Συστολή του παντός και μια βελόνα στ’ άχυρα

Γράφοντας το 1935 στην εφημερίδα Ανεξάρτητος για το πώς αντίκρισε το Παρίσι, όπου είχε πάει με υποτροφία, το 1919 (τώρα στα «Φιλολογικά απομνημονεύματα», σελ. 212), ο Βάρναλης περιγράφει πόσο τον εντυπωσίασε, αυτόν που είχε έρθει από την συντηρητική Ελλάδα, το πλήθος γυναικών στους δρόμους της μεγαλούπολης. Ένα απόσπασμα το έχω παραθέσει κι άλλη φορά, αξίζει να παρουσιάσω όλην την ενότητα τώρα:

Παρίσι! Γυναικοκρατία!

Από πού βγήκανε και ξεχυθήκαν αυτά τα πλήθη των γυναικών στο Παρίσι; Από πού βγήκανε και ξεχύθηκαν αυτά τα πλήθη των γυναικών; Αναλογία δέκα άντρες, είκοσι γυναίκες. Γυναίκες όλων των φυλών του Ισραήλ, όλων των ηλικιών, των επαγγελμάτων και… των στάσεων. Γυναίκες στους δρόμους, στα πάρκα, στα καφενεία, στα ρεστοράν, στα θέατρα, στους κινηματογράφους, στα μετρό, στα οτομπύς, στα τραμ. Φραντσέζες, Εγγλέζες, Σκανδιναβές, Σλάβες, Ρωμιές, Γιαπωνέζες και Αραπίνες -η περίφημη Αϊσέ της Ροτόντας του Μονπαρνάς.

Γυναίκες φοιτήτριες, υπάλληλες, μιντινέτες, γκαρσόνες, μανάβισσες, εφημεριδοπώλισσες, καλλιτέχνισσες, μοντέλα και πούλες. Γυναίκες, που βαστάνε στην αμασκάλη ή στο χέρι μια σερβιέτα με βιβλία ή νότες, βιολιά μέσα στη θήκη τους, παλέτες ή πινέλα, βαλίτσες, δίχτυα με ψώνια ή που σπρώχνουν ένα καροτσάκι με μπανάνες, πεπόνια ή μπεμπέδες. Γυναίκες, που πάνε αγκαλιασμένες τοίχο-τοίχο ή κάτου από τις δενδροστοιχίες και στόμα με στόμα («συστολή του παντός εις έν και μόνον ον…») με το φίλο τους του τελευταίου καιρού ή εκείνης της στιγμής· και γυναίκες, που πάνε ν’ αγκαλιαστούνε με το στόμα ανοιχτό ψηλά στον αέρα το γεμάτον από μηνύματα. «Γυναίκες προορισμένες», όπως θα έλεγε ο Πλάτων ο Ροδοκανάκης…

Πολλά θα μπορούσαμε να σχολιάσουμε στο κειμενάκι αυτό -ευχαρίστως θα ακούσω και τα δικά σας σχόλια, αν έχετε. Αν μείνουμε στα λεξιλογικά, προσέχουμε τον λαϊκό τύπο «(οι) υπάλληλες» -και πολύ λογικά: σε ένα τόσο θηλυκό κείμενο, πώς θα μπορούσε να σταθεί το ερμαφρόδιτο «υπάλληλοι» ανάμεσα σε τόσους έμφυλους τύπους; Οι μιντινέτες (γαλλ. midinette), ήταν οι νεαρές εργαζόμενες κοπέλες, ιδίως μοδίστρες ή πωλήτριες, στον μεσοπόλεμο -όχι εργάτριες, ούτε υπάλληλες γραφείου. Η γαλλική λ. προήλθε από συμφυρμό των midi και dinette, επειδή τα εργαζόμενα κορίτσια έκαναν διάλειμμα το μεσημέρι για ένα σύντομο γεύμα. Τα στερεότυπα της εποχής τις θεωρούσαν απλοϊκές και με ρηχό συναισθηματισμό, ενώ και στα ελληνικά λαϊκά περιοδικά του μεσοπόλεμου θα βρούμε πάμπολλες αναφορές σε μιντινέτες, που ήταν το κρυφό αντικείμενο του πόθου πολλών αντρών, κάποτε και ρεπορτάζ για τη «ζωή των Αθηναίων μιντινετών». Οι πούλες, πάλι, είναι μεταφορά του γαλλ. poule, της αργκό: οι κοκότες.

Όμως, το σημερινό άρθρο είναι υστερόβουλο, δηλαδή το ανεβάζω με έναν απώτερο ιδιοτελή σκοπό. Κάτι ψάχνω και απευθύνομαι στη συλλογική σοφία των αναγνωστών του ιστολογίου. Αυτό που αναζητώ δεν είναι εύκολο. Κι εγώ έχω ερευνήσει αρκετά, και απεύθυνα το ερώτημα στους φίλους της Λεξιλογίας -χωρίς αποτέλεσμα. Γι’ αυτό και στον τίτλο κάνω λόγο για «βελόνα στ’ άχυρα».

Ν. Λαπαθιώτη «Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες»

Κυκλοφόρησε πριν από μερικές μέρες, από τις εκδόσεις “Ερατώ” και σε δική μου φιλολογική επιμέλεια, η συλλογή διηγημάτων του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη “Ο μυστηριώδης φίλος και άλλες ιστορίες”. Το βιβλίο περιέχει 29 διηγήματα του Λαπαθιώτη, δημοσιευμένα από το 1924 έως το 1929, δηλαδή όταν ο γεννημένος το 1888 ποιητής ήταν μεταξύ 35 και 40 χρονών -πρόκειται δηλαδή για διηγήματα της ωριμότητας. Πρόθεσή μου είναι, καιρού επιτρέποντος, να συνεχίσω με το υπόλοιπο διηγηματογραφικό του έργο, δηλαδή να εκδοθεί και ένας τρίτος τόμος με διηγήματα, μπορεί και δύο. Το 2012 είχα εκδώσει, πάλι από την Ερατώ, τον πρώτο τόμο των διηγημάτων του Λαπαθιώτη, «Τα μαραμένα μάτια και άλλες ιστορίες«, με νεανικά διηγήματα γραμμένα μεταξύ του 1908 και του 1923.

Ο δεύτερος αυτός τόμος περιέχει, σε επίμετρο, δυο μικρά νεανικά πεζογραφήματα του Λαπαθιώτη, που αν είχαν εντοπιστεί νωρίτερα θα είχαν μπει στον πρώτο τόμο. Βλέπετε, δεν έχει καταρτιστεί εργογραφία του Λαπαθιώτη, κι έτσι τα κείμενά του βρίσκονται διασκορπισμένα σε περιοδικά και εφημερίδες. Έτσι, συνολικά το βιβλίο έχει 31 διηγήματα. Τα περιεχόμενα του βιβλίου και άλλα στοιχεία της έκδοσης, από την παρουσίαση στο ηλεβιβλιοπωλείο της Πολιτείας, εδώ.

Σχεδόν εβδομήντα χρόνια μετά την αυτοκτονία του, στις 8 Ιανουαρίου 1944 στο πατρικό του σπίτι, στη γωνία των οδών Οικονόμου και Κουντουριώτου, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης όχι μόνο δεν έχει λησμονηθεί, αλλά απροσδόκητα βρίσκεται όλο και περισσότερο στην επικαιρότητα. Λιγότερο απροσδόκητο είναι το ότι οι νεότερες εργασίες για τον Λαπαθιώτη αφορούν κυρίως το πεζό του έργο, το οποίο είχε μείνει στη σκιά του ποιητικού και εξακολουθεί, στο μεγαλύτερο μέρος του, να παραμένει ανέκδοτο. Για παράδειγμα, στην «Έκτη συνάντηση εργασίας μεταπτυχιακών φοιτητών του τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ», τον Μάιο του 2011, έγιναν δύο ανακοινώσεις για το πεζό έργο του Λαπαθιώτη.

Ο Ναπολέων Λαπαθιώτης βέβαια είναι κυρίως γνωστός ως ποιητής, και αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει, αλλά άφησε μεγάλο σε έκταση και ποικίλο σε μορφή πεζογραφικό έργο. Από αυτό έχουν εκδοθεί η αυτοβιογραφία του (“Η ζωή μου” σε επιμέλεια Γ. Παπακώστα από τον Κέδρο) και δυο νουβέλες (“Το τάμα της Ανθούλας” σε επιμέλεια Γ. Παπακώστα από τις εκδ. Λιβάνη και “Κάπου περνούσε μια φωνή” από τις εκδ. Ερατώ σε δική μου επιμέλεια), καθώς και η συλλογή διηγημάτων «Μαραμένα μάτια». Εκτός από τα διηγήματα έχει γράψει επίσης πεζά ποιήματα, στοχασμούς και χρονογραφήματα, καθώς και μη λογοτεχνικά κείμενα, κυρίως κριτικές και αισθητικές επιφυλλίδες.

Οκτωβριανά μεζεδάκια

Άλλη μια πιατέλα μεζεδάκια, μόνο που κατ’ εξαίρεση σερβίρεται κυριακάτικα αντί για το καθιερωμένο Σάββατο -και είναι οκτωβριανά βέβαια τα μεζεδάκια μας, αφού είναι τα πρώτα του Οκτώβρη. Το σημερινό μας μενού είναι κάπως διαφορετικό από τα συνηθισμένα, διότι δεν έχει μόνο μαργαριτάρια, όπως συνήθως, αλλά και ανακοινώσεις, διαδικαστικά, παρακλήσεις του Νικοκύρη και γενικώς ποικίλα θέματα.

Και να ξεκινήσω με την παράκληση: θέλω να αγγαρέψω κάποιον (ή κάποιαν) που να μένει στην Αθήνα και που θα έχει καιρό να πάει στην Εθνική Βιβλιοθήκη, να βρει το βιβλίο «Διαλεχτές ιστορίες», έκδοση 1926 σε επιμέλεια Γρ. Ξενόπουλου και να μου φωτογραφήσει μερικές σελίδες από εκεί μέσα. Όποιος μπορεί και θέλει να κάνει την παλικαριά, ας αφήσει σχόλιο κι ας στείλει ηλεμήνυμα στο sarantπαπάκιpt.lu για να του πω τι ακριβώς θέλω. Βέβαια, αν κάποιος το έχει στη βιβλιοθήκη του και μπορεί να φωτογραφήσει, κερδίζουμε χρόνο.

Προχωράω σε ένα… σοκαριστικό θέμα που μου το στείλανε, διότι ομολογώ ότι εγώ δεν παρακολουθώ τον συγκεκριμένο ιστότοπο. Ο τίτλος του άρθρου είναι: Σοκαριστική εξομολόγηση της Κατερίνας Κούκα: «Μετά από τροχαίο ατύχημα, έπαθα παντελής αμνησία». Αλλά να μη βιαστούμε να χρεώσουμε το λάθος στην τραγουδίστρια. Θα δείτε ότι η Κ. Κούκα το λέει σωστά, στην ονομαστική -το λάθος είναι του, λέμε τώρα, δημοσιογράφου. Να προσθέσω ότι σε μια παρέα παλιών καλών φίλων, που τους συναντάω εδώ και δεκαετίες, όταν κάποιος χρησιμοποιήσει το επίθετο «παντελής» είναι μαθηματικά βέβαιο ότι κάποιος άλλος (ή και ο ίδιος) θα σχολιάσει «όπως λέμε Παντελής Ζερβός». Στα σχόλια της πιο πάνω είδησης βλέπω ότι δεν ήμασταν οι μόνοι που το συνηθίζαμε.

Κρίνοντας, στο Βήμα της περασμένης Κυριακής, το εξαιρετικό βιβλίο «Η Βίβλος του άθεου», ο Τάσος Καφαντάρης ξέχασε να αναφέρει το όνομα του (πολύ καλού) μεταφραστή, του Άρη Μπερλή. Όταν στα σχόλια αρκετοί το επισήμαναν (δεν είναι πολύ βολική αυτή η δυνατότητα;) αντί να παραδεχτεί την αβλεψία του και να ζητήσει συγνώμη, πέρασε περίπου στην αντεπίθεση, δηλώνοντας πομπωδώς ότι «Πάμπολλοι συμβάλλουν με τον κόπο τους στην επιτυχία ενός βιβλίου, αλλά δεν απαιτούν την προβολή τους διότι, απλά, «έκαναν τη δουλειά τους».»  Όπως έλεγε και κάποιος, ευκολότερο είναι να πάει πλούσιος στον Παράδεισο, παρά να παραδεχτεί το λάθος του δημοσιογράφος.

Ταξίδι στα 64 τετράγωνα

 

Σκάκι έμαθα μικρός, από τον παππού μου, που ήταν γερός ερασιτέχνης σκακιστής. Θυμάμαι τα καλοκαίρια, στα ξενοδοχεία που παραθερίζαμε, να στήνει τ’ απογέματα τη σκακιέρα του σ’ ένα τραπέζι του εστιατορίου και να ξαναπαίζει παρτίδες που έβρισκε σ’ εφημερίδες, με τον κρυφό σκοπό να ψαρέψει συμπαίκτη. Συνήθως δεν αργούσε κάποιος να εκδηλώσει ενδιαφέρον, οπότε όλο το υπόλοιπο απόγευμα έπαιζαν μαζί, κι αν ταίριαζαν τα χνώτα τους και τις επόμενες μέρες. Το σκάκι μού άρεσε κι εμένα, γράφτηκα λοιπόν στον Σκακιστικό Όμιλο Καλλιθέας, μαθητής γυμνασίου, και για πέντε-έξι χρόνια είχα μια ευπρόσωπη αλλά όχι λαμπρή παρουσία· πέντε χρονιές αγωνίστηκα στο πανελλήνιο πρωτάθλημα Νέων (δεν ήταν και τόσο δύσκολο αυτό) και έπιασα μια θέση λίγο πιο πάνω ή (συνήθως) λίγο πιο κάτω από τη μέση. Φοιτητής, άρχισα να βαριέμαι το σκάκι που τότε ήταν αργόσυρτο, τα τουρνουά βαστούσαν μήνες. Με τράβηξε το μπριτζ, όπου το τουρνουά τελειώνει μέσα σε ένα απόγευμα και το σκάκι το εγκατέλειψα -επίσημη παρτίδα έχω να παίξω από το 1979, αν και, όπως με είχαν πληροφορήσει, το αγωνιστικό δελτίο μου εξακολουθεί να είναι σε ισχύ. Πριν από ένα μήνα, πήγα σ’ ένα ξενοδοχείο στην Αθήνα να δω τον γιο ενός φίλου που έπαιζε στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Νέων, και ομολογώ ότι ένιωσα να με γαργαλάνε τα δάχτυλά μου. Όχι τόσο ώστε να ξαναρχίσω να παίζω, αρκετά όμως για να σκεφτώ ότι τόσον καιρό δεν έχω ανεβάσει στο ιστολόγιο ένα παλιότερο άρθρο μου για το σκάκι. Τότε ήταν καλοκαίρι και το ανέβαλα· τώρα είναι θαρρώ κατάλληλη εποχή. Μια προειδοποίηση όμως: το άρθρο ΔΕΝ είναι πλήρες, ούτε κατά διάνοια μάλιστα. Το θέμα είναι τόσο γοητευτικό και αχανές, που μπορούν να γραφτούν (κι έχουν γραφτεί) βιβλία γι’ αυτό.

Εικόνα κλεμμένη από το http://www.skakistiko.com, από παρτίδα του 2004. Τα λευκά παίζουν και κερδίζουν -απλός συνδυασμός, μέχρι κι εγώ το βρήκα.

Και ας ξεκινήσουμε από την ίδια τη λέξη σκάκι, που δεν είναι ελληνικής αρχής. Είχαν ασφαλώς και οι αρχαίοι επιτραπέζια παιχνίδια, είτε με ζάρια (κύβους) είτε παρόμοια με τη σημερινή ντάμα· τα πούλια αυτά ονομάζονταν πεσσοί και πεσσεία ήταν το γενικό όνομα αυτών των παιχνιδιών, για τα οποία οι αρχαίοι θεωρούσαν εφευρέτη τον Παλαμήδη· γι’ αυτό και στη νεότερη εποχή θεωρήθηκε ο Παλαμήδης εφευρέτης και του σκακιού, και μάλιστα το πρώτο στην ιστορία σκακιστικό περιοδικό, που κυκλοφόρησε στο Παρίσι το 1836, είχε τον τίτλο Palamède. Όμως, ξαναλέω, το σκάκι σαν λέξη αλλά και σαν παιχνίδι έχουν πιο ανατολικά την αρχή τους.

Εμείς βέβαια πήραμε τη λέξη από τα δυτικά, από τους Ιταλούς· στα ιταλικά, το σκάκι είναι scacco αλλά συχνά χρησιμοποιούν τον πληθυντικό, scacchi, π.χ. gioco di scacchi, και αυτό το scacchi πέρασε και στα ελληνικά ως σκάκι, που εμείς το θεωρήσαμε ενικό αριθμό, αν και στα Επτάνησα, όπου υπήρχε μεγάλη επαφή με Ιταλία, ο Ξενόπουλος γράφει κάπου «παίξαμε τους σκάκους». Η ιταλική λέξη είναι εξέλιξη του μεσαιωνικού λατινικού scaccus, και η λατινική λέξη έχει την αρχή της στον… σάχη. Θέλω να πω, Shah στα περσικά, και τα τωρινά και τα τότε, ήταν ο βασιλιάς· θα θυμόμαστε –έστω, οι κάπως παλιότεροι- τον Σάχη της Περσίας.

Στο σκάκι, κάθε φορά που ένας παίκτης απειλεί τον βασιλιά του αντιπάλου του οφείλει να τον προειδοποιήσει λέγοντας «σαχ!» (στα νεότερα ελληνικά λέμε και «ρουά»). Σε μια παρτίδα σκάκι το επιφώνημα «σαχ!» ακούγεται πολύ συχνά, οπότε δεν είναι περίεργο ότι στην Ευρώπη το παιχνίδι ονομάστηκε shah ή μάλλον scac όπως αποδόθηκε το παχύ σίγμα, και από εκεί έχουμε το μεσαιωνικό λατινικό scacus, που στα αρχαία γαλλικά γίνεται eschec, και esches και από εκεί περνάει και στα αγγλικά ως chess. Στα γαλλικά το eschec σήμαινε όπως είπαμε δύο πράγματα, αφενός το σκάκι και αφετέρου το σαχ, την απειλή δηλαδή προς τον βασιλιά. Η σημασία αυτή επεκτάθηκε και σε εκτός σκακιέρας καταστάσεις, έτσι eschec έφτασε να σημαίνει «εμπόδιο, δύσκολη θέση, αποτυχία» -και, όπως θα μαντέψατε, η σημερινή γαλλική λέξη échec, αποτυχία, από εκεί προέρχεται. Αλλά και στα αγγλικά το προειδοποιητικό επιφώνημα («σαχ!») μεταφέρθηκε ως check! Κι εδώ η σημασία διευρύνθηκε, και η λέξη έφτασε να δηλώνει το δυσάρεστο γεγονός που σε κάνει να κοντοστέκεσαι, και στη συνέχεια την απότομη παύση, το σημάδι με το οποίο έλεγχαν αν κάτι είχε χαθεί ή κλαπεί, και από εκεί ξεπήδησαν όλες οι σημερινές σημασίες του ρήματος check, ο έλεγχος, το τσεκάρισμα, το τσεκάπ, ακόμα και το τραπεζικό τσεκ, όλα από τον σάχη κι από το σκάκι προέρχονται.

Απολογία ενός προδότη

Σήμερα κλείνουν δέκα χρόνια από μια προδοτική πράξη που έκανα κι αισθάνομαι την ανάγκη να την εξομολογηθώ. Σαν σήμερα πριν από δέκα χρόνια διέλυσα μια σχέση πολύχρονη, που μετρούσε πάνω από εικοσιπέντε χρόνια, σχέση αγάπης στην αρχή και για πολύ καιρό, ύστερα αντιφατική και νοσηρή, που ήθελα να τη διακόψω μα δεν τολμούσα γιατί πίστευα πως δεν είμαι αρκετά δυνατός να ζήσω μόνος, και που όταν τελικά, χωρίς να το έχω σχεδιάσει, για ασήμαντη αφορμή που λέμε, έκανα το αποφασιστικό βήμα, ένιωσα έκπληξη βλέποντας πόσο εύκολος ήταν τελικά ο χωρισμός.

Μια δρακούλα στην κούνια μας!

 

Σε ένα περσινό άρθρο (χρονογράφημα θα το λέγαμε παλιότερα) της Μαριάννας Τζιαντζή στην Καθημερινή, όπου σχολιάζεται το όνομα της ηρωίδας ενός τουρκοσίριαλ, του Κισμέτ, Λάμια τη λένε, η αρθρογράφος σχολιάζει ότι «σε ένα διήγημα του Γιάννη Βλαχογιάννη, η «δρακούλα» είναι ένα μωρό που σκούζει στην κούνια του». Η διατύπωση αυτή δημιουργεί την εντύπωση ότι το μωρό ονομάστηκε δρακούλα επειδή σκούζει, και ασφαλώς θα είναι ένα πολύ στρίγγλικο μωρό που δεν θα έχει αφήσει τους γονείς του σε χλωρό κλαρί με τα κλάματά του -ή μήπως δεν είναι έτσι;

Τα νεότερα λεξικά δεν θα μας βοηθήσουν· τη λέξη δρακούλα δεν θα τη βρούμε σ’ αυτά. Θα βρούμε όμως τον δράκο· σε μια από τις πολλές σημασίες της λέξης, σύμφωνα με το λεξικό Μπαμπινιώτη, δράκος είναι «το νεογέννητο αρσενικό παιδί που έχει ανεπτυγμένη τριχοφυΐα στην πλάτη και για το οποίο πιστεύεται ότι θα γίνει αντρειωμένος όταν μεγαλώσει». Το λεξικό προσθέτει ότι αυτή η σημασία είναι παλιότερη και λαϊκή. Αλλά δεν είναι σωστή, κατά την ταπεινή μου γνώμη. Συμφωνώ ότι η τριχοφυΐα στην πλάτη και στα οπίσθια θεωριόταν ένδειξη θάρρους και δύναμης, και αυτό από τον αρχαίο μελάμπυγο έως τον χτεσινό μαλλιαρόκωλο, αλλά δεν είναι αυτός ο βασικός ορισμός της λέξης δράκος -και εν πάση περιπτώσει δεν εξηγεί τη «δρακούλα», γιατί βέβαια δρακούλα δεν είναι το κοριτσάκι με ανεπτυγμένη τριχοφυΐα στην πλάτη!

Δυο μάλλον άγνωστα πρωτόλεια του Ν. Λαπαθιώτη

Το περιοδικό «Διάπλασις των παίδων», έτσι όπως το διαμόρφωσε ο Γρ. Ξενόπουλος από το 1896 που το ανέλαβε, υπολόγιζε πολύ στη συμμετοχή των συνδρομητών του, την οποία ο Ξενόπουλος ενθάρρυνε με κάθε τρόπο. Οι συνδρομητές της Διάπλασης έπαιρναν ένα ψευδώνυμο και στη συνέχεια μπορούσαν να αλληλογραφούν με το περιοδικό, να στέλνουν σπαζοκεφαλιές, ανέκδοτα και μαθηματικά προβλήματα προς δημοσίευση, να ανταλλάσσουν (μέσω του περιοδικού) τετράδια με «Μικρά μυστικά» (εννοείται ότι τα ήθη της εποχής επέβαλλαν η ανταλλαγή να γίνεται μόνο μεταξύ ομοφύλων), να συμμετέχουν στους κάθε λογής διαγωνισμούς που διοργάνωνε ο δαιμόνιος Ξενόπουλος, ο οποίος μάλιστα, για να ενθαρρύνει τη συμμετοχή όλων, είχε χωρίσει τους συμμετέχοντες σε τρεις κατηγορίες, έως 11 χρονών, 12 με 15, 16 και πάνω.

Ανάμεσα στους φανατικούς συνδρομητές της Διάπλασης ήταν και ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, που γράφτηκε συνδρομητής του περιοδικού το 1897, εννιά χρονών, με το ψευδώνυμο «Αιθήρ», με το οποίο είχε έντονη παρουσία στην εσωτερική ζωή του περιοδικού, τουλάχιστον έως το 1906. (Αργότερα, ενήλικας πια, ο Λαπαθιώτης ξανάγινε συνδρομητής, με το ψευδώνυμο Όψιμος κρίνος). Θα μπορούσε κανείς να γράψει ένα μεγάλο άρθρο για τη συμμετοχή του Λαπαθιώτη στη Διάπλαση. Σήμερα θα σας παρουσιάσω δυο πρωτόλεια ποιήματα του Λαπαθιώτη, που δημοσιεύτηκαν στη Διάπλαση και που είναι μάλλον άγνωστα.

Πόσα είναι τα μισά της χιλιάδας;

Φυσικά, τα μισά της χιλιάδας είναι πεντακόσια. Όμως, αυτή η αναντίρρητη μαθηματική αλήθεια είναι επίσης και παροιμιακή φράση, που τη λέμε σε κάποιον που αφαιρείται ξαφνικά, που βυθίζεται σε σκέψεις ενώ συζητάμε ή διασκεδάζουμε ή τρώμε. Καλοπροαίρετο πείραγμα είναι· εννοούμε ότι, αν η αιτία που βυθίστηκε σε σκέψεις είναι το… δυσεπίλυτο μαθηματικό πρόβλημα της διαίρεσης 1000 δια 2, του δίνουμε την απάντηση ώστε να ησυχάσει και να συμμετάσχει ξανά στη συζήτηση ή τη διασκέδαση.

Την έκφραση δεν την έχω βρει σε συλλογές παροιμιακών εκφράσεων, ούτε στον Μπαμπινιώτη, αλλά την έχει το ΛΚΝ, αν και με ελαφρώς (ή και αρκετά) διαφορετικό ορισμό. Τη λέμε, λέει, για κάποιον που δείχνει μεγάλη αδιαφορία, αφηρημάδα ή άγνοια. Ο Δημητράκος έχει επίσης τη φράση, θεωρώντας ότι σημαίνει «μη χάνεις τον καιρό σου σε άσκοπους υπολογισμούς, έσο αμέριμνος». Περίπου αυτή είναι και η δική μου εντύπωση.