Σήμερα θα ευλογήσω τα γένια μου. Δεν το κάνω συχνά, αλλά σήμερα θα κάνω μιαν εξαίρεση, δηλαδή θα (ξανα)μιλήσω για ένα δικό μου βιβλίο.
Σας έχω ήδη μιλήσει για το βιβλίο μου «Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» όταν κυκλοφόρησε, λίγο πριν απο τα Χριστούγεννα και μέσα στην αβεβαιότητα που έχει προκαλέσει η πανδημία του κορονοϊού, που πολύ ταλαιπώρησε τους εκδότες (και πολλούς άλλους, φυσικά). Για μερικές μέρες άνοιξαν και τα βιβλιοπωλεία, ύστερα έκλεισαν πάλι, τώρα ξανάνοιξαν, όπως και όλο το λιανεμπόριο.
Στο μεσοδιάστημα, υπήρχαν οι ηλεπαραγγελίες -αλλά μια φίλη μού έστειλε μέιλ, λέγοντας ότι είχε παραγγείλει εδώ και 10+ μέρες το Ζορμπαλίκι και δεν της είχε έρθει και το χρειαζόταν για μια εκδήλωση.Της έστειλα το pdf, να πάρει μια ιδέα.
Αλλά πλατειάζω. Σήμερα λοιπόν θα παρουσιάσω μια συνέντευξη που έδωσα στον Παναγιώτη Φρούντζο και την εφημερίδα Documento και δημοσιεύτηκε την Κυριακή που μας πέρασε, αφιερωμένη ακριβώς στο καινούργιο βιβλίο, το Ζορμπαλίκι των ραγιάδων. Η συνέντευξη δόθηκε τηλεφωνικά, οπότε θα μου συγχωρέσετε κάποια προφορικότητα. Στο τέλος βάζω καναδυό λινκ που έχουν κι αυτά σχέση με το βιβλίο.
Τη συνέντευξη την έχω ανεβάσει εδώ σε pdf, αλλά το κείμενο το παραθέτω πιο κάτω.
Oι άνθρωποι της εφημερίδας έφτιαξαν και ένα πολύ ωραίο λεξοσύννεφο, κυρίως με σπάνιες λέξεις του βιβλίου (το οποίο, να διευκρινίσω, δεν έχει μόνο σπάνιες λέξεις). Δυστυχώς, επειδή το λεξοσύννεφο εκτείνεται σε δισέλιδο, δεν μπόρεσα να το αναπαράξω (σικ, ρε) ολόκληρο, οπότε βάζω μόνο το δεξί μέρος που είναι και το μεγαλύτερο. Μερικές κομμένες λέξεις άλλωστε θα τις μαντέψετε.
Η εισαγωγή του δημοσιογράφου:
Η αγάπη του Νίκου Σαραντάκου για τις λέξεις -και δη τις χαμένες λέξεις- είναι γνωστή είτε από τα βιβλία του είτε από το μπλογκ του είτε από τις παρεμβάσεις του σε διάφορα έντυπα. Έτσι η καινούργια του εργασία «Το ζορμπαλίκι των ραγιάδων» που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου δεν εξέπληξε κανέναν. Ο Νίκος Σαραντάκος ετυμολογεί 300 λέξεις που βρίσκονται σε κείμενα της εποχής του αγώνα της ανεξαρτησίας, παραθέτει σχετικά αποσπάσματα και συνθέτει ένα εξαιρετικό λημματολόγιο, χρήσιμο οδηγό για τον αναγνώστη που θα αναζητήσει γνώση και συγκίνηση στα πρωτότυπα κείμενα των αρχών του 19ου αιώνα.
Και οι ερωτήσεις και απαντήσεις.
Η αλήθεια είναι ότι καταπιαστήκατε με ένα θέμα που παρουσιάζει μεγάλο βιβλιογραφικό κενό.
Είναι αλήθεια ότι έως τώρα η λαϊκή γλώσσα και τα ιδιώματα δεν έχουν αποτελέσει αντικείμενο μεγάλης προσοχής, γιατί αυτά τα είχε αναλάβει το «Ιστορικό Λεξικό της Νέας Ελληνικής» της Ακαδημίας Αθηνών, το οποίο έχει σταματήσει στο γράμμα δέλτα. Αυτό το λεξικό πράγματι παραθέτει και τις πηγές από τον καιρό του 1821, όσες ήταν γνωστές βέβαια τότε. Αν προσέξετε στα πρώτα λήμματα μέχρι το γράμμα γάμμα στο «Ζορμπαλίκι των ραγιάδων» έχω πάρει υπόψη μου τι αναφέρει το Ιστορικό Λεξικό. Και αν αυτό ήταν πλήρες -έως τώρα έχουν κυκλοφορήσει μόνο έξι και έχει φτάσει μέχρι τη λέξη «διάλεκτος»-, αν ήταν έτοιμο, ίσως δεν θα χρειαζόταν να γίνει μια δουλειά όπως η δική μου.
Έχετε αποθησαυρίσει 300 λέξεις. Με ποια λογική κινηθήκατε στην επιλογή των συγκεκριμένων λέξεων;
Είχα στον νου μου τον αναγνώστη ο οποίος θέλει με την ευκαιρία της επετείου ή και ανεξαρτήτως αυτής να διαβάσει κείμενα της εποχής. Σκέφτηκα λοιπόν σε ποιες λέξεις θα κολλήσει. Έτσι ξεκίνησα από τις λέξεις που επαναλαμβάνονται στα κείμενα της εποχής συχνά και δεν υπάρχουν στα σημερινά λεξικά. Δεν σας κρύβω ότι η αρχική μου σκέψη ήταν να περιοριστώ σε αυτό το λεξιλόγιο. Όμως στη συνέχεια είδα ότι το λημματολόγιό μου θα ήταν κουτσό καθώς δεν θα περιλάμβανα λέξεις εμβληματικές για το 1821, οι οποίες εξακολουθούν να είναι γνωστές, όπως για παράδειγμα το ταμπούρι, ο αγάς, ο πασάς, τα γρόσια, το μετερίζι, το γιαταγάνι. Τα δύο τρίτα λοιπόν είναι λέξεις που δεν υπάρχουν στα σημερινά λεξικά και το 1/3 λέξεις που υπάρχουν.
Αντίθετα δεν έβαλα κάποιες λέξεις που δεν είναι ειδικά συνδεδεμένες με το 1821 και υπάρχουν στα σημερινά λεξικά. Στον Μακρυγιάννη, ας πούμε, θα δείτε τη λέξη «κιοτής». Δεν την έβαλα γιατί σκέφτηκα ότι υπάρχει και σε σημερινό λεξικό και δεν αναφέρεται ειδικά στην Ελληνική Επανάσταση. Αν και επιδίωξα τον στρογγυλό αριθμό, πιστεύω ότι δεν άφησα απέξω κάποιες που θα έπρεπε να μπουν ούτε έβαλα παραγεμίσματα. Νομίζω ότι αυτό το λημματολόγιο είναι ένα καλό δείγμα.