Δημόσια εκπαίδευση και τσαρλατάνοι

Συζητήθηκε πολύ, μέσα στο Σαββατοκύριακο, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η υπόθεση της «Ελληνικής Αγωγής». Το ιδιωτικό αυτό «εκπαιδευτήριο», που είναι συνδεδεμένο με τον υπουργό Άδωνη Γεωργιάδη και με την οικογένειά του, μας έχει απασχολήσει μερικές φορές στο ιστολόγιο, καθώς σε άρθρα και σχόλια έχουμε επικρίνει τις αντιεπιστημονικές και εθνικιστικές απόψεις και θεωρίες που διακινούνται στις παραδόσεις των μαθημάτων του αλλά και γενικά στη δημόσια παρουσία του, π.χ. στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ωστόσο, η πρόσφατη είδηση είναι άκρως ανησυχητική. Σύμφωνα με καταγγελία του εκπαιδευτικού Δ. Πολυχρονιάδη, που νομίζω πως δημοσιεύτηκε αρχικά στο tvxs, το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής του υπουργείου Παιδείας, το οποίο είναι αρμόδιο για την έγκριση εφαρμογής προγραμμάτων στην εκπαίδευση, έχει εγκρίνει πολλά προγράμματα της «Ελληνικής Αγωγής» για χρήση τους στα δημόσια σχολεία της χώρας.

Αυτό άρχισε το προηγούμενο σχολικό έτος και συνεχίζεται και κατά το τρέχον, όπως δείχνει μια πολύ πρόσφατη απόφαση, που κυκλοφόρησε στο Τουίτερ και που τη βλέπετε στην εικόνα.

Η συγκεκριμένη απόφαση αφορά ένα μόνο από τα πολλά (κάπου 14) «εκπαιδευτικά προγράμματα» που φαίνεται να έχουν εγκριθεί.

Βλέπουμε ότι η συμμετοχή των μαθητών θα είναι προαιρετική και δωρεάν, ότι το πρόγραμμα υλοποιείται μετά από απόφαση του συλλόγου διδασκόντων και με σύμφωνη γνώμη της διεύθυνσης του σχολείου, και ότι προηγείται ενημέρωση των γονέων. Οι όροι αυτοί φαντάζομαι ότι είναι τυποποιημένοι για κάθε ιδιωτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα που εγκρίνεται.

Βέβαια, βλέπω μια αντίφαση: στην παράγραφο 3 γίνεται λόγος για (ενδεχόμενη) υλοποίηση του προγράμματος στον σχολικό χώρο, ενώ στην παράγραφο 5 ορίζεται ότι το πρόγραμμα υλοποιείται στους χώρους της Σχολής Ελληνική Αγωγή από εκπαιδευτές-παιδαγωγούς της Ε.Α. Εικάζω ότι η παρ. 3 είναι ο τυποποιημένος όρος που κακώς μεταφέρθηκε κόπι-πάστε και στη συγκεκριμένη απόφαση. Προσπερνάω επίσης την ασυνταξία της παραγράφου 5 («και να μην υπερβαίνει»).

Το πρόγραμμα είναι λοιπόν δωρεάν για τους μαθητές, αλλά προσφέρεται δωρεάν από την Ελληνική Αγωγή; Αυτό δεν ξεκαθαρίζεται στην απόφαση. Εάν όμως η Ελληνική Αγωγή πληρώνεται για τις υπηρεσίες που παρέχει, τότε δεν αποκλείω να υπάρχει σοβαρή παρανομία, διότι σύμφωνα με το άρθρο 70 παράγραφος 4 του ν. 4622/2019, οι υπουργοί «δεν επιτρέπεται να συνάπτουν οποιασδήποτε μορφής σύμβαση με το Δημόσιο ή άλλα νομικά πρόσωπα του Δημοσίου Τομέα, από την οποία γεννάται οποιοδήποτε όφελος υπέρ αυτών ή τρίτων. Η ως άνω απαγόρευση ισχύει και για συζύγους ή συμβιούντες κατά την έννοια του άρθρου 1 του ν. 4356/ 2015, καθώς και για τα προστατευόμενα τέκνα αυτών, για συμβάσεις που συνάπτονται με τον φορέα στον οποίο τα πρόσωπα του προηγούμενου εδαφίου ασκούν καθήκοντα, καθώς και με τους εποπτευόμενους από αυτόν φορείς του δημοσίου«.

Φέισμπουκ και λογοκρισία

Λογοκρισία, με τη στενή έννοια, είναι (αντιγράφω τον ορισμό του ΛΚΝ) ο προληπτικός έλεγχος που ασκείται συνήθως από μια αρχή σε προϊόντα του γραπτού ιδίως λόγου αλλά και σε θεάματα ή ακροάματα (βιβλία, έντυπα, εφημερίδες, επιστολές, κινηματογραφικά ή θεατρικά έργα κτλ.) με δικαίωμα επέμβασης στο περιεχόμενό τους (διαγραφές, τροποποιήσεις, απαγόρευση δημοσιοποίησης, κυκλοφορίας κτλ.).

Για τη μορφη αυτή της λογοκρισίας, που την είχαμε στην πατρίδα μας από τη δεύτερη δεκαετία του προηγούμενου αιώνα, ιδίως (αλλά όχι μόνο) σε περιόδους δικτατορικής διακυβέρνησης, έχουμε ειδικό άρθρο.

Συχνά όμως χρησιμοποιούμε τη λέξη με ευρύτερη έννοια, για να χαρακτηρίσουμε καταστάσεις στις οποίες μια δημοσίευση απαγορεύεται όχι από κρατική αρχή, αλλά από τον εκδότη μιας εφημερίδας ή, στον ψηφιακό πλέον κόσμο, από διαδικτυακές πλατφόρμες.

Mπορεί να υπάρχει διαφορά ανάμεσα στη στενή και την ευρεία έννοια της λογοκρισίας, όμως κοινό στοιχείο είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις φιμώνεται η αντίθετη άποψη, ότι εμποδίζεται να φτάσει στο κοινό ή σε τμήματα του κοινού.

Στο σημερινό άρθρο θα ασχοληθώ κυρίως με τις διαδικτυακές πλατφόρμες και, ειδικότερα, με το Φέισμπουκ και με διάφορα περιστατικά απαγόρευσης δημοσιεύσεων, χρηστών ή σελίδων.

Έχει υποστηριχθεί η άποψη ότι η ματαίωση μιας δημοσίευσης στο Φέισμπουκ δεν συνιστά λογοκρισία επειδή το Φέισμπουκ είναι ιδιωτική επιχείρηση και όχι δημόσια αρχή και επειδή το «λογοκριμένο» άρθρο μπορεί να δημοσιευτεί αλλού, είτε σε έντυπα είτε σε ηλεκτρονικά μέσα.

Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα είναι ίδιο: ματαιώνεται η δημοσίευση ή εμποδίζεται η διάδοσή της. Και επειδή στην εποχή μας μεγάλο μέρος των πολιτών ενημερώνεται κατά προτεραιότητα (ή και αποκλειστικά) από το Διαδικτυο, η απαγόρευση δημοσίευσης στο Φέισμπουκ έχει πολύ μεγαλύτερο αντίκτυπο από την απαγόρευση δημοσίευσης σε μια συγκεκριμένη εφημερίδα ή άλλο μέσο ενημέρωσης. Να σκεφτούμε μάλιστα ότι δεν υπάρχει εναλλακτικό μέσο σαν το Φέισμπουκ, δεν υπάρχει ένα δεύτερο ισοδύναμο βήμα όπου να μπορούν να εκφράσουν απόψεις όσοι έχουν αποκλειστεί από το Φέισμπουκ.

Το ιστολόγιό μας, θα το ξέρετε, εδώ και έξι-εφτά μήνες, από τις αρχές Ιουνίου 2020, έχει αποκλειστεί εντελώς από το Φέισμπουκ. Τα καθέκαστα τα εξιστορώ σε ένα παλιότερο άρθρο. Ο λόγος, ή μάλλον το πρόσχημα, του αποκλεισμού ήταν «παραβίαση των όρων της Κοινότητας σχετικά με το σπαμ», χωρίς όμως να υποδειχτεί με ποιο τρόπο παραβιάστηκαν οι κανόνες αυτοί, ποιες δημοσιεύσεις μου προκάλεσαν τον αποκλεισμό -και βέβαια, όλες μου οι αιτήσεις για επανεξέταση έμειναν αναπάντητες, όπως και τα σχετικά διαβήματα πολλών φίλων του ιστολογίου.

Τα φέικ νιουζ του Εικοσιένα

Στον πόλεμο, το πρώτο θύμα είναι η αλήθεια, δεν θυμάμαι ποιος το έχει πει αυτό. Το βλέπουμε και στην εποχή μας, όπου, παρ’ όλες τις δυνατότητες της τεχνολογίας (ή ίσως: χάρη στις δυνατότητες της τεχνολογίας) ο κορμοράνος του Περσικού κόλπου έπεισε χιλιάδες ανθρώπους, για να περιοριστώ σε ένα παράδειγμα.

Τα ίδια ίσχυαν και σε προηγούμενες εποχές, ίσως από την αρχαιότητα. Φήμες και διαδόσεις οργίαζαν ανέκαθεν, είναι στη φυση του ανθρώπου αυτό. Και στον Όμηρο θα πρέπει να υπάρχει κάτι. Αλλά να μην πάμε τόσο πίσω. Θα παρουσιάσω σήμερα ένα κείμενο από τον ξεσηκωμό του 1821, που δείχνει -για να μιλήσουμε με τη σημερινή ορολογία- τα φέικ νιουζ στη υπηρεσία της Επανάστασης.

Για το ενδιαφέρον αυτό θέμα, έχει γράψει μια πολύ κατατοπιστική εργασία ο Απόστολος Βακαλόπουλος, η οποία κάπου κυκλοφορεί σε pdf αλλά μπορείτε να τη βρείτε και σε αυτό το ιστολόγιο. Εκεί υπάρχει και το απόσπασμα μιας επιστολής του Κολοκοτρώνη προς τον Κεχαγιάμπεη, στην οποία ο Γέρος του Μοριά αραδιάζει τη μια μετά την άλλη τις τερατολογίες, θέλοντας έτσι να σπάσει το ηθικό του αντίπαλου.

Εγώ θα βάλω ολόκληρη την επιστολή, που υπάρχει στον Φιλήμονα, τόμ. 3, σελ. 279 κε. Την βρήκα επίσης στον Κόκκινο και έκανα OCR από εκεί επειδή είναι πιο καθαρή η εκτύπωση, αλλά ο Κόκκινος έχει επιφέρει μπόλικες διορθώσεις (και αρκετά λάθη) στο κείμενο του Φιλήμονα και ίσως μού ξέφυγε κάποια.

Βρισκόμαστε στα μεσα Μαΐου 1821, και ο κεχαγιάμπεης Μουσταφάς έχει κατεβεί στην Πελοπόννησο. Ο Κολοκοτρώνης τον νικάει στην πολύ σημαντική μάχη του Βαλτετσιού οπότε οι Τούρκοι αποσύρονται στην Τριπολιτσά. Τότε ο Κολοκοτρώνης στέλνει στον Μουσταφά το γράμμα που θα διαβάσουμε σήμερα στο οποίο, επιστρατεύοντας ένα σωρό τερατώδη ψέματα, επιδιώκει να σπάσει το ηθικό του αντίπαλου -όχι τόσο του ίδιου του Κεχαγιάμπεη, που ήταν, όπως ο ίδιος τον περιγράφει «καλά τερτιπλής και πολεμικός», αλλά γενικά των αγάδων της Τριπολιτσάς.

Μονοτονίζω και συμμαζευω λίγο την ορθογραφία. Στο τέλος επεξηγώ μερικές λέξεις και τοπωνύμια:

Από εμένα τον Θεοδωράκη Κολοκοτρώνη, άρχοντα των ακαταμαχήτων ελληνικών στρατευμάτων εις εσένα τον Μουσταφά Κεχαγιά βεγή.

Σου φανερώνω, ότι την αλήθεια είσαι αξιοκατάκριτος από το γένος των όμοπίστων σου Τουρκών, και ζητείς άδικα να τους πάρεις στον λαιμό σου. Εσύ εγνώρισες καλά την απόφασιν του Υψίστου Θεού και την απόφασιν όλων των με­γάλων Δυνάμεων της Ευρώπης, διά να ελευθερωθεί το γένος των Χριστιανών από τες αδικίες και τυραννίαν σας, ηξεύροντας τας ανδραγαθίας των Χριστιανών εις την Ρούμελην.

Πλην εστοχάσθης, ότι απερνώντας με ολίγους λουφετσήδες επάνω εις τον Μορέα, πως εύκολα ήθελε φοβίσεις τα ανδρεία άρματά μας· και το εύκολον απέρασμά σου από την Βοστίτσαν έως αυτού διά την απροφυλαξίαν των εκεί μερών, εις καιρόν οπού και εις το Άργος ευρεθέντες τότε ολίγοι στρατιώται σού επροξένησαν πολλά κακά, σε έκαμαν να φθάσεις εις μίαν κακήν υπερηφάνειαν, και να τολμήσεις εναντίον των ελληνικών στρατευμάτων μας κατά το Βαλτέτσι, διά να πάθεις όσα έπαθες και να πάρεις εις τον λαιμόν σου τόσους ομοπίστους σου.

Μεσοσεπτεμβριανά μεζεδάκια

Λογικό να τα πω έτσι, αφού σήμερα βρισκόμαστε στις 15 του Σεπτέμβρη, ακριβώς στα μισά του μήνα.

Ωστόσο, αυτολογοκρίνομαι. Είχε εκφραστεί από εκλεκτούς φίλους του ιστολογίου η επιθυμία να ονομαστούν τα σημερινά μεζεδάκια μας ‘Μεζεδάκια του κώλου’, εξαιτίας της διάσημης πια φωτογραφίας του Άρη Μεσσήνη με τον ξεβράκωτο μακεδονομάχο, τη βεργινοντυμένη με τις πλατφόρμες και την εικόνα της Παναγίας με τη μάσκα αερίων.

Εδώ παρουσιάζω μια από τις πολλές πειραγμένες εκδοχές της φωτογραφίας, όπου στο τρίο αυτό του «συλλαλητηρίου του κώλου» έχει προστεθεί ο κυριούλης με το Απερόλ, καθιερωμένη πια φιγούρα των ελληνικών μιμιδίων. Βέβαια, έτσι κρύβεται το μεγαλείο του μακεδονικού κώλου, που είναι ένας και είναι ελληνικός, αλλά αν θέλετε να τον θαυμάσετε σε όλο του το απροκάλυπτο μεγαλείο μπορείτε εδώ να δείτε άλλη φωτογραφία από το ίδιο στιγμιότυπο, που έχει παρθεί λίγα δευτερόλεπτα νωρίτερα, από τον Γιάννη Κέμμο. Kαι εδώ άλλη μια φωτοσοπιά εμπνευσμένη από το ίδιο στιγμιότυπο.

Ωστόσο, επειδή μας διαβάζει και η μαμά μου, δίστασα να βάλω φάτσα-κάρτα τον τίτλο αυτόν και προτίμησα την ανώδυνη ημερολογιακή αναφορά.

* Στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κυκλοφόρησαν πάρα πολλά φέικ νιουζ σχετικά με τη ΔΕΘ και το συλλαλητήριο του κώλου, όπως ας πούμε ότι το Μακεδονία Παλάς είχε φωταγωγηθεί με τα χρώματα της αστερόεσσας -με πειστήριο μια φωτογραφία από… το δημαρχείο του Τελ Αβίβ. Αλλά και επαγγελματίες (οΘντκ) δημοσιογράφοι δεν αντιστάθηκαν στον πειρασμό της παραπληροφόρησης. Ο Γ. Λοβέρδος, ας πούμε, ανέβασε στη σελίδα του μια φωτογραφία από επεισόδια του Ιουνίου 2011 στην Αθήνα με αστυνομικούς των ΜΑΤ να κυνηγούν έναν ηλικιωμένο, και θέλησε να την περάσει για προχτεσινή από τη Θεσσαλονίκη. Μετά την κατακραυγή, κατέβασε τη σχετική ανάρτηση.

* Αλλά η ΔΕΘ και οι σχετικές συνεντεύξεις μάς έδωσαν και γλωσσική ύλη. Σχολιάστηκε αρκετά το ότι ο Αλέξης Τσίπρας στην ομιλία του χρησιμοποίησε, και μάλιστα τρεις φορές, τον όρο «η διεθνή έκθεση» αντί του τυπικά σωστού «η διεθνής έκθεση». Το επίθετο αυτό βαίνει προς εξομάλυνση -ήδη σε κάποιες σχολικές γραμματικές, αν δεν κάνω λάθος, αναγνωρίζεται η γενική «του διεθνή», που είναι ευρύτατα διαδεδομένη άλλωστε. Ο διεθνής, του διεθνή για να ακολουθήσει η διεθνή της διεθνής, έστω σαν αποδεκτός προφορικός τύπος.

* Οπότε, δεν με ενοχλεί η διεθνή έκθεση, αν και δεν θα το γράψω.

Ωστόσο, δεν θα πω ποτέ ότι «πονάνε τ’ αυτιά μου» όπως η συντηρητική στα γλωσσικά συντάκτρια της ΕφΣυν.

Πρόσεξα επίσης το «συνάντηση με επικεφαλείς και εκπροσώπους» από τουίτ του πρωθυπουργού. Φυσικά είναι λάθος, αφού το «επικεφαλής» είναι άκλιτο επίρρημα. Φαίνεται όμως ότι η ανάγκη να δηλωθεί ο πληθυντικός και γενικά να κλιθεί η λέξη είναι πολύ ισχυρή, διότι πρόκειται για λάθος πολύ διαδεδομένο.

Και το αστείο είναι πως το λάθος αυτό δεν το κάνει μόνο ο διαχειριστής του πρωθυπουργικού τουίτερ, αλλά και καθηγητές πανεπιστημίων, φιλόλογοι και άλλοι κατά τεκμήριο γλωσσικά καταρτισμένοι ομιλητές. Για παράδειγμα, στα πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών βρίσκω αναφορά σε «επικεφαλείς των ερευνητικών ομάδων«.

Ο Γ. Μπαμπινιώτης γράφει «ο επί κεφαλής» και υποστηρίζει πως με τη γραφή αυτή είναι δυσκολότερο να θεωρηθεί η έκφραση επίθετο και κατά συνέπεια να κλιθεί (του επικεφαλή, των επικεφαλών). Ωστόσο, αν υπάρχει λόγος να θεωρηθεί επίθετο, ο τρόπος γραφής μικρή σημασία έχει -όπως το διαπασών έγινε μία λέξη παρόλο που ξεκίνησε ως ολόκληρη φράση (η διά πασών των χορδών συμφωνία).