Κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ερατώ η αυτοβιογραφία του θεατρικού συγγραφέα και αγωνιστή του εργατικού και αντιφασιστικού κινήματος Ερνστ Τόλλερ (1893-1939) με τίτλο «Ήμουν ένας Γερμανός. Η αυτοβιογραφία ενός επαναστάτη».
Ο Τόλλερ ήταν σημαντική μορφή της γερμανικής πρωτοπορίας στη δεκαετία του 1920, εκπρόσωπος του εξπρεσιονισμού, ήταν όμως και αγωνιστής της αριστεράς, πρόεδρος της βραχύβιας Σοβιετικής Δημοκρατίας του Μονάχου το 1919. Αυτοεξορίστηκε μετά την άνοδο των ναζί στην εξουσία και από το 1936 ζούσε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1939 αυτοκτόνησε στη Νέα Υόρκη εξαιτίας της ανέχειας και μη μπορώντας να αντέξει την είδηση του εγκλεισμού του αδερφού και της αδερφής του σε στρατόπεδο εξόντωσης.
Η αυτοβιογραφία του φτάνει ως τις αρχές της δεκαετίας του 1920 και, αν κρίνω από το κομμάτι που έχω διαβάσει, είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Διάλεξα να παρουσιάσω σήμερα ένα μέρος από το 1ο κεφάλαιο («Παιδική ηλικία») στο οποίο ο Τόλλερ, εβραϊκής καταγωγής, διηγείται τη ζωή στη γενέθλια πόλη του, το τότε Σαμότσιν της Πρωσίας που βρίσκεται σήμερα στην Πολωνία.
Πρέπει να πω ότι η ελληνική έκδοση, σε πολύ καλή μετάφραση του Μιλτιάδη Αργυρόπουλου, συνοδεύεται από επίμετρο του μεταφραστή, με ένα ιστορικό σημείωμα και βιογραφικά σκίτσα των πρωταγωνιστών της Σοβιετικής Δημοκρατίας του Μονάχου.
Για τεχνικούς λόγους παραλείπω δυο υποσημειώσεις του μεταφραστή σχετικά με το ανατολικό μαργραβάτο και τη διαίρεση της Πολωνίας.
1
ΠΑΙΔΙΚΗ ΗΛΙΚΙΑ
Ο ΠΡΟΠΑΠΠΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΜΟΥ ήταν ο μόνος Εβραίος, στον οποίο ο Φρειδερίκος ο Μέγας επέτρεφε να εγκατασταθεί στο Σαμότσιν, μια μικρή πόλη στην βαλτώδη περιοχή του ποταμού Νέτσε. Ο προπάππος μου πλήρωσε ένα χρηματικό ποσόν και σε αντάλλαγμα του δόθηκε το ένταλμα προστασίας. Ο δισέγγονος ήταν περήφανος για αυτήν την νομική πράξη, έβλεπε σε αυτήν διάκριση και ταξική εξύψωση και καυχιόταν στους συμμαθητές του.
Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία 