Μεζεδάκια μετά τον μεγάλο σεισμό

Υπό κανονικές συνθήκες, θα λέγαμε για «Μεταμπαρμπαρικά μεζεδάκια», αφού η Μπάρμπαρα διάρκεσε περισσότερο από το αναμενόμενο -αλλά ήρθε ο φονικός σεισμός στην Κιλικία. Για τον σεισμό γράψαμε στο κανονικό μας άρθρο, εδώ θέλω να σχολιάσω κάτι παρεμπίπτον.

Η εικόνα που βλέπετε έγινε βάιραλ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν από δυο-τρεις μέρες. Δεν πρόκειται για αληθινή φωτογραφία, είναι εικόνα που την κατασκεύασε ο υποστράτηγος της Πυροσβεστικής Παν. Κοτρίδης, χρησιμοποιώντας το λογισμικό Midjourney, που φτιάχνει εικόνες με βάση κείμενο -κάτι ανάλογο με το ChatGPT δηλαδή, και στη συνέχεια πρόσθεσε τα διακριτικά της ΕΜΑΚ, το σήμα του Πυροσβεστικού Σώματος και το τουρκικό σημαιάκι (δεν θεωρώ ότι ήταν εύστοχη αυτή η επιλογή).

Ο υποστράτηγος δημοσίευσε την κατασκευασμένη εικόνα στον τοίχο του στο Φέισμπουκ δηλώνοντας καθαρά ότι την έφτιαξε «Για να τιμήσω τους συναδέλφους που δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους για την διάσωση των πληγέντων από τους σεισμούς της Τουρκίας».

Ωστόσο, οι χιλιάδες που αναδημοσίευσαν την εικόνα την κοινοποιούσαν λέγοντας ότι είναι πραγματική φωτογραφία. Υπάρχουν βέβαια κάποιες ανακολουθίες, όπως στις κίτρινες ταινίες, αλλά αυτές μόνο όποιος ξέρει μπορεί να τις επισημάνει. (Σε μια αρχική εκδοχή της εικόνας, ο διασώστης είχε έξι δάχτυλα. Διάβασα ότι αυτό είναι γνωστό ελάττωμα των προγραμμάτων ΤΝ που φτιάχνουν εικόνες -και το βρίσκω εντυπωσιακό).

Ο υποστράτηγος το έκανε με καλό σκοπό, αλλά τελικά υπήρξε παραπλάνηση -για περισσότερα, δείτε τι έγραψαν τα Χόαξις. Και σκέφτομαι πόσες δυνατότητες παραπραγματικότητας δίνουν αυτές οι εφαρμογές. Σε λίγο δεν θα υπάρχει τρόπος (ή έστω εύκολος τρόπος) να διακριθούν πλαστά έργα, εικόνες ή βίντεο από τα πραγματικά.

* Με ενοχλεί να γράφουν με λατινικό αλφάβητο έναν όρο και να τον γράφουν λάθος. Το «φαστ τρακ» δεν υπάρχει λόγος, κατά τη γνώμη μου να το γράψεις στα ξένα, fast track, αλλά, αν το γράψεις, γράφε το σωστά. Συνήθως το βλέπω fast truck, τρελό φορτηγό με τα φρένα σπασμένα, αλλά τις προάλλες στην ΕφΣυν διαβάσαμε:

Σε αυτό συντελεί και η απόφαση του υπουργού Εργασίας να προχωρήσει με τη μέθοδο «fust truck» και στην αντιμετώπιση των περίπου 135.000 εκκρεμών αιτήσεων για χορήγηση επικουρικών συντάξεων, καταβάλλοντας αβλεπεί προκαταβολές 100 ευρώ για κάθε μήνα καθυστέρησης και μέχρι την οριστική έκδοση της απόφασης.

Έλξη;

* Φίλος στέλνει μαργαριτάρι από το καινούργιο μυθιστόρημα (Μαμά χωρίς χέρια) της Έλενας Ακρίτα.

Και βέβαια ο Θαυμαστός καινούργιος κόσμος (Brave new world στο πρωτότυπο) είναι του Άλντους Χάξλεϊ, όχι του Όργουελ.

Αλλά αυτά πρέπει να τα πιάνει ο επιμελητής, αν ξεφύγουν από τον συγγραφέα!

(Και δεν τα πιάνουν όλοι οι αναγνώστες: το βιβλίο το έχω διαβάσει, και μου άρεσε, αλλά δεν πρόσεξα το λάθος, ίσως επειδή είναι προς το τέλος).

Advertisement

Η κριτική και η ποινικοποίησή της

Το 2018, η Έλενα Ακρίτα είχε δημοσιεύσει στα Νέα ένα άρθρο στο οποίο ασκούσε δριμεία κριτική στον Μάρκο Σεφερλή για το είδος χιούμορ που παρουσιάζει στις παραστάσεις του. Ο κ. Σεφερλής έκανε αγωγή στην κ. Ακρίτα και στην εφημερίδα, ζητώντας 100.000 ευρώ αποζημίωση και πριν από δυο μήνες περίπου το δικαστήριο τον δικαίωσε, αφού του επιδίκασε ποσό 8.000. Η κ. Ακρίτα έχει ασκήσει έφεση, αν έχω καταλάβει καλά.

Είχα τότε διαβάσει το επίμαχο άρθρο της κ. Ακρίτα και δεν είχα βρει κάτι το επιλήψιμο. Θέλησα να γράψω για το ιστολόγιο, αλλά το ανέβαλα και τελικά το αμέλησα.

Τις προάλλες, ο καθηγητής Αριστείδης Χατζής δημοσίευσε στο Φέισμπουκ μια ανάρτηση με την οποία συμφωνώ -λέει κάποια πράγματα που κι εγώ τα σκεφτόμουν, αλλά τα διατυπώνει καλύτερα.

Οπότε, στο σημερινό άρθρο θα δημοσιεύσω αρχικά το επίμαχο άρθρο της Έλενας Ακρίτα, που γράφτηκε όταν ακυρώθηκαν οι παραστάσεις του κ. Σεφερλή στο Παλλάς, και στη συνέχεια τη δημοσίευση του κ. Χατζή.

Ραντεβού στα δελφινάδικα, κύριε Σεφερλή

Την αμαρτία μου θα την πω, με όλον τον σεβασμό στον Κώστα Γεωργουσόπουλο, ποτέ δεν κατάλαβα γιατί θεωρείται μέγας ηθοποιός ο Μάρκος Σεφερλής. Ταλαντούχος ναι, αλλά όταν κάνεις το ταλέντο σου παρκέ για τις παντόφλες της στενομυαλιάς, του ρατσισμού και της κάθε μορφής φοβίας να το βράσω το ταλέντο. Ο κύριος Σεφερλής στις επιθεωρήσεις του – που γράφει ο ίδιος, κι αυτό λέει πολλά – χλευάζει τις γυναίκες, τους γκέι, τους ξένους, τους υπέρβαρους, τους διαφορετικούς. Καθησυχάζει τον θεατή πως είναι ΟΚ να έχει μυαλό κότας, είναι ΟΚ να βρίζει ό,τι δεν καταλαβαίνει, να καταριέται ό,τι τον τρομάζει. Αλλωστε, έτσι γεμίζουν τα Δελφινάρια, με χάδια και γλυκόλογα σ’ ένα κοινό που έχει πάντα δίκιο.

Για την ακυρωμένη πλέον συνεργασία του με το Παλλάς να πω ότι έπεσα στα πατώματα, δεν θα το πω. Το Παλλάς μια χαρά φουλ ήταν και είναι, και πέρυσι με τη «Σουσού» και φέτος με τις «Μάγισσες». Δεν είναι να πεις «θα ‘ρθει ο Σεφερλής να μας σώσει απ’ την καταστροφή». Τι τους έπιασε και ρίξαν τον πήχη στα πατώματα, κανείς δεν γνωρίζει.

Κορονιασμένα μεζεδάκια

Ο τίτλος που είχα κατά νου να χρησιμοποιήσω για το σημερινό σαββατιάτικο πολυσυλλεκτικό μας άρθρο, ήταν «Εμβόλιμα μεζεδάκια», αφού δημοσιεύονται την εμβόλιμη μέρα, την 29η Φεβρουαρίου, ενός Φλεβάρη μάλιστα που βάλθηκε να δικαιολογήσει το χαρακτηρισμό του ως δίσεκτου, καθώς μας στέρησε, μετά τον Γιάννη Δάλλα και τον Κώστα Βουτσά, τώρα στο τελείωμα και την Άλκη Ζέη.

Αλλά τον προγραμματισμό τον ανάτρεψε η εμφάνιση των πρώτων κρουσμάτων του κορονοϊού κι έτσι ο τίτλος του σημερινού άρθρου άλλαξε -να κατοχυρώσουμε και την πατέντα του ρήματος «κορονιάζομαι». Βέβαια, τα σοβαρά σχετικά με τον κορονοϊό τα συζητήσαμε χτες. Σήμερα, τα πιο ανάλαφρα.

* Στο σουπερμάρκετ πριν από λίγες μέρες (πριν εμφανιστούν τα κρούσματα) άκουσα ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε τον κορονοϊό διότι την Ελλάδα την προστατεύει η σκέπη της Παναγίας, και την έχει προστατέψει πολλές φορές έως τώρα. Μια άλλη εκδοχή για να μην ανησυχούμε είδα στο Φέισμπουκ, όπου γίνεται λόγος για τα «δυο γονίδια που έχουμε ως Έλληνες παραπάνω» από τους άλλους λαούς -δεν τα έχει η υπόλοιπη… εμφύλιος.

* Τα έντυπα του συγκροτήματος Μαρινάκη συμμορφώθηκαν με τον μπαμπινιώτειο φετφά να γράφουν «κορΩνοϊός» αλλά συνεχίζουν να παράγουν μαργαριτάρια με αμείωτη ένταση.

Σε άρθρο για την εξάπλωση του κορονοϊού λοιπόν διαβάζουμε ότι: Επιδημιολόγοι του Κολεγίου Imperial του Λονδίνου εκτιμούν ότι περίπου τα δύο τρίτα των περιστατικών που μόνο η Κίνα έχει «εξάγει» σε άλλες χώρες μέσω ταξιδιών, δεν έχουν ακόμη ανιχνευθεί, σύμφωνα με το «Science».

Να τα δεχτούμε τα εισαγωγικά, αλλά όχι και το «έχει εξάγει». Έχει εξαγάγει, αφού θέλουμε συνοπτικό τύπο. Ή, προτιμότερο κατά τη γνώμη μου, όπως το χρησιμοποιούν στην Κύπρο, «έχει εξάξει».

Δυο αστυνομικά από το καλοκαίρι

Σήμερα είναι η τελευταία μέρα του Αυγούστου, και, παρόλο που το καλοκαίρι δεν έχει τελειώσει, είναι μια μέρα, όπως και να το κάνουμε, συμβολική. Όχι η τελευταία μέρα του καλοκαιριού, αλλά ίσως η πρώτη μέρα της τελευταίας φάσης του.

Το καλοκαίρι το έχουμε συνδέσει με το διάβασμα λογοτεχνικών βιβλίων, ανάμεσά τους και βιβλίων αστυνομικής λογοτεχνίας -ταιριάζει λοιπόν να αφιερώσω το σημερινό άρθρο σε δυο ελληνικά αστυνομικά βιβλία που διάβασα μέσα στο καλοκαίρι. Προλαβαίνετε να τα διαβάσετε κι εσείς.

Τα ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα ποτέ δεν ήταν πολλά, αλλά τα τελευταία 20 χρόνια παρατηρείται μια άνθιση του είδους, που έχει βρει την ανάλογη ανταπόκριση από το κοινό. Αυτό το νέο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα είναι αγκυρωμένο στην επικαιρότητα και στη σύγχρονη πραγματικότητα και ίσως σε αυτό να οφείλει και μεγάλο μέρος της αποδοχής και της έλξης του.

Εδώ που τα λέμε, το αστυνομικό δεν το διαβάζουμε μόνο για να βρούμε τον ένοχο, δεν είναι μόνο το στοιχείο του μυστηρίου που μας ελκύει -είναι και η περιγραφή των τόπων και των τύπων. Έχει περάσει ανεπίστρεπτα η εποχή όπου ο ντετέκτιβ συνέλεγε στοιχεία και στο τέλος καλούσε όλους τους εμπλεκόμενους στο σαλόνι για να τους ανακοινώσει τον ένοχο. Οπότε, το να διαβάζεις σύγχρονο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα έχει και το παράπλευρο κέρδος ότι διαβάζεις για τη σημερινή Ελλάδα της κρίσης, που δεν έχει ίσως αποτυπωθεί όσο πρέπει στην υπόλοιπη λογοτεχνία (κι αν κάνω λάθος, με χαρά να μου το υποδείξετε).

Το πρώτο από τα δύο αστυνομικά μυθιστορήματα που θα παρουσιάσω σήμερα το είχαμε αναφέρει και στο καθιερωμένο βιβλιοφιλικό άρθρο μας στο οποίο προτείναμε βιβλία για το καλοκαίρι. Το είχε προτείνει ο φίλος μας ο Γιάννης Κουβάτσος, που το είχε διαβάσει. Πρόκειται για το μυθιστόρημα της Έλενας Ακρίτα «Το μυστικό της μπλε πολυκατοικίας».

Όλα εγώ πχια;

Το έναυσμα για το σημερινό άρθρο το πήρα από ένα σχόλιο φίλου στο Φέισμπουκ προχτές. Βρισκόταν ο φίλος διακοπές σε ένα νησί του Αιγαίου (ονόματα δεν λέμε) και είχε αγανακτήσει από τη συμπεριφορά κάποιων παραθεριστών, από τη νεοπλουτχιά τους, όπως τη χαρακτήρισε.

Προσέξτε ότι ο φίλος δεν έγραψε «τη νεοπλουτιά τους» αλλά «τη νεοπλουτχιά τους», θέλοντας να ειρωνευτεί με έναν ακόμα τρόπο, και σε μιαν ακόμα διάσταση, την κακογουστιά (ή κακογουστχιά; ) των νεόπλουτων. Κι έτσι πήρα αφορμή για το σημερινό άρθρο, που το γράφω χωρίς να έχω μαζέψει όσο υλικό θα ήθελα, κάπως πρόχειρα -καλοκαίρι γαρ.

Θα δούμε δηλαδή στο άρθρο αυτό μερικές περιπτώσεις εσκεμμένων ανορθογραφιών που γίνονται κυρίως στα κοινωνικά μέσα με σκοπό την ειρωνεία ή τον χλευασμό.

Ένα άλλο παράδειγμα τέτοιας σκόπιμης ανορθογραφίας βλέπετε στον τίτλο του άρθρου, όπου η φράση «όλα εγώ πχια;» έχει γίνει κλισέ στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης -εμφανίζεται είτε στον τίτλο είτε στην κατακλείδα άρθρου, σχολίου κτλ.

Γραμμένη κανονικά, «όλα εγώ πια;» η ελλειπτική ερώτηση σημαίνει «μα, όλα από μένα τα περιμένετε;», «όλα εγώ θα τα λέω/θα τα βρίσκω/θα τα λύνω;». Στραβογραμμένη, «όλα εγώ πχια;» μπορεί απλώς να επιτείνει το χαριτόλογο ύφος ή μπορεί να χρησιμοποιείται ως κατακλείδα για να δείξει ότι όλα όσα προηγούνται έχουν ειπωθεί ειρωνικά. Το χρησιμοποιεί συχνά η Έλενα Ακρίτα αλλά είναι πολύ διαδεδομένο.

Τρία κι ένα ελληνικά αστυνομικά μυθιστορήματα

Λένε πως το αστυνομικό μυθιστόρημα (με την ευρύτερη δυνατή έννοια του όρου, ώστε να συμπεριλάβουμε και το θρίλερ) καθρεφτίζει, ή πρέπει να καθρεφτίζει, την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα του τόπου στον οποίο εκτυλίσσεται η δράση, περισσότερο από άλλα λογοτεχνικά είδη. Ισχύει αυτό για τα αστυνομικά μυθιστορήματα που γράφονται τα τελευταία χρόνια, στην Ελλάδα τη χτυπημένη από την κρίση;

Μπορούμε να το συζητήσουμε και μπορείτε να προτείνετε (καλοκαίρι έρχεται άλλωστε) κάποια σύγχρονα ελληνικά αστυνομικά (με την ευρύτερη πάντα έννοια) μυθιστορήματα. Εγώ στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσω σύντομα τέσσερα βιβλία που ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία και που έτυχε να διαβάσω τον τελευταίο καιρό.

Τέσσερα, αλλά «τρία και ένα» στον τίτλο. Ο λόγος είναι ότι το ένα από τα τέσσερα είναι μεν σχετικά πρόσφατο ως έκδοση, αλλά αποτελεί επανέκδοση παλιότερου έργου, οπότε εξ ορισμού δεν αντικατοπτρίζει την Ελλάδα της κρίσης. Μπορώ να διαιρέσω και μ’ άλλους τρόπους τα τέσσερα βιβλία σε τρία και ένα (ένα δεν μου άρεσε, ένα από πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα, ένα που το αγόρασα στην κανονική του τιμή) αλλά αυτή η διαίρεση είναι μάλλον η πιο χρήσιμη.

Και ξεκινάω με το βιβλίο του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα, το «νουάρ» μυθιστόρημα Πες μου ποιος είναι ο εχθρός του Μιχάλη Καστρινού. Νουάρ το χαρακτηρίζει ο εκδοτικός οίκος, αλλά κατά τη γνώμη μου πρόκειται σαφώς για πολιτικό θρίλερ.

Η δράση είναι τοποθετημένη στην προηγούμενη δεκαετία, πριν από την κρίση. Στο αεροδρόμιο, στην πτήση από Κάιρο, ο έλεγχος διαβατηρίων πιάνει έναν αλλοδαπό με χαρακτηριστικά μεσανατολίτη, που δεν μιλάει ελληνικά κι όμως έχει στην κατοχή του ελληνικό διαβατήριο, που μάλιστα φαίνεται κανονικότατο, βγαλμένο σε ελληνικό όνομα (και δη μυτιληνιό, Σωτηρέλλης). Ωστόσο, πριν ακόμα ο αστυνομικός της βάρδιας προωθήσει την υπόθεση παραπάνω, έρχεται αξιωματικός της ασφάλειας και παραλαμβάνει τον αλλοδαπό, δίνοντας μάλιστα ρητή εντολή να μην γραφτεί τίποτα στο βιβλίο συμβάντων.

Το παλικάρι και το μπούλινγκ

Κοντεύει να κλείσει μήνας από τη μέρα που εξαφανίστηκε ο Βαγγέλης Γιακουμάκης, εικοσάχρονος σπουδαστής της Γαλακτοκομικής Σχολής των Ιωαννίνων με καταγωγή από το Ρέθυμνο. Η υπόθεση πήρε νέα τροπή χτες, καθώς η Έλενα Ακρίτα, από τη στήλη της στα Νέα, δημοσίευσε ανοιχτή επιστολή προς τον αρμόδιο υπουργό Γιάννη Πανούση, στην οποία διατυπώνει σοβαρότατες καταγγελίες, όπως ας πούμε σχετικά με τη σπουδή του αστυνομικού διευθυντή Ηπείρου να αποκλείσει το ενδεχόμενο να έπεσε θύμα μπούλινγκ ο νεαρός σπουδαστής αλλά και κυρίως ότι πρωτοκλασάτος Κρητικός βουλευτής κάλυπτε μια συμμορία τραμπούκων που δρούσαν στη σχολή και μεσολάβησε για να μην αποβληθούν «τα παιδιά».

Δεν ξέρω κατά πόσο ισχύουν οι καταγγελίες, αν και έχω εμπιστοσύνη στη σοβαρότητα της Έλενας Ακρίτα. Από όσα έχω ακούσει για την υπόθεση φαίνεται πολύ πιθανό να συνέβαιναν πράγματι πράξεις μπούλινγκ για μεγάλο διάστημα, από κάποιους συμμαθητές και του Βαγγέλη που (όπως ακούστηκε) δεν τον έβρισκαν τόσο λεβέντη όσο θα ήθελε ο κάλος που έχουν στο μυαλό τους και έβρισκαν ότι τους ντροπιάζει, καθότι και εκείνοι Κρητικοί -ή που τον τραμπούκιζαν επειδή απλώς ήταν διαφορετικός.

Του στραβού το δίκιο και άλλες εκφράσεις για τη δυσάρεστη αλήθεια

Σε κάποιο από τα πολλά άρθρα που γράφτηκαν αυτές τις μέρες για το κυπριακό δράμα, ο αρθρογράφος, αφού ανέφερε το κούρεμα εν χρω που περιμένει τους καταθέτες που ξεπερνούν το όριο των 100.000, πρόσθεσε μετριάζοντας: «Για να λέμε και του στραβού το δίκιο πάντως, διασφαλίζονται οι καταθέσεις κάτω από το όριο των 100.000». Εδώ, το «δίκιο του στραβού» είναι η θετική πτυχή ενός κατά τα άλλα δυσάρεστου γεγονότος.

Η έκφραση είναι πολύ διαδεδομένη. Χρησιμοποιείται επίσης όταν παραδεχόμαστε ότι κάποιος που τον κατηγορούμε έχει ελαφρυντικά ή όταν αναφέρουμε δικαιολογίες για κάποιον που έφταιξε ή όταν θέλουμε να επισημάνουμε και το δίκιο που έχει η άλλη πλευρά. Έτσι, σ’ ένα παλιό χρονογράφημά της η Έλενα Ακρίτα, αφού κατηγορήσει για πολλά και διάφορα τους ταξιτζήδες, προσθέτει: «Και για να λέμε και του στραβού το δίκιο, όμως, πρέπει να παραδεχτούμε κι από την άλλη μεριά, ότι κι ο τρόπος που φερόμαστε εμείς στους ταξιτζήδες συναγωνίζεται το δικό τους».

Ποιος όμως είναι ο στραβός, που έχει κι αυτός τα δίκια του; Πρέπει να το εννοήσουμε κυριολεκτικά, ότι εννοείται ο τυφλός. Όπως έχει γράψει ο Άνθιμος Παπαδόπουλος, στην αρχή της φράσης θα βρίσκεται κάποια μοιρασιά, όπου βέβαια ο τυφλός κινδυνεύει να μην πάρει το σωστό μερτικό. Θα ειπώθηκε πρώτα «να μην κλέψουμε του στραβού το δίκιο», και μετά η φράση μετέπεσε στην έννοια του καθολικού δικαίου. Σε παραλλαγές της φράσης, βρίσκουμε άλλους που δεν είναι σε θέση να υπερασπιστούν το δίκιο τους: να πούμε του φτωχού το δίκιο, παραθέτει ο Νικόλαος Πολίτης, ενώ στη μανιάτικη συλλογή του Κ. Κάσση βρίσκω «να λέμε και του πιζώκωλου το δίκιο» -εννοώντας αυτόν που έχει στραμμένα τα νώτα του και κατ’ επέκταση τον απόντα από μια ομήγυρη. Σε άλλη παραλλαγή, πάλι στον Ν. Πολίτη, «να πούμε και του κακού το δίκιο».

Βέβαια, ο τυφλός είναι ανυπεράσπιστος, αθώο θύμα, ενώ στη φράση «του στραβού το δίκιο» έχουμε τις περισσοτερες φορές φταίχτη (έστω και με ελαφρυντικά) -αλλά η σημασιακή ολίσθηση δεν είναι δύσκολη, και ίσως να βοηθιέται κι από τη δισημία της λέξης «στραβός». Στα αγγλικά μια αντίστοιχη φράση είναι to give the devil his due.

Μερικές φορές, πάντως, έχω δει να χρησιμοποιείται η φράση «του στραβού το δίκιο» χωρίς την απόχρωση των ελαφρυντικών ή της δικαιολογίας, σαν απλή αναγνώριση της αλήθειας, του δίκιου. Έχουμε κι άλλες εκφράσεις τέτοιες, πιο ουδέτερες: «για να πούμε την αλήθεια» ή, μια φράση που πολύ συχνά τη βρίσκω στα κοινωνικά μέσα, «για να τα λέμε όλα». Θα μου πείτε, και θα έχετε δίκιο, ότι από τη στιγμή που λέμε «για να πούμε την αλήθεια» είναι σαν να παραδεχόμαστε ότι η αλήθεια αυτή δεν είναι και πολύ ευχάριστη, αλλιώς δεν θα κάναμε αυτό τον πρόλογο.

Παρόλο που το «για να πούμε την αλήθεια» ήδη υπονοεί ότι η αλήθεια αυτή δεν μας συμφέρει και πολύ, συχνά νιώθουμε την ανάγκη να το κάνουμε πιο καθαρό, βάζοντας μπροστά κάποιο επίθετο: την πικρή αλήθεια, την ωμή αλήθεια, τη γυμνή αλήθεια, την αφτιασίδωτη αλήθεια, όλη την αλήθεια, ή, αρκετά συχνά, να πούμε τη μαύρη αλήθεια. Μαύρη είναι η αλήθεια επειδή δεν μας συμφέρει ν’ ακούγεται. Τη φράση τη βρίσκουμε, λογουχάρη, στον Παπαδιαμάντη, σε ένα απόσπασμα από το θαυμάσιο «Του μπουφ του πλι», που νομίζω πως θα κέρδιζε αν δεν ήταν το μισό σε καθαρεύουσα:   Αγαπούσε πολύ το πλιάτσικο, ο βλογημένος. […] Πλην τούτο ίσως το συνήθιζον και άλλοι ναυτικοί και διά να είπωμεν την μαύρην αλήθειαν, ποτέ δεν έλειψεν από τον ναυτικόν μας κόσμον αυτή η στοιχειώδης πειρατεία. Ή, στο Τρίτο στεφάνι του Ταχτσή: Μμ, οι παλιοτουρκαλάδες, που μας είχαν τόσους αιώνες στη σκλαβιά. Μα τέλος πάντων, περασμένα-ξεχασμένα. Για να πω τη μαύρη αλήθεια, οι Τούρκοι που γνώρισα εγώ ήταν όλοι άνθρωποι του Θεού. Δεν περνούσε ζητιάνος χωρίς να τον ελεήσουν. Στην πρώτη περίπτωση, η μαύρη αλήθεια (που δεν θέλουμε να ακούγεται και πολύ) είναι ότι οι ναυτικοί συνήθιζαν το πλιάτσικο. Στη δεύτερη περίπτωση, ότι οι προαιώνιοι εχθροί είναι καλοί άνθρωποι -εδώ θα ταίριαζε και του στραβού το δίκιο.

Μια άλλη φράση που λειτουργεί σαν προτροπή για να πούμε ή να παραδεχτούμε χωρίς περιστροφές την αλήθεια, είναι: «για να λέμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη». Έχουμε ξαναγράψει για την πανάρχαιη αυτή φράση, οπότε δεν θα σταθώ καθόλου στη συναρπαστική της ιστορία, απλώς θα δώσω ένα παράδειγμα χρήσης, από το 10 του Καραγάτση, όπου ο δάσκαλος απευθύνεται σε βιομήχανο, γονιό μαθητή του (φυσικά, αυτά εκτυλίσσονται σε μια εποχή που οι πλούσιοι στέλναν τα παιδιά τους στα δημόσια σχολεία, στις μέρες μας τέτοιος διάλογος είναι αδιανόητος και ο Πρόκας τζούνιορ παίρνει άριστα): — Εξετέθην, κ. Πρόκα, για να προβιβάσω το γιο σας. Είναι πολύ καλό παιδί· αλλά, για να πούμε τα σύκα σύκα και τη σκάφη σκάφη, δεν παίρνει από γράμματα. Θα μπορούσε επίσης να πει «για να πούμε την αλήθεια». Υπάρχουν κι άλλες φράσεις περίπου συνώνυμες, που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εδώ, όπως: «για να πούμε τα πράγματα με τ΄ όνομά τους», χωρίς ωραιοποιήσεις δηλαδή και χωρίς περιστροφές, και πάλι με την δυσάρεστην αλήθεια αφτιασίδωτη.

Εδώ βρισκόμαστε ήδη στον προθάλαμο μιας άλλης οικογένειας φράσεων, όπως μίλησε έξω απ’ τα δόντια, μίλησε ορθά-κοφτά, τα είπε χύμα (και τσουβαλάτα), δεν μάσησε τα λόγια του, αλλά δεν θα σταθούμε σ’ αυτές, μια και δίνουν κυρίως την έμφαση στην παρρησία με την οποία μίλησε κάποιος και όχι στο περιεχόμενο των όσων είπε. Πάντως, αυτές οι δυο οικογένειες φράσεων τέμνονται  -για παράδειγμα, στην τελευταία φράση με τον γιο βιομηχάνου, θα μπορούσαμε να πούμε «για να μιλήσουμε έξω από τα δόντια, ο γιος σας δεν παίρνει από γράμματα».

Η προτροπή προς αναγνώριση της αλήθειας μπορεί να εκφραστεί και με μιαν ακόμα φράση, να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας. Πίσω από το δάχτυλό του, κουτοπόνηρα, κρύβεται βέβαια κάποιος που δεν θέλει να παραδεχτεί την ενοχή του, κρύβεται όμως και όποιος δεν θέλει να αναγνωρίσει τη δυσάρεστην αλήθεια. (Κάπου διάβασα πως τα μικρά παιδιά πιστεύουν πράγματι πως μπορούν να κρυφτούν πίσω από το δάχτυλό τους, και εδώ θα βρίσκεται η αρχή της φράσης). Έγραφε πριν από τρία χρόνια γνωστός δημοσιογράφος: «Για να μην κρυβόμαστε πίσω απ’ το δάχτυλό μας, τα αμέσως επόμενα χρόνια εκατοντάδες εργαζόμενοι θα αναγκαστούν (αν τα καταφέρουν) να αλλάξουν δουλειά.»

Αυτό λέγεται και «Ας μην εθελοτυφλούμε» -ή, όπως συχνά ακούγεται επίσης, «Ας μη στρουθοκαμηλίζουμε». Εδώ εννοείται η διαδεδομένη πεποίθηση ότι η στρουθοκάμηλος, όταν δει κίνδυνο, χώνει το κεφάλι της μέσα στην άμμο επειδή πιστεύει ότι έτσι γίνεται αθέατη. Αυτό είναι μύθος, δεν είναι τόσο χαζό το πουλί -ξέρει να το βάλει στα πόδια, ξέρει και να αμυνθεί με τα γαμψόνυχά του. Όταν η στρουθοκάμηλος χώνει το ράμφος της στην άμμο, το κάνει για να φάει σκουλήκια και άλλα ζούδια, που τα καταπίνει μαζί με άμμο. Ωστόσο, η πολιτική της στρουθοκαμήλου (politique de l’autruche το είπαν οι Γάλλοι, και από κει το πήραμε κι εμείς, αλλά παρηγοριόμαστε που το autruche, όπως και το ostrich, είναι ελληνικής αρχής) είναι πολύ διαδεδομένη μέθοδος για την αντιμετώπιση των δυσκολιών, αν και όχι αποτελεσματική. Οι αμερικάνοι έχουν και μιαν έκφραση, ostrich effect, που σημαίνει ότι όταν τα χρηματιστήρια πάνε από το κακό στο χειρότερο, ο ιδιώτης επενδυτής αποφεύγει να πολυκοιτάζει την πορεία του χαρτοφυλακίου του, ενώ τον καιρό των παχιών αγελάδων αφιερώνει κάθε μέρα αρκετή ώρα για να δει πόσο αβγάτισαν τα αέρινα πλούτη του. Βέβαια, τώρα στην Κύπρο, φύσηξε βοριάς κι αγέρας και τους μάδησε όλους -και, για να πούμε του φτωχού το δίκιο, δεν ήταν μόνο Ρώσοι μαφιόζοι που κουρεύτηκαν, αλλά και μικροεπιχειρηματίες, και όλα τα ταμεία των εργαζομένων, και οι περισσότεροι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης του νησιού. Να το λέμε του φτωχού το δίκιο, μήπως και το βρει στο τέλος.

Ο χρόνος στο Διαδίκτυο, η Έλενα Ακρίτα και ο Κίσινγκερ

Για όποιους κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο, ο χρόνος τρέχει διαφορετικά, τα συμβάντα χάνουν τη διάσταση του χρόνου, θα έλεγε κανείς γίνονται άχρονα. Στον έξω κόσμο, τα περίπτερα πουλάνε τη σημερινή εφημερίδα, το ραδιόφωνο και η τηλεόραση λένε τις σημερινές ειδήσεις. Όταν διαβάσετε στην εφημερίδα ή δείτε στην τηλεόραση ότι π.χ. «παραιτήθηκε ο Μουμπάρακ» αυτό σημαίνει ότι χτες ή πριν από λίγη ώρα παραιτήθηκε ο Αιγύπτιος πρόεδρος (ή δικτάτορας, δεν θα τα χαλάσουμε εκεί) Χόσνι Μουμπάρακ. Αύριο το συγκεκριμένο φύλλο της εφημερίδας δεν θα υπάρχει πια, παρά μόνο στα αρχεία.  Στο Διαδίκτυο, η ιστοσελίδα που γράφει «παραιτήθηκε ο Μουμπάρακ» θα μείνει έτσι πολλές μέρες ακόμα, ίσως στον αιώνα τον άπαντα. Κι αν το γεγονός δεν είναι πασίγνωστο, μόνο όποιος προσέχει την ημερομηνία θα καταλάβει ότι δεν είναι πρόσφατο –και μόνο αν στην ιστοσελίδα δηλώνεται ημερομηνία.

Δεν γκρινιάζω. Αυτές οι διαφορές των δύο μέσων –εφημερίδας και Διαδικτύου– πηγάζουν από τη φύση τους. Και είναι γεγονός ότι στις αναζητήσεις, π.χ. μέσω γκουγκλ, συνήθως τα πιο πρόσφατα γεγονότα εμφανίζονται πρώτα, και εκτός αυτού υπάρχει τρόπος να εμφανίσει κανείς μόνο τις πρόσφατες σελίδες (αν και δεν είναι αλάνθαστα τα αποτελέσματα).

Αμ δεν το σκαπουλάραμε το λαθάκι!

Στα σημερινά ΝΕΑ η Έλενα Ακρίτα, καταπιάνεται, όχι χωρίς χιούμορ, με κάμποσα γλωσσικά λάθη που την κάνουν να αγανακτεί όταν ανοίγει την τηλεόραση. Παραθέτω ολόκληρο το άρθρο της. Τα δικά μου σχόλια θα τα βρείτε στο τέλος:

ΑΥΤΗ ΤΗΝ ξένη γλώσσα που ακούω κάθε φορά που πατάω το κουμπάκι της τηλεόρασης, μπορεί να μου την μεταφράσει κάποιος καλός άνθρωπος; Μπορεί κάποιος να μου αποκρυπτογραφήσει αυτόν τον μυστηριώδη κώδικα Ντα Βίντσι, μπας και συνεννοηθούμε στοιχειωδώς;

Δεν ζητάω διερμηνέα από αγγλικά σε ελληνικά. Από γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά σε ελληνικά. Ζητάω διερμηνέα από ελληνικά σε ελληνικά. Να καταλάβω πέντε βασικά πραγματάκια. Να μην τρώω τις ελληνικούρες σαν χαστούκια απανωτά. Να μη μου περνάει απ΄ το μυαλό ότι μιλάνε απταίστως τη σανσκριτική διάλεκτο.