Λέναρντ Κοέν: Ποιήματα, σκέψεις, τραγούδια (μια συνεργασία της Αγάπης Νταϊφά)

Και άλλες φορές έχουμε φιλοξενήσει συνεργασίες της φίλης μας της Αγάπης Νταϊφά. Με χαρά δημοσιεύω τη σημερινή συνεργασία, διότι το ιστολόγιο πράγματι θα έπρεπε να έχει γράψει κάτι για τον Κοέν αλλά εγώ δεν έχω ασχοληθεί τόσο που να μπορώ να γράψω κάτι. Οπότε η Αγαπη, που τον παρακολουθεί και τον μεταφράζει πολλά χρόνια, ήρθε να καλύψει αυτό το κενό.

Δύο βδομάδες πριν πεθάνει ο Λέναρντ Κόεν, κυκλοφόρησε ο τελευταίος του δίσκος με τίτλο You Want it Darker.

Στο ομότιτλο τραγούδι, τραγουδά: Είμαι έτοιμος, Κύριε (I’m ready my Lord).  Και ως έτοιμος έφυγε.

 

Ο Λέναρντ Κόεν (21 Σεπτεμβρίου 1934 – 7 Νοεμβρίου 2016) καταγόταν από τον Καναδά.

Μάς κληροδότησε δύο μυθιστορήματα,  αρκετά βιβλία με ποιήματα, και πολλά αξέχαστα τραγούδια  (δώδεκα ποιητικές συλλογές και δεκαέξι άλμπουμ).

Θεωρείτο μουσικός της ποπ, αν και τα τραγούδια του  είχαν πολλά στοιχεία από την  μουσική κάντρυ και την μουσική τών  ευρωπαϊκών καμπαρέ. Έγραψε για τον έρωτα, τη μοναξιά, την αναζήτηση σκοπού και ταυτότητας, χωρίς ωστόσο να λείπουν και τα κοινωνικοπολιτικά θέματα.

Από έφηβος έπαιζε κιθάρα με το συγκρότημα κάντρυ Buckskin Boys.

Σπουδαστής ακόμα εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή που είχε μεγάλη επιτυχία στους καναδικούς λογοτεχνικούς κύκλους.

Το 1959 το  Καναδικό Συμβούλιο για τις Τέχνες (Canada Council for the Arts) έδωσε τον Κόεν μιαν υποτροφία 2000 δολαρίων. Εκείνος τη χρησιμοποίησε για να ζήσει πολύ οικονομικά στο Λονδίνο και στην Ύδρα, γράφοντας το πρώτο του μυθιστόρημα.

Την επόμενη χρονιά (1960) αγόρασε  ένα σπίτι στην Ύδρα – χωρίς ηλεκτρικό και νερό – και μοίραζε τον καιρό του ανάμεσα στην Ελλάδα και τον Καναδά συγγράφοντας.

Ένα μεγάλο μέρος τού μυθιστορήματός του The Favourite Game γράφτηκε  εκεί. Αυτό το έργο είχε μεγάλη επιτυχία, όμως ο Κόεν αποφάσισε αργότερα επιστρέψει στην Αμερική για να κυνηγήσει μια καριέρα στη μουσική. Το τραγούδι του Σουζάν (Suzanne) που τραγούδησε η σπουδαία Τζούντυ Κόλλινς (Judy Collins )  τού άνοιξε τον δρόμο για τον πρώτο του δίσκο με τίτλο με τίτλο Τραγούδια τού Λέναρντ Κόεν (Songs of Leonard Cohen).

Advertisement

Νταβίντ Ντιόπ και Γουόλε Σογίνκα (συνεργασία της Αγάπης Νταϊφά)

Η φίλη μας Αγάπη Νταϊφά μετέφρασε και μου έστειλε ποιήματα Αφρικανών ποιητών. Από αυτό το υλικό διάλεξα δύο ποιητές που τους παρουσιάζω σήμερα, έναν γαλλόφωνο κι έναν αγγλόφωνο.

Η εισαγωγή είναι επίσης της Αγάπης. Πρόσθεσα φωτογραφίες.

Ο Νταβίντ Ντιοπ γεννήθηκε στο Μπορντώ τής Γαλλίας, από πατέρα Σενεγαλέζο και μητέρα Καμερουνέζα.

Μετά τον θάνατο τού πατέρα του, τον μεγάλωσε η μητέρα του. Έζησε τη ζωή  τών ξεριζωμένων μοιράζοντας τους μήνες του ανάμεσα  στη Γαλλία και τη Δυτική Αφρική. Έλαβε τη βασική εκπαίδευση στη Σενεγάλη.

Εθεωρείτο από τους πλέον ελπιδοφόρους ποιητές τής Δυτικής Αφρικής. Στη σύντομη ζωή  του βίωσε έντονα τον πόθο για την Αφρική και την αλληλεγγύη του με όσους αγωνίστηκαν ενάντια  στη γαλλική αποικιοκρατία. Το έργο του φανερώνει το μίσος του για τους καταπιεστές και την αλληλεγγύη για τους καταπιεσμένους.

Άρχισε να γράφει ποίηση όταν ήταν ακόμα στο σχολείο και πρωτοδημοσίευσε, δεκαπεντάχρονος ακόμα, στις εκδόσεις Présence Africaine που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στο κίνημα τής λεγόμενης νεγροσύνης (négritude). Αρκετά ποιήματά του κυκλοφόρησαν στη διάσημη ανθολογία  τού Λεοπόλ Σενγκόρ, που αποτέλεσε ορόσημο τής σύγχρονης αφρικανικής γραφής στα γαλλικά.

Χρησιμοποίησε  ηθελημένα αφρόντιστο και  αφηγηματικό ύφος εγκαινιάζοντας, έτσι, ένα καινούριο ύφος στην ποίηση διαμαρτυρίας.

Το 1960 ο Ντιοπ και η σύζυγός του σκοτώθηκαν σε αεροπορικό δυστύχημα επιστρέφοντας  από το Ντακάρ στο Παρίσι. Το μεγαλύτερο μέρος τού αδημοσίευτου έργου του πιστεύεται πως χάθηκε στο δυστύχημα. Τα μόνα του ποιήματα που σώζονται είναι τα είκοσι δύο που δημοσίευσε όσο ζούσε στην συλλογή Coups de Pilon  το 1956 και μεταφράστηκαν στα αγγλικά το 1971.

Η μηχανή σταματά (του Όλιβερ Σακς, μια συνεργασία της Αγάπης Νταϊφά)

Κυριακή σήμερα, μέρα λογοτεχνίας, αλλά θα κάνουμε μιαν εξαίρεση και θα διαβάσουμε ένα δοκίμιο -από έναν πολυδιαβασμένο συγγραφέα, το οποίο επιπλέον δανείζεται τον τίτλο -και εν μέρει το θέμα- από ένα κλασικό διήγημα επιστημονικής φαντασίας και μάλιστα αρκετά παλιό για το είδος, το The Machine Stops του Ε.Μ.Φόρστερ (1909).

Η φίλη μας η Αγάπη Νταϊφά είχε την καλοσύνη να μεταφράσει το δοκίμιο του Σακς και να γράψει μια σύντομη εισαγωγή. Επαγγελματικό κουσούρι, έκανα κάποιες αλλαγές στο κείμενό της. Να πούμε ότι το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νιου Γιόρκερ τον Φεβρουάριο του 2019, δηλαδή μετά τον θάνατο του Σακς.

Να πω ότι το δοκίμιο του Σακς έχει τον ίδιο τίτλο με το διήγημα του Φόρστερ: The Machine Stops. Το διήγημα είχε αρχικά μεταφραστεί στην Ελλάδα με τον τίτλο «Η μηχανή σταμάτησε» αλλά στη συνέχεια εκδόθηκε και ως «Η μηχανή σταματά».

(Η Αγάπη προτιμά να γράφει Σαξ, και μάλλον έχει δίκιο, εγώ για κάποιο λόγο προτίμησα το (συχνότερο, διότι αντιγράφει το αγγλικό) Σακς).

Εισαγωγή

Ο Όλιβερ Σαξ     (Oliver Sacks, 9 July 1933 – 30 August 2015), πολυπράγμων και ντροπαλός άνθρωπος, υπήρξε νευρολόγος, φυσιοδίφης, ιστορικός τών επιστημών, συγγραφέας και μουσικός.  Αν και γεννήθηκε στην Αγγλία, σπούδασε εν μέρει και έκανε καριέρα στις ΗΠΑ. Τον ξέρουμε από αρκετά βιβλία του που κυκλοφόρησαν στην Ελλάδα, όπου κυρίως περιγράφει και αναλύει εκλαϊκευμένα περιπτώσεις ασθενών του. Μερικά από τα έργα του διασκευάστηκαν για το θέατρο, τον κινηματογράφο, το μπαλέτο και την όπερα και η βιογραφία του έγινε ταινία – με στοιχεία από το βιβλίο του Ξυπνήματα – με τον Ρόμπιν Γουίλιαμς και τον Ρόμπερτ ντε  Νίρο.

Έχει βραβευτεί αμέτρητες φορές ως νευρολόγος – ερευνητής αλλά και ως μουσικός και αθλητής.

Στη συλλογή άρθρων του που κυκλοφόρησαν μετά τον θάνατό του ένα κείμενο ξεκινά – όπως τα περισσότερα που έγραψε – από μια προσωπική εμπειρεια για να φτάσει στην αγωνία του για την αγνωσία που προκαλεί η εμμονή με τις νέες τεχνολογίες.

Για να εκφράσει την ανησυχία του, ο Σαξ περνά από αρκετά κλασικά κείμενα με σαφή αφετηρία το διήγημα τού Ε.Μ. Φόρστερ «Η Μηχανή Σταμάτησε», που νομίζω πως είναι εκτός εμπορίου πλέον στην ελληνική αγορά

Από το οπισθόφυλλο τού αντίτυπου που έχω αντιγράφω: «Οι άνθρωποι ζουν σε ένα υπόγειο σύστημα ανώτερης τεχνητής νοημοσύνης, τη Μηχανή. Συμβιώνουν αρμονικά μαζί της, διάγουν έναν αυτοματοποιημένο και προσομοιωμένο βίο και αντλούν όλα τα νοήματα από αυτήν. Οι προηγούμενοι πολιτισμοί έχουν, κατά τα φαινόμενα, εκλείψει. Μοναδικός πολιτισμός, μοναδική θρησκεία, μοναδική αλήθεια είναι πλέον η Μηχανή και όσα εμπεριέχει το Βιβλίο της. Οι κάτοικοι της Μηχανής έχουν εξασφαλισμένα τα πάντα: είναι άτρωτοι από τους εξωτερικούς κινδύνους, τους παρέχεται σχεδόν ό, τι επιθυμούν, ζουν σε μια αταξική κοινωνία όντας ίσοι, δεν πονούν και, όταν πονέσουν, ζητούν και συνήθως τους χαρίζεται η ευθανασία.» Ένας νέος, όμως, ανακαλύπτει πως η Μηχανή καταρρέει, άρα ο κόσμος τους θα  διαλυθεί. Έχει καταφέρει, όμως, να ανακαλύψει πως στην επιφάνεια τής γης υπάρχουν ακόμα ελάχιστοι άνθρωποι. Προσπαθεί να πείσει τη μητέρα του – την οποία έχει να δει από τότε που γεννήθηκε: έτσι συνηθίζεται στον κόσμο τους – να ενωθούν μαζί τους αλλά δέν προλαβαίνουν: η Μηχανή και όλος ο κοσμος τους τσακίζεται.

 

Η Μηχανή Σταματά

Του Όλιβερ Σαξ

4 Φεβρουαρίου 2019

Ο νευρολόγος μιλά για ατμομηχανές, έξυπνα κινητά και για τον φόβο του σχετικά με το μέλλον

Η αγαπημένη μου θεία, η  Λεν, όταν πέρασε τα ογδόντα, μού έλεγε πως δέν είχε μεγάλη δυσκολία να προσαρμοστεί σε όσα ήταν καινούρια στη ζωή της –  τα αεροπλάνα, τα ταξίδια στο διάστημα, το πλαστικό και τα λοιπά – αλλά πως δέν μπορούσε να συνηθίσει στην εξαφάνιση τών παλιών. «Πού εξαφανίστηκαν τα άλογα;» έλεγε μερικές φορές.

Είχε γεννηθεί το 1892 και είχε μεγαλώσει σ’ ένα Λονδίνο γεμάτο άμαξες και άλογα.