«Όταν δανείζεσαι μια αγγλική λέξη δεν την προφέρεις όπως ο Άγγλος» (συνέντευξη του Γιώργου Ξυδόπουλου)

Θα αναδημοσιεύσω σήμερα μια πρόσφατη συνέντευξη, που έδωσε πριν από 20 περίπου μέρες ο γλωσσολόγος Γιώργος Ξυδόπουλος, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πατρών, στη Lifo και στον Δημήτρη Λαμπράκη. Στη συνέντευξη θίγονται πολλά θέματα που τα έχουμε κατ’ επανάληψη συζητήσει στο ιστολόγιο και πιστεύω πως θα τη βρείτε ενδιαφέρουσα παρά τη σχετικά μεγάλη έκτασή της. 

Το θέμα της προφοράς των δανείων, που διάλεξε να το τονίσει ο δημοσιογράφος βάζοντας το στον τίτλο, δεν είναι φυσικά το μοναδικό που θίγεται στη συνέντευξη. Γίνεται επίσης, και περισσότερο, λόγος για αργκό, για γλωσσικές ποικιλίες, για τη σχέση διαλέκτων και γλωσσών, για σώματα κειμένων, για το αν υπάρχουν φτωχές και πλούσιες γλώσσες, για τα γλωσσικά λάθη, τον εξαγγλισμό της ελληνικής (δείτε κι ένα παλιότερο άρθρο μας όπου γίνεται λόγος και για την έρευνα του Ξυδόπουλου), για τον ρόλο του γλωσσολόγου και τη γλωσσική ρύθμιση κτλ. 

Αν διαβάσετε το άρθρο θα προσέξετε ότι η φράση του Ξυδόπουλου που μπήκε στον τίτλο της συνέντευξης έρχεται ως απάντηση στο εξής σχόλιο του δημοσιογράφου: Υπάρχει όμως μια διάθεση να τεθούν κάποιοι περιορισμοί, μη κλίνοντας, για παράδειγμα, τις ξένες λέξεις. Στις συνεντεύξεις βέβαια τις ερωτήσεις τις κάνει ο δημοσιογράφος και ο προσκαλεσμένος απαντά, αλλά εγώ θα ήθελα να μπορούσε να ρωτήσει τον δημοσιογράφο τι ακριβώς εννοεί. Το ότι οι δάνειες λέξεις που δεν προσαρμόζονται στο τυπικό της ελληνικής μένουν άκλιτες είναι βεβαίως γνωστό, νομίζω όμως ότι εδώ ο δημοσιογράφος θεωρεί ότι κάποιοι δεν κλίνουν τις δάνειες λέξεις, ενώ θα μπορούσαν να κλιθούν, επειδή με τον τρόπο αυτό θέλουν να βάλουν περιορισμούς στις δάνειες λέξεις ή να τις οριοθετήσουν. Νομίζω δηλαδή πως δεν εννοεί αυτούς που (σωστά) λένε «οι κομπιούτερ» και όχι «οι κομπιούτερς» αλλά εκείνους που, τα τελευταία χρόνια, μιλούν για «του τσίρκο» ή «τα παλτό». 

Τέλος πάντων, αυτό είναι δική μου ερμηνεία και μπορεί να μην ισχύει. Όσο για το θέμα της προφοράς των δανείων, έχει δίκιο φυσικά ο Ξυδόπουλος ότι το πρώτο επίπεδο ενσωμάτωσης είναι το φωνητικό, και ότι όταν δανειζόμαστε μιαν αγγλική λέξη δεν την προφέρουμε όπως ο Άγγλος. Αυτό πάλι σημαίνει πως όταν γράφουμε, σε ελληνικό κείμενο εννοώ, μια δάνεια λέξη πρέπει να τη γράψουμε με το ελληνικό αλφάβητο, αφού δεν την προφέρουμε αγγλοπρεπώς ή γαλλοπρεπώς. Δηλαδή, αφού δεν λέμε γεστογάν, θα γράψουμε ρεστοράν, όχι restaurant. 

Aλλά πολλά είπα εγώ. Διαβάστε τη συνέντευξη, έχει ενδιαφέρον και τη συζητάμε στα σχόλια.

— Τι είναι οι αργκό και ποια η διαφορά τους από τις διαλέκτους;
Καταρχάς, και τα δύο αφορούν τη γλωσσική ποικιλία. Η μία είναι περισσότερο γεωγραφικά προσδιορισμένη, γι’ αυτό λέγεται γεωγραφική διάλεκτος. Υπάρχει όμως και ένας άλλος όρος, η «κοινωνιόλεκτος», για μια ποικιλία που βασίζεται σε κοινωνικές παραμέτρους (ηλικία, φύλο, κοινωνική τάξη, επάγγελμα κ.λπ.). Η αργκό ή αλλιώς αγοραία γλώσσα, σλανγκ ή περιθωριακή γλώσσα, όπως αποκαλείται πολλές φορές στη βιβλιογραφία, είναι ο τρόπος χρήσης της γλώσσας και το λεξιλόγιο που αφορούν τη μη τυπική χρήση της γλώσσας από συγκεκριμένες ομάδες.

Μη τυπική χρήση της γλώσσας μπορεί να κάνουμε κι εμείς, ασχέτως της δουλειάς μας – κι εγώ στις ανεπίσημες περιστάσεις επικοινωνίας με τους φίλους μου, που αισθάνομαι πιο οικεία, μπορώ να χρησιμοποιώ κάλλιστα και σλανγκ. Δεν υπάρχουν σαφείς διαχωριστικές γραμμές μεταξύ αυτών που τη χρησιμοποιούν και των υπολοίπων.

Advertisement

Το τελευταίο εξώφυλλο;

Tην ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν έχει ξεκαθαρίσει αν θα κυκλοφορήσει σήμερα φύλλο των Νέων ή αν αναστέλλεται η έκδοσή τους ούτε ξέρουμε αν θα βγει Βήμα την Κυριακή. Ωστόσο, οι ιστοσελίδες των μέσων του ΔΟΛ δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αισιοδοξίας -το in.gr έγραψε για ασφυξία, ο πηχυαίος ηλετίτλος των Νέων καταγγέλλει ότι Κλείνουν το οξυγόνο στον ΔΟΛ και την ενημέρωση, ενώ στην ιστοσελίδα του Βήματος δημοσιεύονται διάφορα κείμενα δημοσιογράφων από τα οποία συνάγεται ότι το τέλος επίκειται (παράδειγμα). Δεν είναι η πρώτη φορά πάντως, τον τελευταίο καιρό, που αναγγέλλεται το τέλος του ΔΟΛ -κάτι ανάλογο είχε γραφτεί λίγο πριν τα Χριστούγεννα αλλά και πριν από καμιά δεκαριά μέρες. Η ειδοποιός διαφορά τώρα είναι ότι προχτές το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα του ΔΟΛ να μη δεσμευτεί ένας τραπεζικός λογαριασμός της εταιρείας ώστε τα έσοδα από τις πωλήσεις των φύλλων να μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την πληρωμή των εργαζομένων. Οι οποίοι εργαζόμενοι, να το πούμε κι αυτό, έχουν συμπληρώσει έξι μήνες απλήρωτοι -αν είναι τόσο εύκολο να πληρωθούν τώρα, γιατί δεν είχαν πληρωθεί ως τώρα, αναρωτιέμαι.

Οπότε, δεν ξέρουμε αν το χτεσινό εξώφυλλο των Νέων, με τις φωτογραφίες 118 (αν μέτρησα καλά) εργαζομένων του Συγκροτήματος θα είναι το τελευταίο. Και δεν ξέρω αν η δημοσίευση αυτών των φωτογραφιών βοηθάει την υπόθεση της εφημερίδας, όταν βλέπει κανείς όχι μόνο τον Πρετεντέρη αλλά και πολιτικά πρόσωπα όπως τον Κρεμαστινό.  Και δεν το λέω μόνο εγώ αυτό. Πρώην εργαζόμενος του ΔΟΛ, ο δημοσιογράφος Γιάννης Ανδρουλιδάκης, συνδικαλιστής που απολύθηκε το 2013 από το Βήμα (και τότε είχε γράψει αυτό) έγραψε χτες, μεταξύ άλλων, στο Φέισμπουκ για το χτεσινό εξώφυλλο: «Κοιτάζω προσεκτικά τα πρόσωπα. Πέντε πρώην υπουργοί. Ένας πρώην εκπρόσωπος κυβερνώντος κόμματος. Ένας κατά συρροή απεργοσπάστης εκπρόσωπος της ΕΣΗΕΑ. Ένα πρώην μέλος του Εποπτικού Συμβουλίου της ΝΕΡΙΤ. Ένας που σε κάθε απεργία στον ΔΟΛ έπεφτε με μανία πάνω στην απεργιακή αλυσίδα και μετά φώναζε ότι τον χτύπησαν. …»

Προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών που έχουν κατά καιρούς συνεργαστεί με τον ΔΟΛ κυκλοφόρησαν στις αρχές του χρόνου ένα κείμενο συλλογής υπογραφών, στο οποίο ο Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη χαρακτηρίζεται «ιστορικός». Ο χαρακτηρισμός είναι απόλυτα σωστός, αφού ο οργανισμός προχτές συμπλήρωσε 95 χρόνια ζωής.