Οι παλιότεροι θαμώνες του ιστολογίου θα θυμούνται ότι κατά καιρούς έβαζα άρθρα για τα γράμματα του αλφαβήτου και ότι είχα τελειώσει με όλα τα φωνήεντα (εδώ το άρθρο για το Α). Καιρός είναι να συνεχίσω, να μη μείνουν παραπονεμένα τα σύμφωνα, και το σημερινό άρθρο θα το αφιερώσουμε στο γράμμα Μ.
Το Μ είναι το 12ο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου, είναι και το 13ο γράμμα του λατινικού αλφαβήτου, σε κάθε περίπτωση μεσαίο γράμμα, ξεκινάμε λοιπόν από τη μέση χωρίς ακόμα να έχω αποφασίσει αν θα πάμε προς την αρχή ή προς το τέλος. Το ελληνικό γράμμα προέρχεται από το φοινικικό γράμμα mem, που το βλέπετε στην εικόνα αριστερά, το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από το αιγυπτιακό ιερογλυφικό σύμβολο για το «νερό». Πράγματι, το σχήμα του αποδίδει καλά τον κυματισμό του νερού.
Στα αρχαϊκά ελληνικά αλφάβητα το Μ δεν ήταν συμμετρικό (μερικά βλέπουμε εδώ), ενώ αλλού το σύμβολο Μ χρησιμοποιήθηκε για την απόδοση του σίγμα (δείτε την επιτύμβια πλάκα στην ίδια σελίδα). Στη μικρογράμματη γραφή, που προέκυψε κατά τους βυζαντινούς χρόνους, το αριστερό ποδαράκι (κεραία για να το πούμε πιο επίσημα) έχει προεκταθεί προς τα κάτω κι έτσι το πεζό μ διαφέρει από το λατινικό πεζό m, ενώ τα κεφαλαία τους είναι πανομοιότυπα. Παρεμπιπτόντως, αν δείτε σε κείμενο γραμμένο στην κυριλλική καλλιγραφική γραφή ένα m, αυτό δεν είναι το πεζό του Μ, είναι το πεζό του Τ, το κάνουν για να μπερδέψουν τους φράγκους.
Στα αρχαία ελληνικά το γράμμα γραφόταν μυ (με περισπωμένη), ίσως με επιρροή από το αρχαίο ηχομιμητικό επιφώνημα μυ (πρβλ. μυκώμαι, μυία κτλ.) ενώ στα νέα ελληνικά γράφουμε μι. Το Μ στο αρχαιοελληνικό ακροφωνικό σύστημα αρίθμησης χρησιμοποιόταν για αναπαράσταση του αριθμού 10.000 (Μύριοι), αλλά στο νεότερο επίσης αρχαιοελληνικό αλφαβητικό σύστημα αρίθμησης, που διατηρείται ίσαμε σήμερα σε κάμποσες εφαρμογές, είχε την αριθμητική αξία 40 (μ’ = 40). Σε εισαγωγές βιβλίων, που κάποτε σελιδαριθμούνται με το ρωμαϊκό ή το ελληνικό σύστημα, μπορείτε να δείτε το μ σε σελιδαρίθμηση π.χ. μδ’ για τη σελίδα 44. Συνήθως μπαίνει τόνος όταν το μ/Μ χρησιμοποιείται ως αριθμητικό, αλλά όχι πάντα. Η ραψωδία Μ της Ιλιάδας είναι η δωδέκατη και λέγεται «Τειχομαχία» αφού περιγράφει τη μάχη γύρω από το τείχος που είχαν χτίσει οι Αχαιοί για να προφυλάσσουν τα πλοία τους. Εκεί περιέχεται και ο περίφημος στίχος «εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης», που τον είπε ο Έκτορας (οι Αχαιοί είχαν το «αμύνεσθαι περί νηών, διότι αν τους έκαιγαν τα πλοία θα έχαναν και την ελπίδα επιστροφής στην πατρίδα). Στην Οδύσσεια, η ραψωδία μ είναι από τις πιο περιπετειώδεις, όπως φαίνεται κι από τον τίτλο της «Σειρήνες. Σκύλλα. Χάρυβδις. Βόες ηλίου». (Τις ραψωδίες της Ιλιάδας πάντοτε τις γράφουμε με κεφαλαιο, της Οδύσσειας με πεζό γράμμα).