Τα Ιουλιανά του 1965 μέσα από το πενάκι του Φωκίωνα Δημητριάδη

Σχεδόν κάθε χρόνο στις 15 Ιουλίου ή εκεί κοντά βάζω κάποιο άρθρο σχετικά με τα Ιουλιανά του 1965. Πέρυσι το αμέλησα, οπότε φέτος επανέρχομαι στην παράδοση του ιστολογίου.

Στα άρθρα αυτά συνηθίζω να παρουσιάζω γελοιογραφίες από εφημερίδες της εποχής, κι αυτό θα κάνω και σήμερα, και μάλιστα επανορθώνοντας μιαν αδικία. Ενώ έχω παρουσιάσει σε αρκετά άρθρα γελοιογραφίες του Μποστ και του Κώστα Μητρόπουλου, έχω αδικήσει τον πρύτανη της ελληνικής πολιτικής γελοιογραφίας των μεταπολεμικών δεκαετιών, τον Φωκίωνα Δημητριάδη (1894-1977). Την εποχή εκείνη ο Δημητριάδης συνεργαζοταν με τα Νέα, το Βήμα και τη Μακεδονία. Γελοιογραφίες από την τελευταία αυτή συνεργασία έχω παρουσιάσει στον παλιό μου ιστότοπο. Σήμερα θα παρουσιάσω γελοιογραφίες από το Βήμα όπου ο Δημητριάδης δημοσίευε γελοιογραφία κάθε Κυριακή.

Συμπληρώνονται σήμερα 55 χρόνια από την εκτροπή της 15ης Ιουλίου 1965, όταν ο  εκλεγμένος πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης σε ομάδα αποστατών βουλευτών με ιθύνοντα νου τον Κ. Μητσοτάκη και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα.  Ακολούθησαν 70 ταραγμένες μέρες και τρία συνολικώς κύματα αποστασίας, μέχρι να σχηματιστεί επιτέλους κυβέρνηση αποστατών ικανή να συγκεντρώσει πλειοψηφία στη Βουλή. Μέρες μεγαλείου, μέρες οργής, μέρες πένθους αλλά και μέρες γέλιου, μια και το λαϊκό χιούμορ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου έχω παρουσιάσει γελοιογραφίες της εποχής των Ιουλιανών.  Το 2009 είχα ανεβάσει “Τα ιουλιανά του 1965 δοσμένα από το πενάκι των γελοιογράφων“. Περιείχαν δύο συνδέσμους προς τον παλιό μου ιστότοπο, ένας με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου (που αργότερα εκδόθηκαν και σε βιβλίο με τίτλο “Ποτέ πια”) και ένας άλλος με σκίτσα του Φωκίωνα Δημητριάδη από τη Μακεδονία.

Ένα άρθρο με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου έχω παρουσιάσει στο ιστολόγιο.

Ωστόσο, τα περισσότερα άλλα άρθρα του ιστολογίου επικεντρώνονταν σε σκίτσα του Μποστ. Πρόκειται για τα εξής:

Το κουρασμένο παλικάρι (Πριν από την εκτροπή, προφητικό)

Ένα τηλεφώνημα απογνώσεως πριν από 45 χρόνια (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Το νέον μικρομάγαζον (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Μια συμφωνία με την Αυλή πριν από 45 χρόνια (Για τον Ηλ. Τσιριμώκο και το δεύτερο κύμα αποστασίας)

Το άχρηστο απολυτήριο (Τρίτο κύμα αποστασίας)

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Τσιριμώκου.

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Στεφανόπουλου.

Επίσης, δυο άλλα άρθρα διερευνούν τις ποιητικές πτυχές των Ιουλιανών:

Γαργάλατα και εργοστάσιον εμφιαλώσεως: ποίηση και αποστασία 45 χρόνια μετά (Για τον Νόβα και το ποίημα “γαργάλατα” που δεν έγραψε). Η σχεδόν οριστική διαλεύκανση της υπόθεσης, σε άρθρο του 2012. Και ανακεφαλαίωση, σε άρθρο του 2015.

Στο σημερινό άρθρο, όπως είπαμε, παρουσιάζω το φιλμ των Ιουλιανών μέσα από τα σκίτσα του Φωκ. Δημητριάδη στο Βήμα, κάθε Κυριακή.

Και ξεκινάω από την Κυριακή 11 Ιουλίου 1965, πριν από την κρίση.

 

H κρίση κορυφώθηκε όταν ο υπουργός Εθν. Αμύνης Πετρος Γαρουφαλιάς, άνθρωπος του Παλατιού, αρνήθηκε να παραιτηθεί όπως του ζήτησε ο πρωθυπουργός. Η γελοιογραφία παρουσιάζει τον Γαρουφαλιά να αρπάζεται από τους χαλκάδες της πόρτας του υπουργείου και τους βουλευτές της Ένωσης Κέντρου, ακόμα σε αρραγή ενότητα υποτίθεται, να προσπαθούν να τον ξεκολλήσουν. Διακρίνουμε τον Στεφανόπουλο και τον Μητσοτάκη πίσω από τον Γέρο και προτελευταίο τον Τσιριμώκο, τρεις από τους μελλοντικούς αποστάτες. Δεν είμαι βέβαιος ποιος είναι ο πρώτος πλάι στον Παπανδρέου ούτε κανείς άλλος, πχ ο ψηλός με το μουστάκι.

Advertisement

Τα Ιουλιανά μέσα από τις γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου (52 χρόνια μετά)

Κάθε χρόνο στις 15 Ιουλίου ή εκεί κοντά βάζω κάποιο άρθρο σχετικά με τα Ιουλιανά του 1965. Φέτος έλεγα να… αποστατήσω από αυτή την παράδοση του ιστολογίου, διότι με τον καύσωνα δεν είχα μυαλό να ετοιμάσω κάτι, αλλά μετά σκέφτηκα πως θα μπορούσε να θεωρηθεί χειρονομία ευμενής προς τον Κούλη, οπότε είπα να επαναλάβω ένα άρθρο που είχα δημοσιεύσει πριν από τέσσερα χρόνια, με κάποια επικαιροποίηση της σχετικής διαδικτυογραφίας.

Συμπληρώνονται αύριο 52 χρόνια από την εκτροπή της 15ης Ιουλίου 1965, όταν ο  εκλεγμένος πρωθυπουργός εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης σε ομάδα αποστατών βουλευτών με ιθύνοντα νου τον Κ. Μητσοτάκη και πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα.  Ακολούθησαν 70 ταραγμένες μέρες και τρία συνολικώς κύματα αποστασίας, μέχρι να σχηματιστεί επιτέλους κυβέρνηση αποστατών ικανή να συγκεντρώσει πλειοψηφία στη Βουλή. Μέρες μεγαλείου, μέρες οργής, μέρες πένθους αλλά και μέρες γέλιου, μια και το λαϊκό χιούμορ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου έχω παρουσιάσει γελοιογραφίες της εποχής των Ιουλιανών.  Το 2009 είχα ανεβάσει “Τα ιουλιανά του 1965 δοσμένα από το πενάκι των γελοιογράφων“. Περιείχαν δύο συνδέσμους προς τον παλιό μου ιστότοπο, ένας με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου (που αργότερα εκδόθηκαν και σε βιβλίο με τίτλο “Ποτέ πια”) και ένας άλλος με σκίτσα του Φωκίωνα Δημητριάδη από τη Μακεδονία.

Ωστόσο, τα περισσότερα άλλα άρθρα του ιστολογίου επικεντρώνονταν σε σκίτσα του Μποστ. Πρόκειται για τα εξής:

Το κουρασμένο παλικάρι (Πριν από την εκτροπή, προφητικό)

Ένα τηλεφώνημα απογνώσεως πριν από 45 χρόνια (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Το νέον μικρομάγαζον (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Μια συμφωνία με την Αυλή πριν από 45 χρόνια (Για τον Ηλ. Τσιριμώκο και το δεύτερο κύμα αποστασίας)

Το άχρηστο απολυτήριο (Τρίτο κύμα αποστασίας)

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Τσιριμώκου.

Πριν από 50 χρόνια. Ο Μποστ και η κυβέρνηση Στεφανόπουλου.

Επίσης, δυο άλλα άρθρα διερευνούν τις ποιητικές πτυχές των Ιουλιανών:

Γαργάλατα και εργοστάσιον εμφιαλώσεως: ποίηση και αποστασία 45 χρόνια μετά (Για τον Νόβα και το ποίημα “γαργάλατα” που δεν έγραψε). Η σχεδόν οριστική διαλεύκανση της υπόθεσης, σε άρθρο του 2012. Και ανακεφαλαίωση, σε άρθρο του 2015.

Στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσω μόνο γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου, που σχολιάζουν τις ταραγμένες μέρες του Ιουλίου του 1965. Μια από τις πιο διάσημες:

Παρόλο που είναι διάσημη γελοιογραφία και θα τη δείτε σε διάφορα αφιερώματα, αγνοώ πού και πότε πρωτοδημοσιεύτηκε. Την πήρα από το (εξαντλημένο πια και δυσεύρετο) άλμπουμ «Ποτέ πια» που περιλαμβάνει γελοιογραφίες του Κ. Μητρ. από την εποχή της Ιουλιανής κρίσης.

Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (1918-2017)

Παρόλο που χαριτολογώντας λέγαμε ότι «θα μας θάψει όλους», ο επίτιμος αρχηγός της ΝΔ Κωνσταντίνος Μητσοτάκης επλήρωσε κι αυτός προχτές το κοινό χρέος, όπως ευφημιστικά έλεγε το παλιό κλισέ -εύλογα λοιπόν του αφιερώνεται το σημερινό άρθρο. Για τη ζωή και τη σταδιοδρομία του εκλιπόντος έχουν ήδη γραφτεί πάρα πολλά, οπότε εμείς εδώ θα εστιαστούμε σε πτυχές που έχουν να κάνουν με το χιούμορ και τη γλώσσα.

Παρόλο που τα βιογραφικά στοιχεία του Κ. Μητσοτάκη είναι γενικώς γνωστά, διάλεξα να παραθέσω το μεγαλύτερο μέρος από ένα συνοπτικό βιογραφικό του γραμμένο από τον συγγραφέα Γιώργο Αλεξάτο, από σαφώς αριστερή οπτική:

Από αστική οικογένεια πολιτικών της Κρήτης, με συγγενικούς δεσμούς με τον Ελευθέριο Βενιζέλο (ο οποίος φρόντισε με κληροδότημα για τις σπουδές του), ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης υπήρξε τυπικός εκπρόσωπος των συμφερόντων της τάξης του.

Στον δημόσιο βίο εμφανίστηκε σε νεαρή ηλικία, ως ηγετικό στέλεχος της Εθνικής Οργάνωσης Κρήτης, συμμετέχοντας στην Αντίσταση κατά των γερμανών κατακτητών, σε συνεργασία με το ΕΑΜ. Έχοντας συλληφθεί από τους Γερμανούς, απελευθερώθηκε με μυστική αγγλογερμανική συμφωνία, με την ταυτόχρονη απελευθέρωση αιχμαλώτων γερμανών αξιωματικών, χάρη στη δεδομένη αγγλοφιλία του και την κοινωνική του θέση.

Βουλευτής του Κόμματος των Φιλελευθέρων από το 1946, υπουργός στις κεντρώες κυβερνήσεις στα 1951-52, είχε τη φήμη του σταθερού αλλά μετριοπαθούς αντικομμουνιστή. Η εικόνα της μετριοπάθειας ενισχύθηκε ιδιαίτερα το 1955, όταν στη Βουλή υπερασπίστηκε τον Νίκο Καζαντζάκη από τις επιθέσεις της Εκκλησίας και της Δεξιάς, όπως και το 1962, όταν, με δημόσια δήλωσή του, τάχθηκε υπέρ της νομιμοποίησης του ΚΚΕ.

Ένα τηλεφώνημα απογνώσεως πριν από 51 χρόνια (επετειακός Μποστ)

Σήμερα κλείνουν 51 χρόνια από τα Ιουλιανά, την ανατροπή της εκλεγμένης κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου στις 15 Ιουλίου 1965 και την περίοδο πολιτικής αναταραχής που ακολούθησε. Την επέτειο συνηθίζω να την τιμώ στο ιστολόγιο, και κάθε χρόνο κάτι δημοσιεύω -στο τέλος του άρθρου θα δείτε πλήρη… ιστογραφία σχετικά με τα Ιουλιανά. Σήμερα διάλεξα να επαναλάβω ένα άρθρο που είχα αρχικά δημοσιεύσει το 2010 τέτοια μέρα -έχω όμως βάλει μια καλύτερη εκδοχή της γελοιογραφίας.

Για πολλούς λόγους, στις 70 μέρες που διάρκεσαν τα Ιουλιανά σημειώθηκε μια χωρίς προηγούμενο άνθιση της πολιτικής σάτιρας, τόσο της επώνυμης, από τις στήλες των εφημερίδων και το σανίδι της επιθεώρησης, όσο και της ανώνυμης, όπως σε αυτό εδώ το πανό φοιτητών, με το ευφυέστατο σύνθημα που παντρεύει τον τίτλο μιας επιτυχημένης κινηματογραφικής ταινίας (Πράκτωρ 007 εναντίον Δρος Νο) με το όνομα του αποστάτη πρωθυπουργού και το σύνθημα 1-1-4 (το τότε ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος). Η φωτογραφία είναι απαράδεκτα αχνή (από σκαναρισμένη εφημερίδα της εποχής) αλλά την κεντρική ιδέα μάλλον την πιάνετε: ο πράκτωρ 114 ντυμένος τσολιάς πιάνει στην απόχη τον Δρ Νό-βα που φοράει κουστούμι και παπιγιόν.

Ο πρώτος αποστάτης πρωθυπουργός, ο Γεώργιος  Αθανασιάδης-Νόβας (1893-1987), που ήταν Πρόεδρος της Βουλής πριν αποστατήσει, έμοιαζε ιδανικός για στόχος της σάτιρας: καταρχάς, είχε αστείο όνομα που προσφερόταν για ένα σωρό λογοπαίγνια -έτσι, εκτός από το τζεϊμσμποντικό Δρ Νο-βας, είχαμε επίσης λογοπαίγνια με τον χορό μπόσα-νόβα, το φάρμακο Νοβο-καΐνη ή τον Καζα-νόβα.

Επίσης, ο Νόβας είχε και κάμποσες συνήθειες που προσφέρονταν για διακωμώδηση: ήταν ένας ηλικιωμένος αριστοκράτης της επαρχίας, υπερβολικά προσηλωμένος στους τύπους και στο τελετουργικό, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, φορούσε άσπρα κοστούμια και απαραιτήτως παπιγιόν, έγραφε ποιήματα (ως Γ. Αθάνας). Όλα αυτά τα περιέλαβαν στο στόχαστρό τους ευθυμογράφοι, επιθεωρησιογράφοι και αυτοσχέδιοι λαϊκοί σατιριστές και τον έκαναν ρεζίλι τον φτωχό τον Νόβα. Και καλά του έκαναν. Κορυφαίο όχημα της διακωμώδησης ήταν το δίστιχο «Κι ήτανε τα στήθια σου άσπρα αν τα γάλατα – και μου’ λεγες γαργάλατα» που υποτίθεται ότι το είχε γράψει ο Νόβας ενώ στην πραγματικότητα το κατασκεύασε ο Κώστας Σταματίου των Νέων (εδώ ένα περυσινό άρθρο εξετάζει αναλυτικά την κατασκευή).

Πριν από 50 χρόνια: Ο Μποστ και η κυβέρνηση Στεφανόπουλου

Ο Μποστ αρέσει στο ιστολόγιο και, ελπίζω, σε αρκετούς αναγνώστες και φίλους. Εδώ και κάμποσο καιρό ανεβάζω, πότε-πότε, σκίτσα του Μποστ που σχολιάζουν γεγονότα που συνέβηκαν πριν από 50 χρόνια (εδώ το αμέσως προηγούμενο άρθρο αυτής της σειράς, η οποία αισίως φτάνει σήμερα στην εικοστή συνέχειά της).

Τέτοιες μέρες πριν από πενήντα χρόνια, δηλαδή τον Σεπτέμβρη του 1965, έφτανε στο τέλος της η επιχείρηση της ανατροπής της εκλεγμένης (τον Φεβρουάριο του 1964) κυβέρνησης του Γεωργίου Παπανδρέου, μέσα από τη διαδικασία που δρομολογήθηκε στις 15 Ιουλίου και έμεινε στην ιστορία ως «Ιουλιανά».

Η πρώτη κυβέρνηση αποστασίας, με πρωθυπουργό τον Γ. Αθανασιάδη-Νόβα, δεν είχε καταφέρει να αποσπάσει ψήφο εμπιστοσύνης. Το δεύτερο κύμα, με πρωθυπουργό τον Ηλία Τσιριμώκο, στάθηκε επίσης αποτυχημένο. Η τρίτη προσπάθεια, έμελλε να είναι φαρμακερή…

Πριν από 50 χρόνια: Ο Μποστ και η κυβέρνηση Τσιριμώκου

Ο Μποστ αρέσει στο ιστολόγιο και, ελπίζω, σε αρκετούς αναγνώστες και φίλους. Εδώ και κάμποσο καιρό ανεβάζω, πότε-πότε, σκίτσα του Μποστ που σχολιάζουν γεγονότα που συνέβηκαν πριν από 50 χρόνια (εδώ το αμέσως προηγούμενο άρθρο αυτής της σειράς).

Ο Αύγουστος του 1965, όπως και ο φετινός, ήταν μήνας μεστός από πολιτικές εξελίξεις, αλλά, σε αντίθεση με τον φετινόν Αύγουστο, ήταν πολύ πιο ταραγμένος, καθώς το ιουλιανό παλατιανό πραξικόπημα με τον εξαναγκασμό σε παραίτηση του εκλεγμένου πρωθυπουργού είχε πυροδοτήσει μια χωρίς προηγούμενο (και χωρίς επόμενο, ίσως) λαϊκή κινητοποίηση, που εκφράστηκε με καθημερινές μαχητικές διαδηλώσεις επί εβδομήντα συναπτές ημέρες, από τις 15 Ιουλίου έως τα τέλη Σεπτεμβρίου.

Η κυβέρνηση Νόβα, με το πρώτο κύμα αποστατών,  δεν κατάφερε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή (πήρε 131 ψήφους υπέρ: 98 της ΕΡΕ, 8 από τους Προοδευτικούς του Μαρκεζίνη και 25 «αποστάτες» του Κέντρου). Αυτό έγινε τις πρωινές ώρες της 5ης Αυγούστου 1965. Στη συνέχεια, ο βασιλιάς ξεκίνησε σειρά ακροάσεων με τους πολιτικούς αρχηγούς, θέλοντας να κερδίσει χρόνο ενώ στο παρασκήνιο μεθοδευόταν το επόμενο βήμα. Τελικά, στις 14 Αυγούστου ο Ηλίας Τσιριμώκος και ο Στέφανος Στεφανόπουλος δήλωσαν ότι ανεξαρτητοποιούνται από την Ένωση Κέντρου και στις 17 του μηνός δόθηκε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Τσιριμώκο.

Το νέον μικρομάγαζον, 50 χρόνια μετά

Και το σημερινό άρθρο είναι αναδημοσίευση παλιότερου, κι αυτό γίνεται όχι μόνο επειδή μια μικρή αδιαθεσία με ταλαιπώρησε λίγο χτες, αλλά και διότι είναι παράδοση του ιστολογίου κάθε Ιούλιο να βάζει τουλάχιστον ένα και συνήθως περισσότερα θέματα, και ιδίως γελοιογραφίες, για τα Ιουλιανά του 1965, οπότε δεν θα μπορούσα να το παραλείψω φέτος που έχουμε και το ιωβηλαίο, τα 50 χρόνια από τα γεγονότα. Παράλληλα, κατά καιρούς παρουσιάζω επίσης στο ιστολόγιο σκίτσα του Μποστ που σχολιάζουν γεγονότα που συνέβηκαν πριν από 50 χρόνια (το προηγούμενο της σειράς αυτής, εδώ), οπότε το σημερινό άρθρο ικανοποιεί δύο παραδόσεις στην τιμή της μιας. Το σκίτσο που θα ανεβάσω σήμερα το είχα παρουσιάσει πριν από πέντε χρόνια, αλλά για κάποιο λόγο είχε περάσει απαρατήρητο και είχε σχολιαστεί ελάχιστα. Σήμερα προσθέτω υλικό και παρουσιάζω τη γελοιογραφία του Μποστ σε καλό σκανάρισμα και όχι σε κακή φωτογράφηση όπως τότε.

Η επέτειος των Ιουλιανών φέτος, στις 15 Ιουλίου, συνέπεσε με την κρίσιμη ψηφοφορία στη Βουλή για το «νέο μνημόνιο», κατά την οποία αρκετοί βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος διαφοροποιήθηκαν και αρνήθηκαν να ψηφίσουν την εισήγηση της κυβέρνησης. Το θέμα θα το συζητήσουμε από Δευτέρα (αν και στα σχόλιά σας μπορείτε να πείτε οτιδήποτε) αλλά βέβαια ανάμεσα στα δύο γεγονότα μόνο η χρονολογική σύμπτωση υπάρχει -θα ήταν διαστροφή να χαρακτηριστεί αποστασία η προχτεσινή διαφοροποίηση, νομίζω ότι δεν αξίζει καν να σταθώ σ’ αυτό, παρόλο που μπορεί και να έχει αφήσει (θα φανεί αυτό) πληγές δυσεπούλωτες.

Οπότε, πάμε στο 1965 και στον Μποστ.

Γαργάλατα, 50 χρόνια μετά

Τις επόμενες μέρες συμπληρώνονται 50 χρόνια από τα Ιουλιανά, οπότε ξαναδημοσιεύω σήμερα, με αλλαγές και προσθήκες, ένα άρθρο που είχα παρουσιάσει τέτοιον καιρό πριν από 5 χρόνια, για ένα φιλολογικό θέμα με έντονες πολιτικές προεκτάσεις ή για ένα πολιτικό θέμα με έντονες φιλολογικές προεκτάσεις, και ταυτόχρονα για έναν από τους πιο ανθεκτικούς μικρομύθους της νεότερης ελληνικής πολιτικής ιστορίας. Το κείμενο είναι αρκετά εκτενές,  -αλλά Κυριακή είναι, υπάρχει περισσότερος καιρός για διάβασμα- ενώ βέβαια ζητάω συγνώμη και από τους τακτικούς αναγνώστες που θα έχουν ήδη διαβάσει το κείμενο στην πρώτη του μορφή.

Λέγοντας Αποστασία ή Ιουλιανά εννοούμε βέβαια την περίοδο πολιτικής ανωμαλίας που ακολούθησε την αποπομπή της εκλεγμένης κυβέρνησης Παπανδρέου στις 15 Ιουλίου 1965· η αποστασία συντελέστηκε σε τρία κύματα και ολοκληρώθηκε στα μέσα Σεπτεμβρίου 1965 όταν ο τρίτος κατά σειρά πρωθυπουργός, ο Στέφανος Στεφανόπουλος, μπόρεσε να συγκεντρώσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία 152 βουλευτών· οι δυο πρώτοι αποστάτες πρωθυπουργοί, ο Γ. Αθανασιάδης-Νόβας και ο Ηλίας Τσιριμώκος δεν είχαν καταφέρει να συγκεντρώσουν τον μαγικό αριθμό.

Στις εβδομήντα ταραγμένες μέρες του καλοκαιριού του 1965, οι αποστάτες της Ένωσης Κέντρου έγιναν στόχος αιχμηρής λαϊκής σάτιρας και λοιδορίας, απόλυτα δικαιολογημένης, τόσο κατά τις διαδηλώσεις όσο και από τις εφημερίδες του Κέντρου και της Αριστεράς. Ο πρώτος αποστάτης πρωθυπουργός, ο Γεώργιος  Αθανασιάδης-Νόβας (1893-1987), που ήταν Πρόεδρος της Βουλής πριν αποστατήσει, έμοιαζε ιδανικός για στόχος της σάτιρας: είχε αστείο όνομα που προσφερόταν για ένα σωρό λογοπαίγνια (Καζανόβας, μποσα-νόβα, νοβοκαΐνη κτλ.) και κάμποσες συνήθειες που προσφέρονταν για διακωμώδηση: ήταν ένας ηλικιωμένος αριστοκράτης της επαρχίας, υπερβολικά προσηλωμένος στους τύπους και στο τελετουργικό, μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, φορούσε άσπρα κοστούμια και απαραιτήτως παπιγιόν, έγραφε ποιήματα. Όλα αυτά τα περιέλαβαν στο στόχαστρό τους ευθυμογράφοι, επιθεωρησιογράφοι και αυτοσχέδιοι λαϊκοί σατιριστές και τον έκαναν ρεζίλι τον φτωχό τον Νόβα. Και καλά του έκαναν, τότε.

Τα Ιουλιανά μέσα από τις γελοιογραφίες του Κώστα Μητρόπουλου (48 χρόνια μετά)

Συμπληρώνονται σήμερα 48 χρόνια από την εκτροπή της 15ης Ιουλίου 1965, όταν ο  εκλεγμένος πρωθυπουργός εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης σε ομάδα αποστατών βουλευτών με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα.  Ακολούθησαν 70 ταραγμένες μέρες μέχρι να σχηματιστεί επιτέλους κυβέρνηση αποστατών ικανή να συγκεντρώσει πλειοψηφία στη Βουλή. Μέρες μεγαλείου, μέρες οργής, μέρες πένθους αλλά και μέρες γέλιου, μια και το λαϊκό χιούμορ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου έχω παρουσιάσει γελοιογραφίες της εποχής των Ιουλιανών.  Το 2009 είχα ανεβάσει “Τα ιουλιανά του 1965 δοσμένα από το πενάκι των γελοιογράφων“. Περιείχαν δύο συνδέσμους προς τον παλιό μου ιστότοπο, ένας με σκίτσα του Κώστα Μητρόπουλου (που αργότερα εκδόθηκαν και σε βιβλίο με τίτλο “Ποτέ πια”) και ένας άλλος με σκίτσα του Φωκίωνα Δημητριάδη από τη Μακεδονία.

Ωστόσο, τα περισσότερα άλλα άρθρα του ιστολογίου επικεντρώνονταν σε σκίτσα του Μποστ. Πρόκειται για τα εξής:

Το κουρασμένο παλικάρι (Πριν από την εκτροπή, προφητικό)

Ένα τηλεφώνημα απογνώσεως πριν από 45 χρόνια (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Το νέον μικρομάγαζον (Πρώτο κύμα αποστασίας)

Μια συμφωνία με την Αυλή πριν από 45 χρόνια (Για τον Ηλ. Τσιριμώκο και το δεύτερο κύμα αποστασίας)

Το άχρηστο απολυτήριο (Τρίτο κύμα αποστασίας)

Επίσης, δυο άλλα άρθρα διερευνούν τις ποιητικές πτυχές των Ιουλιανών:

Γαργάλατα και εργοστάσιον εμφιαλώσεως: ποίηση και αποστασία 45 χρόνια μετά (Για τον Νόβα και το ποίημα “γαργάλατα” που δεν έγραψε). Η σχεδόν οριστική διαλεύκανση της υπόθεσης, σε περυσινό μας άρθρο.

Βλέπω ότι έχω αδικήσει κάπως τον Κ. Μητρόπουλο, οπότε στο σημερινό άρθρο θα παρουσιάσω μόνο γελοιογραφίες δικές του. Μια από τις πιο διάσημες:

Αγνοώ πού και πότε πρωτοδημοσιεύτηκε. Την πήρα από το (εξαντλημένο πια και δυσεύρετο) άλμπουμ «Ποτέ πια» που περιλαμβάνει γελοιογραφίες του Κ. Μητρ. από την εποχή της Ιουλιανής κρίσης.

Μια συμφωνία με την Αυλή πριν από 47 χρόνια (Μποστ, επανάληψη)

Δεκαπενταύγουστος, διακοπές, άρα το πρόγραμμα έχει επαναλήψεις, άρθρα που έχουν δημοσιευτεί παλιότερα. Το σημερινό άρθρο, που είναι αφιερωμένο στα Ιουλιανά του 1965, είχε δημοσιευτεί πρόπερσι τέτοια μέρα, οπότε έχουν προστεθεί και δυο χρόνια στον τίτλο, 47 αντί 45. Παραθέτω λοιπόν το παλιό άρθρο χωρίς αλλαγή, αλλά με βελτιωμένη την εικόνα.

Έχουμε ήδη αφιερώσει κάμποσα άρθρα στα Ιουλιανά του 1965, που ξεκίνησαν με τον εξαναγκασμό του Γ. Παπανδρέου σε παραίτηση και την ανάθεση της εντολής στον Γ. Νόβα: Εδώ, εδώ, εδώ και εδώ. Η κυβέρνηση Νόβα, με το πρώτο κύμα αποστατών,  δεν κατάφερε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή (πήρε 131 ψήφους υπέρ: 98 της ΕΡΕ, 8 από τους Προοδευτικούς του Μαρκεζίνη και 25 «αποστάτες» του Κέντρου). Αυτό έγινε τις πρωινές ώρες της 5ης Αυγούστου 1965.

Στη συνέχεια, ο βασιλιάς ξεκινάει σειρά ακροάσεων με τους πολιτικούς αρχηγούς, θέλοντας να κερδίσει χρόνο, ενώ στο παρασκήνιο αναζητείται εναγωνίως κάποια συμβιβαστική λύση. Αν και η κοινοβουλευτική ομάδα της ΕΚ απορρίπτει (με 113-26) την ιδέα της ανάθεσης εντολής σε οποιονδήποτε άλλον πλην του Γ. Παπανδρέου, είναι σαφές ότι η Αυλή προσανατολίζεται στο να αναθέσει την εντολή σε κάποιο από τα ηγετικά στελέχη του Κέντρου: ακούγονται τα ονόματα του Στ. Στεφανόπουλου, του Σάββα Παπαπολίτη και του Ηλία Τσιριμώκου.

Το ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση, η ΝΔ στη συναντιπολίτευση

Ο Υπουργός Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων με τον μέντορά του

Γλωσσικό άρθρο είχα σκοπό να γράψω σήμερα, αλλά έχει κι η επικαιρότητα τα δικαιώματά της. Θα θέλετε κι εσείς να σχολιάσετε τα χτεσινά, θέλω κι εγώ να πω πέντε πράγματα, τα γλωσσικά μπορούν να περιμένουν.

Η χτεσινή μέρα, που ήταν σημαδιακή και αριθμολογικά, αφού ήταν η μέρα με τα τρία εντεκάρια, ίσως αποδειχτεί σημαδιακή και από μιαν άλλη σκοπιά: όχι επειδή ορίστηκε ο ενδέκατος πρωθυπουργός της μεταπολίτευσης, αλλά επειδή στην κυβέρνηση που ορίστηκε χτες μετέχουν επίλεκτα στελέχη του κόμματος της άκρας δεξιάς, που έχουν και σε προσωπικό επίπεδο δεσμούς με τη δική μας χούντα και με την αφρόκρεμα της ευρωπαϊκής αντισημιτικής ακροδεξιάς, όπως ο κ. υπουργός Μεταφορών που τον βλέπουμε αριστερά σε φωτογραφία με τον Ζαν Μαρί Λεπέν. Νόμιμο κόμμα είναι βέβαια και το Λάος, νόμιμο είναι και το Εθνικό Μέτωπο του Λεπέν, που ψηφίζεται στη Γαλλία από μεγάλα ποσοστά πολιτών, αλλά στη Γαλλ’ία κανείς αξιοπρεπής δημοκράτης πολιτικός δεν σφίγγει το χέρι του Λεπέν.

Θα μου πείτε ότι δεν είναι το παρελθόν του Μάκη Βορίδη που μετράει, αλλά το έργο που θα επιτελέσει. Ενμέρει θα συμφωνήσω, όπως επίσης θα συμφωνήσω αν μου πείτε ότι δεν έχει καθοριστική σημασία για τα σημερινά η γνωστή φωτογραφία που δείχνει τον σημερινό υπουργό σε ηλικία 18 ετών περίπου να κραδαίνει τσεκούρι σε κάποιο πογκρομάκι’ νεανικά σφάλματα κάναμε όλοι μας. Ωστόσο, οι κουμπαριές με τον Λεπέν δεν είναι νεανικό αμάρτημα, συνέβησαν σε ώριμη ηλικία’ μέχρι το 2004, αν δεν κάνω λάθος, ο Βορίδης, ως επικεφαλής του Ελληνικού Μετώπου, είχε σχέσεις με τον Λεπέν, αλλά και σε συνέντευξή του που δόθηκε πριν από λίγους μήνες, τον Ιούλιο του 2011, δεν αποκήρυξε το ακροδεξιό του παρελθόν όσο κι αν προσπάθησε να το υποβαθμίσει, λέγοντας π.χ. ότι δεν θυμάται πολλά από την επίσκεψη στον δικτάτορα Παπαδόπουλο στη φυλακή.

Λένε ότι ο κ. Βορίδης σε προσωπικό επίπεδο έχει μεγάλες ικανότητες. Το θέμα δεν είναι αν ο κ. Βορίδης είναι ικανότερος από κάποιον άλλον για τα καθήκοντα του υπουργού, είναι ότι με την υπουργοποίηση μιας εμβληματικής φυσιογνωμίας της ακροδεξιάς νομιμοποιείται όλη η ξενοφοβική, αντιεβραϊκή, υπερεθνικιστική ρητορική της ακροδεξιάς. (Το ίδιο ισχύει και για την υφυπουργοποίηση του Άδωνη Γεωργιάδη, χωρίς μάλιστα να υπάρχουν στην περίπτωση αυτή, ως αντίβαρο, τα υποτιθέμενα προσόντα του προσώπου). Θα θυμίσω ότι ο Βορίδης επρόκειτο να είναι υποψήφιος περιφερειάρχης το 2010 και ο αρχηγός του κόμματός του τον αντικατέστησε, επικαλούμενος το ακροδεξιό παρελθόν του. Προφανώς η θέση του υπουργού κρίθηκε λιγότερο σημαντική από του υποψήφιου περιφερειάρχη.

Γελοιογραφίες για τα Ιουλιανά

Συμπληρώνονται σήμερα 46 χρόνια από την εκτροπή της 15ης Ιουλίου 1965, όταν ο  εκλεγμένος πρωθυπουργός εξαναγκάστηκε σε παραίτηση και ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης σε ομάδα αποστατών βουλευτών με πρωθυπουργό τον Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα.  Ακολούθησαν 70 ταραγμένες μέρες μέχρι να σχηματιστεί επιτέλους κυβέρνηση αποστατών ικανή να συγκεντρώσει πλειοψηφία στη Βουλή. Μέρες μεγαλείου, μέρες οργής, μέρες πένθους αλλά και μέρες γέλιου, μια και το λαϊκό χιούμορ έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Σε παλιότερα άρθρα του ιστολογίου, πέρυσι και πρόπερσι, είχα παρουσιάσει γελοιογραφίες της εποχής των Ιουλιανών. Φέτος αρκούμαι στο να συγκεντρώσω εκείνο το υλικό, διότι μπορεί κάποιοι νεότεροι φίλοι του ιστολογίου να μην το έχουν δει.

Το άχρηστο απολυτήριο (Μποστ και αποστασία)

Ο τίτλος μοιραία είναι παραπλανητικός. Δεν κάνω κριτική στην κατάσταση της παιδείας ή στις επαγγελματικές προοπτικές των αποφοίτων του Λυκείου, ούτε αναφέρομαι στη σημερινή εποχή. Πρόκειται, και πάλι, για ένα σκίτσο του Μποστ από την περίοδο της αποστασίας. Μια και φέτος κλείνουν 45 χρόνια από το ζεστό καλοκαίρι του 1965, έχω ανεβάσει κάμποσα σκίτσα του Μποστ από εκείνη την περίοδο –το τελευταίο εδώ, με συνδέσμους προς τα προηγούμενα.

Τελικά, στις 25 Σεπτεμβρίου 1965, ακριβώς πριν από 45 χρόνια, η τρίτη κυβέρνηση αποστατών, υπό τον Στέφανο Στεφανόπουλο, κατόρθωσε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, αφού υπερψηφίστηκε από 152 βουλευτές. Το σκίτσο που παρουσιάζω δημοσιεύτηκε στην Αυγή την επόμενη μέρα, στις 26 Σεπτεμβρίου 1965.

Εις μνήμην Βασίλη Χριστοδούλου (1917-2010)

Από http://www.os3.gr

Πέθανε προχτές ο γελοιογράφος Βασίλης Χριστοδούλου, ύστερα από ευδόκιμη γελοιογραφική θητεία που ξεπέρασε τις έξι δεκαετίες, σε πάμπολλες εφημερίδες και περιοδικά, ας πούμε στη Βραδυνή ή στο Ρομάντζο. Πριν από μερικά χρόνια είχα διαβάσει μια συνέντευξή του και είχα εκπλαγεί συνειδητοποιώντας ότι εξακολουθούσε να σχεδιάζει γελοιογραφίες καθημερινά, αν και σε προχωρημένη ηλικία, περασμένα τα 85, και τον είχα θαυμάσει. Βέβαια, επειδή οι εφημερίδες με τις οποίες συνεργαζόταν τελευταία δεν ήταν καθόλου του γούστου μου, δεν έχω δει την τελευταία του δουλειά κι έτσι στη μνήμη μου θα μείνει σαν ο πολιτικός γελοιογράφος της αντιδικτατορικής περιόδου της Βραδυνής το 1973, καθώς και από τις εξαιρετικές έγχρωμες γελοιογραφίες του στην τελευταία σελίδα του Ρομάντζου, όπου τα σκίτσα του έκαναν καλή παρέα με τους βαρελόφρονες του Αρχέλαου και τον Σπαγγοραμμένο του Πολενάκη.

Σκέφτηκα να κάνω μια μικρή αναδρομή ακριβώς στις αντιδικτατορικές γελοιογραφίες του Β. Χριστοδούλου στη Βραδυνή του 1973, που τυχαίνει να τις έχω στο αρχείο μου. Όμως θα δώσω τον λόγο και στον Στάθη Σταυρόπουλο, ο οποίος χτες έγραψε στην Ελευθεροτυπία τα εξής με τα οποία συμφωνώ εκτός από μια λέξη: Ενας απ’ τους μεγαλύτερους Ελληνες γελοιογράφους, ο πρωτομάστορας Βασίλης Χριστοδούλου, εκδήμησε χθες σε ηλικία 93 ετών. Εχοντας αρχίσει να δημοσιεύει γελοιογραφίες από το 1936, μόλις σε ηλικία 19 χρόνων, υπήρξε, ώς τις ημέρες μας, η ζωντανή ιστορία της ελληνικής πολιτικής και κοινωνικής γελοιογραφίας. Διέπρεψε και στα δύο είδη! και ως πολιτικός γελοιογράφος στην «Αθηναϊκή» και κυρίως στη «Βραδυνή» για 20 και παραπάνω χρόνια, αλλά και ως αστέρι της κοινωνικής γελοιογραφίας σε περιοδικά, όπως ο «Θησαυρός», το «Πάνθεον», οι «Εικόνες» το θρυλικό «Ρομάντζο» κι άλλες «χάρτινες» (και πολύ καλύτερες) «τηλεοράσεις» της εποχής ’50, ’60, ’70. Θα μείνω ερωτευμένος με τις χάρτινες γυναίκες του Χριστοδούλου, τις τρομερές ατάκες των ηρώων του -των απλών καθημερινών ανθρώπων. Οι γελοιογραφίες του Βασίλη Χριστοδούλου συζητιούνταν στα καφενεία, ενώ με το πενάκι του απέδωσε τα ήθη μισού και πάνω αιώνα, συμβάλλοντας ταυτοχρόνως στη διαμόρφωσή τους. Τώρα που τέλειωσε μπορούμε να μακαρίσουμε τη συμβολή του στα ελληνικά γράμματα, εύγε!