Μηνολόγιον Ιουλίου και όχι μόνο

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ στις αρχές κάθε μήνα (συνήθως, αλλά όπως βλέπετε όχι πάντα, την πρώτη του μηνός), ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Κυ  1	Ανακοίνωσις της θεωρίας της εξελίξεως των ειδών υπό Καρόλου Δαρβίνου
Δε  2	† Άρεως Αλεξάνδρου
Τρ 3	Γενέσιον Φραγκίσκου Κάφκα
Τε  4	Διακήρυξις της Ανεξαρτησίας υπό Θωμά Τζέφερσον
Πε  5	Δημοσίευσις των Μαθηματικών Αρχών της Φυσικής Φιλοσοφίας υπό Ισαάκ Νεύτωνος
Πα  6	Πρώτον αντιλυσσικόν εμβόλιον υπό Λουδοβίκου Παστέρ
Σα 7	Γενέσιον Βλαδιμήρου Μαγιακόφσκι και Νικολάου Ξυλούρη του Κρητός
Κυ 8	Γενέσιον Αρθούρου Έβανς του αρχαιολόγου
Δε 9	Θανάτωση επισκόπων και προκρίτων εν Λευκωσία Κύπρου
Τρ 10	Γενέσιον Ιωάννου Χατζηανδρέου (κατά κόσμον Στρατή Τσίρκα)
Τε 11	Έναρξις της εξοντώσεως των Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης υπό των χιτλερικών δημίων
Πε 12	† Κωνσταντίνου Ουράνη
Πα 13	† Φωτίου Κόντογλου (και γενέσιον Νεοκιδίου του Καλαμαρά)
Σα 14	Της πτώσεως της Βαστίλης
Κυ 15	Της Ιουλιανής εκτροπής και του κυπριακού πραξικοπήματος
Δε 16	Της Εγίρας
Τρ 17	Πρωταγόρου του Αβδηρίτου
Τε 18	Γενέσιον Νέλσονος Μαντέλα
Πε 19	† Στρατή Μυριβήλη τελευτή
Πα 20	Νιλ Άρμστρογκ και των πρώτων επί της Σελήνης βαδισάντων
Σα 21	+ Κωνσταντίνου Καρυωτάκη τελευτή
Κυ 22	Γενέσιον Ερνέστου Χεμινγουαίη
Δε 23	Της πρώτης κατά την Αρχαιότητα Ολυμπιάδος
Τρ 24	Γενέσιον Σίμωνος Μπολιβάρ του ελευθερωτού
Τε 25	Γενέσιον Γεωργίου Βερνάρδου Σω
Πε 26	Της νίκης των Ελλήνων επαναστατών εις Δερβενάκια
Πα 27	Τελεσίλλης της Αργείας
Σα 28	Γενέσιον Εμμανουήλ Ροΐδου
Κυ 29	† Βικεντίου Βαν Γκογκ και γενέσιον Μιχαήλ Θεοδωράκη του επιμήκους μουσουργού
Δε 30	† Κοίμησις Διονυσίου Ντιντερό
Τρ 31	† Θανή Νικολάου Σκουφά

Τούμπες και κωλοτούμπες

Ανεξάρτητα από τους λόγους που την υπαγόρευσαν, η τελευταία θεαματική μεταστροφή του Γ. Καρατζαφέρη, που μέσα σε μια νύχτα μετατράπηκε από στυλοβάτη της κυβέρνησης Παπαδήμου σε ορκισμένο αντίπαλο της τρόικας και του μνημονίου, εδραίωσε στη συνείδηση της κοινής γνώμης έναν χαρακτηρισμό που ήδη του είχε αποδοθεί: Ο κωλοτούμπας. Δεν λέω ότι το παρατσούκλι το απέκτησε τώρα ο Καρατζαφέρης· τον έχουν πει έτσι εδώ και αρκετό καιρό και το ευρηματικό αφισάκι που βλέπετε αριστερά, που το ψάρεψα από το slang.gr, αλλά κυκλοφορεί ευρέως (και δικαίως) σε πολλά σημεία του Διαδικτύου, νομίζω ότι είχε φτιαχτεί παλιότερα, αλλά τώρα πια το προσωνύμιο θα τον συνοδεύει, νομίζω, για πάντα, μέχρι το τέλος της πολιτικής του σταδιοδρομίας, όπως ας πούμε το «Γέρος της Δημοκρατίας» τον Γεώργιο Παπανδρέου ή το «Νέστορας της Αριστεράς» τον Ηλία Ηλιού.
Όχι άδικα. Κωλοτούμπα, στην αστική αργκό μας, λέγεται η αλλαγή στάσης, γνώμης, απόψεων, ιδεών, συμπαθειών, και κωλοτούμπας αυτός που δεν μένει σταθερός σε φιλίες, συμπάθειες και ιδέες αλλά τις αλλάζει. Δεν είναι μόνο όρος της πολιτικής• επειδή έχω τη νοσηρή περιέργεια να διαβάζω τα σχόλια των επισκεπτών σε αθλητικούς ιστοτόπους, συναντάω πολύ συχνά φράσεις όπως: Όταν κέρδιζε σερί η ομάδα ήταν προπονηταράς ο ισπανός, τώρα που έχασε δυο παιχνίδια έγινε άχρηστος; Πόσο κωλοτούμπας είσαι, ρε παιδί μου!
Αυτή η μεταφορική σημασία της λέξης «κωλοτούμπα» δεν είναι η μοναδική που έχουμε στη φρασεολογία μας για να ειρωνευτούμε ή να στιγματίσουμε την αλλαγή στάσης κάποιου. (Για να μην παρεξηγηθώ: δεν θεωρώ προκαταβολικά κατακριτέα την οποιαδήποτε αλλαγή στάσης, άποψης, κτλ.) Για να κατακρίνουμε λοιπόν τη μεταστροφή κάποιου, ή την αθέτηση υποσχέσεων, συχνά προεκλογικών, μπορούμε επίσης να πούμε ότι «έκανε γαργάρα όσα έλεγε» κι όταν ένας κατήγορος μεταστραφεί σε υμνητή, ότι «γλείφει εκεί όπου έφτυνε». Για όποιον αλλάζει συχνά στάση λέμε ότι είναι «όπου φυσάει ο άνεμος» εξού και τα αρχικά του κόμματος ΟΦΑ (αυτός είναι ΟΦΑ), έκφραση που λιγάκι έχει παλιώσει. -και που άλλωστε συνήθως δεν χαρακτηρίζει πολιτικούς αλλά μάλλον απλούς πολίτες.

Κονφερανσιέ σε μια κακή παράσταση

Τέλη δεκ. 1960, ο Γ. Καρατζαφέρης παρουσιάζει τη Ρίτα Παβόνε (από το εξαιρετικό Δισκορυχείο, http://diskoryxeion.blogspot.com)

Η ατάκα του Αλέξη Τσίπρα, που χαρακτήρισε «κονφερανσιέ» της τρόικας τον Γ. Καρατζαφέρη μου φαίνεται πετυχημένη, και βλέπω να την έχουν ήδη υιοθετήσει αρκετοί• θα πρόβλεπα μάλιστα ότι ο αρχηγός του ΛΑΟΣ θα αποκτήσει ένα ακόμα παρατσούκλι. Όμως εδώ λεξιλογούμε, ως γνωστόν, οπότε θα μιλήσουμε, στην αρχή τουλάχιστον, για τη λέξη αυτή, τον κονφερανσιέ ή κονφερασιέ (όπως προφέρουμε οι περισσότεροι).
Σύμφωνα με τα λεξικά, ο κονφερανσιέ είναι «ο παρουσιαστής ψυχαγωγικού επιθεωρησιακού προγράμματος, ο οποίος παρεμβάλλεται ανάμεσα στα διάφορα νούμερα, λέγοντας ανέκδοτα και κάνοντας έναν υποτυπώδη διάλογο με το κοινό» (ο ορισμός από το ΛΚΝ, παρόμοιον έχει και το λεξικό Μπαμπινιώτη).
Αν και λίγο φλύαρος, ο ορισμός είναι εύστοχος• ή ίσως ήταν εύστοχος, γιατί νομίζω πως η λέξη έχει παλιώσει και έχει πάρει μιαν ελαφρώς υποτιμητική χροιά. Στα διάφορα γκλαμουράτα τηλεοπτικά προγράμματα δεν χρησιμοποιείται η λέξη «κονφερανσιέ» π.χ. για τον Σάκη Ρουβά ή τη Ζέτα Μακρυπούλια, παρόλο που κάνουν σε γενικές γραμμές την ίδια δουλειά που έκανε, έστω, ο Άλκης Στέας στις τηλεοπτικές του εκπομπές ή στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Σήμερα λέμε «παρουσιαστής» και μάλιστα κάπου διάβασα ότι ο τάδε παρουσιαστής προσπαθούσε μάταια να φέρει το κέφι κάνοντας κόλπα με τη φωνή του «σαν παλιός κονφερανσιέ». Θα έλεγα δηλαδή πως η λέξη «κονφερανσιέ» ακούγεται λίγο παλιωμένη, αλλά εσείς θα μου πείτε αν έχω δίκιο.
Ο κονφερανσιέ είναι δάνειο από τα γαλλικά, conférencier. Η γαλλική λέξη ανάγεται στο λατινικό ρήμα conferro, το οποίο ferro είναι συγγενικό με το δικό μας «φέρω», ανάγονται στην ίδια ινδοευρωπαϊκή ρίζα. Η γαλλική λέξη όμως, η λέξη conférencier εννοώ, δεν σημαίνει τον παρουσιαστή ψυχαγωγικών εκπομπών, επομένως με τη σημερινή του σημασία ο κονφερανσιέ είναι δάνειο «τύπου καλοριφέρ», μια και έχει πάρει σημασία που δεν υπάρχει στην γλώσσα προέλευσης (όπως και το καλοριφέρ, που στα γαλλικά λέγεται radiateur). Πράγματι, στα γαλλικά ο κονφερανσιέ λέγεται, μάλλον, animateur, τουλάχιστον στην τηλεόραση (ενώ στα αγγλικά: host).
Τι σημαίνει το γαλλικό conférencier; Σημαίνει «αυτόν που κάνει διάλεξη» όπως λέει το ΛΚΝ για να μας θυμίσει ότι στη γλώσσα μας, παρόλο που είναι η τελειότερη του κόσμου και παρόλο που οι αγγέλοι μιλάνε ελληνικά, δεν έχουμε μονολεκτικόν όρο για αυτόν που κάνει μια διάλεξη (χρησιμοποιούμε τη λ. ομιλητής, που είναι ευρύτερη έννοια). Είχε βέβαια χρησιμοποιηθεί σποραδικά ο όρος «διαλέκτης», για αυτόν που έδινε διάλεξη, αλλά δεν έπιασε, τουλάχιστον τόσο ώστε να λεξικογραφηθεί στα σημερινά λεξικά. Πάντως βρίσκω πως ο διαλέκτης χρησιμοποιείται σπανίως και σήμερα π.χ. στις σχολές της Αστυνομίας, υποθέτω για το διδακτικό προσωπικό που κάνει διαλέξεις και σεμινάρια χωρίς να είναι μόνιμοι καθηγητές.