Υπέρ Μπαμπινιώτου

Με μια μικρή δόση υπερβολής, θα μπορούσα να πω ότι χρωστάω χάρη στην κ. Αφροδίτη Μάνου, που μου έδωσε την αφορμή να γράψω ετούτο εδώ το άρθρο. Όμως εδώ σταματάει η προσπάθεια να μιμηθώ το «Υπέρ αδυνάτου» του Λυσία -δεν ταιριάζει άλλωστε στον κ. Μπαμπινιώτη, στυλοβάτη της πνευματικής μας ζωής, ο ρόλος του αδύνατου.

Ωστόσο, ο τίτλος στο σημερινό άρθρο είναι ακριβής. Πολλές φορές έχω επικρίνει τις γλωσσικές απόψεις του κ. Μπαμπινιώτη, σήμερα όμως θα τον υπερασπιστώ σε μιαν εντελώς άδικη επίθεση που δέχτηκε πρόσφατα, στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, από την Αφροδίτη Μάνου. Το αστείο είναι ότι η επίθεση της κ. Μάνου είχε αφορμή το γνωστό πρόσφατο σημείωμα του κ. Μπαμπινιώτη σχετικά με την ελληνική απόδοση κάποιων όρων, το οποίο είχα κι εγώ σχολιάσει μάλλον αρνητικά πριν από 2-3 εβδομάδες. Αλλ’ ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά.

Πριν από 2-3 μέρες, η κ. Μάνου δημοσίεψε στον τοίχο της στο Φέισμπουκ το εξής σύντομο κείμενο:

«O κ. Μπαμπινιώτης δεν κατάργησε το ωμέγα απ’ τα ελληνικά; Δεν κατάργησε το πολυτονικό; Δεν μετάλλαξε τη γλώσσα μας, έτσι που να μην τη μαθαίνει κανείς; Δεν την άφησε ανοχύρωτη σε κάθε επέμβαση και παραμόρφωση; Τώρα παραπονιέται για το Take away;»

Δεν είναι σαφές αν η κ. Μάνου διαφωνεί με την πρόταση του κ. Μπαμπινιώτη για το take away, πάντως φαίνεται να το θεωρεί ζήτημα ήσσονος σημασίας μπροστά στα όσα υποτίθεται ότι έχει πάθει η γλώσσα μας, υποτίθεται εξαιτίας του κ. Μπαμπινιώτη.

Επονίτικα μεζεδάκια

Σαν σήμερα πριν από 76 χρόνια, στις 23 Φεβρουαρίου 1943, ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, η ΕΠΟΝ. Προς τιμήν αυτής της επετείου, τα σημερινά μεζεδάκια τα τιτλοφόρησα επονίτικα, αν και βέβαια στην ύλη του σημερινού πολυσυλλεκτικού μας άρθρου δεν υπάρχει τίποτε που να αναφέρεται στην Αντίσταση ή στην ΕΠΟΝ.

Ή μάλλον, για να υπάρχει και κάτι, θυμίζω ένα παλιότερο άρθρο του ιστολογίου με αναμνήσεις του πατέρα μου από τα χρόνια του στην ΕΠΟΝ στη Μυτιλήνη.

* Βέβαια, η σημερινή μέρα αναμένεται να γραφτεί με χρυσά γράμματα στις δέλτους της ελληνικής λογοτεχνίας (και λίγα λέω) αφού σήμερα θα παρουσιαστεί το βιβλίο του Ντάνου, κατά κόσμον Γιώργου Αγγελόπουλου.

Όπως εκμυστηρεύεται στο βιντεάκι ο συγγραφέας, το βιβλίο θα έχει 160 σελίδες, κάθε κεφάλαιο αρχίζει με μια φωτογραφία σχετική με το αντικείμενο του κεφαλαίου, και, όπως λέει, δεν περίμενε να είναι τόσο καλό το βιβλίο του. Πάντως, παραδέχεται πως δεν κατάφερε να το διαβάσει μονοκοπανιάς το βιβλίο του. Αφού διατύπωσε το λαπαλισικό αξίωμα ότι «Οι άσχημες κριτικές είναι το αντίθετο από τις καλές κριτικές», αναγνώρισε πως δεν είναι του χώρου των βιβλίων, αφού έχει διαβάσει ίσαμε τώρα στη ζωή του 8 βιβλία -χωρίς να διευκρινίσει αν συνυπολογίζει και το δικό του. Αυτό μου θύμισε το ανέκδοτο που είχε βγει όταν ήταν πρόεδρος των ΗΠΑ ο Τζέρι Φορντ, ότι «Κάηκε η βιβλιοθήκη του προέδρου, με αποτέλεσμα να καούν και τα τρία βιβλία της. Ευτυχώς όμως ο Πρόεδρος είχε προλάβει να τα μπογιατίσει». Αλλά ο Ντάνος αποδεικνύεται βιβλιοφάγος μπροστά στον πρόεδρο Φορντ.

Όπως γράφει και το σχετικό ρεπορτάζ, η Χρυσηίδα Δημουλίδου θα αισθάνεται τον θρόνο της να τρίζει.

* Από άρθρο του Δ. Νανούρη στην ΕφΣυν για την πολακιάδα, ξεσηκώνω μια φράση, στην αρχή-αρχή:

Στις εποχές της γενικευμένης παρακμής, άτινας μας έριξε η άπονη μοίρα, τα δημόσια πρόσωπα που σέβονται το νόημα αμφοτέρων των λέξεων του χαρακτηρισμού….

Αυτό το «άτινας» δεν στέκει με τίποτα ή μάλλον δεν υπάρχει καν, διότι για να σταθεί συντακτικά ένας τύπος πρέπει να είναι υπαρκτός, και το «άτινας» δεν είναι. Υπάρχει ή ακριβέστερα υπήρχε στα αρχαία οίτινες στο αρσενικό, αίτινες στο θηλυκό με αιτιατική άστινας, και άτινα στο ουδέτερο. Εδώ θα ταίριαζε το «εις άστινας», ενδεχομένως, αλλά αν θέλουμε να μιλήσουμε του μπαμπά μας τη γλώσσα θα πούμε «όπου» ή «στις οποίες».

Μέιλ από τη Γερμανία

Την Πέμπτη που μας πέρασε πήγα το βράδυ στο ραδιομέγαρο της ΕΡΤ, στην Αγία Παρασκευή, και παρακολούθησα συναυλία αφιερωμένη στα «Γράμματα από τη Γερμανία», τον κύκλο τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη σε στίχους Φώντα Λάδη που φέτος συμπληρώνονται τα πενήντα χρόνια από τη σύνθεσή τους και την πρώτη τους παρουσίαση το 1966.

Μπορεί να το έχω ξαναγράψει: ο συγκεκριμένος κύκλος τραγουδιών μου αρέσει πολύ και θεωρώ ότι έχει αδικηθεί και δεν βρήκε την αναγνώριση που του άξιζε. Αυτό που πιστεύω πως κάνει τη δουλειά αυτή να ξεχωρίζει είναι οι στίχοι του νεαρότατου τότε Φώντα Λάδη, ένα έμμετρο ρεπορτάζ από τη ζωή των Ελλήνων μεταναστών στη (Δυτική, τότε) Γερμανία στη δεκαετία του 1960, με πρωτόγνωρο χιούμορ και τόλμη για τα δεδομένα της εποχής.

Η ιστορία του έργου έχει ως εξής, αν δεν κάνω λάθος. Ο Φώντας Λάδης, νεαρός δημοσιογράφος, ύστερα από περιοδεία στη Γερμανία γράφει, τον Μάρτιο του 1966 τους στίχους των τραγουδιών, συνολικά 19 τραγούδια. Ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποιεί τα 18 από αυτά (το άλλο παράπεσε) και τελικά επιλέγονται 13 τραγούδια για να παρουσιαστούν, πρώτα τον Ιούλιο του 1966 στην μπουάτ Εσπερίδες, με τον Τάσο Καρακατσάνη στο πιάνο και σε ερμηνεία του Γιώργου Ζωγράφου.

Η μέρα με τα δεκατεσσάρια

 

Σήμερα ο μήνας έχει δεκατέσσερις, έχουμε δηλαδή 14 Απριλίου του 2014, ή αλλιώς 14/4/14. Οι ταχτικοί θαμώνες ίσως να θυμούνται ότι πρόπερσι στις 12 Δεκεμβρίου (στις 12/12/12) είχα γράψει ένα άρθρο για τη Μέρα με τα τρία δωδεκάρια, συνεχίζοντας μια παράδοση που ήδη μετρούσε τέταρτο χρόνο, αφού το 2011 είχαμε τη μέρα με τα τρία εντεκάρια, το 2010 είχαμε γράψει για τη  μέρα με τα τρία δεκάρια και το 2009 για  την αντίστοιχη μέρα με τα τρία εννιάρια. Η ωραία αυτή παράδοση κινδύνεψε να σταματήσει το 2013, διότι μέρα με τρία 13άρια δεν υπάρχει, αφού δεν έχουμε δέκατο τρίτο μήνα, τελικά όμως σκέφτηκα ότι η 13/3/13 ήταν μια καλή προσέγγιση κι έτσι πέρσι έγραψα το άρθρο για τα δεκατριάρια, που άνοιξε τον δρόμο για το σημερινό άρθρο και για όσα ακολουθήσουν στα επόμενα χρόνια ως το 2019, οπότε θα χρειαστεί μια ακόμα ακροβασία για να συνεχίσουμε  -εμείς νάμαστε καλά.

Κι ενώ το είχα στο νου μου να ανεβάσω σήμερα το άρθρο με τα 14άρια, έμπλεξαν τις ημερομηνίες και νόμιζα ότι ο μήνας έχει αύριο 14, οπότε ανέβασα για λίγα λεπτά ένα άλλο άρθρο -που κατέβηκε εσπευσμένα και θα το δείτε αύριο.

Βέβαια, το σημερινό άρθρο είναι ενμέρει επανάληψη παλιότερου, αφού άρθρο για τον αριθμό 14 είχα γράψει πριν από πολλά χρόνια, τότε που καταργήθηκε ο 14ος μισθός (πανάρχαιο έθιμο που κανείς δεν θυμάται τι ακριβώς ήταν, κάτι ανάμεσα στα Απατούρια και στα Ταυροκαθάψια). Οπότε, παίρνω υλικό από εκείνο το παλιό άρθρο ενσωματώνοντας και τα δικά σας σχόλια και ό,τι άλλο προέκυψε στην πορεία.

Ο αριθμός 14 δεν έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον από αριθμολογική άποψη. Δεν είναι πρώτος αριθμός, αφού διαιρείται με το 2 και το 7 (αν και είναι ημιπρώτος), ενώ ένα χαρακτηριστικό του είναι πως πρόκειται για τον μικρότερο αριθμό που είναι άθροισμα τριών τετραγώνων (1 + 4 + 9). Βέβαια, υπάρχει το π που είναι 3,14 στην κοινότερη προσέγγισή του, ενώ οι παλιότεροι θα θυμούνται την εξίσωση 0+0=14 του Μητσοτάκη γύρω στο 1991.

Στη φρασεολογία, κοινότατη είναι η έκφραση τα μάτια σου δεκατέσσερα!  που σημαίνει:  να είσαι άγρυπνος, να προσέχεις να μη σου ξεφύγει τίποτα, να μην πάθεις κακό. Επίταση της προτροπής «τα μάτια σου τέσσερα», που μπορεί αρχικά να προήλθε από διάλογο, του τύπου:

— Να προσέχεις, να έχεις τα μάτια σου τέσσερα.
— Όχι τέσσερα, δεκατέσσερα θα τα έχω!

Πολλά παραδείγματα χρήσης, π.χ. :

Για όνομα του Θεού, κυρία Παπαγιώργου! Χρειάζεται προσοχή. Τα μάτια σας δεκατέσσερα! (Ψαθάς, Ο εαυτούλης μου)

Ο Νατσούλης (Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις, σ.359-60) βρίσκει στην αρχή της έκφρ. τον βυζαντινό θαυματοποιό Κρονίδη, ο οποίος διατεινόταν ότι μπορούσε να βλέπει από 14 σημεία του σώματός του, αλλά απ’ όσο έχω ψάξει πρόκειται για έναν ακόμα νατσουλισμό. Νομίζω ότι η δική μου εξήγηση είναι πιο λογική, αν σκεφτούμε ότι το 14 πολύ συχνά χρησιμοποιείται σαν ‘υπερθεματισμός’ του τέσσερα, π.χ. «της παντρεμένης τέσσερα της χήρας δεκατέσσερα» κοστίζει το φιλί στο δημοτικό τραγούδι.