Εκλογή από τη βάση

Εννοώ εσωκομματική εκλογή, εκλογή των οργάνων ή του ηγέτη ενός κόμματος -τόσο ενός κόμματος γενικά, όσο και ειδικότερα του ΣΥΡΙΖΑ, αφού πριν από μερικές μέρες ο Αλέξης Τσίπρας πρότεινε, κατά το επικείμενο 3ο Συνέδριο του κόμματος η εκλογή του Προέδρου και της Κεντρικής Επιτροπής να γίνει όχι από τους συνέδρους, όπως γινόταν μέχρι τώρα στον ΣΥΡΙΖΑ και πιο παλιά στον Συνασπισμό, αλλά από τη βάση, από το σύνολο των μελών του κόμματος.

Η πρόταση αυτή εντασσόταν σε μια δέσμη προτάσεων, που έχει και άλλα αξιοπρόσεκτα σημεία, όπως τη θέσπιση ορίου για τις θητείες στη Βουλή/Ευρωβουλή αλλά και στην Κεντρική Επιτροπή, ή την απόλυτη ισότητα για την εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών (ως τώρα υπήρχε ποσόστωση 30%). Όλες τις προτάσεις τις βλέπετε εδώ.

Το θέμα της εκλογής ηγεσίας «από τη βάση» φυσικά δεν τίθεται τώρα για πρώτη φορά. Εφαρμόζεται εδώ και αρκετά χρόνια, από το ΠΑΣΟΚ/Κιν.Αλ. και από τη Νέα Δημοκρατία στη χώρα μας, ενώ σε άλλες χώρες εφαρμόζεται από πολύ παλιότερα. Άλλωστε, μια μορφή εκλογής από τη βάση, όχι πλέον της ηγεσίας του κόμματος αλλά των υποψηφίων του κόμματος για ανώτατα πολιτειακά αξιώματα, είναι και οι προκριματικές εκλογές (primaries) που γίνονται στις Ηνωμένες Πολιτείες εδώ και εκατό και παραπάνω χρόνια. Ωστόσο, τις δυο τελευταίες δεκαετίες η εκλογή είτε υποψηφίων είτε ηγεσίας «από τη βάση» έχει προσλάβει διεθνώς πολύ μεγαλύτερες διαστάσεις. Και επίσης είναι η πρώτη φορά που ένα ελληνικό αριστερό κόμμα σκέφτεται να εφαρμόσει τη διαδικασία αυτή.

Στις πρόσφατες εσωκομματικές εκλογές στο Κίνημα Αλλαγής πήραν μέρος 270.000 πολίτες στον πρώτο γύρο (και 206.000 στον δεύτερο) οι οποίοι μπορούσαν να γραφτούν μέλη έως και την ημέρα της ψηφοφορίας πληρώνοντας 3 ευρώ. Στις αντίστοιχες εσωκομματικές εκλογές στη Νέα Δημοκρατία είχαν πάρει μέρος περίπου 400.000 πολίτες στον πρώτο γύρο.

Στις εκλογές που θα γίνουν στον ΣΥΡΙΖΑ προβλέπεται να συμμετάσχουν τα περίπου 60.000 μέλη του κόμματος -δεν θα υπάρχει δηλαδή ο εντελώς ανοιχτός χαρακτήρας που χαρακτήρισε τις εσωκομματικές εκλογές της ΝΔ και του ΚΙΝΑΛ, όπου ο καθένας μπορούσε να γραφτεί μέλος έως και τη μέρα της ψηφοφορίας.

Η πρόταση του Αλέξη Τσίπρα έγινε δεκτή από το Πολιτικό Συμβούλιο του κόμματος, αλλά όχι ομόφωνα. Πολλά στελέχη διαφώνησαν, όπως ο Νίκος Φίλης, που θεώρησε ότι αυτός ο τρόπος εκλογής θα οδηγήσει στο να ψηφιστούν στην Κεντρική Επιτροπή όσα στελέχη προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης και όχι οι αθόρυβοι αγωνιστές. Καθημερινά στην Αυγή δημοσιεύονται απόψεις στελεχών του κόμματος, άλλες υπέρ και άλλες κατά των προτάσεων -παράδειγμα εδώ, με δύο απόψεις υπέρ των προτάσεων Τσίπρα και δύο κατά.

Advertisement

Ελλαδιστάν και Γραικύλοι, αυτοφαυλισμοί της ελληνικής ξανά

Το σημερινό άρθρο είναι επανάληψη, επειδή δεν προλάβαινα να γράψω καινούργιο αλλά και επειδή το παλιό άρθρο, που δημοσιεύτηκε ακριβώς πριν από δέκα χρόνια, αξίζει και επανάληψη και συμπλήρωση και επικαιροποίηση. Εδώ έχω ενσωματώσει κάποια σχόλια της αρχικής δημοσίευσης και έχω αλλάξει μερικά πράγματα.

Τον όρο «αυτοφαυλισμός» μόλις τον έπλασα, αφορμή παίρνοντας από το ξένο ethnophaulism, που κι αυτό είναι λέξη ελάχιστα διαδεδομένη, πάντως υπάρχει στον τίτλο ενός βιβλίου που έχω, ενός είδους λεξικού των αρνητικών χαρακτηρισμών του ενός λαού προς τον άλλο.

Το θέμα των εθνοφαυλισμών είναι τεράστιο και δεν αποκλείεται να το θίξουμε στο μέλλον, δεν είδα όμως να έχουν καταγραφεί πουθενά τα όσα υποτιμητικά λέμε εμείς για εμάς τους ίδιους. Κάνω λοιπόν εδώ μια πρώτη καταγραφή και καλώ σε μπρέιν στόρμιν (καταιγισμό ιδεών αν προτιμάτε) την ομήγυρη ώστε να προστεθούν κι άλλα στοιχεία στον κατάλογο. Μαζεύουμε υποτιμητικούς όρους που λέμε εμείς για εμάς: για τους Έλληνες και το ελληνικό κράτος ή για ορισμένους Έλληνες.

Προσοχή, κάνουμε καταγραφή, δεν βάζουμε μόνο όρους που βρίσκουμε εύστοχους ή που συμφωνούμε μαζί τους. Και η καταγραφή δεν σημαίνει και αποδοχή.

Λοιπόν, έχουμε πρώτο-πρώτο το Ελλαδιστάν, πολύ διαδεδομένο, το ρωμέικο κρατίδιο του Δαυλού ή το ελλαδικό κρατίδιο του κ. Χρ. Γιανναρά, τους τσιφτετέλληνες και τους κωλοέλληνες του Σαββόπουλου, τους ελληνέζους που λένε κάποιοι εθνικιστές (και ελλαδιστανούς από το Ελλαδιστάν παραπάνω). Πιο παλιά ο Σεφέρης είχε πει Ελλαδέξ αν θυμάμαι καλά, ενώ υπάρχει και το κλασικό Γραικύλος (το οποίο να θυμόμαστε πως ο Κικέρων αρχικά το χρησιμοποίησε για Ρωμαίους, και άλλοι για τον ίδιο, ενώ στον εικοστό αιώνα το έχουν χρησιμοποιήσει όλοι για όλους τους αντίθετους και αξίζει χωριστό άρθρο, οπότε παρακαλώ να μην πολυεπεκταθούμε στην ιστορία της λέξης αυτής).

Έχουμε το ελληναράς και το ελληνάρας, με τη λεπτή διάκριση που υποστηρίζουν αρκετοί ότι υπάρχει μεταξύ τους: δηλαδή ότι ελληνάρας είναι χαρακτηρισμός μειωτικός για τη συμπεριφορά του Νεοέλληνα (που π.χ. οδηγεί χωρίς σεβασμό στους άλλους, πετά σκουπίδια όπου του καπνίσει και δεν καταλαβαίνει Χριστό), ενώ ελληναράς είναι χαρακτηρισμός μειωτικός σε πολιτικό επίπεδο (εθνικιστής κτλ.). Οι οπαδοί της λεπτής διάκρισης λένε ότι οι περισσότεροι ελληναράδες είναι και ελληνάρες, αλλά υπάρχουν ελληνάρες που όμως δεν είναι ελληναράδες και το αντίστροφο. [Δέκα χρόνια μετά την πρώτη γραφή του άρθρου, αμφιβάλλω αν επιζεί ακόμα η διάκριση -θα ζητήσω τη γνώμη σας] Κάπου εκεί και η ελληναρία ή το ελληναριό, που αναφέρονται στην κακή συμπεριφορά και όχι στην εθνικιστική στάση.

Το 1987 του Γιάννη Ιωάννου (α’ μέρος)

Το ιστολόγιο αγαπά το χιούμορ και τις γελοιογραφίες και έχει αφιερώσει πολλά άρθρα στον αγαπημένο Μποστ. Ωστοσο, αισθάνεται ότι έχει αδικήσει άλλους γελοιογράφους κι έτσι πριν από 20 μέρες περίπου σκέφτηκα να αρχίσω να παρουσιάζω μερικά άρθρα αφιερωμένα είτε σε μεμονωμένες γελοιογραφίες είτε σε γελοιογράφους, ανάλογα με το υλικό που θα βρίσκω.

Το πρώτο άρθρο αυτής της σειράς «μονογραφιών» ήταν αφιερωμένο σε μια ομάδα σκίτσων του Αρχέλαου στον Ρίζο της Δευτέρας το 1946-7: Οι αλγεβρικές πράξεις του Αρχέλαου Αντώναρου.

Συνεχίζω σήμερα με μια μονογραφία για τον θαυμάσιο Γιάννη Ιωάννου, έναν από τους κορυφαίους γελοιογράφους μας που φάνηκε αμέσως μετά τη μεταπολίτευση και κυριάρχησε για πολλά χρόνια -άλλωστε ακόμα είναι στις επάλξεις. Διάλεξα να παρουσιάσω γελοιογραφίες του έτους 1987, δημοσιευμένες σε μιαν εφημερίδα που δεν υπάρχει πια, την Πρώτη, απογευματινή εφημερίδα που πρόσκειταν στην Αριστερά και ενστερνιζόταν το αίτημα για ενότητα, το οποίο κατέληξε στην ίδρυση του Συνασπισμού. Ο Ιωάννου είχε καθημερινή γελοιογραφία στην Πρώτη, ενώ κατά καιρούς έδινε και βδομαδιάτικο ολοσέλιδο κόμικ. Διάλεξα το 1987 επειδή κλείνουν τριάντα χρόνια από τότε. Όμως, τελικά διαπίστωσα πως τα σκίτσα που ήθελα να βάλω ήταν πάρα πολλά, οπότε προς το παρόν στο άρθρο αυτό θα δούμε σκίτσα μόνο από το πρώτο εξάμηνο του 1987, και θα ακολουθήσει (μέσα στη χρονιά) το β’ μέρος με σκίτσα από το β’ εξάμηνο του 1987.

Θυμίζω ότι σε παλιότερο άρθρο είχα παρουσιάσει σκίτσα του Ιωάννου για τις εκλογές του 1981, ενώ στον παλιό μου ιστότοπο είχα βάλει 15 σκίτσα του από επετείους της 17ης του Νοέμβρη (απορώ πώς αυτό το άρθρο δεν έχει εμφανιστεί στο ιστολόγιο -να το θυμηθώ όταν πλησιάζουμε στην επέτειο).

Θα παρουσιάσω 18 σκίτσα του Γιάννη Ιωάννου από το πρώτο εξάμηνο του 1987. Να σημειώσω ότι τα σκίτσα τα βάζω δύο-δύο και στον σχολιασμό αναφερομαι σε αριστερά και δεξιά, αλλά σε πολλές οθόνες μπορεί να βγουν ένα πάνω και ένα κάτω. Λυπάμαι.

Ξεκινάμε λοιπόν… από την Πρωτοχρονιά.

Το κρυφό τσιμπούσι, ο πρώτος γλωσσικός μύθος

Οι γλωσσικοί μύθοι είναι ένα από τα αγαπημένα θέματα του ιστολογίου μας, και όχι άδικα αφού το Διαδίκτυο αποτελεί, δυστυχώς, προνομιακό χώρο διάδοσης των κάθε λογής μύθων, μαζί και των γλωσσικών, στους οποίους εμείς οι Έλληνες έχουμε μιαν ευπάθεια.

Ωστόσο, ο μύθος που θα δούμε σήμερα γεννήθηκε πολλές δεκαετίες πριν από το Διαδίκτυο, κατά πάσα πιθανότητα αρκετές δεκαετίες πριν και από τον «μύθο της μίας ψήφου«, που χρονολογείται μάλλον από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Το σημερινό άρθρο θα μας φέρει πιο πίσω, στις αρχές του 20ού αιώνα.

Όσοι συζητούν σήμερα για το γλωσσικό ζήτημα, δύσκολα μπορούν να συλλάβουν την οξύτητα που είχε προσλάβει στις πρώτες δεκαετίες του προηγούμενου αιώνα η γλωσσική αντιπαράθεση. Η Ελλάδα μάλιστα έχει τη θλιβερή διάκριση να έχει θρηνήσει νεκρούς ύστερα από διαδηλώσεις που είχαν ως αφορμή το γλωσσικό ζήτημα, εννοώ τα Ευαγγελικά του 1901 και τα Ορεστειακά του 1903.

Για να θυμίσω τους όρους, Ευαγγελικά είναι οι ταραχές που ξέσπασαν με αφορμή τη δημοσίευση της μετάφρασης του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου από τον Αλέξανδρο Πάλλη στην εφημ. Ακρόπολις, ενώ Ορεστειακά οι αντίστοιχες ταραχές όταν ανεβηκε η Ορέστεια του Αισχύλου σε μετάφραση. Για να περιοριστούμε στα Ευαγγελικά, που έθεταν και το πιο σύνθετο πρόβλημα, εφόσον άγγιζαν όχι μόνο τη γλώσσα αλλά και τη θρησκεία, πρέπει να αναφέρουμε ότι είχε προηγηθεί, με ενθάρρυνση της βασίλισσας Όλγας, μια μετάφραση της Καινής Διαθήκης από τη γραμματέα της, την Ιουλία Καρόλου, σε απλή καθαρεύουσα. Η μετάφραση αυτή συνάντησε τις αντιρρήσεις της Ιεράς Συνόδου, τελικά εκδόθηκε σε 1.000 αντίτυπα το 1900 που μοιράστηκαν σε νοσοκομεία κτλ. και γενικά πέρασε απαρατήρητη.

Δεν έγινε το ίδιο με τη μετάφραση του Πάλλη, που άρχισε να δημοσιεύεται στην Ακρόπολι του πρωτοπόρου Βλάση Γαβριηλίδη -όχι μόνο επειδή ο Πάλλης χρησιμοποιούσε ανόθευτη, ψυχαρική δημοτική -«μαλλιαρή» με την ορολογία της εποχής- αλλά και διότι οι άλλες εφημεριδες βρήκαν την ευκαιρία να χτυπήσουν την ανταγωνίστριά τους κι έτσι εξαπέλυσαν εκστρατεία εναντίον του «ατοπήματος».

Φεύγουν τα καλύτερά μας χρόνια…

Η θλιβερότατη είδηση του θανάτου του Λουκιανού Κηλαηδόνη έγινε γνωστή χτες προς το μεσημέρι. Τη συζητήσαμε βέβαια στο ιστολόγιο, στα χτεσινά σχόλια, όμως ο Λουκιανός μας αξίζει και κάτι περισσότερο.

Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης γεννήθηκε στην Κυψέλη το 1943, σπούδασε αρχιτεκτονική χωρίς ποτέ να εξασκήσει το επάγγελμα, εμφανίστηκε δε στη δισκογραφία το 1969 με δυο τραγούδια («Παίρνω την ανηφοριά» και «Σ’ αγαπώ«) σε στίχους Δ.Ιατρόπουλου στον παρθενικό προσωπικό δίσκο του Γιώργου Νταλάρα. Ο δικός του πρώτος δίσκος ήρθε το 1971 και είχε τίτλο Η πόλη μας, μουσική και τα τραγούδια από το ομώνυμο θεατρικό έργο της Κωστούλας Μητροπούλου. Ήταν μάλλον η πρώτη από τις αμέτρητες συνεργασίες του με το θέατρο, μια συμβίωση που θα έλεγα πως χάρισε και στα μη θεατρικά τραγούδια του κάτι από τη θεατρικότητα του μονόπρακτου.

Ακολούθησε το 1972 η Κόκκινη κλωστή, σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, με τον Μητσιά και τη Γαλάνη. Πέρα από τους δύο προσωπικούς δίσκους, αυτή την περίοδο συμμετέχει και σε άλλες δουλειές με τραγούδια του, όπως στον δεύτερο προσωπικό δίσκο του Μανώλη Μητσιά, όπου ο Κηλαηδόνης έχει συνθέσει 6 από τα 12 τραγούδια -ανάμεσά τους και το «Σε βρήκα στη Μονεμβασιά» σε στίχους Μάνου Ελευθερίου

Η γλώσσα στη μεταπολίτευση

Κυκλοφόρησε πρόσφατα το 15ο τεύχος του περιοδικού «Αρχειοτάξιο» που εκδίδεται από τα Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ), αφιερωμένο στη Μεταπολίτευση και ειδικότερα στην περίοδο 1974-81. Στο τεύχος αυτό περιέχεται κι ένα δικό μου κείμενο, με τίτλο «Η γλώσσα στη μεταπολίτευση», που θα αναδημοσιεύσω αμέσως πιο κάτω -αλλά σας συνιστώ να αγοράσετε το τεύχος, έχει πολύ καλύτερα άρθρα. Επειδή το θέμα παραήταν εκτεταμένο για να καλυφθεί σε 1600 λέξεις, προτίμησα να δώσω έμφαση στις δοκιμές των εφημερίδων με το μονοτονικό σύστημα πριν από την επίσημη καθιέρωσή του το 1982.

Πριν προχωρήσω στο άρθρο, μια διευκρίνιση. Για ιστορικούς λόγους, ας πούμε, το «Αρχειοτάξιο» εκδίδεται ακόμα σε πολυτονικό. Για το άρθρο μου έγινε εξαίρεση και τυπώθηκε σε μονοτονικό, θα ήταν άλλωστε κάπως οξύμωρο να τυπωθεί σε πολυτονικό ένα άρθρο που έστω και έμμεσα τάσσεται υπέρ του μονοτονικού. Ευχαριστώ πολύ τη σύνταξη του περιοδικού γι’ αυτό και εύχομαι να μην αργήσουν να καθιερώσουν το μονοτονικό στο περιοδικό.

Η γλώσσα στη μεταπολίτευση

Ίσως σε καμιάν άλλη έκφανση της ζωής να μην είναι τόσο απότομη η μετάβαση από τη δικτατορία στη μεταπολίτευση όσο στη γλώσσα. Πράγματι, η δικτατορία, με το να υιοθετήσει τόσο φανατικά την καθαρεύουσα, ως στοιχείο του «ελληνοχριστιανικού πολιτισμού» και ως «εθνική γλώσσα», δεν κατάφερε παρά να την απαξιώσει και να τη στιγματίσει εσαεί.

Όχι τυχαία, Εθνική γλώσσα ονομαζόταν και ένα βιβλιαράκι-λίβελλος κατά της δημοτικής, που γνώρισε τρεις εκδόσεις (τις δύο πρώτες από το Αρχηγείο Ενόπλων Δυνάμεων, το 1972, και την τρίτη, επαυξημένη, από την Εταιρεία των Φίλων του Λαού το 1973) και διανεμήθηκε σε όλα τα σχολεία. Η ταυτότητα του συγγραφέα του ανώνυμου αυτού πονήματος παραμένει (δευτερεύον) μυστήριο. Πολλοί θεωρούσαν συγγραφέα του τον πραξικοπηματία Οδυσσέα Αγγελή[1], τον οποίο οι συνάδελφοί του πραξικοπηματίες αποκαλούσαν ειρωνικά «ακαδημαϊκό» εξαιτίας των φιλολογικών του τάσεων. Σύμφωνα με τον Πίτερ Μάκριτζ, συγγραφέας ή εμπνευστής του ήταν ο καθηγητής Γλωσσολογίας του Παν. Αθηνών Γεώργιος Κουρμούλης[2], ενώ σε κατά καιρούς δημοσιεύματα[3] αναφέρεται ως συγγραφέας του ο Γ. Μπαμπινιώτης, που διαδέχτηκε τον Κουρμούλη. Προσωπικά θεωρώ πολύ πιθανό[4] το βιβλίο να έχει γραφτεί από δύο ή περισσότερους συγγραφείς, π.χ. έναν στρατιωτικό και έναν πανεπιστημιακό της Φιλοσοφικής Αθηνών.

Μόλις έπεσε η δικτατορία, η «κυβέρνησις» έγινε «κυβέρνησι»

Η δικτατορία λοιπόν απαξίωσε την καθαρεύουσα, μεταξύ άλλων και με την κωμική χρήση της από τους ίδιους τους πρωτοδικτάτορες κι έτσι, εύλογα, αμέσως μετά την μεταπολίτευση, τα μέσα ενημέρωσης, ιδίως οι εφημερίδες, άρχισαν να προσπαθούν να χρησιμοποιούν δημοτική ή τουλάχιστον να αποφεύγουν τους πιο «χαρακτηρισμένους» τύπους της καθαρεύουσας· μια από τις πιο χτυπητές αντιθέσεις ανάμεσα στις δυο γλωσσικές μορφές ήταν τα τριτόκλιτα θηλυκά· επί δικτατορίας, ήταν υποχρεωτικοί οι καθαρεύοντες τύποι (η κυβέρνησις, της κυβερνήσεως). Μετά την πτώση της δικτατορίας, είναι πολύ χαρακτηριστικός ο πηχυαίος τίτλος της αντιδικτατορικής αλλά συντηρητικής Βραδυνής όταν επανεκδόθηκε στις 24.7.74: Κυβέρνησι Καραμανλή· υιοθετήθηκε δηλαδή μια μεσοβέζικη λύση ανάμεσα στον καθαρεύοντα τύπο («η κυβέρνησις») που ήταν ο καθιερωμένος επί δικτατορίας, και στον δημοτικό τύπο («η κυβέρνηση»)· ωστόσο, τις αμέσως επόμενες μέρες η Βραδυνή άρχισε να χρησιμοποιεί τον δημοτικό τύπο σε λιγότερο χαρακτηρισμένα ουσιαστικά (π.χ. «Συνάντηση Καραμανλή-Ετσεβίτ στις 29.7.74), ενώ ο τύπος «κυβέρνηση» εμφανίζεται πρωτοσέλιδος στις 3 Αυγούστου.