Η βουλεύτρια στο Τουίτερ

Το ιστολόγιο, θα το έχετε καταλάβει, ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για τους έμφυλους τύπους των επαγγελματικών θηλυκών, ένα θέμα που με απασχολούσε μάλιστα πριν ακόμα αρχίσω να γράφω εδώ (στο βιβλίο μου Γλώσσα μετ’ εμποδίων, του 2007, υπάρχει σχετικό κεφάλαιο).

Σε σχέση ειδικότερα με τον θηλυκό τύπο του ουσιαστικού «ο βουλευτής», έχω επανειλημμένα γράψει ότι θεωρώ προβληματικό τον επίκοινο τύπο «η βουλευτής» και αντ’ αυτού προτεινω είτε τον τύπο «η βουλευτίνα» είτε τον τύπο «η βουλεύτρια». Ο πρώτος είναι καταλληλότερος για πιο ανεπίσημες χρήσεις, ο δεύτερος για επισημότερο ύφος.

Ο τύπος «η βουλεύτρια» ενοχλεί έντονα ορισμένους. Στο θέμα αυτό είχα αφιερώσει πέρυσι το άρθρο «Οι βουλεύτριες που ενοχλούν«. Εκεί θα βρείτε όλα τα επιχειρήματα υπέρ και κατά της χρήσης αυτού του τύπου, όπως και του τύπου «η βουλευτίνα». Δεν θα τα επαναλάβω εδώ.

Θα λέγαμε ότι, από λεξιλογική άποψη, η δεκαετία που διανύουμε είναι… η δεκαετία της βουλεύτριας. Τι εννοώ; Ότι μέσα στη δεκαετία μας γνωρίζει ορμητική ανάπτυξη η χρήση του όρου. Επειδή κάνω αναζητήσεις στον Ιστό συνεχώς, μπορώ να σας διαβεβαιώσω (αν και δεν μπορώ να το αποδείξω, βέβαια) ότι το 2009 οι ανευρέσεις (γκουγκλιές) του  «βουλεύτριας» μετριούνταν στα δάχτυλα, ενώ σήμερα είναι χιλιάδες.

Μια έμμεση απόδειξη για τούτο είναι και το ότι στην εργασία της Άννας Ιορδανίδου και της Ελένης Μαντζάρη για τα θηλυκά επαγγελματικά ουσιαστικά, του 2005, η βουλεύτρια απουσιάζει ενώ παρατίθενται άλλοι ελάχιστα διαδεδομένοι έμφυλοι τύποι όπως δικάστρια ή ειρηνοδίκισσα. Αντίθετα, στη νεότερη εργασία της Ντενίζ Σαρρή-Χασάν (2018) για το ίδιο θέμα, η βουλεύτρια αναφέρεται κανονικά.

Λεξικογραφικά, ο τύπος «βουλεύτρια» είναι παραγνωρισμένος. Κι αν είναι εύλογη η απουσία του από το ΛΚΝ, το εντελώς πρόσφατο ΜΗΛΝΕΓ, που βέβαια βρίσκεται σε έκδοση beta ακόμα, θα έπρεπε να αναφέρει τον τύπο. Προς το παρόν, μόνο το Βικιλεξικό τον αναφέρει, όπως βέβαια, όλο και περισσότερο, τα σώματα κειμένων.

Και λέγοντας «σώματα κειμένων» έρχομαι στο σημερινό άρθρο. Πριν από μερικές μέρες, έκανα ένα ενδιαφέρον πείραμα στο Τουίτερ. Έκανα αναζήτηση με τον όρο «βουλεύτρια», από τη μέρα εκείνη και πήγα προς τα πίσω ως τις εκλογές του Μαΐου. Κατέγραψα όλες τις αντιδράσεις που συναντούσα στη χρήση του όρου, καθώς και τα δευτερογενή σχόλια, όχι όμως και τις απλές, ουδέτερες χρήσεις, του τύπου «η υποψήφια βουλεύτρια τάδε θα μιλήσει στην εκδήλωση τάδε». Καθώς βρισκόμασταν σε προεκλογική περίοδο, αρκετές υποψήφιες χρησιμοποίησαν τον όρο «βουλεύτρια».

Στοιχεία για τον Τεύκρο Ανθία

Στο σημερινό φιλολογικό μας σημείωμα θα παρουσιάσω τον Κύπριο ποιητή Τεύκρο Ανθία. Πήρα το έναυσμα από ένα άρθρο που δημοσίευσα πρόσφατα στο καλό κυπριακό περιοδικό «Μικροφιλολογικά» (τεύχος 35, άνοιξη 2014), που είχε ακριβώς τον τίτλο «Παραλειπόμενα για τον Τεύκρο Ανθία», διότι πρόσθετε στοιχεία σε μια προηγούμενη δημοσίευση του Λευτ. Παπαλεοντίου για τον ποιητή. Στην αρχή, έλεγα να παραθέσω απλώς τ0 άρθρο μου εκείνο, αλλά σκέφτηκα πως κάτι τέτοιο δεν θα ήταν και τόσο χρήσιμο, διότι ο Ανθίας είναι μεν πολύ γνωστός στην Κύπρο αλλά όχι και τόσο στην Ελλάδα, οπότε θα ήταν οξύμωρο να δημοσιεύονται «παραλειπόμενα» για κάποιον του οποίου πιθανόν ο αναγνώστης να αγνοεί ακόμα και την ύπαρξη.

Έτσι, αποφάσισα να παρουσιάσω ένα βιογραφικό σημείωμα του ποιητή (με στοιχεία που άντλησα κυρίως από την παρουσίαση του Κώστα Νικολαΐδη στο τομίδιο «Τεύκρος Ανθίας» των εκδόσεων Γαβριηλίδη) μαζί με συνδέσμους προς ποιήματά του, και στο τέλος να βάλω τα «Παραλειπόμενα». Και επειδή έτσι το άρθρο θα παραμακρύνει, θα δημοσιέψω μόνο ένα μέρος του και το υπόλοιπο, που έχει αυτοτέλεια, θα το κρατήσω για μιαν άλλη φορά.

O Τεύκρος Ανθίας (1903-1968) γεννήθηκε στο χωριό Κοντέα της επαρχίας Αμμοχώστου, πρωτότοκος γιος του γεωργού Παύλου Χατζημηνά. Κατά την κυπριακή συνήθεια, πήρε το ονοματεπώνυμο Ανδρέας Παύλου. Σε πολύ νεαρή ηλικία αναγκάστηκε, λόγω της οικονομικής καταστροφής του πατέρα του, να βοηθήσει στον βιοπορισμό της οικογένειας: έτσι, μαζί με τον πατέρα του περιόδευε, από έξι χρονών, τα χωριά της επαρχίας απαγγέλλοντας τραγούδια στο κυπριακό ιδίωμα και πουλώντας τις ποιητάρικες φυλλάδες του.

Όπως έγραψε αργότερα:
Ανδρέας Παύλου ελέγουμουν και νυν Τεύκρος Ανθίας
ποιηταρούδιν νηστικό, παιδί της αλητείας

Εδώ χρειάζεται μια παρένθεση. Οι ποιητάρηδες ήταν μια ιδιοτυπία της κυπριακής ζωής: ήταν λαϊκοί ποιητές που γυρνούσαν τις πόλεις και τα χωριά και απάγγελναν τα ποιήματά τους, που ήταν βέβαια εκτενή και είχαν θέματα πατριωτικά, ηρωικά και άλλα, συχνά αντλημένα από την επικαιρότητα. Τα τύπωναν κιόλας σε φυλλάδες, που τις πουλούσαν. Έχουν καταγραφεί εκατοντάδες ίσως τέτοιοι ποιητάρηδες. Για παράδειγμα, ο Ανθίας τύπωσε το 1914 την πρώτη του φυλλάδα, με τίτλο Η νεοτέρα Ελλάς, όπου εξιστορεί την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους με ιδιαίτερη έμφαση στους πρόσφατους τότε βαλκανικούς πολέμους.

Στη συνέχεια, ο νεαρός ποιητάρης φοίτησε στο εμπορικό λύκειο ενώ δούλευε ως υπηρέτης («δούλος» στην κυπριακή ομιλουμένη) σε κάποιο αστικό σπίτι, ενώ το 1918 τύπωσε το φυλλάδιο Ξύπνα λαέ όπου εκδηλώνει κοινωνικές ανησυχίες. Το 1919 πρωτοχρησιμοποίησε το ψευδώνυμο Τεύκρος Ανθίας και στα επόμενα χρόνια αρχίζει να δημοσιεύει τα ποιητικά του πρωτόλεια, κυρίως αισθηματικά και σατιρικά, έχοντας απομακρυνθεί πια από τις ποιητάρικες φόρμες.

Το 1923 έρχεται στην Αθήνα και αρχίζει να συμμετέχει στη λογοτεχνική ζωή της, να γράφει σε περιοδικά και να συναναστρέφεται λογοτέχνες (Βάρναλης, Βέλμος, Λαπαθιώτης, Τσουκαλάς κτλ.) Για ένα-δυο χρόνια δουλεύει δάσκαλος στη Σπάρτη, όπου μάλιστα εκδίδει ένα βραχύβιο λογοτεχνικό περιοδικό με τίτλο «Φλόγα», αλλά τόσο στην πρώτη περίοδο (1923-24) όσο και αργότερα (1927-30) ζει χωρίς σταθερά βιοποριστικά μέσα, κάποτε και χωρίς κατάλυμα, ενώ  Γίνεται ο κατεξοχήν εκπρόσωπος του αλητισμού στην Ελλάδα, πράγμα που αποτυπώνεται και στην πρώτη συλλογή του, τα Σφυρίγματα του αλήτη (1929). Ο επίλογος της συλλογής έχει ξεχωριστή θέση σε οποιαδήποτε ελληνική ποιητική ανθολογία: