Οι σπεσιαλιτέ του σπετσιέρη

Πριν από ένα μήνα και κάτι είχαμε βάλει ένα άρθρο για τα χάπια, που έτυχε να το κοιτάξω ξανά χτες, διότι ήθελα να το στείλω σε έναν φίλο στο Φέισμπουκ που με ρώτησε κάτι σχετικό. Και καθώς κοίταζα τα σχόλια του άρθρου εκείνου, είδα ότι είχαμε αναφερθεί στον σπετσέρη, που είναι παλιά ονομασία του φαρμακοποιού, οπότε σκέφτηκα να γράψω ένα άρθρο για ολόκληρη αυτή την οικογένεια λέξεων -ποια οικογένεια; Θα δείτε.

Ο σπετσιέρης ή σπετσέρης είναι μια από τις 366 λέξεις που έχω στο βιβλίο μου Λέξεις που χάνονται. Πράγματι χάνεται, διότι τα λεξικά δεν την έχουν και επιβιώνει μόνο ως επίθετο -βρίσκω μάλιστα πως οι δυο τύποι, Σπετσέρης και Σπετσιέρης, επιχωριάζουν στον Αστακό και στο Αργοστόλι. Υπήρχε κι ο παλιός ποδοσφαιριστής Τάκης Σπετσέρης, στυλοβάτης της Προοδευτικής πριν από καμιά πενηνταριά χρόνια.

Σπετσέρης είναι ο φαρμακοποιός, και σπετσαρία ή σπετσερία το φαρμακείο. Δάνειο από τα ενετικά (spezier). Η  υποκατάσταση του σπετσέρη από τον φαρμακοποιό θεωρείται ένα από τα επιτεύγματα των λογίων της καθαρεύουσας μετά την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, ωστόσο η παλιά λέξη έχει αφήσει ίχνη.

Πέρα από τις αναφορές στη λογοτεχνία, έχουμε το γνωστό αδέσποτο ρεμπέτικο Καλέ μάνα δεν μπορώ, όπου η άρρωστη κόρη ζητάει «το γιατρό και το σπετσέρη με τα φάρμακα στο χέρι». Το έχει περάσει σε δίσκο ο Μάρκος Βαμβακάρης στο όνομά του, αλλά ολοφάνερα είναι αδέσποτο και κατά πάσα πιθανότητα βασίζεται σε δημοτικό άσμα.

Αυτό το μοτίβο με τον γιατρό και τον σπετσιέρη σαν δίδυμο είναι αρκετά κοινό. Σε ένα άλλο ρεμπέτικο, στο Βασανάκι του Χατζηχρήστου, το βρίσκουμε κάπως τροποποιημένο: «Το γιατρό και τον σπετσέρη δεν ζητώ, μανάκι μου· πάρε με στην αγκαλιά σου, βασανάκι μου».

Αλλά και σε ένα παλιό χρονογράφημα βρίσκω σε ταβέρνα να συμβουλεύουν κάποιον να κατεβάσει ένα κατοσταράκι και να μην έχει ανάγκη ούτε γιατρό ούτε σπετσέρη.

Advertisement

Το μεράκι της Μελόνι

Πριν από μερικές εβδομάδες, ο δισεκατομμυριούχος Έλον Μασκ, ο ιδιοκτήτης (μεταξύ άλλων) του Τουίτερ, έστειλε χιλιάδες ακολούθους του να ψάχνουν στο γκουγκλ όταν εξέπεμψε ένα μήνυμα που απαρτιζόταν όλο κι όλο από μια λέξη, ελληνική κι ελληνικά γραμμένη, «Διαλεκτική».

Συμβαίνει πότε πότε οι πλούσιοι και οι διάσημοι της γης να αντλούν λέξεις κι εκφράσεις από το αρχαιοελληνικό ταμείο, αυτό το έχουμε πια συνηθίσει, αν και εξακολουθεί να μας αρέσει όποτε το βλέπουμε να γίνεται. Και όχι μόνο οι πλούσιοι και οι διάσημοι, αλλά και απλοί άνθρωποι από μέρη μακρινά διαλέγουν κάποτε ελληνικές λέξεις για να τις σταμπάρουν πάνω στα ρούχα τους ή να τις κάνουν τατουάζ στο δέρμα τους -και καμιά φορά λαθεύουν, σαν εκείνον τον κακομοίρη τον Κινέζο, που έβαλε στο γκουγκλ τρανσλέιτ τη λέξη Free για να βρει το ελληνικό αντίστοιχο, κι έτσι βρέθηκε να ποζάρει περήφανος μ’ ένα ΔΩΡΕΑΝ γραμμένο ανεξίτηλα πάνω στο στήθος, και με τι καρδιά να του πεις πως λάθος έκανε αφού του Ανάμ τα στίγματα δεν βγαίνουνε ποτές;

Όμως το πρόσφατο περιστατικό με τη Τζόρτζα Μελόνι διαφέρει. Διότι η πρωθυπουργός της Ιταλίας και ηγέτρια του ακροδεξιού κόμματος Αδέλφια της Ιταλίας, που βέβαια στέκεται στη σωστή μεριά της ιστορίας κι έτσι δεν είναι και τόσο ακροδεξιά, ή δεν πειράζει κι αν είναι, χρησιμοποίησε μεν ελληνική λέξη, αλλά όχι αρχαία.

Είπε τις προάλλες η Ιταλίδα πρωθυπουργός, μιλώντας σε ένα οικονομικό συνέδριο ότι η Ιταλία πρέπει να κάνει τις θαρραλέες επιλογές που επί τόσο πολλά χρόνια δεν έγιναν, και συνέχισε:

Questo e’ un tempo nel quale dovremmo utilizzare anche quell’approccio che i greci descrivono benissimo con una parola straordinaria: ‘meraki’, ovvero fare qualcosa con tutto te stesso, con tutta la tua passione e con tutta la tua anima

Κι επειδή δεν ξέρουμε όλοι ιταλικά, μεταφράζω πρόχειρα: Είναι μια στιγμή κατά την οποία θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε την προσέγγιση εκείνη που οι Έλληνες την περιγράφουν έξοχα με μια καταπληκτική λέξη, «μεράκι», δηλαδή να κάνεις κάτι με όλο σου το είναι, με όλο σου το πάθος και με όλη σου την ψυχή. 

Γάντια

Μετά το χτεσινό ποιητικό διάλειμμα συνεχίζουμε σε ρυθμούς πανδημίας. Θ’ αφιερώσουμε το σημερινό σημείωμα στο άλλο απαραίτητο, ή τέλος πάντων πολύ διαδεδομένο, είδος της αμφίεσής μας σε αυτούς τους πανδημικούς καιρούς.

Πράγματι, όταν βγαίνουμε έξω (τώρα πια θα πρέπει να έχουμε μαζί μας συμπληρωμένο το Έντυπο δήλωσης μετακίνησης) βλέπουμε πολυ κόσμο να κυκλοφορεί φορώντας μάσκα ή/και γάντια -ιδίως όσοι εργάζονται σε σουπερμάρκετ, φούρνους κτλ.

Με τη μάσκα ασχοληθήκαμε τις προάλλες. Σειρά τώρα έχουν τα γάντια.

Όπως και με τις μάσκες, που δεν αναδείχτηκαν όλες σε είδος πρώτης αναγκης αλλά μόνο οι χειρουργικές και συναφείς, και όχι βεβαίως οι αποκριάτικες, έτσι και με τα γάντια η πανδημία έφερε στο προσκήνιο έναν ορισμένο τύπο γαντιών -ισως όχι απαραιτήτως σαν κι αυτά της φωτογραφίας, που είναι γάντια νιτριλίου, αλλά πάντως τα γάντια μιας χρήσης. Τα φοράτε βγαίνοντας έξω, επιστρέφοντας τα πετάτε.

Διότι βεβαίως γάντια φορούσαμε και πριν έρθει η πανδημία, αλλά κυρίως για να προστατευτούμε από το κρύο, μάλλινα ή δερμάτινα. Υπάρχουν και τα γάντια της κουζίνας ή για τις δουλειές του νοικοκυριού, από κάποιο πολυμερές, όπως και άλλα γάντια πιο ανθεκτικά για διάφορες εργασίες (κηπουρική, ας πούμε, αλλά και πολλές άλλες). Γάντια μακρυμάνικα έχουν οι μοτοσικλετιστές, γάντια χρησιμοποιούν και διάφοροι επαγγελματίες ή αθλητές, διαφόρων ειδών, με πολλές διαφορές μεταξύ τους -άλλα τα γάντια του μποξέρ και άλλα του χειρούργου.

Tα πιο πολλά γάντια έχουν δάχτυλα, αν και υπάρχουν και γάντια χωρίς δάχτυλα, με ενιαίο χώρο, πχ των μποξέρ. Υπάρχουν και γάντια με κομμένα δάχτυλα. Τώρα με τα σμάρτφον έχουν βγει και γάντια ειδικά για οθόνες αφής, διότι με τα παλιά μάλλινα γάντια δεν μπορείς να χειριστείς το σμαρτόφωνο.

Τα καρπούζια του χωροφύλαξ

 

Την ιδέα για το άρθρο την έχω από καιρό, την αφορμή μού την έδωσε σήμερα ένα άρθρο στην ηλέκδοση του Βήματος, το οποίο, με τίτλο «Kαι με τον αστυφύλαξ και με τον χωροφύλαξ» επικρίνει τη Δημάρ επειδή δεν συμμετέχει «ενεργά» στην κυβέρνηση Σαμαρά «με τα καλύτερα στελέχη» της. Τώρα, γιατί ο αρθρογράφος δεν επικρίνει και το ΠΑΣΟΚ, το οποίο επίσης επέλεξε να συμμετάσχει στη νέα κυβέρνηση μόνο ή κυρίως με εξωκοινοβουλευτικά στελέχη που δεν έχουν διατελέσει υπουργοί, άρα -κατά τεκμήριο- όχι «με τα καλύτερα στελέχη» του; Θα υπάρχει κάποια λεπτή διαφορά που μου διαφεύγει. Αλλά είπαμε -από το άρθρο παίρνω την αφορμή για να γράψω για μια έκφραση που με προβληματίζει και με την ευκαιρία να εξετάσω λίγο το φρασεολογικό ρεπερτόριο του επαμφοτερισμού και της διπροσωπίας. Να πω εδωπέρα ότι κάποια πράγματα τα είχαμε ήδη συζητήσει παλιότερα στη Λεξιλογία,  με πρωτοβουλία του Νίκου Λίγγρη, ενώ καλό είναι και το λήμμα του slang.gr.

Η έκφραση δεν έχει λεξικογραφηθεί, τουλάχιστον έως τη δεύτερη έκδοση (2005) του λεξικού Μπαμπινιώτη που έχω εδώ πρόχειρη, αλλά είναι αρκετά συχνή σε δημοσιογραφικά κείμενα, όπου χρησιμοποιείται για να στηλιτεύσει την επαμφοτερίζουσα στάση ενός κόμματος ή ενός πολιτικού, όταν, για λόγους πολιτικού κόστους, αποφεύγει να τοποθετηθεί ξεκάθαρα σε ένα ζήτημα. Για παράδειγμα, είχε επίσης χρησιμοποιηθεί για να χαρακτηρίσει τη στάση της ΝΔ απέναντι στην κυβέρνηση Παπαδήμου, όπου συμμετείχε μεν αλλά ταυτόχρονα ήταν και αξιωματική αντιπολίτευση, ή, αν προτιμάτε, συναντιπολίτευση όπως το είχαμε πει τότε στο ιστολόγιο.