Απεργία, λοιπόν!

Σήμερα έχει πανελλαδική απεργία, που έχει κηρυχθεί από δεκάδες εργατικά κέντρα και ομοσπονδίες, σε διαμαρτυρία για το εργατικό (ή αντεργατικό) νομοσχέδιο που ετοιμάζει η κυβέρνηση. Τέτοιες απεργίες δεν είναι σπάνιες, αλλά η σημερινή έχει κάτι το ξεχωριστό -είναι όχι η πρώτη αλλά η μεγαλύτερη ως σήμερα απεργία της περιόδου της πανδημίας -απεργία με μάσκα, σαν να λέμε.

Βέβαια, απεργούν εργάτες, απεργούν υπάλληλοι, κάνουν στάσεις εργασίας οι υγειονομικοί, δεν κινείται ο ηλεκτρικός και το μετρό, απεργούν καθηγητές και δάσκαλοι -τα ιστολόγια όμως; Απεργούν τα ιστολόγια; Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν αδιανόητο, ας πούμε σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ίσως για κάποιο πρόβλημα της μπλογκόσφαιρας, όπως είχε κάνει παλιά η ιταλική Βικιπαίδεια για να διαμαρτυρηθεί για ένα σχεδιαζόμενο μέτρο -που τελικά αποσύρθηκε. Αλλά συμμετοχή στην απεργία του «πραγματικού κόσμου»; Και με ποιο τάχα αίτημα –και σαν πίεση προς ποιον;

Επειδή δεν είναι προφανείς οι απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα, το ιστολόγιο συνηθίζει, σε τέτοιες μέρες, να μην απεργεί αλλά να δημοσιεύει «απεργιακό άρθρο». Έτσι, και σήμερα, αντί να απεργήσω, θα λεξιλογήσω… για την απεργία, δηλαδή θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω την ιστορία της λέξης και του πράγματος. Οι ταχτικοί αναγνώστες μπορεί να αναγνωρίσουν κάποιες από τις παραπάνω φράσεις: το άρθρο που θα διαβάσετε δεν είναι καινούργιο αλλά είναι επανάληψη ενός παλιότερου άρθρου που ήδη έχω δημοσιεύσει κι άλλες φορές στο παρελθόν, πάλι σε μέρα γενικής απεργίας.

Η απεργία θέλει εργάτες· βέβαια, σε παλιότερες εποχές υπήρχαν πολλά περιστατικά οργανωμένης διαμαρτυρίας δούλων ή δουλοπαροίκων, που ασφαλώς θα περιλάμβαναν και άρνηση εργασίας, αλλά αμφιβάλλω αν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε «απεργίες». Βλέπω πάντως στη Βικιπαίδεια ότι στην αρχαία Αίγυπτο οι τεχνίτες που δούλευαν στην κατασκευή βασιλικών τάφων, στις δυτικές Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου, διέκοψαν την εργασία τους στις 10 του μήνα Peret II (4 Νοεμβρίου), του έτους 1159 π.Χ., το 29ο έτος της βασιλείας του Φαραώ Ραμσή ΙΙΙ, διότι δεν τους είχε καταβληθεί για 18 ημέρες ο μισθός σε σιτηρά, και η διαμαρτυρία «πεινάμε» έχει καταγραφεί από τον γραφέα Amun-Nechet στον πάπυρο p1880 του αιγυπτιακού μουσείου του Τορίνου. Ωστόσο, τις απαρχές του πράγματος (των απεργιών) και των λέξεων που το περιγράφουν θα τις αναζητήσουμε στις αρχές του 19ου αιώνα.

Βέβαια, μπορεί η λέξη να υπάρχει πριν από το πράγμα, με άλλη σημασία. Πάντως, η λέξη «απεργία» δεν μαρτυρείται στα αρχαία ελληνικά –υπάρχει όμως, στον Ησύχιο, τον λεξικογράφο του 6ου αιώνα μ.Χ., η λέξη «απεργός», με τη σημασία «αργός». Όσο για τις σημερινές σημασίες, η λέξη «απεργία» σύμφωνα με το ετυμολογικό λεξικό Μπαμπινιώτη καταγράφεται το 1889, ενώ το ρήμα «απεργώ» από το 1886. Όπως θα δούμε, οι πληροφορίες αυτές, αν ισχύουν και στη νεότερη έκδοση του λεξικού, που δεν την έχω πρόχειρη, είναι λαθεμένες.

Απεργία!

 

Σήμερα έχει πανελλαδική απεργία. Απεργούν οι εργάτες, απεργούν οι υπάλληλοι, δεν κινούνται τα τρένα, κάνουν στάση εργασίας τα λεωφορεία, τα φαρμακεία είναι κλειστά, το ίδιο και τα σχολεία.  Απεργούν όμως τα ιστολόγια; Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν αδιανόητο, ας πούμε σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ίσως για κάποιο πρόβλημα της μπλογκόσφαιρας, όπως είχε κάνει παλιά η ιταλική Βικιπαίδεια για να διαμαρτυρηθεί για ένα σχεδιαζόμενο μέτρο -που τελικά αποσύρθηκε. Αλλά συμμετοχή στην απεργία του «πραγματικού κόσμου»; Και με ποιο τάχα αίτημα –και σαν πίεση προς ποιον;

Επειδή δεν είναι προφανες οι απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα, το ιστολόγιο συνηθίζει, σε τέτοιες μέρες, να μην απεργεί αλλά να δημοσιεύει «απεργιακό άρθρο». Έτσι, και σήμερα, αντί να απεργήσω, θα λεξιλογήσω… για την απεργία, δηλαδή θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω την ιστορία της λέξης και του πράγματος. Οι ταχτικοί αναγνώστες μπορεί να αναγνωρίσουν κάποιες από τις παραπάνω φράσεις: το άρθρο που θα διαβάσετε δεν είναι καινούργιο αλλά είναι επανάληψη ενός παλιότερου άρθρου που ήδη έχω δημοσιεύσει άλλες τρεις φορές στο παρελθόν, πάλι σε μέρα γενικής απεργίας. Ωστόσο, για να μη διαμαρτυρηθούν οι ταχτικοί αναγνώστες που έχουν καλό θυμητικό, έχω αλλάξει (και προσθέσει) μερικά πράγματα σε σχέση με τα παλιότερα άρθρα.

Η απεργία θέλει εργάτες· βέβαια, σε παλιότερες εποχές υπήρχαν πολλά περιστατικά οργανωμένης διαμαρτυρίας δούλων ή δουλοπαροίκων, που ασφαλώς θα περιλάμβαναν και άρνηση εργασίας, αλλά αμφιβάλλω αν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε «απεργίες». Βλέπω πάντως στη Βικιπαίδεια ότι στην αρχαία Αίγυπτο οι τεχνίτες που δούλευαν στην κατασκευή βασιλικών τάφων, στις δυτικές Θήβες της αρχαίας Αιγύπτου, διέκοψαν την εργασία τους στις 10 του μήνα Peret II (4 Νοεμβρίου), του έτους 1159 π.Χ., το 29ο έτος της βασιλείας του Φαραώ Ραμσή ΙΙΙ, διότι δεν τους είχε καταβληθεί για 18 ημέρες ο μισθός σε σιτηρά, και η διαμαρτυρία «πεινάμε» έχει καταγραφεί από τον γραφέα Amun-Nechet στον πάπυρο p1880 του αιγυπτιακού μουσείου του Τορίνου. Ωστόσο, τις απαρχές του πράγματος (των απεργιών) και των λέξεων που το περιγράφουν θα τις αναζητήσουμε στις αρχές του 19ου αιώνα

Βέβαια, μπορεί η λέξη να υπάρχει πριν από το πράγμα, με άλλη σημασία. Πάντως, η λέξη «απεργία» δεν μαρτυρείται στα αρχαία ελληνικά –υπάρχει όμως, στον Ησύχιο, τον λεξικογράφο του 6ου αιώνα μ.Χ., η λέξη «απεργός», με τη σημασία «αργός». Όσο για τις σημερινές σημασίες, η λέξη «απεργία» σύμφωνα με το ετυμολογικό λεξικό Μπαμπινιώτη καταγράφεται το 1889, ενώ το ρήμα «απεργώ» από το 1886. Όπως θα δούμε, οι πληροφορίες αυτές, αν ισχύουν και στη νεότερη έκδοση του λεξικού, που δεν την έχω, είναι λαθεμένες.

Απεργία!

Σήμερα έχει απεργία. Απεργούν οι εργάτες, απεργούν οι υπάλληλοι, δεν κινούνται τα τρένα, κάνουν στάση εργασίας οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίες. Απεργούν όμως τα ιστολόγια; Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν αδιανόητο, ας πούμε σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ίσως για κάποιο πρόβλημα της μπλογκόσφαιρας, όπως είχε κάνει παλιά η ιταλική Βικιπαίδεια για να διαμαρτυρηθεί για ένα σχεδιαζόμενο μέτρο -που τελικά αποσύρθηκε. Αλλά συμμετοχή στην απεργία του «πραγματικού κόσμου»; Και με ποιο τάχα αίτημα –και σαν πίεση προς ποιον;

Επειδή δεν βρίσκω απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα, αντί να απεργήσω, θα λεξιλογήσω… για την απεργία, δηλαδή θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω την ιστορία της λέξης και του πράγματος. Οι ταχτικοί αναγνώστες μπορεί να αναγνωρίσουν κάποιες από τις παραπάνω φράσεις: το άρθρο που θα διαβάσετε δεν είναι καινούργιο αλλά είναι επανάληψη ενός παλιότερου άρθρου που ήδη έχω δημοσιεύσει άλλες δύο φορές, τον Φλεβάρη του 2011 και πέρυσι τον Οκτώβρη, φυσικά και τότε σε μέρα γενικής απεργίας. Αν με κατηγορήσετε για φυγόπονο, δεν θα έχετε πολύ άδικο: έχω τόσο φορτωμένη βδομάδα, που δεν μπορούσα να αντισταθώ στον πειρασμό μιας επανάληψης άρθρου εφόσον υπήρχε καλή δικαιολογία -πάντως έχω αλλάξει μερικά πράγματα σε σχέση με τα παλιότερα άρθρα.

Η απεργία θέλει εργάτες· όσο κι αν σε παλιότερες εποχές υπήρχαν πολλά περιστατικά οργανωμένης διαμαρτυρίας δούλων ή δουλοπαροίκων, που ασφαλώς θα περιλάμβαναν και άρνηση εργασίας, δεν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε «απεργίες». Οπότε, τις απαρχές του πράγματος (των απεργιών) και των λέξεων που το περιγράφουν θα τις αναζητήσουμε στις αρχές του 19ου αιώνα.

Βέβαια, μπορεί η λέξη να υπάρχει πριν από το πράγμα, με άλλη σημασία. Πάντως, η λέξη «απεργία» δεν μαρτυρείται στα αρχαία ελληνικά –υπάρχει όμως, στον Ησύχιο, τον λεξικογράφο του 6ου αιώνα μ.Χ., η λέξη «απεργός», με τη σημασία «αργός». Όσο για τις σημερινές σημασίες, η λέξη «απεργία» σύμφωνα με το ετυμολογικό λεξικό Μπαμπινιώτη καταγράφεται το 1889, ενώ το ρήμα «απεργώ» από το 1886. Οι πληροφορίες αυτές είναι λαθεμένες, όπως θα δούμε.

Απεργία!

Σήμερα έχει απεργία. Απεργούν οι εργάτες, απεργούν οι υπάλληλοι, δεν κινούνται τα πλοία, κάνουν στάση εργασίας τα ταξί. Απεργούν όμως τα ιστολόγια; Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν αδιανόητο, ας πούμε σε ένδειξη διαμαρτυρίας, για κάποιο πρόβλημα της μπλογκόσφαιρας ίσως, όπως είχε κάνει παλιά η ιταλική Βικιπαίδεια για να διαμαρτυρηθεί για ένα σχεδιαζόμενο μέτρο -που τελικά αποσύρθηκε. Αλλά συμμετοχή στην απεργία του «πραγματικού κόσμου»; Και με ποιο τάχα αίτημα –και σαν πίεση προς ποιον;

Επειδή δεν βρίσκω απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα, αντί να απεργήσω, θα λεξιλογήσω… για την απεργία, δηλαδή θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω την ιστορία της λέξης και του πράγματος. Οι ταχτικοί αναγνώστες ίσως αναγνωρίσουν κάποιες από τις παραπάνω φράσεις: το άρθρο που θα διαβάσετε δεν είναι ολοκαίνουργο, είναι επανάληψη ενός παλιότερου άρθρου που είχα δημοσιέψει πριν από είκοσι μήνες, τον Φλεβάρη του 2011, φυσικά και τότε σε μέρα απεργίας. Στη σημερινή δημοσίευση έχω αλλάξει μερικά πράγματα, κι έχω προσθέσει κάμποσα.

Η απεργία θέλει εργάτες· όσο κι αν σε παλιότερα χρόνια υπήρχαν πολλά περιστατικά οργανωμένης διαμαρτυρίας δούλων ή δουλοπαροίκων, που ασφαλώς θα περιλάμβαναν και άρνηση εργασίας, δεν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε «απεργίες». Οπότε, τις απαρχές του πράγματος (των απεργιών) και των λέξεων που το περιγράφουν θα τις αναζητήσουμε στις αρχές του 19ου αιώνα.

Απεργία!

Σήμερα έχει απεργία. Απεργούν όμως τα ιστολόγια; Κάτι τέτοιο δεν θα ήταν αδιανόητο, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, για κάποιο πρόβλημα της μπλογκόσφαιρας ίσως. Αλλά συμμετοχή στην απεργία του «πραγματικού κόσμου»; Και με ποιο τάχα αίτημα –και σαν πίεση προς ποιον;

Επειδή δεν βρίσκω απαντήσεις σ’ αυτά τα ερωτήματα, αντί να απεργήσω, θα λεξιλογήσω… για την απεργία, δηλαδή θα επιχειρήσω να σκιαγραφήσω την ιστορία της λέξης και του πράγματος.

Η απεργία θέλει εργάτες· όσο κι αν σε παλιότερα χρόνια υπήρχαν πολλά περιστατικά οργανωμένης διαμαρτυρίας δούλων ή δουλοπαροίκων, που ασφαλώς θα περιλάμβαναν και άρνηση εργασίας, δεν μπορούμε να τα χαρακτηρίσουμε «απεργίες». Οπότε, τις απαρχές του πράγματος (των απεργιών) και των λέξεων που το περιγράφουν θα τις αναζητήσουμε στις αρχές του 19ου αιώνα.

Τρία στιγμιότυπα από την προσέγγιση του Λαπαθιώτη με το κομμουνιστικό κίνημα

Το περιοδικό μικροΦιλολογικά βγαίνει στη Λευκωσία δυο φορές το χρόνο και ασχολείται, όπως και ο τίτλος του υπονοεί, με ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες της ιστορίας της λογοτεχνίας μας, δίνοντας βέβαια έμφαση σε θέματα κυπριακού ενδιαφέροντος. Κάθε τόσο βγάζουν επίσης ειδικά αφιερωματικά τεύχη, τα Μικροφιλολογικά Τετράδια. Ένα τέτοιο πρόσφατο τεύχος ήταν αφιερωμένο στα σατιρικά στιχουργήματα του Λαπαθιώτη, ο οποίος, να θυμίσω, είχε κυπριακή καταγωγή -ο εκ πατρός παππούς του ήταν Κύπριος αν και ο πατέρας του είχε γεννηθεί στην Ελλάδα.

Το τεύχος αυτό είχε εξαντληθεί στα αθηναϊκά βιβλιοπωλεία, οπότε… έβαλα μέσον. Χάρη σε φίλους του ιστολογίου, βρήκα τη διεύθυνση του Λευτέρη Παπαλεοντίου που είναι ο υπεύθυνος έκδοσης, και τον παρακάλεσα να μου το στείλει. Χάρη στην ανταλλαγή των ηλεμηνυμάτων γνωριστήκαμε και έτσι έγραψα κι εγώ δυο «μικροφιλολογικά», λαπαθιωτικού ενδιαφέροντος, που δημοσιεύτηκαν στο τεύχος 27 των μικροΦιλολογικών (άνοιξη 2010). Παρουσιάζω εδώ το ένα από αυτά τα σημειώματα, που βασίζεται ενμέρει σε προηγούμενο άρθρο μου, που είχε δημοσιευτεί παλιότερα στην Αυγή και αναδημοσιευτεί εδώ.

Στην πρόσφατη παρουσίαση σατιρικών στίχων του Ν. Λαπαθιώτη (επιμ. Λ. Παπαλεοντίου, Μικροφιλολογικά τετράδια αρ. 7, Λευκωσία 2009), γίνεται λόγος και για την ανοικτή επιστολή του Λαπαθιώτη προς τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών, που δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη (6 Αυγ. 1927). Ωστόσο, οι επαφές του Λαπαθιώτη με το αριστερό και το κομμουνιστικό κίνημα, και ειδικότερα με τον Ριζοσπάστη, είχαν ξεκινήσει πολύ νωρίτερα. Θα αναφερθώ σε τρεις από αυτές που δεν είναι και τόσο γνωστές.