες πολιτών ειναι πρακτικά αδύνατο να έχουν πλήρως εμβολιαστεί (Παράδειγμα: για τους νέους των 25-29 ετών, η πλατφόρμα άνοιξε στις 10 Ιουνίου. Επομένως είναι αδύνατο έως τις 5 Ιουλίου να έχει κάποιος κάνει και τις 2 δόσεις και να έχουν περάσει και 14 μέρες ωστε να είναι σε ισχύ το πιστοποιητικό του. Κι όμως, από τις 5 Ιουλίου ο νέος αυτός υποτίθεται ότι θα πρέπει να πληρώνει τεστ ράπιντ για να μπει σε ορισμένα μαγαζιά ή για να μετακινηθεί σε γειτονικό νομό ή σε κάποιο νησί. Αν κάνω λάθος, διορθώστε με).

Επιπλέον, τα μέτρα αυτά όχι μόνο προκαλούν κοινωνικό αυτοματισμό αλλά και κατά πάσα πιθανότητα θα αποδειχτούν  αναποτελεσματικά. Όμως θα συζητήσουμε ξανά το θέμα σε ειδικά αφιερωμένο άρθρο, σήμερα έχουμε μεζεδάκια.

* Και ξεκινάω με μια περίπτωση διαφημιστικής τρολιάς. Θα είδατε πιθανότατα το βίντεο με το απόσπασμα από την εκδήλωση της αστυνομίας (εδώ διανθισμένο) όπου ο κλεμμένος πίνακας, που η «επανεύρεσή» του ανακοινώνεται μετά βαΐων και κλάδων, γλιστράει και πέφτει και σπεύδει ο σύμβουλος του υπουργού και τον πιάνει με γυμνά (και ιδρωμένα;) χέρια λες και είναι καμιά εφημερίδα.

Φυσικά το αστειότατο αυτό στιγμιότυπο έγινε ιότροπο (viral που λέει και ο κ. Μπαμπινιώτης) στα πέρατα της Γης -αλλά το ενδιαφέρον είναι ότι τόσο το Πλαίσιο όσο και η ΙΚΕΑ έσπευσαν να το εκμεταλλευτούν για διαφημίσεις βάσεων και στηριγμάτων! Καλό ρεφλέξ, έχω να πω.

* Συνεχίζω με ένα ποδοσφαιρικό, αν και όχι από το ευρωπαϊκό πρωτάθλημα.

Σε ρεπορτάζ για τη Φιορεντίνα και τον Φρανκ Ριμπερί, διαβάζω ότι:

Παρά το γεγονός ότι όλα έδειχναν πως οι δύο πλευρές, θα συνέχιζαν την από κοινού συνεργασία τους και την νέα αγωνιστική περίοδο, τελικά κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί.

Δεν είναι πλεονασμός το «από κοινού συνεργασία»; Υπάρχει και μονομερής συνεργασία;

Και πιο κάτω, λέει ότι ο νέος προπονητής δεν είχε στα πλάνα του τον Ριμπερί, και «αυτό είχε σαν συνέπεια να εισηγηθεί την φυγή του από την ομάδα της Φλωρεντίας». Αλλά φυγή θα ήταν αν έφευγε με δική του πρωτοβουλία ο παίκτης. Αφού έγινε με πρωτοβουλία του εργοδότη θα το πούμε αποπομπή ή πιο ουδέτερα μη ανανέωση του συμβολαίου.

Ο κόσμος σε 64 τετράγωνα

Ο αριθμός 64 μπορεί να παραπέμπει σε πολλά πράγματα αλλά τα 64 τετράγωνα αμέσως φέρνουν στο μυαλό ένα κυρίως πράγμα, το σκάκι, τουλάχιστον σε όσους ξέρουν αυτό το παιχνίδι, μια από τις πιο μεγάλες επινοήσεις του ανθρώπινου πνεύματος.

Καθώς σε μιαν άλλη ζωή έπαιζα σκάκι, και στα νιάτα μου είχα φτάσει σε καλούτσικο επίπεδο, παίζοντας στον Σκακιστικό Όμιλο Καλλιθέας, δηλώνω πρώην σκακιστής αλλά εξακολουθώ να είμαι φίλος του σκακιού. Στο ιστολόγιο έχουμε βάλει πολλά άρθρα σχετικά με το σκάκι -και ένα από αυτά, με τίτλο «Ταξίδι στα 64 τετράγωνα» εξετάζει (όχι εξαντλητικά) τα λεξιλογικά του σκακιού.

Ο τίτλος όμως του άρθρου είναι και τίτλος ενός πρόσφατου βιβλίου, που κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες από τις φιλικές εκδόσεις Αντίποδες του Κώστα Σπαθαράκη: Σκάκι. Ο κόσμος σε 64 τετράγωνα του Γερμανού Κρίστιαν Μαν, σε μετάφραση του Νίκου Θεοδωρόπουλου.

Ο συγγραφέας ήταν διεθνής μετρ στα νιάτα του, οπότε ξέρει για ποιο πράγμα μιλάει. Το βιβλίο όμως δεν απευθύνεται μόνο σε μυημένους σκακιστές αλλά αποτελεί και μια καλή εισαγωγή για οποιονδήποτε ξέρει απλώς το παιχνίδι ή ενδιαφέρεται να το μάθει.

Να μην παρεξηγηθώ: δεν πρόκειται για εγχειρίδιο που διδάσκει το σκάκι, παρόλο που στο παράρτημα υπάρχει μια δεκασέλιδη συνοπτική έκθεση των κανόνων του παιχνιδιού και της σημειογραφίας του. Ο συγγραφέας εξετάζει το σκάκι σαν πνευματικό επίτευγμα και κοινωνικό φαινόμενο και θεωρεί δεδομένο ότι ο αναγνώστης είναι εξοικειωμένος με τα βασικά του παιχνιδιού.

Στο δοκίμιό του υπάρχουν θέσεις από διάσημες παρτίδες, αλλά όχι πολλές, γύρω στις πέντε ή έξι, που παρατίθενται σαν παραδείγματα της επιχειρηματολογίας του συγγραφέα, όπως επίσης και μερικές θέσεις από φινάλε, όμως ο κύριος όγκος του βιβλίου δεν ασχολείται με αναλύσεις θέσεων.

Μετά την εισαγωγή (όπου ο συγγραφέας εξετάζει και προσπαθεί να εξηγήσει τη γοητεία που ασκεί το σκάκι), η πρώτη μεγάλη ενότητα είναι αφιερωμένη στην ιστορία του σκακιού, από τις απαρχές και τον ερχομό του στην Ευρώπη έως την εποχή των παγκόσμιων πρωταθλητών, που τους εξετάζει έναν προς έναν, από τον Στάινιτς ίσαμε τον Κάρλσεν.

Στη δεύτερη ενότητα εξετάζεται το σκάκι ως αγωνιστικό άθλημα, με ερωτήματα όπως αν μπορεί ένας σκακιστής να βιοποριστεί από το παιχνίδι, πώς πρέπει να προπονείται, πώς σκέφτεται κατά τη διάρκεια της παρτίδας, τι δίνει την υπεροχή σε έναν σκακιστή, ποιος ο ρόλος της ψυχολογίας, πώς οι υπολογιστές έχουν φέρει επανάσταση στον τρόπο που προετοιμάζονται οι σκακιστές και αν οι σκακιστές είναι όντως μεγαλοφυΐες, αν έχουν ανώτερο IQ ή αν βρίσκονται κοντά στην τρέλα, όπως το θέλουν κάποια στερεότυπα.

Μεζεδάκια εν ου παικτοίς

Ο τίτλος του σημερινού μας πολυσυλλεκτικού άρθρου, θα το μαντέψατε, οφείλεται σε ένα από τα μεζεδάκια της πιατέλας. Θα μπορούσα να βάλω κάποιον τίτλο σχετικόν με την πανδημία, τις μεταλλάξεις, το επικείμενο τρίτο κύμα, θα μπορούσα να πω για το ακορντεόν, τη μαραθώνια συνεδρίαση των λοιμωξιολόγων και το σφίξιμο του λοκντάουν, αλλά σκέφτηκα ότι πανδημικούς τίτλους έχω βάλει πολλούς και θα βάλω κι άλλους στο μέλλον, οπότε ας κάνω σήμερα μιαν ανάπαυλα.

Οπότε, μη θεωρήσετε ότι ο τίτλος είναι έμμεσο σχόλιο για τους χειρισμούς στην αντιμετώπιση της πανδημίας, διότι τον διάλεξα πριν ανακοινωθούν, με μεγάλη καθυστέρηση, τα αυστηρότερα μέτρα εγκλεισμού για Αθήνα και Θεσσαλονίκη.

Βέβαια, δεν θα κλειστούν όλοι μέσα από τις 6 απόψε. Ο πρωθυπουργός θα ταξιδεύει στην Ικαριά (των 4 κρουσμάτων) για να… ελέγξει την πορεία του εμβολιασμού. Ομολογώ ότι τέτοιον κυνισμό δεν τον περίμενα -αλλά όταν ο ηγέτης δεν δίνει το καλό παράδειγμα της στέρησης της ελευθερίας του, πώς να ακολουθήσουν οι πολίτες;

Τελος πάντων, ας αρχίσω με τα μεζεδάκια. Γιατί άραγε τα είπα «εν ου παικτοίς»; Πήρα αφορμή από ένα μαργαριτάρι που δημοσιεύτηκε χτες στο κύριο άρθρο του Μ. Κοττάκη στην Εστία, τη μοναδική εφημερίδα που τυπώνεται σε πολυτονικό, και που θέλει να τονίζει τις διαφορές της από τον υπόλοιπο Τύπο, προβάλλοντας τη μακρά ιστορία της.

Λοιπόν, στο άρθρο αυτό, που βλέπουμε στην εικόνα απόσπασμά του, διαβάζουμε:

«Αντιπολίτευση δεν υπάρχει.Η Κυβέρνηση και τα συγκυβερνώντα συγκροτήματα παίζουν εν ου παικτοίς»

Υποψιάζομαι, όπως υποψιάζεται κι ο φίλος Ακίνδυνος που το ψάρεψε, ότι ο διευθυντής της Εστίας νομίζει ότι «παίζω εν ου παικτοίς» θα πει «παίζω χωρίς αντίπαλο».

Όχι όμως. Η λόγια αυτή φράση, που την κληρονομήσαμε από τους λογίους της ύστερης αρχαιότητας (τη χρησιμοποιούσε πολύ ο Ιωάννης Χρυσόστομος, που ίσως και να την επινόησε, αφού οι πρώτες ανευρέσεις είναι σε δικά του κείμενα), σημαίνει «αστειεύομαι με κάτι σοβαρό, φέρομαι με επιπολαιότητα ενώ οι περιστάσεις είναι κρίσιμες».

Τα «παικτά» είναι αυτά στα οποία επιτρέπεται να παίζει κανείς, τα «ου παικτά» είναι αυτά με τα οποία δεν πρέπει να παίζει κανείς.

Οπότε, όπως καταλαβαίνετε, το πολυτονικό δεν αρκεί για να αποκτήσει κανείς λογιοσύνη. Οι μεταξωτές περισκελίδες θέλουν κι άλλα προσόντα.

* Θυμάμαι με την ευκαιρια μια κωμωδία του 19ου αιώνα (του Καπετανάκη, μάλλον) όπου κάποιος χρησιμοποιεί τη φράση «εν ου παικτοίς» σε μια κοινωνική συναναστροφή, και η συνομιλήτριά του εξοργίζεται («ακούς εκεί να μου πει ότι ενουπαικτώ!).

* Και συνεχίζουμε με μια άλλη έκφραση.

Φίλος στέλνει λινκ για τίτλο άρθρου της Καθημερινής, που μάλιστα ήταν και πρωτοσέλιδο:

Το «ακορντεόν» των μέτρων σπάει νεύρα και ταμεία

«Βρες χρόνο», ένα ποίημα που ΔΕΝ έγραψε ο Ρίτσος

Πολλές φορές έχουμε ασχοληθεί στο ιστολόγιο, είτε σε ειδικά άρθρα είτε παρεμπιπτόντως, με ψευδεπίγραφα ποιήματα, που αποδίδονται σε ποιητές οι οποίοι δεν τα έχουν γράψει.

Το είδος αυτό παραποίησης ευδοκιμεί ιδιαίτερα στο Διαδίκτυο, διότι, όπως έχουμε ξαναπεί, για κάποιο περίεργο λόγο το να βάζεις τη φωτογραφία ή το πορτρέτο κάποιου διάσημου διανοητή και δίπλα ένα ρητό ή ένα ποίημα αποδεικνύεται εξαιρετικά πειστικό, λες και η φωτογραφία λειτουργεί σαν σφραγίδα γνησιότητας.

Χτες λοιπόν, στο ελληνικό Φέισμπουκ είχαμε ένα ακόμα περιστατικό ψευδεπίγραφου ποιήματος, αυτή τη φορά του Γιάννη Ρίτσου -ο οποίος, εξαιτίας της δημοτικότητάς του, είναι αγαπημένος στόχος των… αποποιηματογράφων, όπως άλλωστε και ο Καζαντζάκης αν το πλαστό κείμενο είναι πεζό -ενώ αν είναι σατιρικό στιχούργημα, τότε αποδίδεται στον Σουρή.

Η ιδιαιτερότητα του χτεσινού κρούσματος είναι ότι το αποποίημα [έτσι έχω ονομάσει παλιότερα τα ψευδεπίγραφα ποιήματα] δημοσιεύτηκε όχι μόνο σε ιστολόγια και λοιπές σελίδες του Διαδικτύου, αλλά σε έντυπο. Και όχι απλώς σε έντυπο, αλλά σε σχολικό βοήθημα.

Η κόρη του ποιητή, η Έρη Ρίτσου, δημοσίευσε στη σελίδα της στο Φέισμπουκ την εξής σελίδα απο βιβλίο, με «ποίημα» που αποδίδεται στον πατέρα της -και μάλιστα, για ακόμα μεγαλύτερη επίφαση εγκυρότητας, με… βιβλιογραφική αναφορά!

Aντιγράφω τους στίχους, επειδή θέλω η ανασκευή να γκουγκλίζεται:

Βρες χρόνο για δουλειά -αυτό είναι το τίμημα της επιτυχίας.

Βρες χρόνο για σκέψη -αυτό είναι η πηγή της δύναμης.

Βρες χρόνο για παιχνίδι -αυτό είναι το μυστικό της αιώνιας νιότης.

Βρες χρόνο για διάβασμα -αυτό είναι το θεμέλιο της γνώσης.

Βρες χρόνο να είσαι φιλικός -αυτός είναι ο δρόμος προς την ευτυχία.

Βρες χρόνο για όνειρα -αυτά θα τραβήξουν το όχημά σου ως τ΄αστέρια.

Βρες χρόνο ν΄αγαπάς και ν’ αγαπιέσαι -αυτό είναι το προνόμιο των Θεών.

Βρες χρόνο να κοιτάς ολόγυρά σου -είναι πολύ σύντομη η μέρα για να ΄σαι εγωιστής.

Βρες χρόνο να γελάς -αυτό είναι η μουσική της ψυχής.

Βρες χρόνο να είσαι παιδί -για να νιώθεις αυθεντικά ανθρώπινος

Πίστευε και μη ερεύνα

Με ρώτησαν τις προάλλες κάποιοι αρκετα νεότεροι, ποια είναι η σωστή διατύπωση της φράσης, «Πίστευε και μη ερεύνα» ή «Πίστευε και μη, ερεύνα».

Το ερώτημα είναι παλιό αν και περιέργως δεν το έχουμε συζητήσει στο ιστολόγιο παρά μόνο σε σχόλια, δεν του έχουμε δηλαδή αφιερώσει άρθρο. Ωστόσο, αυτό που με παρακίνησε να γράψω το σημερινό άρθρο ήταν ένα επιχείρημα, που έφερε κάποιος από τους συνομιλητές μου, υπέρ της δεύτερης διατύπωσης, που δεν το είχα ξανακούσει. Κι επειδή το επιχείρημα έχει ενδιαφέρον, αν και δεν είναι σωστό, αποφάσισα να γράψω το σημερινό άρθρο.

Όταν θέλουμε να εκφράσουμε την αρνητική προστακτική, είπε, χρησιμοποιούμε υποτακτική. Λέμε «πήγαινε» αλλά «μην πηγαίνεις», οπότε η άρνηση του «ερεύνα» έπρεπε να είναι «μη ερευνάς», όχι «μη ερεύνα». Άρα, αφού γραμματικά δεν στέκει το «πίστευε και μη ερεύνα» το σωστό είναι να γράψουμε «πίστευε και μη, ερεύνα».

Η σκέψη είναι ενδιαφέρουσα αλλά λαθεμένη διότι αναφέρεται σε άλλη γλώσσα, στα νέα ελληνικά και στη γραμματική της νεοελληνικής. Πράγματι, στη νέα ελληνική η άρνηση της προστακτικής εκφράζεται με το μη+υποτακτική.

Θυμάμαι μάλιστα ένα δημοσίευμα, πριν από καμιά δεκαπενταριά χρόνια, που ειρωνευόταν κάποιον διεθνή ποδοσφαιριστή, πιθανώς του Ολυμπιακού, επειδή, λέει, άφησε μήνυμα σε συμπαίκτη του στο οποίο του έγραφε «Γιώργο, πάμε για καφέ. Αν θες, έλα. Αν δε θες, μην έλα«.

Πολύ αμφιβάλλω αν όντως γράφτηκε κάτι τέτοιο, γιατί μου φαίνεται δύσκολο ένας φυσικός ομιλητης της ελληνικής να πει ή να γράψει «μην έλα».

Ωστόσο, αυτό ισχύει για τα νέα ελληνικά.

Υπάρχουν ειδήσεις τον Αύγουστο;

Ξεκινώντας να γράψω το σημερινό άρθρο είχα κατά νου να μιλήσω για τις μέρες κοντά στον Δεκαπενταύγουστο, που υποτίθεται πως είναι μέρες δημοσιογραφικής αδράνειας και για τη silly season που λένε οι αγγλοσάξονες, και πώς το στερεότυπο αυτό μάλλον δεν επαληθεύεται.

Οπότε, αναπόφευκτο ήταν, μιλώντας για την αυγουστιάτικη ραστώνη, ειδικότερα στη δημοσιογραφία, να αναφερθώ και σε αυτό που ακούμε συχνά πως είχε πει ο Ουμπέρτο Έκο, κι έγινε παροιμιώδες, πως τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις.

Σίγουρα θα το έχετε ακούσει, άλλωστε κάθε 1η Αυγούστου, στο Μηνολόγιο που δημοσιεύουμε, γράφουμε κάτι σαν: Αυγουστιανά γεγονότα (σαν τα Ιουλιανά δηλαδή ή σαν τα Σεπτεμβριανά) δεν έχουμε, διότι σύμφωνα με τον Ουμπέρτο Έκο “Τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις” -ή έχουν πάρει άδεια οι δημοσιογράφοι. Βέβαια, αυτό το ευφυολόγημα δεν εμπόδισε τόσα και τόσα βαρυσήμαντα γεγονότα -όπως τον Αττίλα στην Κύπρο το 1974.

Και ενώ θα έγραφα αυτό το άρθρο, για τη «σεζόν της σαχλαμάρας», είδα στο Τουίτερ κάτι που με έκανε να μεταστρέψω ελαφρά τη ρότα μου και να αφιερώσω το σημερινό άρθρο αποκλειστικά στο ρητό του Έκο. Τα άλλα, για τη νεκρή δημοσιογραφική περίοδο και αν ισχύει το στερεότυπο, θα τα πούμε άλλη μέρα, ίσως αύριο.

Είδα λοιπόν στο Τουίτερ ένα τιτίβισμα του φίλου μας του Ακίνδυνου (στο Τουίτερ γράφει με άλλο όνομα), ο οποίος έλεγε τα εξής:

Περιοδική υπενθύμιση, ο Έκο δεν έχει πει, γράψει η υπονοήσει πως τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις (το αντίθετο). Πρόκειται για τίτλο, πολύ πετυχημένο όσο και παραπλανητικό, που έβαλε ο Έλληνας εκδότης.

Οσμίστηκα πως βρισκόμαστε μπροστά σε περίπτωση αποφεύγματος -ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων- και ζήτησα περισσότερες λεπτομέρειες από τον φίλο μας.

Μέχρι να μου απαντήσει, το έψαξα λίγο. Αναζήτησα στο γκουγκλ τη φράση που αποδίδεται στον Έκο. Βρήκα πράγματι σε ένα αγγλικό αποφθεγματολόγιο το ρητό: There is no news in August, αποδιδόμενο στον Ουμπέρτο Έκο.

Όμως, συμβαίνει κάτι περίεργο. Αν αναζητήσετε στο Γκουγκλ τη φράση αυτή και μαζί το όνομα Eco, θα πάρετε μόνο μια ντουζίνα αποτελέσματα, που είναι πολύ πολύ λίγα για ρητό ενός παγκοσμίως γνωστού συγγραφέα. Το ακόμα πιο περίεργο είναι πως, με εξαίρεση το αποφθεγματολόγιο που προανάφερα όλες οι άλλες ανευρέσεις φαίνεται να προέρχονται από ελληνικά χέρια ή να συνδέονται με κάποιο τρόπο με την Ελλάδα.

Αναζήτησα επιπλέον τη φράση του Έκο όπως θα μπορούσε να είναι γραμμένη στα ιταλικά -non ci sono notizie, ας πούμε αλλά δεν ήξερα με ποια πρόθεση να το συντάξω, nell’ Agosto ή in Agosto ή ad Agosto, οπότε το Agosto το άφησα απέξω, αλλά δεν βρήκα τίποτα. Όμως μπορεί ο Έκο να το είπε αλλιώς, κι έτσι δεν συνέχισα την αναζήτηση.

Στο μεταξύ απάντησε κι ο φίλος μας ο Ακίνδυνος και μου έδωσε λινκ προς ένα άρθρο που είχε γράψει ένας άλλος φίλος μας στο ιστολόγιό του, πολύ παλιά, πριν ανοίξω εγώ το δικό μου. Ήταν ο φίλος μας ο Jago και είχε γράψει το εξής άρθρο: Κατά τα άλλα, τον Αύγουστο δεν υπάρχουν ειδήσεις, γραμμένο το 2008 και μάλιστα ως επικαιροποιημένη αναδημοσίευση άλλου άρθρου που είχε γραφτεί το 2006! (Νιώθετε λιγάκι σαν να βλέπετε επιγραφές χαραγμένες πάνω σε πέτρα; Με σφηνοειδή ίσως γραφή;)

Μεζεδάκια δίχως σημαίες και τύμπανα

Δεν έβρισκα τίτλο για το σημερινό εβδομαδιαίο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο. Και θυμήθηκα έτσι ένα ανέκδοτο, που το έχω ξαναπεί εδώ πριν απο δέκα χρόνια, οπότε υπάρχει ελπίδα ή να μην το προλάβατε ή να το έχετε ξεχάσει.

Μια φορά, λέει το ανέκδοτο, που μπορεί να είναι κι αληθινό, μπορεί όμως και μπεντροβάτο, ένας αρχάριος συγγραφέας επισκέφτηκε κάποιον αναγνωρισμένο συνάδελφό του, ίσως τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, και του έδωσε ένα πάκο χειρόγραφα, το καινούργιο του μυθιστόρημα, που μόλις το είχε τελειώσει. Ζήτησε από τον Σο να του βρει έναν ωραίο και ταιριαστό τίτλο για το έργο. Ο Σο τον ευχαρίστησε για την τιμή, του υποσχέθηκε πως θα διάβαζε το μυθιστόρημα με ενδιαφέρον, έβαλε το χειρόγραφο σε ένα συρτάρι και… το ξέχασε.

Σε δέκα μέρες, ας πούμε, γυρίζει πίσω ο λεγάμενος, όλος προσμονή. Ο Σο που είχε εντελώς ξεχάσει το θέμα του ζήτησε συγνώμη, ότι κάτι έκτακτο του έτυχε, και τον παρακάλεσε να περάσει την επόμενη εβδομάδα. Αυτή η ιστορία μπορεί να επαναλήφθηκε κανα-δυο φορές, πάντως το χειρόγραφο (ήταν και κοτζάμ γκουμούτσα) έμενε αδιάβαστο του συρταριού τα βάθη και το μυθιστόρημα έμενε κι αυτό ατιτλοφόρητο.

Ώσπου στην τέταρτη ή την πέμπτη επίσκεψη του συγγραφέα, είδε κι απόειδε ο Σο και τον ρωτάει:

— Δε μου λες, μιλάς καθόλου για σημαίες στο βιβλίο σου;
— Όχι.
— Για τύμπανα μήπως;
— Ούτε για τύμπανα.
— Τότε είναι απλό. Να το βγάλεις Δίχως σημαίες και τύμπανα.

Κι έτσι βρήκε τίτλο το μυθιστόρημα του εκκολαπτόμενου συγγραφέα. Όμορφον τίτλο, τραβηχτικόν, αλλά εντελώς άσχετον με την υπόθεση του βιβλίου.

[Δεν το θυμόμουν πολύ καλά το ανέκδοτο. Για να διορθώσω, ο συγγραφέας είναι ο Γάλλος Τρισταν Μπερνάρ και ο τίτλος που προτάθηκε ήταν Δίχως τύμπανο και τρομπέτα – Sans tambour ni trompette.]

Κάπως έτσι και τα μεζεδάκια μας. Και ξεκινάμε.

* Εκλεκτός φίλος του ιστολογίου στέλνει τη φωτογραφία που βλέπετε, που την τράβηξε ο ίδιος από βιτρίνα στο κέντρο της Αθήνας.

Eίναι βεβαίως «κάτι το ωραίον» το αγαλματίδιο και δίκαια απέσπασε πρώτο «καλυτεχνικό» βραβείο, αλλά πιο πολύ μου άρεσε η Συγκαμπούρη.

Όπως λέει και το ανέκδοτο, συναντιούνται δυο καμπούρηδες σε ένα μπαρ, και λέει ο ένας: Τι νέα, ρε συγκαμπούρη;

* Φίλος μου στέλνει την είδηση του αστυνομικού δελτίου ότι στα Φιλιατρά βρέθηκε νεκρή γυναίκα με πολλαπλές μαχαιριές.

Ο υπότιτλος με παραξενεύει λίγο: Στο πλαίσιο των ερευνών που κάνουν οι αστυνομικοί, δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο της εγκληματικής ενέργειας... Εντάξει, προφανώς χρειάζεται επιφυλακτική διατύπωση, αφού ακόμα δεν έχει γίνει ιατροδικαστική εξέταση, αλλά δεν τη βρίσκετε πολύ επιφυλακτική;

* Τελικά, η γυναίκα δολοφονήθηκε. Και στο σχετικό ρεπορτάζ διαβάζουμε, στην τελευταία του πρόταση, ότι « Στα Φιλιατρά η τοπική κοινωνία έχει βυθιστεί σε πένθος από το αποτρόπαιο έγκλημα της γυναίκας.»

Έλεος, βρε παιδιά. Εμ δολοφονήθηκε, εμ θα τη βγάλετε εγκληματία;