Το σημερινό άρθρο έχει μερικά κουσούρια: αφενός είναι επανάληψη παλιότερου, αφετέρου είναι μεν επετειακό αλλά καθυστερημένο, αφού η επέτειος για την οποία θα σας μιλήσω ήταν χτες, όχι σήμερα. Σαν χτες λοιπόν, πριν από 108 χρόνια, κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο της εφημερίδας Ριζοσπάστης. Στην επέτειο αυτή είχα αφιερώσει ένα άρθρο το 2010, πριν από έξι χρόνια -οπότε, σκέφτομαι ότι αρκετοί σημερινοί αναγνώστες δεν θα το έχουν διαβάσει ή δεν θα το θυμούνται. Επιπλέον, βρήκα μια φρέσκια αφορμή να γκρινιάξω, και δεν θα την αφήσω να πάει χαμένη, όπως θα δείτε προς το τέλος του άρθρου -το οποίο έχει και κάποιες προσθήκες και διαφορές σε σχέση με το παλιό άρθρο του 2010.
Λοιπόν, στις 9 Φεβρουαρίου 1908, κυκλοφόρησε στην Αθήνα η εφημερίδα «Ριζοσπάστης» από τον Γεώργιο Φιλάρετο. Η σύμπτωση στον τίτλο με τη σημερινή εφημερίδα που είναι όργανο του ΚΚΕ δεν είναι τυχαία. Ο τίτλος είναι ο ίδιος, η εφημερίδα διαφορετική. Για να το πω αλλιώς, ο Ριζοσπάστης του Φιλάρετου είναι πρόγονος του σημερινού Ριζοσπάστη. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.
Ο Γ. Φιλάρετος (1848-1929), γεννημένος στη Χαλκίδα δικηγόρος, γαλλοθρεμμένος, ήταν από τους πρώτους αντιμοναρχικούς πολιτευτές, γι’ αυτό άλλωστε και αποκλήθηκε «πατέρας της δημοκρατίας». Μεγάλος πια εγκαταστάθηκε στην τότε έρημη Καλλιθέα γι’ αυτό και ένας κεντρικός δρόμος της έχει το όνομά του. Ένα βιβλίο του, Ξενοκρατία, γνώρισε επιτυχία και επανεκδόσεις ακόμα και μετά τη μεταπολίτευση -και το βιβλίο αυτό έχει απασχολήσει το ιστολόγιό μας επειδή σε αυτό περιλαμβάνεται ένα απόφθεγμα που αποδίδεται στον λόρδο Λοντόντερυ, υπουργό εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας, ότι πρέπει «να καταστεί η Ελλάς όσον το δυνατόν ολιγότερον επικίνδυνος, ο δε λαός της μικρόψυχος ως τα έθνη του Ινδοστάν», μια ρήση που πιθανώς να χρησίμεψε στην χάλκευση της «δήλωσης Κίσινγκερ».