Ριζοσπάστης, πριν από 108 χρόνια

Το σημερινό άρθρο έχει μερικά κουσούρια: αφενός είναι επανάληψη παλιότερου, αφετέρου είναι μεν επετειακό αλλά καθυστερημένο, αφού η επέτειος για την οποία θα σας μιλήσω ήταν χτες, όχι σήμερα. Σαν χτες λοιπόν, πριν από 108 χρόνια, κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας Ριζοσπάστης. Στην επέτειο αυτή είχα αφιερώσει ένα άρθρο το 2010, πριν από έξι χρόνια -οπότε, σκέφτομαι ότι αρκετοί σημερινοί αναγνώστες δεν θα το έχουν διαβάσει ή δεν θα το θυμούνται. Επιπλέον, βρήκα μια φρέσκια αφορμή να γκρινιάξω, και δεν θα την αφήσω να πάει χαμένη, όπως θα δείτε προς το τέλος του άρθρου -το οποίο έχει και κάποιες προσθήκες και διαφορές σε σχέση με το παλιό άρθρο του 2010.

Λοιπόν, στις 9 Φεβρουαρίου 1908, κυκλοφόρησε στην Αθήνα η εφημερίδα «Ριζοσπάστης» από τον Γεώργιο Φιλάρετο. Η σύμπτωση στον τίτλο με τη σημερινή εφημερίδα που είναι όργανο του ΚΚΕ δεν είναι τυχαία. Ο τίτλος είναι ο ίδιος, η εφημερίδα διαφορετική. Για να το πω αλλιώς, ο Ριζοσπάστης του Φιλάρετου είναι πρόγονος του σημερινού Ριζοσπάστη. Αλλά  ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

 

 

Ο Γ. Φιλάρετος (1848-1929), γεννημένος στη Χαλκίδα δικηγόρος, γαλλοθρεμμένος, ήταν από τους πρώτους αντιμοναρχικούς πολιτευτές, γι’ αυτό άλλωστε και αποκλήθηκε «πατέρας της δημοκρατίας». Μεγάλος πια εγκαταστάθηκε στην τότε έρημη Καλλιθέα γι’ αυτό και ένας κεντρικός δρόμος της έχει το όνομά του. Ένα βιβλίο του, Ξενοκρατία, γνώρισε επιτυχία και επανεκδόσεις ακόμα και μετά τη μεταπολίτευση -και το βιβλίο αυτό έχει απασχολήσει το ιστολόγιό μας επειδή σε αυτό περιλαμβάνεται ένα απόφθεγμα που αποδίδεται στον λόρδο Λοντόντερυ, υπουργό εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, ότι πρέπει «να καταστεί η Ελλάς όσον το δυνατόν ολιγότερον επικίνδυνος, ο δε λαός της μικρόψυχος ως τα έθνη του Ινδοστάν», μια ρήση που πιθανώς να χρησίμεψε στην χάλκευση της «δήλωσης Κίσινγκερ».

Ένας άγνωστος Ύμνος για τα γενέθλια του Ν. Λαπαθιώτη

 

Σαν αύριο πριν από 123 χρόνια γεννήθηκε ο Ναπολέων Λαπαθιώτης και κάθε χρόνο στις 31 Οκτωβρίου ή εκεί κοντά συνηθίζω να ανεβάζω ένα άρθρο γι’ αυτόν, συνήθως με κάποιο δικό του σχετικά άγνωστο έργο. Να πούμε εδωπέρα ότι όσο ζούσε, με εξαίρεση το πρωτόλειο θεατρικό έργο Νέρων ο τύραννος, που το έγραψε σε ηλικία 12 χρονών και το τύπωσε ο πατέρας του για δώρο, ο Λαπαθιώτης εξέδωσε ένα μόνο βιβλίο, μια «πρώτη επιλογή» με 50 ποιήματά του, το 1939, και κατά συνέπεια το υπόλοιπο έργο του βρισκόταν σκορπισμένο σε περιοδικά και εφημερίδες· το 1964 ο Άρης Δικταίος συγκέντρωσε και εξέδωσε τα περισσότερα ποιήματα, αλλά όχι όλα. Η έκδοση του Δικταίου είχε διάφορες δικαστικές περιπέτειες που δεν είναι της παρούσης να διηγηθούμε, και είναι εξαιρετικά δυσεύρετη σήμερα, αλλά το περιεχόμενό της έχει ανατυπωθεί, στο μονοτονικό αλλά με πάμπολλα λάθη, από τον Ζήτρο, και αυτό το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε στο εμπόριο.

Υπάρχουν πολλά ποιήματα του Λαπαθιώτη που δεν τα περιλαμβάνει η έκδοση του Δικταίου/Ζήτρου κι ένα από αυτά θα παρουσιάσω σήμερα. Είναι αρκετά σπάνιο, αφού δεν περιλαμβάνεται ούτε σε πρόσφατες εργασίες όπως της Μ. Φωτίου που κατέγραψε «άπαντα τα ευρεθέντα» λαπαθιωτικά ποιήματα (και μαζί μ’ αυτά μερικά που είχαν ξεφύγει από τον Δικταίο). Ωστόσο, δεν είναι εντελώς άγνωστο: το έχει καταγράψει, σε μια εργογραφία του Λαπαθιώτη, ο Γ. Παναγιώτου, που το βρήκε δημοσιευμένο σε ένα περιοδικό το 1945. (Υπάρχουν και άλλα ποιήματα του Λαπαθιώτη εντελώς άγνωστα, δηλαδή που δεν έχουν καταγραφεί πουθενά μετά την πρώτη δημοσίευσή τους).

 

Το ποίημα είναι το εξής:

Για τις εφημερίδες που κλείνουν

 

Παρόλο που αυτό θεωρείται κουσούρι σε πολλούς ιντερνετικούς κύκλους, θα το παραδεχτώ, είμαι φανατικός αναγνώστης εφημερίδων: από πέντε χρονών διάβαζα τις εφημερίδες που πέφταν στα χέρια μου κι έμεινα πιστός στην ανάγνωσή τους ακόμα κι όταν οι εφημερίδες απαγορεύονταν (στο στρατό) ή ήταν δυσεύρετες (στο εξωτερικό), ακόμα και τα τελευταία χρόνια που οι περισσότερες εφημερίδες, ιδίως οι κυριακάτικες, μετατράπηκαν σε κάτι υπερφυσικά γεμιστά τέρατα, που για να τα διαβάσεις πρέπει να σκίσεις σελοφάν, να παραμερίσεις ένθετα και να πετάξεις διαφημιστικά, σαν τη μαγείρισσα που ξελεπιάζει και καθαρίζει ψάρια.

Οπότε, όταν κλείνουν εφημερίδες δεν χαίρομαι –ακόμα και εφημερίδες που δεν διαβάζω (όπως η Απογευματινή που κι αυτή μας άφησε χρόνους πρόσφατα) ή το Βήμα που έπαψε χτες την καθημερινή του έκδοση και θα συνεχίσει κυριακάτικο μόνο.

Ριζοσπάστης, πριν από 102 χρόνια

Σαν σήμερα πριν από 102 χρόνια, στις 9 Φεβρουαρίου 1908, κυκλοφόρησε στην Αθήνα η εφημερίδα «Ριζοσπάστης» από τον Γ. Φιλάρετο. Η σύμπτωση στον τίτλο με τη σημερινή εφημερίδα που είναι όργανο του ΚΚΕ δεν είναι τυχαία. Ο τίτλος είναι ο ίδιος, η εφημερίδα διαφορετική. Για να το πω αλλιώς, ο Ριζοσπάστης του Φιλάρετου ήταν η προϊστορία του σημερινού Ριζοσπάστη. Αλλά  ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ο Γ. Φιλάρετος (1848-1929), γεννημένος στη Χαλκίδα δικηγόρος, γαλλοθρεμμένος, ήταν από τους πρώτους αντιμοναρχικούς πολιτευτές, γι’ αυτό άλλωστε και αποκλήθηκε «πατέρας της δημοκρατίας». Μεγάλος πια κατοίκησε στην Καλλιθέα γι’ αυτό και ένας κεντρικός δρόμος της έχει το όνομά του. Ένα βιβλίο του, Ξενοκρατία, γνώρισε επιτυχία και επανεκδόσεις και ίσως μας απασχολήσει σε άλλο άρθρο διότι εκεί περιλαμβάνεται η δήλωση που πιθανώς να χρησίμεψε στην χάλκευση της «δήλωσης Κίσινγκερ».