Συκοφαντικά μεζεδάκια

Που βέβαια τα λέω έτσι εξαιτίας της συζήτησης που έγινε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για τον αγγλικό όρο sycophant, που τον χρησιμοποίησε τις προάλλες ο πρωθυπουργός στο Στρασβούργο λανθασμένα, επηρεασμένος από την ελληνική σημασία της λέξης: είπε They accuse me of being a liar, a sycophant, εννοώντας «με λένε συκοφάντη», ενώ η αγγλική λέξη έχει αλλάξει σημασία και σημαίνει «κόλακας, τσανακογλείφτης».

Το λάθος είναι συγγνωστό, ιδίως από Έλληνα που μιλάει αγγλικά και που επηρεάζεται από την συχνότατη χρήση της ελληνικής λέξης -έτσι μας παραπλανούν οι ψευτοφίλοι, στους οποίους άλλωστε αφιερώσαμε προχτές ειδικό άρθρο, με τον χαρακτηριστικό τίτλο Εμπαθείς συκοφάντες απολογούνται. Ωστόσο, δύο πράγματα μού έκαναν εντύπωση: αφενός ότι υπάρχουν δυο-τρία ελληνικά λεξικά (αγγλοελληνικά ή ελληνοαγγλικά) που δίνουν στον όρο sycophant και τη σημασία «συκοφάντης», ενώ κανένα αγγλικό λεξικό δεν συμφωνεί μαζί τους, και αφετέρου ότι όχι λίγοι οπαδοί του πρωθυπουργού στο Τουίτερ αποδύθηκαν σε εργώδεις προσπάθειες για να τον δικαιολογήσουν, ότι τάχα η λέξη sycophant στα αγγλικά σημαίνει «συκοφάντης» στην καθομιλουμένη.

Αλλά στο σημερινό μας άρθρο θα έχουμε κι άλλα πρωθυπουργικά και γενικώς πολιτικά (όχι πολίτικα) μεζεδάκια, διότι μεσολάβησε η συζήτηση της Τετάρτης στη Βουλή, που μας έδωσε άφθονο υλικό.

* Αλλά ας ξεκινήσουμε με κάτι μη πολιτικό, ένα σουπεράκι από τον Σκάι, από τη συνέντευξη τύπου του ελληνοαυστραλού Νικ Κύργιος (ή Νικ Κύργιου;) ύστερα από το επεισοδιακό ματς με τον Στέφανο Τσιτσιπά στο Γουίμπλεντον.

«Δεν έκανα τίποτα ασεβή προς τον Στέφανο». Ε, δεύτερης γενιάς είναι το παιδί, μην είμαστε πολύ αυστηροί που τα μπερδεύει στα τριγενή και δικατάληκτα.

(Πλάκα κάνω βέβαια, στα αγγλικά μίλησε ο Κύργιος και η μετάφραση είναι του Σκάι).

* Γράφει στα Υπογλώσσια ο φίλος μας ο Ακίνδυνος κι επειδή τα γράφει ωραία τον αντιγράφω επί λέξει και ασύστολα:

Από το αγαπημένο μας ΑΠΕ

«Αυτό που έχουμε ήδη ακούσει σήμερα είναι μια σημαντική χορωδία ολόκληρου του κόσμου, όχι μόνο των ΗΠΑ, για να (…) σταματήσει η επίθεση», δήλωσε ο Αμερικανός αξιωματούχος απευθυνόμενος σε δημοσιογράφους

Ο Μπλίνκεν, που για μία ψήφο θα έκανε τη δήλωση στα ελληνικά, είπε:

what we’ve heard today already is a strong chorus from around the world – not just the United States, but around the world – about the need for this aggression to end

Οπωσδήποτε είναι μια σημαντική παρέκκλιση από τις προηγούμενες επιτυχίες του ΑΠΕ, ότι το chorus δεν μεταφράστηκε χορός.

Αλλά ίσως να ήταν καλύτερα να αποδοθεί σαν συναίνεση ή ομοφωνία.

Σημειώστε το κι αυτό στα ψευδόφιλα που λέγαμε προχτές.

* Φίλος από Ηράκλειο Κρήτης στέλνει πρόσκληση για μια εκδήλωση που έγινε χτες.

«Θύμισες της Μικρασίας» -φυσικά είναι «θύμησες», γιατί είναι η θύμηση (η ενθύμηση, αφού). Μπορεί βέβαια το λάθος να είναι του κορέκτορα, αφού το «θύμησες» μπορεί να μην το ξέρει, και να θεωρεί ότι είναι λάθος αντί για «(εσύ) θύμισες».

Αλλά όταν έχουμε να τυπώσουμε κάτι που θα πάει σε πολύ κόσμο, με προσοχή, τηρώντας τα μέτρα προστασίας, κοιτάμε και δεύτερη φορά τι βγάζει ο κορέκτορας. Και δεν τον αφήνουμε να βάλει δυο τόνους στο «Μικράσίας».

* Κι ένα κωμικό λάθος από την Άθενς Βόις. Σε βιβλιοκριτική γραμμένη με ύφος χιλίων καρδιναλίων (ή έστω προφεσόρων) διαβάζουμε:

Το εάν ο Ένγκελς, έπεσε στην παγίδα σκιτζήδων ανθρωπολόγων, (Lewis Morgan, Margaret Mead), οι οποίοι μισούσαν την κοινωνική οργάνωση και τους ισχυρούς θεσμούς ενός σύγχρονου κράτους, είναι δευτερεύον θέμα.

Το να αποκαλεί ο αρθρογράφος σκιτζήδες τον Λιούις Μόργκαν και τη Μάργκαρερ Μιντ είναι βεβαίως δικαίωμά του. Αλλά να παρουσιάζει τον Φρίντριχ Ένγκελς να έχει επηρεαστεί από τα γραφτά της Μιντ, η οποία γεννήθηκε το 1901, έξι χρόνια μετά τον θάνατο του Ένγκελς, ε, αυτό παραπάει!

(Το γιατί οι απανταχού δεξιοί έχουν στη μπούκα την Μάργκαρετ Μιντ θα το δούμε άλλη φορά).

* Κι ένα φαρμακευτικό. Φίλος στέλνει την ετικέτα πρώτης ύλης από φαρμακευτικό σκεύασμα. Όπως βλέπετε, σε όλες τις γλώσσες (και είναι καμιά τριανταριά) γράφει το αντίστοιχο του ‘υγρή μαλτιτόλη’ (εκτός από τα βουλγάρικα) αλλά στα ελληνικά  γράφει ‘ελληνικά υγρό’. Μπορεί να ήταν και εντολή προς τον τυπογράφο να το γράψει με ελληνικά στοιχεία και όχι με λατινικά, τι να πω.

* Στη συζήτηση της Τετάρτης στη Βουλή, ο πρωθυπουργός έκανε μερικά φραστικά λάθη ή σαρδάμ που προσέχτηκαν. Μιλώντας για το ειδικό δικαστήριο, είπε στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης «στο ειδώλιο θα κάτσει το ηθικό σας πλεονέκτημα» -εδώ μπορείτε να δείτε το σχετικό βιντεάκι. Στα ειδώλια γενικά δεν καθόμαστε, είναι εύθραυστα αλλά και αιχμηρά. Σε εδώλια, πάλι, καλό είναι να μην μας καθίζουν.

Επίσης, είπε «Η Τουρκία ανέκρουσε πρίμα» (εδώ το βιντεάκι) ή ίσως «ανέκρουσε πρύμα», πάντως το σωστό είναι «ανέκρουσε πρύμνα».

Ακόμα, τη στιγμή που ανακοίνωνε ότι δεν θα κάνει εκλογές το φθινόπωρο (επιδοκιμάζω, έχω πολλές δουλειές τότε και δεν με βολεύει) είπε «Η ζωή θα επιβεβαιώσει τα λεγάμενά μου». Ίσως πρόκειται για στοιχείο της ιδιολέκτου του, όπως το πράματι, πάντως είναι απόκλιση.

Ακόμα, πρόσεξα ότι είπε «Η Ελλάδα άνηκε και ανήκει στη σωστή πλευρά της Ιστορίας». Επιδοκιμάζω τον λαϊκό τύπο «άνηκε». Όσο για τη σωστή πλευρά της ιστορίας, το κλισέ το λένε όλοι πια, να δούμε πότε θα το βαρεθούν.

* Λυπάμαι που δεν μπορώ να κρατήσω ισορροπίες. Εννοώ ότι από την ομιλία του Τσίπρα πρόσεξα μόνο το «η συντάκτης η κ. Μάνδρου…»

Προς τι τα μουστάκια; Η συντάκτρια, μια χαρά καθιερωμένος και λεξικογραφημένος είναι ο έμφυλος τύπος.

Όταν αυτό το ανέφερα στο Τουίτερ, μια σχολιάστρια, δικηγόρος στο επάγγελμα, μου γράφει «Εμένα πάντως δεν μου αρέσει να με λένε ‘δικηγορίνα’, προτιμώ δικηγόρος». Και βέβαια δεν τίθεται θέμα για τα επαγγελματικά θηλυκά σε -ος, αλλά δείχνει η αντίδραση αυτή ότι ορισμένοι έμφυλοι τύποι έχουν τη στάμπα της υποτίμησης.

* Για το πιτόγυρο, που είπε στη Βουλή ο Δημ. Κουτσούμπας, ίσως αξίζει άρθρο -αν δεν προκαλέσει εμφύλιο πόλεμο Βορείων και Νοτίων.

* Στο νέο επεισόδιο της πισπιριγκιάδας, ο Άλφα μάς πληροφορεί ότι «η Μαλένα τινάχτηκε κι έβγαλε ένα βρόγχο».

Ρόγχο έβγαλε το κακόμοιρο, αλλά μην έχουμε περισσότερες απαιτήσεις από την κ. Τατιάνα.

* Φίλος στέλνει λινκ προς άρθρο της Καθημερινής, όπου παρουσιάζεται (υμνητικά) ένα πρωτοποριακό ιδιωτικό σχολείο. Εκεί διαβάζουμε ότι οι προγραμματιστές της Σίλικον Βάλεϊ και τα στελέχη της Γκουγκλ «δεν αναζητούν για την εκπαίδευση των παιδιών τους διαδραστικούς πίνακες και εργαλεία τελευταίας γενιάς, αλλά επιλέγουν ένα Waldorf σχολείο, στο οποίο η μάθηση γίνεται μέσα από τις παλιές και δοκιμασμένες μεθόδους: με μολύβι, χαρτί και μαυροπίνακα.»

Σχολιάζει ο φίλος μου:

Δες πώς εδραιώνεται, αγαπητέ μου Νίκο, αυτός ο αγγλισμός. Είμαι βέβαιος ότι προ 20ετίας ο δημοσιογράφος θα έγραφε σχολείο τύπου Waldorf, δεν θα χρησιμοποιούσε την ξένη λέξη ως επίθετο.

Και μάλλον έχει δίκιο.

* Μου στέλνει φίλος το εξής σουπεράκι:

Ανησυχούν οι σφοδροί άνεμοι, λοιπόν.

Παλιότερα θα γράφαμε «προκαλούν ανησυχία οι σφοδροί άνεμοι». Λέμε επίσης «Μας ανησυχούν οι σφοδροί άνεμοι». Ωστόσο, παλιότερα δεν γράφαμε «Ανησυχούν οι άνεμοι», διότι οι άνθρωποι ανησυχούν (όταν φυσάνε σφοδροί άνεμοι).

Ίσως πρόκειται για νέα τάση, διότι κι άλλες φορές έχω επισημάνει (και έχω αναφέρει εδώ) παρόμοια σχήματα, π.χ. «Ανατριχιάζει η εξομολόγηση του τάδε», αντί για «Προκαλεί ανατριχίλα….»

Εσείς πώς το κρίνετε; Συμφωνείτε με το «Ανησυχούν οι σφοδροί άνεμοι» ή σας ξενίζει;

* Κι ένα ακόμα του πρωθυπουργού, που μου το στέλνει φίλος αλλά δεν έχω τον καιρό να βρω το σχετικό ηχητικό και να επαληθεύσω αν σωστά άκουσε ο φίλος μου.

«Ίσως δεν αντελήφθην ο κύριος Ερντογάν τί εννοούσα…». Ναι, με τελικό»νι» στο αντελήφθη. Απόσπασμα από την (προχτεσινή) συνέντευξη Κυριάκου στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ.

* Φίλος στέλνει τη φωτογραφία από το Καλέντζι -όχι της Αχαΐας απ’ όπου έλκουν την καταγωγή οι Παπανδρέου, αλλά της Αττικής, του Μαραθώνα.

Όλα καλά, αλλά ο βυζαντινός στα αγγλικά δεν είναι Vyzantine παρά Byzantine.

* Μια μόδα που την πρόσεξα τώρα τελευταία στην αθλητική δημοσιογραφία, με παράδειγμα πρόσφατο άρθρο του Αντ. Καρπετόπουλου (το είδα εδώ):

Φέτος αντίθετα τα κλειδιά τα έχει ο τεχνικός διευθυντής Μπότο. Που άφησε τον Πασχαλάκη και τον Κρέσπο να φύγουν κόντρα στα θέλω του Ραζβάν

Ο Μπότο λοιπόν πήγε κόντρα στα «θέλω» του Ραζβάν Λουτσέσκου. Ο Καρπετόπουλος το συνηθίζει πολύ αυτό, αντί για να λέει «οι επιθυμίες» ή «οι απαιτήσεις» ή κάτι άλλο. Βλέπω όμως ότι και αρκετοί άλλοι αθλητικογράφοι το χρησιμοποιούν, είτε βάζοντας το «θέλω» σε εισαγωγικά είτε όχι, κι έτσι διαβάζω για «τα ‘θέλω’ του Γιοβάνοβιτς» ή ότι έγινε επαφή του Παναθηναϊκού με τον Σεπφ, «με τον διεθνή Αυστριακό μέσο και τους εκπροσώπους του να δείχνουν τη διάθεση να χαμηλώσουν τα «θέλω» τους για την ολοκλήρωση της μεταγραφής στο «τριφύλλι».» Παλιότερα θα λέγαμε «να χαμηλώσουν τις απαιτήσεις τους.

Βέβαια, δεν αποκλείω να είναι εντελώς καθιερωμένος εκφραστικός τρόπος εδώ και πολύ καιρό κι εγώ να τον παίρνω είδηση μόλις τώρα.

* Χτες είχαμε τη δολοφονία του Σίνζο Άμπε, πρώην πρωθυπουργού της Ιαπωνίας. Πριν ακόμα μαθευτεί ότι ο Άμπε τελικά υπέκυψε στα τραύματά του, φίλη μου έστειλε λινκ σε άρθρο που είχε τον τίτλο: Μάχη για τη ζωή του δίνει ο πρώην Ιάπωνας πρωθυπουργός.

Και σχολίασε η φίλη: Όταν τον πυροβόλησαν έπαψε να είναι Ιάπωνας;

Πράγματι, είναι ο Ιάπωνας πρώην πρωθυπουργός. Βέβαια και στα αγγλικά λένε the former Japanese prime minister.

* Αλλά για το ίδιο θέμα είχαμε τη λαθροχειρία του Αντένα. Στο ρεπορτάζ για τη δολοφονία του Άμπε, μας λέει ότι ο (καθ’ ομολογία) δολοφόνος είχε υπηρετήσει στις ειδικές δυνάμεις και μετά λέει ότι είχε πάθος με τον Τσε Γκεβάρα και δείχνει αυτό:

Aλλά ο εικονιζόμενος είναι ο Hideo Kojima, ένας από τους πιο διάσημους δημιουργούς ηλεκτρονικών παιχνιδιών και φυσικά εντελώς άσχετος με τη δολοφονία του Άμπε! Hidea λαθροχειρία… (ή hideous).

Όπως είπαμε στα σχόλια του προηγούμενου μεζεδοάρθρου μας, κι ένας ακροδεξιός πολιτικός στη Γαλλία διακίνησε τις ίδιες φωτογραφίες του Hideo Kojima τάχα ότι πρόκειται για τον (καθ’ ομολογία) δολοφόνο του Άμπε. Και βέβαια, στον σημερινό κόσμο όπου όλα μαθαίνονται, η λαθροχειρία του Γάλλου ακροδεξιού και του Αντένα μαθεύτηκε και στην Ιαπωνία, κι έτσι το καλό κανάλι (το κοκοκάναλο, λέγανε παλιά) κατάφερε να γίνει ρεζίλι διεθνώς. Φαίνεται μάλιστα ότι το ενδιαφέρον του καθ’ ομολογία δολοφόνου για τον Τσε Γκεβάρα είναι εύρημα των ακροδεξιών.

Σε κάθε περίπτωση γεννιέται το ερώτημα, από ποιο βόθρο ψαρεύει το ειδησεογραφικό του υλικό ο Αντένα…..

Advertisement

Εμπαθείς συκοφάντες απολογούνται

Η φράση του τίτλου θα μπορούσε να προέρχεται από δικαστηριακό ρεπορτάζ -κάποιοι μηνύθηκαν για συκοφαντική δυσφήμηση, η υπόθεση έφτασε στο δικαστήριο και τώρα η δίκη έφτασε στη φάση της απολογίας των κατηγορουμένων. Βέβαια, ο ρεπόρτερ θα ήταν προκατειλημμένος, αφού αφενός χαρακτηρίζει τους κατηγορούμενους και αφετέρου τους θεωρεί συκοφάντες ήδη πριν καταδικαστούν.

Αλλά βέβαια η φράση του τίτλου είναι φτιαχτή και οι τρεις της λέξεις επίτηδες διαλεγμένες, με μια κοινή ιδιότητα, που θα την έχετε ίσως μαντέψει. Και οι τρεις λέξεις έχουν μεταφερθεί στα αγγλικά, όπου όμως η σημασία τους έχει αλλάξει, είναι αρκετά ή τελείως διαφορετική από την νεοελληνική σημασία.

Φυσικά, την αφορμή την πήρα από την προχτεσινή εμφάνιση του πρωθυπουργού στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο Στρασβούργο. Μια θλιβερή εμφάνιση, πρέπει να πω, αφενός διότι η ομιλία του ήταν διχαστική, και αναπόφευκτα προκάλεσε απαντήσεις από ευρωβουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και αφετέρου διότι δεν μπόρεσε να δώσει πειστικές απαντήσεις στις κριτικές που ακούστηκαν από εκπροσώπους πολιτικών ομάδων. Αλλά εδώ δεν θα σταθώ στην ουσία παρά σε μια παρωνυχίδα της προχτεσινής παρουσίας. Θα μπορούσα να την περάσω και ως μεζεδάκι το Σάββατο αλλά ήθελα τη γενίκευση του θέματος.

Λοιπόν, απαντώντας σε ευρωβουλευτές που τον κατηγορούσαν για την κακή κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα, ο κ. Μητσοτάκης έδειξε δυο πρωτοσέλιδα εφημερίδων, της Δημοκρατίας και της Αυγής, που του εκαναν κριτική. Και πάλι νιώθω τον πειρασμό να σχολιάσω επί της ουσίας: δηλαδή, θεωρείται ένδειξη ελευθεροτυπίας το ότι υπάρχουν εφημερίδες που μπορούν να κάνουν κριτική στον πρωθυπουργό; Μα, αυτό θα το έλεγε μόνο ο Ερντογάν ή ίσως και ο Όρμπαν! Αντιστέκομαι όμως (όχι εντελώς) στον πειρασμό και προχωράω.

Λοιπόν, περιγράφοντας τα πρωτοσέλιδα, ο πρωθυπουργός είπε στα αγγλικά: «they accuse me of being a liar, a sycophant». Μπορείτε να το δείτε στο βίντεο εδώ, στο 15.40, αλλά το λινκ θα είναι ενεργό μόνο μέχρι τις 12/7.

Αλλά στα αγγλικά sycophant δεν είναι ο συκοφάντης, είναι ο κόλακας, ο τσανακογλείφτης! Ο συκοφάντης είναι slanderer. Μπορούμε να το πούμε και calumniator ή defamer, αλλά πάντως όχι sycophant.

Το πρωθυπουργικό μαργαριτάρι το επισήμανα στο Τουίτερ, όπου έγινε αρκετή συζήτηση. Κάποιοι οπαδοί του πρωθυπουργού, όχι πολλοί ευτυχώς, προσπάθησαν να βγάλουν σωστή τη χρήση του όρου από τον πρωθυπουργό, και ένας από αυτούς μου έστειλε την οθονιά που βλέπετε, με τη συμβουλή: Ψάξε το καλύτερα, δες το έγκυρο Glosbe τι λέει.

Πράγματι η φράση I don’t want sycophants around me έχει αποδοθεί «Δεν θέλω συκοφάντες γύρω μου».

Βέβαια, το Glosbe απλώς συγκεντρώνει και κάνει αναζήτηση σε παράλληλα κείμενα που έχουν ήδη μεταφραστεί από ανθρώπους, χωρίς κανέναν έλεγχο ποιότητας. Και όπως βλέπετε από την αναφορά της πηγής, η συγκεκριμένη μετάφραση προέρχεται από το OpenSubtitles, έναν ιστότοπο που συγκεντρώνει υποτίτλους που έχουν μεταφραστεί από ερασιτέχνες -και βέβαια, ενώ είναι αξιέπαινο το μεράκι των ερασιτεχνών υποτιτλιστών,  κάθε άλλο παρά αλάνθαστες είναι αυτές οι μεταφράσεις, και οπωσδήποτε δεν μπορούμε να τις παίρνουμε ανεξέταστα ως βάση αναφοράς.

Η αγγλική λέξη sycophant, ελληνικής ετυμολογίας, έχει λοιπόν διαφορετική σημασία από την ελληνική λέξη «συκοφάντης» από την οποία προέρχεται. Σημαίνει, είπαμε, τον χαμερπή κόλακα. Στα αγγλικά η σημασία αυτή υπάρχει από το 1575. Οι ισχυροί της εποχής περιστοιχίζονταν από διάφορα τσιράκια που έπαιζαν το ρόλο του συκοφάντη, δηλαδή διέδιδαν ψευδείς φήμες για πολιτικούς αντιπάλους, αλλά και του τσανακογλείφτη, του κόλακα, οπότε εξηγείται πώς άλλαξε η σημασία.

Την παραπάνω παράγραφο την έχω δημοσιεύσει κι άλλη φορά στο ιστολόγιο, διότι η περίπτωση του sycophant είναι από τις γνωστότερες περιπτώσεις ψευδόφιλης λέξης στα αγγλικά για τους Έλληνες. Εννοώ ότι, εμείς οι Έλληνες, όταν σε ένα αγγλικό κείμενο συναντάμε τη λέξη sycophant, αν δεν ξέρουμε τη σημασία της, λογικό είναι να υποθέσουμε ότι σημαίνει «συκοφάντης» -πώς το theatre σημαίνει θέατρο και το democracy «δημοκρατία»;

Σκέφτηκα λοιπόν, με αφορμή τον sycophant που πήρε στον λαιμό του τον πρωθυπουργό μας (παρότι περιστοιχίζεται από sycophants, θα τολμούσα να πω) να φτιάξουμε σήμερα έναν μικρό κατάλογο από αγγλικές λέξεις που έχουν πάρει διαφορετική σημασία στα αγγλικά, τη σημερινή παγκόσμια γλώσσα.

Και επειδή ακριβώς τα αγγλικά είναι η σημερινή παγκόσμια γλώσσα, η ύπαρξη αυτών των ψευδόφιλων όχι μόνο μπερδεύει τους αγγλομαθείς και βάζει τρικλοποδιές στους μεταφραστές και τους υποτιτλιστές, αλλά και, πολλές φορές, η αγγλική σημασία αντεπιδρά πάνω στην ελληνική, όπως θα δούμε.

Αυτό το φαινόμενο, που το λέμε «ψευδόφιλες λέξεις» στη γλωσσολογία, ο Θ.Τάσιος το είχε πει, θυμάμαι, «ετερογονία».

Λοιπόν, θα συγκεντρώσουμε εδώ μερικές αγγλικές λέξεις που ανάγονται σε ελληνική λέξη ή ρίζα και που σημαίνουν κάτι διαφορετικό από αυτό που σημαίνει η αντίστοιχη ελληνική λέξη. Δεν θα είναι πλήρης αυτός ο πίνακας, αλλά βέβαια θα τον συμπληρώσετε στα σχόλιά σας.

Και ξεκινάμε από τις λέξεις του τίτλου.

1. sycophant από την ελληνική λέξη «συκοφάντης» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «κόλακας»

2. empathy από την ελληνική λέξη «εμπάθεια» αλλά στα αγγλικά είναι κάτι καλό, που το λέμε ενσυναίσθηση στα ελληνικά. Ο όρος πλάστηκε στα αγγλικά στις αρχές του 20ού αιώνα πάνω στο μοντέλο του γερμανικού Einfühlung, το οποίο με τη σειρά του ήταν πλασμένο με βάση το ελληνικό εμπάθεια. Αλλά το αρχαίο ελληνικό εμπάθεια δεν είχε κακή σημασία, σήμαινε «ισχυρό συναίσθημα», ουδέτερο. Στην πορεία, στα ελληνικά το έντονο πάθος έγειρε σε αρνητική χροιά.

3. apologize από την ελληνική λέξη «απολογούμαι» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «ζητώ συγγνώμη». Βέβαια, σαν ένα κατεξοχήν παράδειγμα της αντεπίδρασης που έλεγα παραπάνω, έχει αρχίσει και η ελληνική λέξη «απολογούμαι» να παίρνει τη σημασία «ζητώ συγγνώμη», αρχικά στην ελληνική της Κύπρου και στη συνέχεια και στην Ελλάδα.

Και συνεχίζουμε με άλλες λέξεις (που πολλές τις έχω πάρει από σχετικό τεράστιο θρεντ της Λεξιλογίας):

4. iconic από την ελληνική λέξη «εικονικός» αλλά στα αγγλικά σημαίνει εμβληματικός. Τώρα τελευταία, όλο και περισσότερο βλέπουμε να χρησιμοποιείται η λέξη «εικονικός» με την αγγλική σημασία. (Φανταστείτε να μας πουν οτι ο μισθός μας θα είναι εικονικός -τι μας συμφέρει να καταλάβουμε;)

5. topical, από την ελληνική λέξη «τοπικός» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «επίκαιρος».

6. diatribe, από την ελληνική λέξη «διατριβή» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «φραστική επίθεση, φιλιππικός»

7. graphic, από την ελληνική λέξη «γραφικός» αλλά στα αγγλικά σημαίνει κυρίως «παραστατικός, γλαφυρός / ρεαλιστικός, ωμός». Να πω εδώ ότι υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που το graphic αντιστοιχεί στο «γραφικός» π.χ. graphic arts οι γραφικές τέχνες, αλλά στις περισσότερες χρήσεις έχουμε ψευδοφιλία.

8. asbestos, από την  ελληνική λέξη «άσβεστος» αλλά στα αγγλικά σημαίνει τον αμίαντο.

9. adamant, από την ελληνική λέξη «αδάμας» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «αδιάλλακτος, ανένδοτος»

10. phenomenal, από την ελληνική λέξη «φαινόμενο» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «εξαιρετικά ασυνήθιστος, εκπληκτικός» και όχι «φαινομενικός». (Βέβαια, στη φιλοσοφική ορολογία το phenomenal αντιστοιχεί στο φαινομενικός).

11. agronomist, από την ελληνική λέξη «αγρονόμος» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «γεωπόνος».

12. physician, από την ελληνική λέξη «φυσικός» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «ιατρός» (όχι χειρούργος ή χειρουργός)

13. apothecary, από την ελληνική λέξη «αποθήκη», αλλά στα αγγλικά σημαίνει «φαρμακοποιός» και όχι «αποθηκάριος».

14. esoteric, από την ελληνική λέξη «εσωτερικός» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «δυσνόητος, για μυημένους, απόκρυφος». (Σε κάποιες χρήσεις το esoteric αποδίδεται εσωτερικός).

15. eulogy, από την ελληνική λέξη «ευλογία» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «εγκώμιο» και κυρίως «επικήδειος λόγος»

16. sympathy, από την ελληνική λέξη «συμπάθεια, αλλά στα αγγλικά σημαίνει κυρίως συμπόνια, συλλυπητήρια, κατανόηση, συμπαράσταση.

16A. sympathetic από την ελληνική λέξη «συμπαθητικός» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «συμπονετικός, καλοπροαίρετος, ευνοϊκά διακείμενος». Βέβαια, στην ιατρική ορολογία το sympathetic αντιστοιχεί στο «συμπαθητικός».

17. autopsy, απο την ελληνική λέξη «αυτοψία» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «νεκροψία».

18. epitaph, από την ελληνική λέξη «επιτάφιο» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «επιτύμβια επιγραφή».

19. pathetic, από την ελληνική λέξη «παθητικός» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «οικτρός, αξιοθρήνητος, θλιβερός» ή «συγκινητικός».

20. austerity, από την ελληνική λέξη «αυστηρός» αλλά στα αγγλικά σημαίνει κυρίως «λιτότητα» -βέβαια, σημαίνει επίσης την ηθική αυστηρότητα, τον ασκητισμό

21. doula, από την ελληνική λέξη «δούλα», αλλά στα αγγλικά σημαίνει την εθελόντρια μαία, τη βοηθό της μαίας.

22. pragmatic, από την ελληνική λέξη «πραγματικός», αλλά στα αγγλικά σημαίνει «πραγματιστής» (για πρόσωπα) ή «ρεαλιστικός, πραγματιστικός» (για πράγματα)

23. digamous, από την ελληνική λέξη «δίγαμος» αλλά στα αγγλικά σημαίνει τον ξαναπαντρεμένο ή την ξαναπαντρεμένη, ενώ ο δίγαμος (που πάει φυλακή) είναι bigamous.

24. megaphone, από το ελληνικό «μεγάφωνο» αλλά στα αγγλικά σημαίνει τον τηλεβόα, την ντουντούκα, ενώ το μεγάφωνο είναι loudspeaker.

25. sceptic/skeptic από το ελληνικό «σκεπτικός» αλλά στα αγγλικά σημαίνει «δύσπιστος» ή «σκεπτικιστής, αγνωστικιστής» -πάντως όχι «σκεπτικός».

26. critical από το ελληνικό «κριτικός» αλλά στα αγγλικά συνήθως σημαίνει «επικριτικός» ή «επικίνδυνος» ή «καίριος, ζωτικός» -αν και στη φιλοσοφία το critical αποδιδεται «κριτικός».

Όπως δείχνει και το τελευταίο παράδειγμα, αλλά και άλλα λήμματα του καταλόγου μας, σε αρκετές περιπτώσεις η αγγλική λέξη μπορεί να αποδοθεί με την αντίστοιχή της ελληνική σε ορισμένες χρήσεις, αλλά στις περισσότερες και πιο συνηθισμένες αυτό θα ήταν λάθος. Εδώ θα ήταν λάθος να πούμε ότι «βρίσκεται σε κριτική κατάσταση» (in a critical condition, κρίσιμη) ή «βρήκε κριτική βοήθεια» (critical help) αλλά το his book received critical acclaim είναι πράγματι «δέχτηκε ευνοϊκές κριτικές, τον έπαινο της κριτικής».

Ομολογώ πως για τον λόγο αυτό απέκλεισα άλλα ζευγάρια λέξεων από τον κατάλογο, επομένως μάλλον δεν διακρίνομαι από συνέπεια. Όπως θα δείτε αν διαβάσετε το θρεντ της Λεξιλογίας για μερικές λέξεις υπάρχουν σημειώματα που εξηγούν με παραδείγματα πότε η αγγλική λέξη αποδίδεται με την ομόρριζή της ελληνική και πότε όχι -αλλά κάτι τέτοιο θα ήθελε πολλή, πολλή δουλειά.

Περιμένω λοιπόν να συμπληρώσετε τον κατάλογο με τους συκοφάντες που απολογούνται!

 

Και πάλι για τους άσπονδους φίλους

Ταξίδευα χτες οπότε δεν είχα καιρό να γράψω άρθρο. Καταφεύγω στη δοκιμασμένη λύση της επανάληψης, με ένα άρθρο που είχε αρχικά δημοσιευτεί στο ιστολόγιο πριν απο 10 χρόνια (και μισό μήνα). Ελπίζω λοιπόν να μην το θυμάστε όλοι, αν και μερικά από τα παραδειγματα του άρθρου τα έχω επαναλάβει και σε μεταγενέστερα κείμενα ή διαλέξεις.

Να ενημερώσω ότι τη Δευτέρα 24/2 στις 8μμ θα μιλήσω στον Σύλλογο Φίλων του Μουσείου Μάνης Μιχ. Κάσση (Τζιροπούλου 15, Ν. Φάληρο) με θέμα «Μύθοι και αλήθειες για την ελληνική γλώσσα» ενώ την Τετάρτη 26/2 στο βιβλιοπωλείο «Επί λέξει» (Ακαδημίας 32) θα γίνει παρουσίαση του βιβλίου μου Μύθοι και πλάνες για την ελληνική γλώσσα. Θα μιλήσουν η Μάρω Κακριδή-Φερράρι και ο Παντελής Μπουκάλας -και εγώ.

Αλλά ας δούμε τι έχουμε να πούμε για τους άσπονδους φίλους.

Είπαμε προχτές ότι «πιθανός» στην αρχαιότητα σήμαινε πειστικός, πράγμα που μου δίνει την ευκαιρία να βγάλω από τα συρτάρια μου ένα παλιό μου κείμενο και να το παρουσιάσω εδώ (με καναδυό συμπληρώσεις). Είναι ένα κείμενο που μιλάει για άσπονδους φίλους: όχι στην πραγματική ζωή ή στη μπλογκόσφαιρα, αλλά στη γλώσσα.

Πριν από κάμποσα χρόνια, ο γάλλος ηθοποιός Ζεράρ Ντεπαρντιέ, θέλοντας να δείξει πόσο άγρια παιδικά χρόνια πέρασε, είπε σε συνέντευξή του ότι σε ηλικία οκτώ ετών παραβρέθηκε σε ομαδικό βιασμό. Ίσως να τα παραφούσκωνε τα πράγματα για να κάνει εντύπωση, ίσως το επεισόδιο να ήταν πραγματικό, πάντως μάλλον θα έχει μετανιώσει για την εκμυστήρευσή του αυτή. Καθώς η συνέντευξή του μεταφράστηκε στα αγγλικά, το γαλλικό κείμενο (assister à un viol collectif) αποδόθηκε «assisted to a collective rape». Μόνο που το αγγλικό ρήμα assist, αν και ίδιας ετυμολογίας και προέλευσης με το γαλλικό assister δεν έχει εντελώς την ίδια σημασία· έτσι, η αμερικανική κοινή γνώμη διάβασε με φρίκη ότι ο οχτάχρονος Ντεπαρντιέ «βοήθησε» σε ομαδικό βιασμό, δηλαδή από απλός παρατηρητής έγινε συνεργός. Την επόμενη μέρα, το μεταφραστικό λάθος διαλευκάνθηκε, αλλά η ζημιά είχε γίνει· λέγεται μάλιστα ότι η ιστορία αυτή στοίχισε ένα Όσκαρ στον καλό ηθοποιό, μια και οι κριτές απέφυγαν να βραβεύσουν έναν ύποπτο για βιασμό, έστω και μεταφραστική αδεία.

Παρομοίως, όταν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όρισε εξεταστική επιτροπή για το ναυάγιο του πλοίου Πρεστίζ στα ανοιχτά της Γαλικίας, οι βουλευτές πήραν κατάθεση από τον Έλληνα πλοίαρχο, ο οποίος υποστήριξε κάποια άποψη, νομίζω ότι αν δεν τον ρυμουλκούσαν θα είχε αποφευχθεί το κακό. Στην έκθεσή του, ο Ολλανδός βουλευτής χρησιμοποίησε το ρήμα maakte de bedenking (ή κάπως έτσι) δηλαδή «εξέφρασε την άποψη, υποστήριξε». Το ιδιωτικό μεταφραστικό γραφείο που ανέλαβε τη μετάφραση δεν είχε πρόχειρον ολλανδομαθή μεταφραστή, και ανάθεσε τη δουλειά σε γερμανομαθή, ο οποίος, προφανώς επειδή Bedenkung στα γερμανικά σημαίνει και αμφιβολία, δυσπιστία, το μετέφρασε «εξέφρασε αμφιβολία κατά πόσον…», δηλαδή περίπου το αντίθετο, με αποτέλεσμα την άλλη μέρα κάποιος Έλληνας ευρωβουλευτής, βλέποντας τη διαφορά του ελληνικού κειμένου από το αγγλικό, να μιλήσει για συνωμοσία των μεταφραστικών υπηρεσιών.

Μεζεδάκια της ισημερίας

Η φθινοπωρινή ισημερία είναι σήμερα ή, αν διάβασα σωστά, αύριο τα ξημερώματα. Ισημερία θα πει πως οι μέρες διαρκούν όσο και οι νύχτες, αλλ’ από αύριο η νύχτα θα πάρει το πάνω χέρι και η διαφορά τους ολοένα θα μεγαλώνει, θα νυχτώνει όλο και νωρίτερα, τα φύλλα θα πέφτουν απ’ τα κλαριά, θα βάλει ψύχρα, θ’ αρχίσουν τα πρωτοβρόχια και στις δημοσκοπήσεις θα απαντάμε όλοι ότι θα ψηφίσουμε Κούλη. (Αυτό το τελευταίο το είπα επειδή άκουσα πως ο Παύλος Τσίμας απέδωσε την προσφατη δημοσκοπική άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ στο ότι οι δημοσκοπήσεις έγιναν το καλοκαίρι που επηρεάζει θετικά τη διάθεση).

Αν αναρωτιέστε γιατί δεν τα είπα «ισημεριακά» τα μεζεδάκια μας, η απάντηση είναι απλή: επειδή τα έχω ονομάσει έτσι άλλες δυο φορές ως τώρα.

* Και ξεκινάμε.

* Tο σαββατοκύριακο που μας πέρασε ήταν η σειρά του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης να περάσει από τη ΔΕΘ, να μιλήσει και να δώσει συνέντευξη Τύπου.

Στο Φέισμπουκ κυκλοφόρησε αυτή η φωτογραφία από την ομιλία του Κ. Μητσοτάκη, με τη λεζάντα «Τύφλα να’χει ο Μάρλον Μπράντο» να κάνει αστεία αντίστιξη.

Με τις σημερινές τηλεοπτικές συσκευές είναι εύκολο να στήσει κανείς τέτοια στιγμιότυπα, αρκεί κάποιο από τα πολλά κανάλια μας να παίζει την ίδια ώρα κάποιαν εκπομπή με αστείο τίτλο. Αλλά έχει πλάκα.

* Στην ομιλία του Κ. Μητσοτάκη πρόσεξα ένα λάθος που το κάνουν πολλοί. Σε κάποιο σημείο της ομιλίας του, αναφερόμενος στους (νεο)μετανάστες της κρίσης, ο Κ.Μ. είπε:

…θα γυρίσουν στην Ελλάδα, να στηρίξουν την ανάρρωση της ελληνικής κοινωνίας, να κάνουν αυτό, το οποίο τελικά όλοι όσοι ζήσαμε στο εξωτερικό το ξέρουμε πολύ καλά -ο νόστος είναι πολύ ισχυρός- και θέλουν να γυρίσουν τελικά στην πατρίδα τους...

Ώστε «ο νόστος είναι πολύ ισχυρός». Αλλά τι σημαίνει νόστος; Σύμφωνα με τα λεξικά, νόστος είναι η επιστροφή στην πατρίδα, ιδίως έπειτα από πολύχρονη απουσία μακριά. Από τη λέξη νόστος και από την επίσης ελληνική λέξη άλγος, κάποιος λόγιος του 17ου αιώνα έπλασε στα νεολατινικά της εποχής τον όρο nostalgia για να δηλώσει τη λαχτάρα της επιστροφής στην πατρίδα, όρος που έγινε διεθνής και πέρασε και στα ελληνικά.

Αξίζει άρθρο για το θέμα, αλλά προς το παρόν ας περιοριστούμε στο ότι αρκετός κόσμος, ιδίως τα τελευταία χρόνια, λέει «ο νόστος» και εννοεί «η νοσταλγία» -όπως εδώ, στην αποστροφή του Κ. Μητσοτάκη. Δεν είναι όμως σωστό. (Για περισσότερα, δείτε παλιό άρθρο του φίλου Γιάννη Χάρη).

Μεζεδάκια εξ αναβολής

Εξ αναβολής, αφού κανονικά το πολυσυλλεκτικό μας άρθρο με τα γλωσσικά στραβά κι ανάποδα της εβδομάδας δημοσιεύεται το Σάββατο -αλλά χτες που ήταν Σάββατο είχαμε και πρωτομηνιά.

* Κάποιοι συνεχίζουν ακόμα τις διακοπές τους -μαζί κι εγώ, μια και φέτος τις άρχισα αργά.

Ένας από αυτούς, δημοσίευσε τη φωτογραφία που βλέπετε αριστερά. Δικό του και το σχόλιο που προκύπτει αβίαστα:

Οι Έλληνες που δεν έχουν λόουερ, κολυμπάνε το πρωί

Οι αλλοδαποί κολυμπάνε το απόγευμα

Οι Έλληνες που έχουν λόουερ, πρωί-απόγευμα.

* Ο αντιπρόεδρος του Εδεσσαϊκού έπιασε δουλειά στο iefimerida.gr. Διαβάστε την πρώτη παράγραφο από άρθρο για την εμφάνιση αρκούδων σε χωριά των Τρικάλων:

Την ανησυχία τους για το καταστροφικό πέρασμα τους προκάλεσαν οι αρκούσες που μπήκαν σε τουλάχιστον δύο χωριά των Τρικάλων εκδήλωσαν οι κάτοικοι των οποίων φοβούνται και για τυχόν «τυχαίες συναντήσεις» με κάποιο από τα άγρια ζώα.

Δεν χρειάζονται σχόλια. Αρκούσε η τρικυμισμένη σύνταξη, ηρθαν και οι αρκούσες…

* Ο περίεργος τίτλος της εβδομάδας, στην iefimerida. Σε άρθρο της κατηγορίας «Σαν σήμερα», μαθαίνουμε (ή θυμόμαστε) ότι στςι 26 Αυγούστου 1960 εκτελέστηκε η Σταυρούλα Γκουβούση που είχε καταδικαστεί για τη δολοφονία της νύφης της. Ήταν, λέει ο τίτλος,

Η πρώτη γυναίκα που εκτελέστηκε λόγω θανατικής ποινής

Αυτό θυμίζει λίγο το murder by death της γνωστής κωμωδίας, αλλά ο υπέρτιτλος («Για ποινικό αδίκημα») έχει μια βάση που ο αρθρογράφος δεν μπορεί ή δεν θέλει να εκφράσει σαφέστερα.

Εκτελέσεις γυναικών είχαν γίνει πολλές στα χρόνια του Εμφυλίου -με πρώτη τη σλαβομακεδόνα δασκάλα Ειρήνη Γκίνη (το εξελληνισμένο όνομά της), αν δεν κάνω λάθος.

Και πράγματι, στο τέλος του άρθρου δηλώνεται ότι: Η Σταυρούλα Γκουβούση ήταν η πρώτη από τις τέσσερις γυναίκες που εκτελέστηκαν στην Ελλάδα μετά το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου.

* Τη φωτογραφία αριστερά μού την έστειλε φίλος, από το αεροδρόμιο Θεσσαλονίκης.

Η αγγλική μετάφραση έχει ένα προβληματάκι, έστω κι αν δεν χτυπάει αμέσως στο μάτι.

Το πρόβλημα είναι ότι η «μεταφορά υγρών προϊόντων» αποδόθηκε «liquids transfer»

Θα ήταν προτιμότερη, λέει ο φίλος, η απόδοση transport ή carriage of liquids. Το transfer μπορεί να νοηθεί ως «μεταβίβαση» (νοερή, λογιστική, κυριότητας, συναισθημάτων…), «μετάθεση» (υπαλλήλου), ακόμα και «αποστολή» (εμπορευμάτων), αλλά όχι «μεταφορά πραγμάτων που κουβαλάς επάνω σου».

* Οι οιωνοί δεν είναι καλοί, τουλάχιστον στο in.gr.

Διαβάζουμε σε άρθρο του Β. Κανέλλη: Οποιος ασκεί κριτική στο μεγάλο αφεντικό, θα αντιμετωπίζεται ως οιωνεί μαφιόζος, διαπλέκομενος, αναξιοπρεπής, γλείφτης και άλλα πολλά.

Οιονεί βέβαια, αλλά οι μεταξωτές διατυπώσεις θέλουν επιδέξια χέρια. Και να πεις ότι το «οιωνεί» δεν το πιάνει ο Σπελ Τσέκερ; Το πιάνει, αλλά φαίνεται πως ούτε αυτόν χρησιμοποιούν στο in.gr.

Αμάνσαφτα μεζεδάκια

Αμάν! Τι λέξη είναι αυτη στον τίτλο; Αρχικά σκεφτόμουν το σημερινό πολυσυλλεκτικό μας άρθρο να το τιτλοφορήσω «Μουντιαλικά μεζεδάκια», επειδή όμως τον τιτλο αυτό τον έχουμε χρησιμοποιήσει ήδη είπα να βάλω στον τίτλο κάτι που να δειχνει το μέχρι στιγμής τρανταχτό γεγονός του φετινού Μουντιάλ, που βεβαια είναι ο αποκλεισμός της Γερμανίας.

Κι επειδή η εθνική ομάδα της Γερμανίας είναι η Νατσιονάλμανσαφτ, ή σκέτη Μάνσαφτ, δεν αντιστάθηκα στον πειρασμό και σκάρωσα αυτον τον φριχτό νεολογισμό, με το αλφα το στερητικό. Τι, το αμένσιωτος καλύτερο ειναι; (Είναι, εδω που τα λέμε).

Είναι γεγονος ότι ο πρόωρος αποκλεισμός της γερμανικής ομάδας, που πολλοι τον πανηγύρισαν, αποτέλεσε μεγαλη έκπληξη έστω κι αν η φετινή Εθνική Γερμανίας φαινόταν να έχει αρκετά προβλήματα. Πάντως, υπήρχαν και αρκετοί που τη θεωρούσαν φαβορί, είτε κατ’ εφαρμογη του Αξιώματος του Λίνεκερ (έχει ήδη αναθεωρηθει) ειτε ύστερα από εφαρμογή επιστημονικων μεθόδων.

Με βάση 10.000 προσομοιώσεις, η UBS είχε προβλέψει πως η Γερμανία θα κατακτούσε το κύπελλο. Μίκρυνα πολύ την εικόνα κι έτσι δεν φαίνεται το σχόλιο του αναγνώστη απο κάτω, που λέει: Reminder that those are the same people running our economies.

Κακίες, διοτι ένας οικονομολόγος μπορεί να μας αναλύσει πειστικότατα για ποιο λόγο αποκλείστηκε η Γερμανία.

Πάντως, τα υπόλοιπα μεζεδάκια της πιατέλας μας δεν είναι μουντιαλικά ούτε αναφέρονται στο γερμανικό στραπάτσο -αν και πρόσεξα το διαφημιστικό τιτίβισμα της Ράιαν, που λογοπαίζει και με το όνομα του προπονητή τής Μάνσαφτ:

Making an unexpected exit? We have Löw fares on http://ryanair.com

* Και ξεκινάμε με ένα μεζεδάκι που ξεχάστηκε από την προηγούμενη βδομάδα αλλα θεωρώ πως δεν μπαγιάτεψε.

Σε άρθρο της Έλενας Ματθαιοπούλου στην Καθημερινή για τα 100χρονα του Λ. Μπερνστάιν, διαβάζουμε: «Συναντηθήκαμε ξανά δύο φορές ένα μήνα αργότερα στη Νέα Υόρκη, στο διαμέρισμά του στο εικονικό Αρ Νουβό κτίριο Ντακότα, στη δυτική πλευρά του Σέντραλ Παρκ (μπροστά στην είσοδο του οποίου δολοφονήθηκε ο Τζον Λένον), αλλά εδώ υπήρχε μια διάχυτη μελαγχολία.»

Το κτίριο δεν ήταν εικονικό, βέβαια -αντίθετα, ήταν φτιαγμένο από τούβλα. Ο εικονικός είναι ο virtual ενώ ο iconic ειναι ο ψευτοφίλος που μπερδεύει και παραπλανά όσους σκέφτονται πρώτα στα αγγλικά -και χωρίς να έχουν τη δικαιολογία της συγκεκριμένης συντακτριας. Πείτε το διασημο το κτίριο, πείτε το εμβληματικο, εικονικό όμως στα ελληνικά δεν είναι.

Στο ίδιο αρθρο υπάρχει μια μικρή ανακρίβεια. Γράφει ότι ο Μπερνστάιν και έχει συνθεσει βραβευμένα με Οσκαρ σάουντρακ, όπως για την ταινία «Το λιμάνι της αγωνίας» (1954) του Ελία Καζάν. Όχι όμως. Προτάθηκε για Όσκαρ αλλά τελικά βραβεύτηκε άλλο σάουντρακ.

* Πολυ πρόσφατα είχαμε γράψει για τον (κατ’ εμέ) τερατώδη τύπο «η μετά-μνημόνιο εποχή» που τον είχε χρησιμοποιήσει σε ένα τιτίβισμά του κάποιος πολιτικός (ίσως ο Χρ. Σταϊκούρας).

Δεύτερο κρούσμα, και μάλιστα από κατά τεκμήριο σοβαρό ιστότοπο: Αρθρο με τίτλο «Ελλάδα: Οι προκλήσεις στη μετά-μνημόνιο εποχή».

Ακριβέστερα, τον άγαρμπο τύπο τον χρεώνεται μόνο ο υλατζής του ιστότοπου, που έβαλε τον τίτλο, ενώ στο κείμενο του αρθρου βρίσκουμε τον ομαλό και φυσιολογικό τύπο «στη μεταμνημονιακή εποχή».

Συμπαθητικά μεζεδάκια

Αν απορείτε για τον τίτλο, μην προσπαθείτε να τον συσχετίσετε με την επικαιρότητα. Δεν είναι κάποιο γεγονός της εβδομάδας που μ’ έσπρωξε να τιτλοφορήσω έτσι το καθιερωμένο πολυσυλλεκτικό σαββατιάτικο άρθρο μας, αλλά ένα από τα μαργαριτάρια της πιατέλας -και συγχωρέστε μου την αυτοαναφορικότητα.

Και ξεκινάω με ένα ανεπίκαιρο μεταφραστικό, που μου το έστειλε πριν από λίγο ένας φίλος. «Βάλε», μου λέει, «στο Google Translate το γαλλικό dindon [ο γάλος, ο διάνος] και δες τι σου βγάζει στα ελληνικά».

Μπορούσα βέβαια να μαντέψω τι βγάζει:

Πώς γκένεν αυτό; -που έλεγε και ο Ογκουνσότο. Το σύστημα αυτόματης μετάφρασης του Google για να μεταφράσει από τα γαλλικά στα ελληνικά πηγαίνει μέσω αγγλικών: γαλλικά —> αγγλικά και μετά αγγλικά —> ελληνικά. Αυτό το κάνει επειδή έχει περισσότερα παράλληλα σώματα κειμένων αγγλο-οτιδήποτε παρά με ζεύγη άλλων γλωσσών. Αλλά η τακτική αυτή προσθέτει λάθη, όπως εδώ, διότι το dindon γίνεται στα αγγλικά turkey και το turkey στα ελληνικά Τουρκία!

Αν προσέξετε στο κάτω αριστερά μέρος της οθονιάς, ο ορισμός της λέξης dindon δίνεται σωστά. Το λάθος γίνεται κατά τη μετάβαση στα αγγλικά. Λάθος θα πάρετε κι αν βάλετε dinde (γαλοπούλα). Να πούμε όμως ότι αν βάλετε λιγάκι συγκείμενο, το λάθος αποφεύγεται -ας πούμε, αν ζητήσετε τη μετάφραση του dinde aux marrons παίρνετε, σωστά, «γαλοπούλα με κάστανα». Για τα λεξιλογικά της γαλοπούλας και για τη σχέση της με την Τουρκία, έχουμε βέβαια γράψει άρθρο.

* Ο παραπλανητικός τίτλος της εβδομάδας: Ποινή 54 ετών στον δάσκαλο για ασέλγεια μαθητών στην Ιεράπετρα

«Ρε τον φουκαρά τον δάσκαλο, πληρώνει αμαρτίες άλλων», σχολιάζει ο φίλος που το στέλνει.

* Την περασμένη Παρασκευή η Καθημερινή είχε τίτλο σε πρωτοσέλιδο άρθρο της: «Πρόστιμα επί δικαίους και αδίκους«.

Δυο ή τρεις φίλοι στο Φέισμπουκ μου έστειλαν τον λίκνο καυτηριάζοντας το λάθος.

Μόνο που δεν είναι λάθος. Οι φίλοι ίσως θα ήθελαν σύνταξη με γενική, αλλά το ευαγγελικό χωρίο με το οποίο κάνει λογοπαίγνιο ο τίτλος χρησιμοποιεί αιτιατική, «βρέχει επί δικαίους και αδίκους».

* Αλλά και ένας άλλος πρωτοσέλιδος τίτλος, της Αυγής του Σαββάτου, προκάλεσε απορίες: Συνήγορος του Ασθενή. Έτσι λέγεται ένας θεσμός που πρόκειται να δημιουργηθεί, στο πνεύμα του Συνήγορου του Πολίτη.

Η φίλη που μου το έστειλε αναρωτήθηκε αν είναι σωστό.

«Σωστό το θεωρώ», της είπα. «Εδώ έχει ουσιαστικοποιηθεί, οπότε στη γενική ο τύπος «του ασθενή» είναι ο επικρατέστερος, και χρησιμοποιείται πολύ και από τους γιατρούς. Αν ήταν επίθετο θα κλινόταν αλλιώς, π.χ. ‘του ασθενούς σφυγμού'».

Εικόνες και εικονίδια

Μορφή, όχι εικόνα

Όσοι είναι της ηλικίας μου, αλλά και οι κάπως νεότεροι νομίζω, νιώσαμε να μας αγγίζει ο θάνατος του Ντέιβιντ Μπόουι, ακόμα κι αν δεν τον παρακολουθούσαμε τα τελευταία χρόνια. Στα κοινωνικά μέσα πάρα πολλοί τον θρήνησαν βάζοντας κάποιο από τα γνωστότερα τραγούδια του -και αποχαιρετώντας τον Μπόουι είπαμε κι ένα μακρινό αντίο στα νιάτα μας.

Μπάουι τον γράφουν πολλοί αλλά νομίζω πως πιο κοντά στο Μπόουι είναι η προφορά του ονόματός του στα αγγλικά -του καλλιτεχνικού του ψευδωνύμου πιο σωστά, μια και ο μακαρίτης είχε γεννηθεί Ντέιβιντ Ρόμπερτ Τζόουνς και με τέτοιο κοινό όνομα δεν κάνεις εύκολα καριέρα.

Κατά σύμπτωση, ο Μπόουι πέθανε μόλις δυο μέρες μετά τα γενέθλιά του -που συνέπεσαν με την κυκλοφορία του τελευταίου του δίσκου- ήταν όμως άρρωστος ενάμισι χρόνο τώρα, δεν έχει ο θάνατός του άμεση σχέση με την εκλογή του νέου αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας, με άλλες συμφορές μάς απειλεί αυτός.

Γράφτηκε για τον Μπόουι πως ήταν icon της ροκ μουσικής, ενώ επίσης η Βικιπαίδεια γράφει ότι His androgynous appearance was an iconic element of his image, και επειδή εδώ λεξιλογούμε και δεν μουσικολογούμε (αλλά εσείς στα σχόλια μπορείτε να τιμήσετε όσο θέλετε τον μακαρίτη) παίρνω την αφορμή να πω δυο λόγια για τις λέξεις αυτές που ταλαιπωρούν τους μεταφραστές και καμιά φορά ταλαιπωριούνται από αυτούς.

Ο σύντροφος Μπάρλεϊ και οι άσπονδοι φίλοι του

Προχτές έδωσα μια ομιλία περί μετάφρασης σε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα μεταφραστών και διερμηνέων. Έθιξα αρκετά θέματα, που πολλά από αυτά τα είχα ήδη αναφέρει και σε προηγούμενα άρθρα και τοποθετήσεις μου -όσοι μιλάμε συνεχώς για παρεμφερή θέματα είναι αναμενόμενο, αναπόφευκτο ίσως, να ανακυκλωνόμαστε. Η ομιλία ήταν μεγάλη, κράτησε πάνω από ώρα (αν προτιμάτε: πάνω από 8000 λέξεις). Διάλεξα λοιπόν ένα κομμάτι της μόνο να το βάλω εδώ, που αναφέρεται σε δύο θέματα ή ίσως τρία. Πολλά από αυτά που λέω θα είναι γνώριμα στους φίλους του ιστολογίου -μεταξύ άλλων τα είχα αναφέρει σε μια παλιότερη ομιλία μου, που την έχω παρουσιάσει εδώ, αλλά που ήταν γραμμένη στα αγγλικά, ευκαιρία τώρα να τα έχουμε και στα ελληνικά.

Προηγουμένως είχα αναφερθεί σε δάνειες λέξεις που αλλάζουν αρκετά στη μορφή κατά το ταξίδι τους, και παίρνω αφορμή από αυτό για να περάσω στο επόμενο θέμα:

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν κάποιες αγγλικές λέξεις ελληνικής καταγωγής, που δεν έχουν αλλάξει πολύ σε εμφάνιση σε σύγκριση με την αρχική ελληνική λέξη, αλλά η σημασία τους έχει γίνει σχεδόν η αντίθετη της αρχικής. Για παράδειγμα, η αγγλική λέξη sycophant. Ξέρετε τι σημαίνει; Στα αγγλικά, sycophant είναι ο κόλακας. Ωστόσο, η ελληνική λέξη, τόσο στα αρχαία ελληνικά, όσο και στα νέα, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, σημαίνει τον ψευδολόγο και τον καταδότη (στα αρχαία). (Παρεμπιπτόντως, να πούμε ότι η παραδοσιακή ετυμολόγηση που ήθελε τον συκοφάντη να σημαίνει εκείνον που κατάγγελλε όσους έκαναν παράνομη εξαγωγή σύκων από την Αττική, δεν μπορεί να τεκμηριωθεί -περισσότερα σε ένα παλιό άρθρο). Η ελληνική λέξη πέρασε στα λατινικά, sycophanta, με την ίδια σημασία όπως και στα ελληνικά. Η σημασιολογική διολίσθηση από τον ‘ψευδολόγο’ στον ‘κόλακα’ συνέβη στα αγγλικά, γύρω στον 16ο αιώνα, και δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε πώς έγινε. Οι ισχυροί της εποχής περιστοιχίζονταν από γλοιώδεις κόλακες, οι οποίοι επίσης είχαν το καθήκον να διασπείρουν συκοφαντικές φήμες για τους αντιπάλους των αφεντικών τους –κι έτσι η λέξη απέκτησε νέα σημασία.

Αγγελικά μεζεδάκια

Την περασμένη βδομάδα δεν είχαμε τα καθιερωμένα σαββατιάτικα μεζεδάκια μας, τυπικά επειδή το Σάββατο έπεφτε πρώτη του μηνός κι έτσι έβαλα στη θέση τους το Μηνολόγιο, αλλά ουσιαστικά επειδή εξαιτίας του ταξιδιού μου δεν προλάβαινα να τα γράψω. Οπότε, σήμερα έχουμε τα πρώτα μεζεδάκια για τον Νοέμβριο, που τα λέω αγγελικά μια και σήμερα γιορτάζουν ταξιαρχίες άγγελοι κι αρχάγγελοι, και με την ευκαιρία το ιστολόγιο εύχεται χρόνια πολλά σε όσες και όσους έχουν τη γιορτή τους. Και βέβαια έχω κι εγώ γυναίκα, μητέρα και κόρη Αγγελική, οπότε πολυγιορτάζω σήμερα.

Θα περίμενε κανείς η σημερινή πιατέλα να είναι διπλή, σε αντιστάθισμα της νηστείας της περασμένης εβδομάδας, δυστυχώς όμως μερικά από τα μεζεδάκια μπαγιάτεψαν, κι έπειτα τις προηγούμενες μέρες είχα τρεχάματα και δεν μάζεψα τόσο πολύ υλικό. Ευτυχώς που δεν είμαστε στην Πρέβεζα να περάσει ο αστυνόμος και να διπλώσει τη μερίδα για να τη ζυγίσει μήπως και τη βρει ελλιπή.

* Ξεκινάμε με ορεκτικό ένα από τη σοδειά της περασμένης βδομάδας. Φίλος με ρωτάει αν συμφωνώ με τον τίτλο «Τα εξαφανισμένα U-boats των παγκόσμιων πολέμων«. Μάλλον όχι. Με τον όρο U-boat δεν εννοούνται γενικώς τα υποβρύχια αλλά ειδικώς τα γερμανικά στρατιωτικά υποβρύχια των δύο παγκοσμίων πολέμων, οπότε απλούστερος θα ήταν ο τίτλος «Τα εξαφανισμένα γερμανικά υποβρύχια». Κι αν ήθελε ο συντάκτης να δώσει κουλέρ λοκάλ, να τα έλεγε U-boot, όπως είναι στα γερμανικά (και σε πολλές άλλες γλώσσες) η ονομασία τους (σύντμηση του Unterseeboot).

* Από το δελτίο του Σκάι: «…γυναίκες που απελευθερώθηκαν από την ισλαμική οργάνωση…». Ποιος απελευθέρωσε τις γυναίκες; Ποιος τις κρατούσε αιχμάλωτες;

* Πουριτανός ηδονοβλεψίας. Τις (ελάχιστα πιξελαρισμένες) φωτογραφίες που ρεζιλεύουν την κοπέλα που έπεσε στην παρέλαση τις βάζει (δεν είναι ανάγκη να τις δούμε, κι έτσι δεν βάζω λινκ), αλλά τη λέξη «στήθος» ντρέπεται να τη γράψει ολογράφως: Μια άτυχη μαθήτρια έπεσε στην παρέλαση με αποτέλεσμα να ανοίξει το πουκάμισο της και αποκαλύψει το σουτιέν και το πλούσιο $τήθος της. Δείτε φωτογραφίες από το περιστατικό.

(Θα το έχετε προσέξει ότι οι σκανδαλοθηρικοί ιστότοποι το συνηθίζουν να γράφουν $έξυ και άλλες τέτοιες ψευτοπουριτανιές).

* Περιβολάκι το (υμνητικό φυσικά) άρθρο της Καθημερινής για τον μανατζαραίο της Γκουγκλ που είναι τόσο απίθανος άνθρωπος και έσπασε και το ρεκόρ πτώσης από τη στρατόσφαιρα (ή κάτι τέτοιο) και όποιος το ερευνήσει υπομονετικά υποψιάζομαι πως θα βρει μαργαριτάρια κάθε λογής (ο συντάκτης που υπογράφει το άρθρο έχει τσιμπολογήσει από αρκετές πηγές αλλά κυρίως από εδώ). Εγώ πάντως πρόσεξα τον ισχυρισμό ότι ο κ. Γιούστας πραγματοποίησε «πτώση στο κενό από υψόμετρο 41.419 μ.». Όχι όμως. Υψόμετρο είναι η απόσταση που απέχει ένα σημείο στην επιφάνεια της γης από την επιφάνεια της θάλασσας. Όταν βρισκόμαστε στη στρατόσφαιρα, λέμε για ύψος και όχι για υψόμετρο.

* Η γενικομανία της εβδομάδας, διά χειρός Αφροδίτης Αλ Σάλεχ: Αντιπαρέρχομαι του γεγονότος ότι ακριβώς την ίδια επιχειρηματολογία… Με το συμπάθειο, αλλά το ρήμα συντάσσεται με αιτιατική: αντιπαρέρχομαι το γεγονός.

* Αλλά ακόμα κι αν αντιπαρέλθουμε αυτό το μαργαριταράκι, θα προσέξουμε επίσης την τσαπατσουλιά -μια και πρόκειται για άρθρο, σε σοβαρόν υποτίθεται ιστότοπο, και όχι για τιτίβισμα ή ανάρτηση στο Φέισμπουκ- με τα άτονα ερωτηματικά «πού», που αναγκάζει τον αναγνώστη να κοντοσταθεί: Ας μην μπω στον κόπο να ρωτήσω που ήταν όλοι αυτοί οι «ξεκούραστοι» όταν η χώρα μας κινδύνευε. Είπαμε … κατέψυχαν ή εκκόλαπταν το πολιτικό τους κεφάλαιο. Αλλά και που είναι τώρα;

* Και βέβαια, κάποιοι ή θα δίνουν το παρών ή θα δηλώνουν παρόντες. Το να «δηλώνουν όχι μόνο παρών αλλά…» όπως θέλει η κ. Αλ Σάλεχ είναι σολοικισμός.

* Για την ισοπέδωση των διακρίσεων, που λέγαμε παλιότερα. «Ο ΣΥΡΙΖΑ κινείται ως εκκρεμές» υποστηρίζει ο Κ. Μαρκόπουλος. Αλλά εδώ ολοφάνερα έχουμε παρομοίωση, άρα, αν τηρούμε τη χιλιοτραγουδισμένη διάκριση, θα πούμε «σαν εκκρεμές».

* Αυτοί οι Γάλλοι φιλόσοφοι από μακριά είναι όλοι τους ίδιοι. Θύμα αυτής της σατανικής ομοιότητας έπεσε ο γνωστός διανοητής κ. Τάκης Θεοδωρόπουλος, ο οποίος, σε άρθρο του στην Καθημερινή, που αναδημοσιεύτηκε στον ιστότοπο του Ποταμιού, υποστήριξε ότι «Ο Ράμφος επίσης δεν μοιράζεται την μεγαλοφυή ανάγνωση του Πλάτωνα από τον Μπουρντιέ ο οποίος αναγνωρίζει στην Πολιτεία ένα πρότυπο έργο σοσιαλιστικού ρεαλισμού».

Το κακό είναι ότι για τον Πλάτωνα και την Πολιτεία δεν έχει γράψει ο Μπουρντιέ, αλλά ο Μπαντιού -τι τα θέλετε, Γάλλοι κι οι δυο, αρχίζουν κι οι δυο από Μπ, έχουν κι οι δυο /ντ/ στο όνομά τους, πώς να τους ξεχωρίσει; Και βέβαια, στον ιστότοπο της Καθημερινής, ύστερα από τη σαρκαστική ερώτηση του Άκη Γαβριηλίδη στα σχόλια ο Μπουρντιέ αντικαταστάθηκε σιωπηρά από τον Μπαντιού, και τα επόμενα δηκτικά σχόλια κόπηκαν, αλλά η προδότρα η αναδημοσίευση είχε ήδη κάνει ανεξίτηλα τα ίχνη της πατάτας.

* Κι ένα πατατάκι, πάντα από τον κ. Τάκη. Στο ίδιο άρθρο, ο Τ.Θ. διατείνεται ότι «ο Ροβεσπιέρος όντως μας δίδαξε τον αμεσότερο τρόπο παρέμβασης στην Ιστορία, που ακούει στο όνομα γκιγιοτίνα». Πέρα από το ότι η γκιλοτίνα υιοθετήθηκε πριν από την άνοδο του Ροβεσπιέρου στην εξουσία, το εργαλείο αυτό (που αποτελούσε ανθρωπιστικό τρόπο εκτέλεσης σε σύγκριση με τον πέλεκυ ή την κρεμάλα) στα ελληνικά έχει επικρατήσει εδώ και αιώνες να το λέμε γκιλοτίνα, πιθανώς επειδή τη λέξη την πήραμε από τα ιταλικά. Αν ο κ. Τ.Θ. μιλάει γαλλικά, ας την πει γκιγιοτίν, αλλά στα ελληνικά είναι γκιλοτίνα -κι αν θέλει να επιδείξει γαλλομάθεια, ας μάθει να ξεχωρίζει τον Μπαντιού από τον Μπουρντιέ.

* Στο κακόπιστο άρθρο του Πάσχου Μανδραβέλη εναντίον του Χρηστικού Λεξικού της Ακαδημίας αναφέρθηκα εκτενώς στο χτεσινό μου άρθρο. Τώρα θέλω να επισημάνω τον τίτλο του άρθρου: Ένα μη-χρηστικό λεξικό. Η παύλα (το ενωτικό) μετά το μη, που βέβαια τη χρησιμοποιούν πολλοί, σας αρέσει; Τη θεωρείτε απαραίτητη; Κατά τη γνώμη μου είναι αγγλισμός (non-whatever) και νομίζω πως είναι περιττή.

* Η αιωνίως θνήσκουσα ελληνική γλώσσα, επεισόδιο αριθ. 36254. Σε άρθρο του ο βουλευτής Μάξιμος Χαρακόπουλος υποστηρίζει ότι «τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω ποικίλων παραγόντων η ομιλούσα γλώσσα φτωχαίνει, χάνει σε λεξιλόγιο, στρεβλώνεται η δομή της, μετατρέπεται -ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους- σε ελληνο-αγγλικό υβρίδιο». Η ομιλούσα γλώσσα (υποτίθεται ότι) φτωχαίνει, ή η ομιλούμενη;

* Ένα ακόμα παράδειγμα ψευδόφιλης λέξης και μια γουστόζικη σύμπτωση. Σε άρθρο του in.gr γίνεται λόγος για το νέο άρθρο ενός Άγγλου δημοσιογράφου που είναι υπέρμαχος της παραμονής των Ελγινείων στο Λονδίνο και για τα σχόλια των αναγνωστών. Σε ένα από αυτά τα σχόλια, που είχε πολλά αποσιωπητικά και καμιά τελεία, ένας άλλος σχολιαστής είχε παρατηρήσει: ‘too many pseudo ellipses…’ -και μεταφράζει ατάκα κι επιτόπου ο συντάκτης του in.gr, «Πάρα πολλές ψευδο-ελλείψεις». Μόνο που ellipses στα αγγλικά είναι τα αποσιωπητικά -και έχει γούστο που η ψευδόφιλη λέξη χτύπησε σε έναν όρο με το πρόθημα ψευδο-!

* Και κλείνω με αυτοδιαφήμιση. Πέρα από την ομιλία της Δράμας, στη σελίδα About, όπου μαζεύω συνδέσμους προς συνεντεύξεις μου και άλλες περιαυτομπλογκίες, ανέβασα αυτές τις μέρες τα εξής:

– Μια συνέντευξη στο μεταφραστικό ιστολόγιο Yourtranslator.gr

– Συζήτηση με τη Φωτεινή Λαμπρίδη στο Πολιτιστικό ημερολόγιο του σταθμού Στο Κόκκινο 105,5 στις 4.11.2014, με θέμα το βιβλίο “Η νοσταλγία του Γιάννη” (από το 11.30 ως το 18.30 του ηχητικού αρχείου).

** Το άρθρο ανεβαίνει με αυτόματο πιλότο, επειδή το πρωί θα είμαι σε ένα Συνέδριο.

Μεζεδάκια λίγο πριν αλλάξει η ώρα

Τον τίτλο τον έχω ξαναχρησιμοποιήσει, πέρσι τέτοια μέρα (περίπου), στα αντίστοιχα μεζεδάκια. Όπως ξέρετε, από αύριο περνάμε σε θερινή ώρα, που σημαίνει ότι θα βάλουμε τα ρολόγια μια ώρα μπροστά, δηλαδή απόψε το βράδυ θα κοιμηθούμε μια ώρα λιγότερο. Την ώρα τη χαμένη θα την πάρουμε πίσω στα τέλη Οκτωβρίου, αν βέβαια δώσει το πράσινο φως η τρόικα. Αφού λοιπόν σε λίγες ώρες αλλάζει η ώρα, τα σημερινά μεζεδάκια παρουσιάζονται λίγο πριν ν’ αλλάξει η ώρα και ενώ σε λίγη ώρα παίρνω το τρένο για το Παρίσι, όπως σας ανακοίνωσα χτες.

* Ίσως διαβάσατε αυτό που γράφτηκε τις προάλλες σε ειδησεογραφικούς ιστοτόπους, ότι γιορτάστηκαν τα 175 χρόνια, λέει, της λέξης Ο.Κ., η οποία προέρχεται από τη σκόπιμη παραποίηση της ορθογραφίας της φράσης all correct. Δεν θυμάμαι να έχω ασχοληθεί με το θέμα σε άρθρο του ιστολογίου, αλλά βρίσκω πειστική την επικρατούσα άποψη, πολύ πειστικότερη από δεκάδες άλλες εξηγήσεις που έχουν προταθεί, ανάμεσα στις οποίες ότι, τάχα, πρόκειται για τα αρχικά της ελληνικής φράσης «Όλα Καλά» (σε μια εποχή που οι Έλληνες ήταν ελάχιστοι στις ΗΠΑ!). Διάβασα λοιπόν σε έναν ιστότοπο, ότι «Τα εύσημα για τον εντοπισμό της πρώτης γραπτής χρήσης του ΟΚ πηγαίνουν στον Άλεν Ουόκερ Ριντ, καθηγητή του πανεπιστημίου του Κολούμπια, ο οποίος πέθανε το 2002 αφού αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του ασχολούμενος με τη λέξη ΟΚ και με μία άλλη τετρασύλλαβη ευρείας χρήσεως που αρχίζει από f.»

Ποια να είναι τάχα αυτή η τετρασύλλαβη λέξη που δεν τολμάει να γράψει ο αρχικός συντάκτης από τον οποίο κλεφτομεταφράστηκε το ελληνικό άρθρο; Θα το καταλάβατε, είναι τετραγράμματη, όχι τετρασύλλαβη, four-letter word, και είμαι βέβαιος ότι ξέρετε ποια είναι. Παρέμπ, στα αγγλικά four-letter word σημαίνει και ‘άσεμνη λέξη’.

* Δεν πρόκειται βέβαια για τη λέξη Love, παρόλο που Love is just a four-letter word, όπως τραγουδάει η Τζόαν Μπαέζ. Το τραγούδι είναι του Ντίλαν (σικ, Τζι!) αλλά ο ίδιος δεν το έχει πει ποτέ σε δίσκο -είχε βάλει ψηλά τον πήχη η Μπαέζ:

* Πριν από 3-4 χρόνια, η Λίνα Νικολακοπούλου είχε προσπαθήσει να διδάξει πώς κλίνεται το ουσιαστικό η οδός, στο τραγούδι Η οδός, σε μουσική Κραουνάκη και ερμηνεία του Μητσιά. Σύμφωνα με το ρεφρέν, ο πληθυντικός είναι «αι οδοί, των οδών, τας οδούς».

Το τραγούδι μ’ αρέσει, αλλά γλωσσικά πέφτει έξω, διότι το «αι οδοί» και «τας οδούς» είναι μαύρη καθαρεύουσα, κι αν μπει σε μια φράση θα παρασύρει και όλη την υπόλοιπη φράση ή αλλιώς θα ξεχωρίζει σαν τη μύγα μες στο γάλα (δοκιμάστε το). Οπότε, «οι οδοί» και «τις οδούς». Οπότε, παθαίνουμε κάτι άλλο, ότι επειδή το «οι οδοί» μοιάζει αρσενικό, πολλοί το συντάσσουν έτσι, παράδειγμα το «οι παραδοσιακοί θαλάσσιοι οδοί» που γράφτηκε τις προάλλες σε άρθρο μιας ιστορικού για την Κριμαία.

* Στο Παρίσι, όπου θα πάω σήμερα, αύριο γίνονται δημοτικές εκλογές, όπως και σε όλη τη Γαλλία άλλωστε. Τη δημαρχία του Παρισιού τη διεκδικούν στον δεύτερο γύρο δυο γυναίκες. Όπως γράφτηκε στο in.gr, στον πρώτο γύρο η υποψήφια της κεντροδεξιάς Ναταλί Κοσιουσκό Μοριζέ (γνωστή με τα αρχικά ΝΚΜ) προηγείται με 35,64% έναντι της Αν Ινταλγκό (ισπανικής προέλευσης) των σοσιαλιστών, η οποία συγκέντρωσε το 34,40%. 

Μπορούμε βέβαια να πούμε ότι η χώρα προέλευσης κάποιου είναι η Ισπανία ή όποια άλλη, αλλά οι άνθρωποι δεν είναι τυριά ή κρασιά να έχουν προέλευση! Κατά τα άλλα, η Ινταλγκό, που γεννήθηκε στην Ισπανία αλλά έζησε από 2 χρονών στη Γαλλία και πάρει την υπηκοότητα της χώρας, μάλλον θα κερδίσει τις εκλογές στο Παρίσι. Το ενδεχόμενο όχι απλώς να κατεβεί αλλά να κερδίσει δημοτικές εκλογές στην Αθήνα δήμαρχος γεννημένος ας πούμε στην Αλβανία, ανήκει καθαρά στη σφαίρα της φαντασίας.

* Το επόμενο μου το έστειλε ένας φίλος με Τουίτερ: «Κατά την κυρία Ρουσοπούλου, το Μπόινγκ βρέθηκε σε ένα αχανές σημείο στον Ειρηνικό». Εδώ που τα λέμε, το σημείο δεν μπορεί να είναι αχανές!

* Διάβασα ένα τουριστικό ρεπορτάζ από το οποίο έμαθα ότι υπάρχει ένα χωριό στην Ολλανδία που αποκαλείται «Η Βενετία του Βορρά», διότι δεν έχει δρόμους αλλά κανάλια. Οι κάτοικοι, λέει, δεν έχουν αυτοκίνητα και μετακινούνται με τα πόδια, ενώ «Για τις πιο μακριές αποστάσεις χρησιμοποιούν τα μικρά βαρκάρια που βρίσκονται στο ποτάμι». Τα βαρκάρια, βρίσκω στην ολλανδική Βικιπαίδεια, είναι διασταύρωση βάρκας και πλοιάριου.

* Η Λιάνα Κανέλλη θέλησε να αντιγράψει τον Θ. Πάγκαλο και αποκάλεσε «τσογλάνι» τον Αλέξη Τσίπρα -δεν θέλω να το σχολιάσω περισσότερο, σίγουρα όχι σ’ αυτό το άρθρο. Θα επισημάνω όμως ένα άλλο φάλτσο της, γλωσσικό και σαφώς συγχωρητέο. Είπε δηλαδή στην ίδια εκπομπή ότι «ο κ. Τσίπρας δεν ολιγωρεί προ ουδενός». Λάθος. Η φράση-κλισέ που χρησιμοποιούμε για να πούμε ότι κάποιος δεν έχει ενδοιασμούς είναι «δεν ορρωδεί προ ουδενός». Το να μην ορρωδείς είναι συνήθως (αν και όχι πάντα) κατακριτέο. Το να μην ολιγωρείς είναι μεγάλη αρετή για τον καθένα, αφού ολιγωρώ σημαίνει «αμελώ ή καθυστερώ στη λήψη και κυρίως στην εκτέλεση αποφάσεων».

* Σε επόμενη επιστολή της, η Λιάνα Κανέλλη θέλησε να εντυπωσιάσει με τις ιστορικές της γνώσεις, αλλά μάλλον μπέρδεψε τις σημειώσεις της ή τις μεταφορές της. Γράφει: «Όση πολιτική σαρδάνη προεκλογικής σκοπιμότητας και αν καταναλώσουν, το σαρδόνιο ύφος τους αποκαλύπτεται από τις ιδεολογικές και πραγματικές αντιφάσεις τους.» Όμως, η σαρδάνη, που έχει παρετυμολογικά συνδεθεί από τους αρχαίους με τη λέξη «σαρδόνιος» (παλιότερα «σαρδάνιος»), ήταν ένα δηλητηριώδες φυτό που προκαλούσε σπασμωδικό γέλιο. Επομένως, αν κάποιος θέλει να κρύψει το σαρδόνιο ύφος του, δεν καταναλώνει σαρδάνη, το αντίθετο πρέπει να κάνει!

* Δανείζομαι από τη Λεξιλογία μια περίπτωση «άσπονδου φίλου» που δεν θυμάμαι να την έχουμε ξανασχολιάσει. Έγραψαν τα Νέα για εκείνη την Αμερικανίδα που έμεινε φυλακισμένη 32 χρόνια για έγκλημα που δεν διέπραξε (ήταν μαύρη, βλέπετε, και η δικαιοσύνη, που ως γνωστόν δεν βλέπει καλά, τους μαύρους τους αγνοεί), και ανέφεραν ότι ο φίλος της την είχε αναγκάσει «να οδηγήσει τον ντίλερ σε μια αλέα, όπου και τον σκότωσε». Σε αλέα; Σύμφωνα με το λεξικό, η αλέα είναι δρόμος ή λεωφόρος με δενδροστοιχίες, ή και σκέτη δενδροστοιχία. Προφανώς όμως, αυτά τα πράγματα δεν γίνονται στις πολυσύχναστες λεωφόρους, στα μπουλεβάρτα που λέγαμε χτες! Απλώς, το αγγλικό κείμενο έλεγε alley, λέξη που προέρχεται από το γαλλ. allée, αλλά έχει αλλάξει σημασία και δεν σημαίνει δεντροφυτευμένη λεωφόρο αλλά μικρό και σκοτεινό σοκάκι.

* Η λέξη «ευπατρίδης» είναι της μόδας, αλλά είναι και λέξη ταλαιπωρημένη μια και πολλοί τη χρησιμοποιούν σαν να σημαίνει «πατριώτης» ή κάτι τέτοιο -ενώ ήταν το όνομα της ανώτερης τάξης της αρχαίας Αθήνας, των αριστοκρατών (από καλό πατέρα γεννημένων), και σήμερα σημαίνει αυτόν που συνδυάζει την πολύχρονη προσφορά με την ευγένεια χαρακτήρα και την πνευματική καλλιέργεια. Σε ένα άρθρο διάβασα μάλιστα και την καινούργια λέξη «ευπατριδισμός»! Εδώ ο συντάκτης μάλλον νομίζει ότι ευπατρίδης σημαίνει φιλόπατρις. Θαύμασα και τη φράση «δυο μέρες μετά την καταστροφή μιας μερίδας κάφρων», η οποία στα ελληνικά σημαίνει ότι μια μερίδα κάφρων καταστράφηκε. Θα προσέξατε επίσης ότι ο συντάκτης δεν πιστώνεται με το «κείμενο» αλλά με τις «λέξεις». Λέξεις πράγματι, ατάκτως ερριμμένες.

* Και κλείνω με ένα πραγματολογικό, που κάνει γέφυρα με το αυριανό μου θέμα. Κι άλλες φορές έχω παραπονεθεί για τη στήλη «Σαν σήμερα» του Ριζοσπάστη, η οποία, ενώ κάποτε ήταν έγκυρη και ενδιαφέρουσα, τελευταία παρουσιάζει χοντρά λάθη (όπως τις προάλλες, που έστειλε εξορία στη Μακρόνησο τον Καζαντζάκη!) Στο χτεσινό φύλλο, είχαμε νέο κρούσμα. Χτες ήταν η επέτειος του θανάτου του ποιητή Φώτη Αγγουλέ (για τον οποίο έχω γράψει και στο ιστολόγιο), και ο Ριζοσπάστης έγραψε ανάμεσα στα άλλα: Με την ανάπτυξη της πάλης του Δημοκρατικού Στρατού, ο Αγγουλές τυπώνει έντυπα του ΔΣΕ κρυμμένος σε μια στέρνα στο Βατάδο. Εκεί το Μάρτη του 1948 συλλαμβάνεται, δικάζεται από στρατοδικείο και καταδικάζεται σε θάνατο. Ο Αγγουλές γλίτωσε την εκτέλεση χάρη στον ξεσηκωμό όλου του νησιού και διεθνείς διαμαρτυρίες.

Στις φράσεις αυτές υπάρχει ένα μικρό λάθος κι ένα τεράστιο. Το μικρό είναι πως πράγματι ο Αγγουλές πιάστηκε να τυπώνει παράνομα έντυπα (ήξερε απ΄αυτή τη δουλειά, ήταν τυπογράφος στο επάγγελμα) σε ένα παράνομο τυπογραφείο κρυμμένο σε μια φουντάνα (στέρνα) αλλά όχι στο Βατάδο, που άλλωστε δεν υπάρχει, παρά στο Βροντάδο. Το μεγάλο και ανεξήγητο λάθος είναι ότι ο Αγγουλές δεν καταδικάστηκε σε θάνατο! Στη δίκη των «αναρχικών της Χίου», που άρχισε στις 27.9.1948 και τελείωσε στις 14 Αυγούστου στο Στρατοδικείο της Αθήνας, πολλοί καταδικάστηκαν σε θάνατο, ανάμεσά τους κι ο παπα-Ξενάκης, αλλά ο Αγγουλές, που ο ρόλος του ήταν βοηθητικός, καταδικάστηκε «μόνο» σε 12 χρόνια κάθειρξη. Αυτό το λέει και το βιβλίο του πατέρα μου για τον Χαράλαμπο Κανόνη (κι αυτός είναι ο λόγος που ξέρω τόσα για την υπόθεση), αλλά και οποιαδήποτε βιογραφία του Αγγουλέ, π.χ. της Έλλης Παπαδημητρίου (Ο Φώτης Αγγουλές, Κέδρος 1975, σελ. 75). Για του λόγου το αληθές, η απόφαση του στρατοδικείου, όπως δημοσιεύτηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες, δεν αναφέρει καν τον Αγγουλέ, τον περιλαμβάνει μαζί με όσους καταδικάστηκαν σε ελαφρότερες ποινές. Πρέπει να πάμε σε χιώτικη εφημερίδα, φυσικά εθνικόφρονα, για να δούμε τον πλήρη κατάλογο των καταδικασθέντων, μαζί με άλλες μακάβριες λεπτομέρειες.

Επομένως, ο Φώτης Αγγουλές, που έκλεισαν χτες πενήντα χρόνια από τον θάνατό του -πέθανε στο πλοίο της γραμμής από Χίο προς Πειραιά, με είκοσι δραχμές στην τσέπη, όπως γράφτηκε- δεν καταδικάστηκε σε θάνατο αλλά σε 12 χρόνια κάθειρξη. Κι αυτό δεν τον κάνει λιγότερο αγωνιστή ή λιγότερο σημαντικό ποιητή.

Αλλά για τον εμφύλιο στη Χίο θα πούμε και αύριο.

 

 

Ψευτοφίλοι από την Κύπρο

Το άρθρο δεν εκθέτει τα παράπονά μου από τη συμπεριφορά κάποιων Κυπρίων που μου έκαναν τον φίλο και μετά με πούλησαν για χρήμα στο καταχείμωνο, διότι οι ψευτοφίλοι για τους οποίους θα σας μιλήσω δεν είναι άνθρωποι αλλά λέξεις. Μάλλον θα καταλάβατε ότι εννοώ το φαινόμενο των faux amis, των λέξεων δηλαδή που προέρχονται από την ίδια ρίζα, αλλά έχουν ελαφρώς ή και εντελώς διαφορετική σημασία από τη μια γλώσσα στην άλλη, με αποτέλεσμα να παραπλανούν όσους δεν ξέρουν καλά και τις δυο αυτές γλώσσες και δεν έχουν τα μάτια τους τέσσερα -πάμπολλοι μεταφραστές έχουν πέσει θύματα (γλωσσικής) ψευτοφιλίας και έχουν δώσει διασκεδαστικά μαργαριτάρια. Άλλοι πάλι έχουν πάθει χουνέρια εξαιτίας των ψευδόφιλων λέξεων, σαν εκείνο τον φίλο μου που του κλέψαν το πορτοφόλι στην Ιταλία και άρχισε να κυνηγάει τον πορτοφολά φωνάζοντας «volare, volare», νομίζοντας ότι λέει «κλέφτης, κλέφτης» (voleur στα γαλλικά), ενώ στα ιταλικά volare είναι το ρήμα «πετάω»!

Την ιστορία αυτή και μερικές ακόμα διασκεδαστικές ιστορίες με ψευδόφιλες λέξεις την έχω ξαναπεί, σε ένα παλιότερο άρθρο που είχα αφιερώσει στο θέμα, που όμως είναι ευρύτατο και δεν εξαντλείται, τουλάχιστον αν κάποιος έχει την πετριά της γλώσσας. Στο άρθρο εκείνο είχαμε δει ότι ψευτοφίλοι υπάρχουν όχι μόνο ανάμεσα σε δύο διαφορετικές γλώσσες, όπως π.χ. τα ελληνικά και τα αγγλικά (για παράδειγμα, το empathy στα αγγλικά είναι σχεδόν το αντίθετο του ελληνικού «εμπάθεια»!), αλλά και ανάμεσα σε διαφορετικές μορφές της ίδιας γλώσσας. Έτσι, ας πούμε, στα αρχαία ελληνικά «σεμνός» ήταν ο περήφανος, με αποτέλεσμα να την πατήσει ο μεταφραστής του Κάκτου, που μεταφράζοντας Διογένη Λαέρτιο έγραψε πως ο φιλόσοφος Μενέδημος ήταν «υπερβολικά σεμνός» επειδή το πρωτότυπο λέει «σεμνός ικανώς» -όχι, υπερόπτης ήταν. Αυτούς τους ψευτοφίλους τους είχα ονομάσει «εσωτερικούς» στο προηγούμενο άρθρο. Τώρα θα δούμε μιαν άλλη κατηγορία εσωτερικών ψευδοφίλων που ζουν στην Κύπρο, δηλαδή λέξεων που έχουν διαφορετική σημασία στα ελληνικά της Ελλάδας και στην κυπριακή διάλεκτο ή μάλλον, για να ακολουθήσω τον ορισμό της φίλης καθηγήτριας Μαριάννας Κατσογιάννου, την «ελληνική κυπριακή».

Πρέπει να πω ότι την έμπνευση και το υλικό για το άρθρο αυτό τα έχω αντλήσει από μια πρόσφατη ημερίδα που παρακολούθησα, στην οποία μίλησαν οι καθηγήτριες Μαριλένα Καρυολαίμου και Μαριάννα Κατσογιάννου, του πανεπιστημίου της Κύπρου, με θέμα την ιστορία της κυπριακής διαλέκτου και τις διαφορές της από την κοινή νεοελληνική. Τα όσα θα ακολουθήσουν είναι αντλημένα από την ομιλία της Μ. Κατσογιάννου, αλλά πριν προχωρήσω να πω ότι χρησιμοποιώ τον χαρακτηρισμό «διάλεκτος» για να συνεννοούμαστε. Το αν μια γλωσσική ποικιλία είναι ξεχωριστή γλώσσα ή διάλεκτος είναι θέμα πολιτικό πρώτιστα, όπως θυμίζει και η ρήση ότι «γλώσσα είναι μια διάλεκτος με στρατό και ναυτικό» (ή κάπως έτσι). Έτσι, στην υποθετική περίπτωση που η Κύπρος είχε ενωθεί με την Ελλάδα, η κυπριακή θα είχε την ίδια αντιμετώπιση π.χ. με τα κρητικά, ενώ αν αντίστροφα η Κύπρος είχε καθεστώς εχθρικό προς το καθεστώς της Ελλάδας, θα είχαν σίγουρα υπερτονιστεί οι διαφορές των δύο γλωσσικών μορφών, όπως είδαμε να γίνεται στην πρώην Γιουγκοσλαβία και όχι μόνο. Η Μ. Κατσογιάννου προτιμά να μιλάει για «κυπριακή ελληνική» που τη θεωρεί γλωσσική μορφή διαφορετική από την ΚΝΕ (την κοινή νεοελληνική, όχι τη νεολαία του κομμουνιστικού κόμματος!) αλλά και από την «αστική κυπριακή». Η αστική κυπριακή είναι η γλωσσική ποικιλία των αστικών κέντρων της Κύπρου, όπου επιλέγονται συνειδητά διαλεκτικοί δείκτες, δηλ. λέξεις που ρητά διαφοροποιούν την ποικιλία αυτή από την ΚΝΕ (π.χ. τζαι αντί και, έσιει αντί έχει, έννεν αντί δεν είναι κτλ.) Στην κυπριακή ελληνική, οι δείκτες αυτοί, οι χαρακτηρισμένοι διαλεκτικοί, αποφεύγονται, ωστόσο η γλώσσα διαφέρει και πάλι από την ΚΝΕ, με τρόπους λιγότερο ευδιάκριτους.

Μετεκλογικά μεζεδάκια

Τα καθιερωμένα μεζεδάκια του Σαββάτου εύλογο είναι να τα χαρακτηρίσουμε «μετεκλογικά» -αν ήταν διαφορετικό το αποτέλεσμα στο χτεσινό ματς ίσως να έμπαινε διαφορετικός τίτλος σήμερα, αλλά η χαρά κράτησε μόνο έξι λεπτά. Κι επειδή το παιχνίδι το παρακολούθησα με την τεχνολογία των ογδόνταζ, δηλαδή σε βεράντα φιλικού διαμερίσματος στο κέντρο και σε μικρή τηλεόραση, χωρίς λάπτοπ, γουήφι, τιτιβίσματα και άλλα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, έχασα όλες τις έξυπνες ατάκες που ασφαλώς θα ειπώθηκαν. Απλώς μετεκλογικά λοιπόν τα μεζεδάκια μας, αν και κανα-δυο από αυτά αφορούν προεκλογικά δημοσιεύματα, της τελευταίας μέρας πριν από τις εκλογές.

Για παράδειγμα, την παραμονή των εκλογών, ο Κ. Βίδος/Πανδώρα έγραψε στο Βήμα, με αφορμή την (ελληνικά διατυπωμένη) έκκληση της FTD προς τους ‘Ελληνες: Και επειδή οι φίλοι μας οι Γερμανοί μάς τα έγραψαν και στα ελληνικά για να καταλάβουμε, τους απαντώ κι εγώ στα Γερμανικά για να καταλάβουν: «Der Hals des Grieches kann keinen Druck vertragen» (για να μεταφράσω ελεύθερα το «του Ελληνος ο τράχηλος ζυγό δεν υποφέρει»). Ή μάλλον, στην αρχική έκδοση του άρθρου, η «γερμανική» φράση ήταν: Der Neck des Grieches kann keinen Druck vertragen, φράση αγγλογερμανική, αφού λέξη Neck δεν υπάρχει στα γερμανικά. Κάποιοι το είδαν, κι έτσι η φράση «διορθώθηκε» στο Βήμα, αν και η αρχική  μορφή έμεινε σε άλλους ιστότοπους, που είχαν σπεύσει να την αναδημοσιεύσουν. Το κακό όμως είναι ότι και η διορθωμένη φράση εξακολουθεί να έχει λάθη, λαθάκια και λαθάρες, οπότε δεν είναι και πολύ βέβαιο ότι οι Γερμανοί θα «καταλάβαιναν» την απάντηση. Καταρχάς, Hals είναι ο λαιμός, όχι ο τράχηλος. Ο τράχηλος είναι Nacken. Έπειτα, το des Grieches δεν είναι σωστό, η γενική πτώση είναι des Griechen. Ο ζυγός είναι Joch και όχι Druck (που είναι η πίεση). Επίσης, το ertragen είναι ίσως προτιμότερο από το vertragen. Οπότε, σε σωστά γερμανικά η μετάφραση είναι: Der Nacken des Griechen kann kein Joch ertragen. Δύσκολη γλώσσα (και) τα γερμανικά.

Ένας άσπονδος φίλος, δυο γενικομανείς και μια επίκαιρη διπλή άρνηση

Μεζεδάκια και για σήμερα και ο τίτλος είναι σύνθεση από τα θέματα που λογαριάζω να σας παρουσιάσω, και ξεκινάω αμέσως από το πρώτο.

Όταν λέω άσπονδος φίλος, το εννοώ γλωσσικά, ή αλλιώς, αν θέλετε, ψευδόφιλη λέξη, ένα θέμα για το οποίο έχω γράψει παλιότερα και που την εξαντλητική του πραγμάτευση μπορείτε να τη βρείτε σε ειδικό νήμα της Λεξιλογίας.

Παρόλο που τα ελληνικά είναι… ανάδελφη γλώσσα, ο Έλληνας μεταφραστής θα βρει άφθονους άσπονδους φίλους στα αγγλικά, τα γαλλικά και τις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, δηλαδή λέξεις ελληνογενείς που έχουν στο μεταξύ αλλάξει σημασία. Για παράδειγμα, sycophant, όπως έχουμε ξαναπεί, δεν είναι στα αγγλικά ο συκοφάντης, αλλά ο κόλακας –σχεδόν το αντίθετο. Για περισσότερα παραδείγματα σας παραπέμπω στο κείμενο της Λεξιλογίας  κι εδώ παρουσιάζω το προχτεσινό εύρημα, που δυστυχώς μας πονάει και μας τσούζει, όπως ταιριάζει δηλαδή σε έναν άσπονδο φίλο ή εχθρό.

Σύμφωνα με είδηση που δημοσιεύτηκε χτες και προχτές σε αναρίθμητους ειδησεογραφικούς ιστοτόπους και ιστολόγια (εδώ στη Ναυτεμπορική, η κοινή πηγή όλων είναι ίσως το ΑΠΕ), στη Νιου Γιορκ Τάιμς ένας αναλυτής έγραψε, για τις προοπτικές της Ελλάδας: Καλή η αυστηρότητα, αλλά αυτό που πραγματικά χρειάζεται και δεν το βλέπουμε είναι επενδύσεις και ανάπτυξη.