Από πού πάνε για το Νεοχώρι;

Ποιο Νεοχώρι, θα ρωτήσετε -και δικαίως, διότι Νεοχώρια υπάρχουν πολλά στην Ελλάδα.

Για να πω βέβαια την αμαρτία μου, , εγώ ένα μόνο Νεοχώρι έχω επισκεφτεί, αυτό της Αιτωλοακαρνανίας, εκεί που ήταν να φτιαχτεί πετροχημικό εργοστάσιο στα τέλη της δεκαετίας του 70, και που το συζητούσαμε τότε που ήμουν φοιτητής στο Πολυτεχνείο -η διπλωματική μου ήταν μια προσομοίωση της ελληνικής πετροχημικής βιομηχανίας. Το πετροχημικό θα έλυνε το πρόβλημα απασχόλησης πάρα πολλών μηχανικών αν και όταν φτιαχνόταν, αλλά δεν φτιάχτηκε. Ούτε οι κάτοικοι το θέλανε, και δεν τους αδικώ, ήταν μαγευτικός τόπος εκεί στις εκβολές του Αχελώου.

Το Νεοχώρι εκείνο οι κάτοικοι της περιοχής, αν θυμάμαι καλά, το λέγανε Νιχώρι. Όπως είπα, υπάρχουν πολλά Νεοχώρια στην Ελλάδα. Πόσα; Στη Βικιπαίδεια βρίσκω πάνω από πενήντα οικισμούς με το όνομα αυτό, Νεοχώριον επίσημα, σε όλες τις περιφέρειες της χώρας, κάποτε δύο ή τρία Νεοχώρια στον ίδιο νομό (π.χ. στην Αχαΐα). Πάντως, κανένα από αυτά τα Νεοχώρια δεν είναι πολύ μεγάλο, λίγα φτάνουν να χαρακτηριστούν κωμόπολη.

Την αναζήτηση των Νεοχωρίων την έκανα όταν είδα στο Τουίτερ τον εξής χάρτη, που έχει το συχνότερο τοπωνύμιο σε κάθε χώρα. 

Advertisement

30 λέξεις που τις λένε στο Ξηρόμερο (μια συνεργασία του Αλέξη)

Συνεχίζουμε σήμερα τις αναρτήσεις με διαλεκτικό λεξιλογικό υλικό από διάφορες περιοχές της χώρας, με συνεργασίες φίλων του ιστολογίου που γεννήθηκαν, ζουν ή έχουν δεσμούς με τις περιοχές αυτές. Ως τώρα είχαμε συνεργασίες από νησιά (Αμοργός, Θερμιά, Σίφνος) αλλά σήμερα, ίσως επειδή πέρασε το καλοκαίρι, θα επισκεφτούμε, λεξιλογικά εννοώ, μια στεριανή περιοχή, το Ξηρόμερο.

Το Ξηρόμερο είναι η βορειοδυτική πλευρά της Αιτωλοακαρνανίας. Η παλιά επαρχία Ξηρομέρου είχε πρωτεύουσα τη Βόνιτσα, αλλά ο σημερινός (καλλικρατικός) δήμος Ξηρομέρου δεν περιλαμβάνει τη Βόνιτσα και έχει έδρα τον Αστακό. Ο Αλέξης, που είναι ο σημερινός μας ξεναγός, μάς έχει δώσει και άλλες συνεργασίες παλιότερα στο ιστολόγιο, όπως για το λεξιλόγιο της μεταπολίτευσης.

Όμως, τα πολλά λόγια είναι φτώχεια, δίνω τον λόγο στον Αλέξη να μας πει για τις λέξεις που λένε στο Ξηρόμερο. Δικά μου σχόλια, σε αγκύλες.

30 λέξεις που λένε στο Ξηρόμερο

Το Ξηρόμερο δεν είναι η ιδιαίτερη πατρίδα μου, αλλά τυχαίνει να έχω μία ιδιαίτερη σχέση μ’ αυτή την περιοχή, αφού από εκεί κατάγεται η γυναίκα μου, και επιπλέον κι εγώ ο ίδιος δούλεψα εκεί ως γεωπόνος, επί μία οκταετία. Η μελέτη της ντοπιολαλιάς του Ξηρομέρου θεωρώ ότι παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον καθώς είναι ένα περίεργο κράμα που έχει σαν βάση τα τυπικά ρουμελιώτικα, αλλά έχει ενσωματώσει πολλές λέξεις από το επτανησιακό γλωσσικό ιδίωμα ενώ παρουσιάζει κοινά στοιχεία και με τα ηπειρώτικα ιδιώματα. Η προφορά είναι λιγότερο βαριά και με λιγότερες περικοπές φωνηέντων από τα κλασικά ρουμελιώτικα των ορεσίβιων (του Μπαρμπα- Γιώργου στον Καραγκιόζη ας πούμε) ενώ απουσιάζει και το χαρακτηριστικό νι και λι (gni και gli) που συναντάμε νοτιότερα, στις περιοχές από το Αγρίνιο μέχρι και την Πάτρα.

Παρακάτω έχω σταχυολογήσει 30 λέξεις που λένε στο Ξηρόμερο, με ορισμούς και σύντομα παραδείγματα, ενώ σε ορισμένες από αυτές κάνω και μία απόπειρα ετυμολόγησης, με τη βοήθεια κυρίως των λεξικών και του διαδικτύου.

Να σημειώσω ότι τόσο οι 30 αυτές λέξεις όσο και οι περίπου 280 από ένα πολύ πιο εκτεταμένο γλωσσάρι που έχω καταρτίσει, προέρχονται όλες από προσωπικά βιώματα, δηλαδή τις έχω ακούσει όλες να λέγονται από πρώτο χέρι. Δεν πρόκειται δηλαδή για αντιγραφή από διάφορα  γλωσσάρια που κυκλοφορούν στο διαδίκτυο, αλλά κατά κάποιον τρόπο για πρωτογενή έρευνα.

Σίγουρα πολλές από αυτές λέγονται και σε άλλα μέρη της Ελλάδας και θα με ενδιέφεραν ιδιαίτερα τα σχόλια των αναγνωστών του ιστολογίου πάνω σε αυτό, καθώς επίσης και για την προέλευση κάποιων λέξεων, όπου πιθανότατα κάποιοι μπορεί να γνωρίζουν κάτι παραπάνω από αυτά που εγώ μπόρεσα να βρω.

 

αγωνιέμαι: ρημ., ασχολούμαι με κάτι, καταπιάνομαι. Από το αγωνίζομαι.

Χρησιμοποιείται κυρίως στην στερεότυπη έκφραση «τι αγωνιέσαι;» που σημαίνει «με τι ασχολείσαι, με τι καταπιάνεσαι».