Ο δεκάλογος του Θ. Π. Τάσιου

Να ξεφύγουμε λίγο από τη ζοφερήν επικαιρότητα, με ένα μάλλον ανεπίκαιρο γλωσσικό άρθρο. Ανεπίκαιρο, επειδή γράφτηκε πριν απο 30 τουλάχιστον χρόνια, και πολύ περισσότερο επειδή δεν αφορά επιδημίες, πανδημίες και ιούς. Αλλά δεν παύει να αποτελεί ένα ντοκουμέντο για τις γλωσσικές συζητήσεις και το περιεχόμενό του διατηρεί το ενδιαφέρον του σε αρκετό βαθμό. Μάλιστα, έχει ενδιαφέρον να δούμε αν και πόσες από τις θέσεις του συντάκτη του, του Θ.Π.Τάσιου, διατηρούν και σήμερα την αξία τους.

Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε αρχικά στην Καθημερινή με τίτλο «Τα γλωσσικά λάθη των οψιγενών δημοτικιστών» («Καθημερινή», 22-23.5.83) ενώ στη συνέχεια ο κ. Τάσιος το δημοσίευσε, ως επιστολή, στο δελτίο του Τεχνικού Επιμελητηρίου (ΤΕΕ) στο τχ. 1571, 19.6.1989. Το είχα διαβάσει τότε, φωτοτυπημένο από έναν συνάδελφο, αλλά δεν φρόντισα να το φωτοτυπήσω ή να το κρατήσω και επιπλέον είχα τη λαθεμένη εντύπωση πως ήταν δημοσιευμένο στον Οικονομικό Ταχυδρόμο. Όταν για ένα φεγγάρι ο ΔΟΛ έδινε πρόσβαση στο αρχείο του με προσιτή τιμή, είχα κάνει αναζήτηση στα τεύχη του Οικ.Ταχ. και είχα πολύ δυσαρεστηθεί που δεν το είχα βρει.

Πάντως, το άρθρο αυτό μου έδωσε το έναυσμα για να γράψω έναν δικό μου αντίλογο -όπως ο Τάσιος καυτηρίαζε τις υπερβολές των «οψιγενών δημοτικιστών», έτσι κι εγώ στον Δωδεκάλογο της νεοκαθαρεύουσας (αρχική δημοσίευση στον παλιό μου ιστότοπο, μετά στο βιβλίο μου «Γλώσσα μετ’ εμποδίων» και μετά στο ιστολόγιο) επισήμανα τις ακρότητες των νεοκαθαρευουσιάνων.

Όπως είπα, το άρθρο δημοσιευτηκε ως επιστολή. Προτάσσεται η εξής εισαγωγή από τους συντάκτες του Ενημ. Δελτίου:

Από τον καθηγητή του ΕΜ Πολυτεχνείου Θ. Τάσσιο, λάβαμε και δημο­σιεύουμε άρθρο για «τα γλωσσικά λάθη όψιμων δημοτικιστών», όπως χαρα­κτηριστικά αναφέρει. Το άρθρο, είχε δημοσιευθεί παλιότερα στην εφημερίδα «Καθημερινή». Αφορμή για την επιστολή του κ. Τάσσιου ηταν μια λεζαντα σε τεύχος του Ε.Δ., στην οποία αναφερόταν «Αποψη από την αίθουσα της Αντιπροσωπείας που έγινε το διήμερο», αντί του σωστού «όπου». Ευχαρι­στούμε θερμά τον κ. Τάσσιο για την παρατήρηση και το άρθρο. Με την ίδια χαρά θα δεχτούμε τις παρατηρήσεις και τις υποδείξεις των συναδέλφων, οι οποίες στοχεύουν στη βελτίωση του Ε.Δ.

Δημοσιεύω λοιπόν το άρθρο, παρεμβάλλοντας σε αγκύλες κάποια δικά μου σχόλια. Κρατάω την ιδιότυπη ορθογραφία του συγγραφέα -π.χ. το η στην υποτακτική.

Κακές λέξεις και χυδαίοι άνθρωποι

Για τα γομάρια του βουλευτή Ροντούλη συζητήσαμε προχτές· όμως υπάρχει και κάτι άλλο σ’ αυτή τη συζήτηση που μου κίνησε την προσοχή, που θα είναι το σημερινό μας θέμα.

Θέλοντας να δικαιολογηθεί για τον χαρακτηρισμό, ο βουλευτής τόνισε ότι «Δεν υπάρχουν κακές λέξεις, κακοί άνθρωποι υπάρχουν». Αυτό είναι βέβαια παράφραση της διάσημης ρήσης του Λορέντζου Μαβίλη, αλλά δεν είναι και σωστό. Κακές λέξεις, δηλαδή χυδαίες, ασφαλώς υπάρχουν. Κι αν πούμε ότι δεν είναι «κακιά» λέξη το γομάρι, φαντάζομαι ότι ο καθένας μπορεί να σκεφτεί στο λεφτό πολλές λέξεις για τις οποίες όλοι θα συμφωνούσαν πως είναι αναμφισβήτητα κακές ή χυδαίες.

Λέω ότι η φράση του Ροντούλη είναι παράφραση της φράσης του Μαβίλη, γιατί ο Μαβίλης είχε πει Χυδαία γλώσσα δεν υπάρχει, υπάρχουν χυδαίοι άνθρωποι (και όχι ακριβώς, δείτε παρακάτω), απόφθεγμα που έγινε δίκαια διάσημο -και, καθώς από τ’ αγκάθι βγαίνει ρόδο, μια και διαπίστωσα πως δεν υπάρχει στο Διαδίκτυο, σκέφτομαι σήμερα να αφιερώσω το άρθρο σε εκείνη την ομιλία, που έγινε πριν από 100 χρόνια και κάτι μήνες, στις 26 Φεβρουαρίου 1911.