Μηνολόγιον Δεκεμβρίου λοιπόν

Το Μηνολόγιο, που το δημοσιεύω εδώ συνήθως την πρώτη του μηνός, ήταν ιδέα του πατέρα μου, του αξέχαστου Δημήτρη Σαραντάκου, ο οποίος αρχικά το δημοσίευε στο περιοδικό Φιστίκι, που έβγαζε επί πολλά χρόνια στην Αίγινα. Στο εδώ ιστολόγιο, το Μηνολόγιο άρχισε να δημοσιεύεται τον Οκτώβρη του 2010 και βέβαια μέσα σε 12 μήνες έκλεισε τον κύκλο. Τότε, αποφάσισα να εξακολουθήσω να το δημοσιεύω στις αρχές κάθε μήνα, επειδή έχει γίνει το σταθερό σημείο αναφοράς για τα γεγονότα του μήνα, που ενημερώνεται συνεχώς με δικά σας σχόλια μέσα στη διάρκεια του μήνα, σχόλια που συνήθως αφορούν επισήμανση ημερομηνιών, αν και κυρίως αγγελτήρια θανάτων.

Οπότε, συνεχίζω τις δημοσιεύσεις όσο θα υπάρχει ενδιαφέρον, προσθέτοντας πάντοτε δικές σας προτάσεις από πέρυσι. Πάντως, σε κάποιες περιπτώσεις η επέτειος έχει εσκεμμένα μετατεθεί κατά μία ημέρα.

Το μηνολόγιο τούτου του μήνα έχει μιαν ιδιαιτερότητα, μια και στις 17 του Δεκέμβρη κλείνουν τα έξι χρόνια από τότε που χάσαμε τον πατέρα μου. Δεν θεώρησα άτοπο να μνημονέψω τον πατέρα μου στο μηνολόγιο, που ήταν άλλωστε δικη του ιδέα: ανάμεσα σε έναν ποιητή που αγαπούσε και σ’ έναν επαναστάτη που θαύμαζε πιστεύω πως θα έχει καλή παρέα.

Πα  1	Παγκόσμια ημέρα κατά του AIDS  και γενέσιον Ιωάννου Συκουτρή
Σα 2	Αντιφώντος   του σοφιστού, Μαρίας Καλογεροπούλου της καλλιφώνου και Διονυσίου Σαββόπουλου της νιότης μας
Κυ 3	† Αυγούστου Ρενουάρ και γενέσιον Νίνου Ρότα του μουσουργού
Δε   4	Ο Θωμάς Έδισον εφευρίσκει τον ηλεκτρικόν λαμπτήρα
Τρ 5	Θεοφίλου Μόζαρτ τελευτή
Τε   6	Νικολάου Μύρων και των Διοσκούρων, προστατών των πλοϊζομένων και Αλεξάνδρου Γρηγοροπούλου αναίρεσις
Πε 7	Των τριών Χαρίτων
Πα 8	Δάμωνος και Φιντίου· και Ιωάννου Λένον του πολυκλαύστου αναίρεσις
Σα   9	Ιωάννου Βοκκακίου και της Ανθρωπίνης Κωμωδίας του
Κυ 10	Των ανθρωπίνων δικαιωμάτων  και τελευτή Άλκη Αλκαίου του στιχουργού
Δε 11	Γενέσιον Μαξίμου Γκόρκι
Τρ 12	Διογένους του  Κυνός
Τε 13	Γαλιλαίου ταπείνωσις και Μέντη Μποσταντζόγλου τελευτή
Πε 14	Ανάληψις Απολλωνίου του Τυανέως εκ του ιερού της Δικτύννης
Πα 15	Αναξαγόρου του φιλοσόφου
Σα 16	Τελευτή Κωνσταντίνου Βάρναλη, ποιητού των Μοιραίων
Κυ 17	† Δημητρίου Σαραντάκου του συγγραφέως και Σίμωνος Μπολιβάρ του ελευθερωτού
Δε 18	Του χορού του Ζαλόγγου
Τρ 19	Προμηθέως καθήλωσις επί του Καυκάσου
Τε 20	Της εν Επιδαύρω πρώτης Εθνοσυνελεύσεως
Πε 21	Χειμερινόν ηλιοστάσιον
Πα 22	Ησιόδου του Ασκραίου και των Έργων και Ημερών αυτού
Σα 23	Κρυσταλλοτριόδου της θαυματουργού γενέσιον
Κυ 24	Λουδοβίκου Αραγκόν τελευτή
Δε 25	Γέννησις Ιησού του Ναζωραίου, Ορφέως και Μίθρα
Τρ 26	Σωτηρίας Μπέλλου της υμνωδού
Τε 27	Πινδάρου του Θηβαίου
Πε 28	Κινηματογράφου γέννησις
Πα 29	Γενέσιον Παύλου Καζάλς
Σα 30	Ίδρυσις Σοβιετικής Ενώσεως
Κυ 31	Εφεύρεσις του τηλεσκοπίου

Advertisements

Κωνσταντίνος Μητσοτάκης (1918-2017)

Παρόλο που χαριτολογώντας λέγαμε ότι «θα μας θάψει όλους», ο επίτιμος αρχηγός της ΝΔ Κωνσταντίνος Μητσοτάκης επλήρωσε κι αυτός προχτές το κοινό χρέος, όπως ευφημιστικά έλεγε το παλιό κλισέ -εύλογα λοιπόν του αφιερώνεται το σημερινό άρθρο. Για τη ζωή και τη σταδιοδρομία του εκλιπόντος έχουν ήδη γραφτεί πάρα πολλά, οπότε εμείς εδώ θα εστιαστούμε σε πτυχές που έχουν να κάνουν με το χιούμορ και τη γλώσσα.

Παρόλο που τα βιογραφικά στοιχεία του Κ. Μητσοτάκη είναι γενικώς γνωστά, διάλεξα να παραθέσω το μεγαλύτερο μέρος από ένα συνοπτικό βιογραφικό του γραμμένο από τον συγγραφέα Γιώργο Αλεξάτο, από σαφώς αριστερή οπτική:

Από αστική οικογένεια πολιτικών της Κρήτης, με συγγενικούς δεσμούς με τον Ελευθέριο Βενιζέλο (ο οποίος φρόντισε με κληροδότημα για τις σπουδές του), ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης υπήρξε τυπικός εκπρόσωπος των συμφερόντων της τάξης του.

Στον δημόσιο βίο εμφανίστηκε σε νεαρή ηλικία, ως ηγετικό στέλεχος της Εθνικής Οργάνωσης Κρήτης, συμμετέχοντας στην Αντίσταση κατά των γερμανών κατακτητών, σε συνεργασία με το ΕΑΜ. Έχοντας συλληφθεί από τους Γερμανούς, απελευθερώθηκε με μυστική αγγλογερμανική συμφωνία, με την ταυτόχρονη απελευθέρωση αιχμαλώτων γερμανών αξιωματικών, χάρη στη δεδομένη αγγλοφιλία του και την κοινωνική του θέση.

Βουλευτής του Κόμματος των Φιλελευθέρων από το 1946, υπουργός στις κεντρώες κυβερνήσεις στα 1951-52, είχε τη φήμη του σταθερού αλλά μετριοπαθούς αντικομμουνιστή. Η εικόνα της μετριοπάθειας ενισχύθηκε ιδιαίτερα το 1955, όταν στη Βουλή υπερασπίστηκε τον Νίκο Καζαντζάκη από τις επιθέσεις της Εκκλησίας και της Δεξιάς, όπως και το 1962, όταν, με δημόσια δήλωσή του, τάχθηκε υπέρ της νομιμοποίησης του ΚΚΕ.

Η μέρα με τα δεκαπεντάρια

Σήμερα ο μήνας έχει δεκαπέντε, έχουμε δηλαδή 15 Οκτωβρίου του 2015, ή αλλιώς 15/10/15, μια μέρα με δύο δεκαπεντάρια. Κανονικά, το σημερινό άρθρο έπρεπε να μπει στις 15 Μαΐου, 15/5/15, αλλά το αμέλησα τότε -ένα μυαλό, κι αυτό ρωμέικο, κι έτσι παραλίγο να σπάσω μια μικροπαράδοση του ιστολογίου.

Οι ταχτικοί θαμώνες ίσως να θυμούνται ότι στις 12 Δεκεμβρίου του 2012 (στις 12/12/12) είχα γράψει ένα άρθρο για τη Μέρα με τα τρία δωδεκάρια, συνεχίζοντας μια παράδοση που ήδη μετρούσε τέταρτο χρόνο, αφού στις 11/11/2011 είχαμε τη μέρα με τα τρία εντεκάρια, στις 10/10/ 2010 είχαμε γράψει για τη  μέρα με τα τρία δεκάρια και στις 9/9/2009 για  την αντίστοιχη μέρα με τα τρία εννιάρια. Η ωραία αυτή παράδοση κινδύνεψε να σταματήσει το 2013, διότι μέρα με τρία 13άρια δεν υπάρχει, αφού δεν έχουμε δέκατο τρίτο μήνα, τελικά όμως σκέφτηκα ότι η 13/3/13 ήταν μια καλή προσέγγιση κι έτσι πρόπερσι έγραψα το άρθρο για τα δεκατριάρια, και πέρυσι το άρθρο για τα δεκατεσσάρια, στις 14/4/14. Οπότε, προκειμένου να σπάσει η παράδοση, ας δεχτούμε ότι η 15/10/15 είναι καλό υποκατάστατο της 15/5/15, και ελπίζω του χρόνου να θυμηθώ να βάλω το αντίστοιχο άρθρο στις 16 Ιουνίου και όχι αργότερα.

Ο αριθμός 15 δεν έχει φοβερό ενδιαφέρον από αριθμολογική άποψη, εννοώ ότι δεν είναι πρώτος αριθμός ή τετράγωνο άλλου αριθμού, είναι πάντως ημιπρώτος (αφού είναι γινόμενο δύο πρώτων αριθμών, του 5 επί 3). Ωστόσο, επειδή είναι στρογγυλός αριθμός, τρεις πεντάδες ή πέντε τριάδες, εμφανίζεται πολύ συχνά στην καθημερινότητά μας αφού βρίσκεται, θα έλεγε κανείς, στο σταυροδρόμι δυο μεγάλων αριθμητικών συστημάτων, του δεκαδικού και του εξηκονταδικού.

Χρόνια πολλά, Άννα!

Σήμερα είναι 9 Δεκεμβρίου, της Αγίας Άννης, γιορτάζουν λοιπόν οι Άννες, με πρώτη και καλύτερη την κόρη μου, οπότε σκέφτηκα πως δεν θα ήταν παράταιρο να τους κάνει το ιστολόγιο ένα δώρο, δηλαδή να αφιερώσει ένα άρθρο στο όνομά τους, μια συνήθεια που την ξεκίνησα πέρυσι και τη συνεχίζω σε αραιά διαστήματα (π.χ. άρθρο για την Κατερίνα).

Η Άννα είναι αρκετά διαδεδομένο όνομα, αλλά δεν είναι από τα δημοφιλέστερα γυναικεία ονόματα, τουλάχιστον αν πιστέψουμε την έρευνα του Χ. Φουνταλή, που μου φαίνεται αξιόπιστη. Ομολογώ πάντως ότι δοκίμασα έκπληξη: ήξερα ότι η Άννα δεν είναι στα τρία συχνότερα ονόματα (Μαρία-Ελένη-Κατερίνα, όπως έχουμε και άλλοτε αναφέρει) αλλά δεν περίμενα να έρχεται μόλις στην 15η θέση της κατάταξης. Πάντως, όπως θα δούμε παρακάτω, σε έναν τομέα το όνομα Άννα υπερτερεί αισθητά.

Η Άννα είναι όνομα χριστιανικό, εβραϊκής προέλευσης. Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, Άννα ήταν η μητέρα της Παναγίας (και Ιωακείμ ο πατέρας της). Στα εβραϊκά, Hannah που σήμαινε «εύνοια, χάρη» (άρα Χαρούλα η Άννα). Από τα εβραϊκά πέρασε στα ελληνικά, αρχικά με δασεία, αλλά επειδή ο ξεπεσμός του έθνους είχε αρχίσει από νωρίς (δεν διάβαζαν και Γιανναρά, βλέπεις) η δασεία γρήγορα χάθηκε κι έτσι παλιότερα γραφόταν με ψιλή. Από τα ελληνικά πέρασε και στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες όπου επίσης είναι αρκετά διαδεδομένο, αν και βρίσκεται σε υποχώρηση (π.χ. στις ΗΠΑ το Ann(e) ήταν το δεύτερο συχνότερο όνομα στα τέλη του 19ου αιώνα, ενώ σήμερα στις ονοματοδοσίες των κοριτσιών της Καλιφόρνιας βρίσκεται κάτω από την 50ή θέση). Οι ισπανόφωνοι βέβαια το γράφουν Ana επειδή δεν έχουν περάσει διαφωτισμό.

Αρσενικό τύπο δεν έχει η Άννα, αν και είχε στα εβραϊκά -θα θυμάστε τον Άννα από το Ευαγγέλιο που έστειλε δεμένο τον Ιησού στον αρχιερέα Καϊάφα, κι από εκεί κληρονομήσαμε την παγιωμένη έκφραση «από τον Άννα στον Καϊάφα», που τη λέμε για να καυτηριάσουμε περιπτώσεις όπου κάποιος παραπέμπεται από τον ένα στον άλλο (αν)αρμόδιο, ιδίως για πολίτη που ταλαιπωρείται στη γραφειοκρατία των δημόσιων υπηρεσιών. Αυτός ο Άννας είναι το θηλυκό της Άννας λοιπόν, αλλά δεν έχει περάσει στα ελληνικά απ’ όσο ξέρω. Να σημειώσω ότι ο Αννίβας ετυμολογικά είναι συγγενής με την Άννα (και τον Άννα), όχι όμως και το Αννόβερο.

Ο εκτσογλανισμός του κ. Β. Βενιζέλου

Στο ιστολόγιο συνεχίζεται η ψηφοφορία για τη λέξη της χρονιάς, υπάρχει όμως ένας νεολογισμός που θα έπαιρνε αρκετές ψήφους αν είχε μπει στο ψηφοδέλτιο, αλλά δεν μπήκε για τον απλούστατο λόγο ότι είδε το φως της δημοσιότητας πολύ πρόσφατα, ενώ είχε ήδη αρχίσει η ψηφοφορία. Θα καταλάβατε βέβαια ότι εννοώ τη λέξη εκτσογλανισμός, που λανσάρισε πριν από μερικές μέρες ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και αντιπρόεδρος (οΘντκ) της (οΘντκ) κυβέρνησης της χώρας και η οποία, όπως ήταν ίσως φυσικό, έχει προκαλέσει πολλά σχόλια.

Συγκεκριμένα, ο κ. Βενιζέλος είπε, μιλώντας ενώπιον της Κεντρικής Πολιτικής Επιτροπής του Κόμματός του και αναφερόμενος, σε τι άλλο, στον ΣΥΡΙΖΑ: Καλλιεργούν το υπόστρωμα του εκχυδαϊσμού και του εκφασισμού της κοινωνίας. Για την ακρίβεια, θα μου επιτρέψετε να πω μια λέξη και ζητάω συγνώμη από εσάς και τους ακροατές μας, του εκτσογλανισμού της ελληνικής κοινωνίας. Του εκτσογλανισμού.

Βέβαια, ο κ. Βενιζέλος τα είπε αυτά ενώ ίσως για πρώτη φορά αισθανόταν τόσο απειλητικούς (αν και ακόμα υπόκωφους) τριγμούς στην καρέκλα του, καθώς η δυσαρέσκεια στελεχών του κόμματός του προς το πρόσωπό του συνεχώς εντείνεται -δεν είχε προλάβει να στεγνώσει το μελάνι στην επιστολή των επτά μελών της ΚΠΕ που ζητούσαν «απεμπλοκή από τη συγκυβέρνηση», οπότε η επίθεση στον ξορκισμένο ΣΥΡΙΖΑ ήταν επιβεβλημένη για λόγους εσωτερικής συσπείρωσης, ακόμα καλύτερα μ’ ένα ρητορικό πυροτέχνημα που θα τραβούσε την προσοχή από τις φωνές αμφισβήτησης. Αυτά τα πολιτικά τεχνάσματα είναι στοιχειώδη, πασίγνωστα και διάφανα.

Όμως εδώ δεν πολιτικολογούμε και τόσο, οπότε δεν θα σχολιάσω περισσότερο τα αδιέξοδα του κ. Βενιζέλου -αλλά ευχαρίστως να ακούσω τα σχόλιά σας, όπως και τις τυχόν διαφωνίες σας· εδώ κυρίως λεξιλογούμε, οπότε θα ασχοληθώ σήμερα με τον βενιζέλειο νεολογισμό, χαρίζοντάς του τα 15 λεπτά δημοσιότητας που δικαιούται πριν χαθεί, όπως είναι η μοίρα των πυροτεχνημάτων.

Τον χαρακτήρισα νεολογισμό, παρόλο που δεν μπορώ να βεβαιώσω ότι ο κ. Βενιζέλος είναι ο πρώτος εκστομίσας. Ομολογώ ότι δεν είχα κάνει ενδελεχή έρευνα στα σώματα κειμένων πριν ειπωθεί από τον κ. Βενιζέλο, και βέβαια τώρα δεν είναι δυνατόν να γίνει αναζήτηση αφού το γκουγκλ έχει πλημμυρίσει με τις πρόσφατες ανευρέσεις. Πάντως, κι αν ακόμα κάποιοι το είχαν πει πριν από τον κ. αντιπρόεδρο, εκείνος σίγουρα πιστώνεται με τη δημοσιοποίηση του νεολογισμού.

Οι δυο συλλαβές που λείπουν

Το τραγούδι «Ο πολιτευτής» του Διονύση Σαββόπουλου, από το δίσκο «Η ρεζέρβα» (1979), ποτέ δεν σταμάτησε να ακούγεται, αλλά τα τελευταία χρόνια, με την απαξίωση των πολιτικών, έχει ξαναέρθει στην επικαιρότητα -άλλωστε και ο ίδιος ο συνθέτης του το διάλεξε για τίτλο μιας περσινής του παράστασης («Ο πολιτευτής. Μουσικοπολιτικά και άλλα»).  Αλλά ας εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητες που μας δίνει το Διαδίκτυο, κι ας ακούσουμε το τραγούδι:

Οι στίχοι είναι οι εξής:

Αυτά τα λόγια με σφίξανε σαν πένσα,
τα είπε χθες το βράδυ μια ψυχή
κι ένας φαλάκρας, απ’ έξω και από μέσα χαμογελούσε,
ναι, γιατί να σκοτιστεί.

Θυμάσαι που βαλάντωνες εκεί στην εξορία
και διάβαζες και Ρίτσο και αρχαία τραγωδία;
τώρα κοκορεύεσαι επάνω στον εξώστη
και μιλάς στο πόπολο σαν τον ναυαγοσώστη.

Στη φοιτητριούλα που σ’ έχει ερωτευτεί
θα σε καταγγείλω πονηρέ πολιτευτή.
Τζάμπα χαραμίζει θα πάω να της πω
το νεανικό της και αγνό ενθουσιασμό.

Εκείνο που υψώνεται και σε εκμηδενίζει
είναι της καρδούλας μου το φως που ξεχειλίζει
κι ό,τι σε γλιτώνει και σου δίνει την αιτία
είναι που χρειάζεται κι η γραφειοκρατία.

Ο πρώτος προβοκάτορας απ’ όλους στη ζωή μου
είν’ η αφεντιά σου που αντιγράφει την φωνή μου.
άλλαξες το σώμα μου με έπιπλα και σκεύη
σαν τον σοσιαλισμό που σε βολεύει.

Χαρά να σε γιαούρτωνα εκεί που ρητορεύεις
εκεί που με χειροκροτάς χωρίς να το πιστεύεις
παίρνεις την αλήθεια μου και μου την κάνεις λιώμα
απ’ το πόδι με τραβάς βαθιά μέσα στο χώμα.

Με πλάγια είναι το ρεφρέν. Η εισαγωγική στροφή διαφέρει, δεν τραγουδιέται όπως οι υπόλοιπες -φέρνει λίγο σε ρετσιτατίβο, ενώ στις τέσσερις καθαυτό στροφές του τραγουδιού υπάρχει ένα ελαττωματάκι του ρυθμού που τραβάει την προσοχή, και σ’ αυτό θα αφιερώσω το σημερινό μας άρθρο, όσο κι αν οι παλιότεροι (και οι μεσαίοι) ίσως με κατηγορήσουν ότι κομίζω γλαύκα στην Αθήνα, δηλαδή ότι λέω πράγματα πασίγνωστα.

Αν προσέξουμε τις τέσσερις στροφές (τα κουπλέ, όχι το ρεφρέν), βλέπουμε ότι είναι τετράστιχα, με 15 σύλλαβους στο πρώτο δίστιχο και 14σύλλαβους στο δεύτερο δίστιχο. Υπάρχει όμως ένας στίχος που κουτσαίνει, που θα τον έχετε ήδη εντοπίσει, ο τελευταίος στίχος της τρίτης στροφής: σαν τον σοσιαλισμό που σε βολεύει. Ο στίχος αυτός έχει 12 συλλαβές (αν διαβάσουμε το «σοσιαλισμό» σαν πεντασύλλαβο, «σοσι-αλισμό», αλλιώς αν κάνουμε συνίζηση έχει 11 συλλαβές). Όταν τον τραγουδάει (στο 2.34 του βιντεακιού) ο Σαββόπουλος προσπαθεί να τεντώσει τις συλλαβές, ώστε οι δώδεκα να ακουστούν σαν δεκατέσσερις, αλλά και πάλι ο στίχος δεν παύει να κουτσαίνει, έστω και ελαφρά.

Γιατί λείπουν δυο συλλαβές; Ο Σαββόπουλος είναι  μεγάλος μάστορας της στιχουργίας, συνήθως οι στίχοι του δεν έχουν ψεγάδια. Κάποια άλλη εξήγηση θα υπάρχει.

Εντάξει, υποθέτω πως οι περισσότεροι θα την ξέρετε την εξήγηση για τις δυο συλλαβές που λείπουν από τον στίχο, αλλά ας θυμηθούμε την ιστορία του τραγουδιού.

Ο «Πολιτευτής» συμπεριλήφθηκε στον δίσκο «Η ρεζέρβα», είχε όμως κυκλοφορήσει λίγα χρόνια νωρίτερα, τον Σεπτέμβρη του 1975, σε 45άρι (δίσκο 45 στροφών, να εξηγούμαστε) με τον «Καθρέφτη» στην πίσω όψη, ένα ρεμπέτικο του Μπαγιαντέρα τραγουδισμένο από τον Μπαγιαντέρα και τον Σαββόπουλο μαζί. Ο Καθρέφτης δεν μπήκε στη Ρεζέρβα, μπήκε όμως ένα άλλο τραγούδι που είχε επίσης κυκλοφορήσει νωρίτερα (κι αυτό το 1975 θαρρώ) σε 45άρι, το «Για την Κύπρο», το οποίο στην πρώτη του ενσάρκωση ήταν φλιπ-σάιντ του «Σαν τον Καραγκιόζη».

Η αρχική λοιπόν έκδοση του Πολιτευτή, που μπορείτε να την ακούσετε στο γιουτουμπάκι πιο κάτω, διαρκεί μεν μισό λεπτό λιγότερο από την έκδοση του δίσκου μακράς διαρκείας, την οριστική ας πούμε έκδοση, αλλά… έχει δυο συλλαβές παραπάνω, δηλαδή ο τελευταίος στίχος της τρίτης στροφής έχει 14 συλλαβές όπως τα ταίρια του. Ολόκληρη η στροφή είναι:

Ο πρώτος προβοκάτορας απ’ όλους στη ζωή μου
είν’ η αφεντιά σου που αντιγράφει την φωνή μου.
άλλαξες το σώμα μου με έπιπλα και σκεύη
σαν τον αριστεροχουντισμό που σε βολεύει.

Αριστεροχουντισμό, εφτά συλλαβές, όχι σοσιαλισμό με πέντε, οπότε ο στίχος ξαναγίνεται αρτιμελής -ακούστε τον στο 2.08 του βιντεακιού, που είναι διακοσμημένο με στιγμιότυπα από πρόσφατες συνεδριάσεις της Βουλής.

[Ένα αξιοπερίεργο: αυτός που ανέβασε το γιουτουμπάκι, επειδή μάλλον πήρε απ’ αλλού τους στίχους με κοπυπάστη, έχει τη νεότερη βερσιόν των στίχων, με σοσιαλισμό αντί για αριστεροχουντισμό!]

Γκραν σουξέ, ακόμα πληρώνουμε

Το άρθρο που ακολουθεί δημοσιεύτηκε χτες, 7 Ιουλίου, στα Ενθέματα της Κυριακάτικης Αυγής, στη στήλη «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία», που δημοσιεύεται την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα. Tο σκίτσο είναι του Γιάννη Ιωάννου, το πήρα χτες από τον προσωπικό του ιστότοπο.

Μια από τις φράσεις που κυριάρχησαν στην πολιτική και παραπολιτική μας επικαιρότητα τον τελευταίο μήνα, αλλά και τους αμέσως προηγούμενους, είναι το success story που μας λένε διαρκώς τα κανάλια πως δημιουργεί ή βιώνει η χώρα μας μετά την υποτιθέμενη μεταστροφή του κλίματος (τύφλα να ’χει ο Ποτέμκιν με τα ψεύτικα χωριά του!)· και μας το λένε πάντα έτσι στα αγγλικά και λατινογραμμένο, ίσως επειδή αν το αποδώσουμε ελληνικά, «ιστορία επιτυχίας», ή αν το γράψουμε με ελληνικά, σαξές στόρι, μπορεί να χάσει κάμποσην από την αίγλη του, να φανεί λιγότερο φανταχτερό. Δυο λέξεις λοιπόν για το σημερινό μας σημείωμα, success story, όχι ελληνικές, αν και η δεύτερη είναι δάνειο από τα ελληνικά και αντιδάνειο, ενώ κι η πρώτη έχει περάσει στη γλώσσα μας.

Το story βέβαια ανάγεται στην ιστορία, λέξη αρχαία που παράγεται από το ίστωρ που θα πει «γνώστης, κριτής» και που προέρχεται από το ρήμα οίδα «γνωρίζω», άρα ιστορία αρχικά είναι η γνώση, η αναζήτηση, η έρευνα· τα λατινικά δανείζονται τη λέξη ως historia με τη σημασία του λογοτεχνικού είδους που ασχολείται με την έκθεση ιστορικών γεγονότων και από εκεί η λέξη μεταφέρεται με τη λόγια οδό στις νεότερες γλώσσες, και γίνεται μια από τις ελληνικές λέξεις της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Όμως η λατινική λέξη παίρνει και τη σημασία της λαϊκής αφήγησης για μυθικά ή ιστορικά γεγονότα, η οποία περνάει, με λαϊκό πλέον δανεισμό, στο παλαιό γαλλικό estorie, estoire και από εκεί στο μέσο αγγλικό storie, που συνήθως χρησιμοποιείται για αφηγήσεις από τη Βίβλο και εξιστορήσεις του βίου αγίων ή επιφανών ανδρών, απ’ όπου το σημερινό αγγλικό story, με αρκετή σημασιολογική αλληλοκάλυψη με το history, που με μια σημασία του, την υπόθεση, την πλοκή ενός λογοτεχνικού ή κινηματογραφικού έργου, έχει επιστρέψει στα ελληνικά, «το στόρι». Ευλογημένη γλώσσα τ’ αγγλικά, παρεμπιπτόντως, μια και μπορούν όχι μόνο να δανείζονται αφειδώς από το πλούσιο αρχαιοελληνικό και το λατινικό ταμείο, αλλά μπορούν να το κάνουν δυο και τρεις φορές.

Τα εξηκοστά ένατα μεζεδάκια

Δεν έβρισκα τίτλο για τα σημερινά μεζεδάκια μου, οπότε κατέφυγα στην απλή λύση του αύξοντα αριθμού, που τον βγάζει αυτόματα το σύστημα -αλλά μετράω μόνο τα άρθρα στα οποία έχω δώσει όνομα αρχείου meze, και όχι όλα όσα προηγήθηκαν. Θυμάμαι το Ποντίκι της παλιάς εποχής, πριν από καμιά τριανταριά χρόνια, που κάποια φορά του έκαναν μήνυση και καθιέρωσε να βάζει υπέρτιτλο στο πρωτοσέλιδό του τη λέξη «κυνηγημένο», και μετά, όταν ξεμπέρδεψαν με τη μήνυση, άρχισαν να βάζουν άλλο επίθετο κάθε βδομάδα -ε, κάπως έτσι κάνω κι εγώ με τα μεζεδάκια.

Βέβαια, θα μπορούσα επίσης να μιλήσω για «μεζεδάκια διαίτης», αφού δεν έχω μαζέψει και τόσα πολλά αυτή τη βδομάδα, κάτι η επίσκεψη στα Γιάννενα και κάτι διάφορα τρεχάματα που είχα. Και δεν είναι όλα αστεία όσα μου έκαναν εντύπωση και θα ήθελα γι’ αυτά να γράψω. Λογουχάρη, προχτές ο βουλευτής Κασιδιάρης δήλωσε έμμεσα, σε συνεδρίαση της Βουλής, ότι είναι αρνητής του Ολοκαυτώματος (ακριβέστερα: είπε ότι στην εξεταστική επιτροπή της οποίας είναι μέλος υπάρχουν αρνητές του Ολοκαυτώματος). Αυτό είναι σοβαρό ατόπημα και, με τον κατάλληλο χειρισμό, θα μπορούσε να οδηγήσει στην πολιτική εξαφάνιση του χρυσαβγίτη σταρ. Περιέργως όμως δεν αντιλήφθηκα κανένα από τα μεγάλα κανάλια να ζητήσει από τον εγκληματία βουλευτή να διευκρινίσει, χωρίς περιστροφές, αν εννοούσε τον εαυτό του. Κάντε, αν θέλετε, τη σύγκριση με την ιεροεξεταστική ανάκριση στην οποία υπέβαλαν ο Οικονομέας και οι άλλοι την κ. Μαρία Ρεπούση (δείτε εδώ, στο 12.20 ή στο 15.00) για να ομολογήσει αν πιστεύει ότι συνέβη ο χορός του Ζαλόγγου. Τέλος πάντων, ίσως και να του ζήτησαν να διευκρινίσει και να αρνήθηκε ή να μην το πήρα εγώ είδηση (και διορθώστε με) -έτσι κι αλλιώς, η ευκαιρία να απαλλαγεί η πολιτική ζωή από τον κ. Κασιδιάρη δεν έχει χαθεί.

Αλλά αυτά είναι θέματα σοβαρά, όχι κατάλληλα για το σαββατιάτικο πρόγραμμα ποικιλιών. Πάμε σε κάτι πιο ανάλαφρο, ας πούμε σε μια ενδιαφέρουσα μετακίνηση χώρας, που τη διέπραξε χτες το Βήμα. Σε άρθρο για την τιμή των τσιγάρων, που η γαλλική κυβέρνηση θέλει να την αυξήσει, γίνεται πανευρωπαϊκή σύγκριση και διαβάζουμε ότι: Αν εξαιρέσει κανείς την αγορά της Λευκορωσίας, όπου το πακέτο της συγκεκριμένης μάρκας τσιγάρων κοστίζει μόλις 0,92 ευρώ, η φθηνότερη δυτικοευρωπαϊκή αγορά είναι εκείνη της Ανδόρας (πρόκειται βέβαια για φορολογικό παράδεισο που βρίσκεται στη δυτική Ιταλική Ριβιέρα), στην οποία μπορεί να αγοράσει κανείς ένα πακέτο Marlboro με μόλις 3,19 ευρώ. Βέβαια, η πληροφορία μέσα στην παρένθεση είναι λάθος, η Ανδόρα δεν βρίσκεται στη δυτική Ιταλική Ριβιέρα, ούτε καν στην ανατολική, στα Πυρηναία βρίσκεται! Το μαργαριτάρι το ψάρεψε χτες ένας φίλος και αρχικά είχα απορήσει πώς να έγινε το λάθος, διότι δεν ήξερα ότι υπάρχει και άλλη Ανδόρα (Andora), όχι βέβαια κράτος αλλά μάλλον τουριστικό θέρετρο, που βρίσκεται πράγματι στην ιταλική Ριβιέρα.

Κάποιοι θα έλεγαν ότι το λάθος αυτό οφείλεται στην απλογράφηση των ξένων λέξεων, διότι αν γράφαμε Ανδόρρα, όπως τον παλιό καιρό, δεν θα μπερδευόταν ο συντάκτης του Βήματος. Αλλά νομίζω ότι όποιος δεν ξέρει πού βρίσκεται ένα, έστω και μικροσκοπικό, ευρωπαϊκό κράτος και το μπερδεύει με μια μικρή πόλη, μπορεί να κάνει κάθε είδους λάθος ανεπηρέαστος από διπλά σύμφωνα. Και πρόκειται, βέβαια, για λάθος γκουγκλογενές, αφού τον παλιό καιρό άνοιγες εγκυκλοπαίδεια, έβρισκες μία μόνο Ανδόρα (η άλλη, αν υπήρχε, θα ήταν στο λήμμα Αντόρα) και έκανες τη δουλειά σου, ενώ σήμερα γκουγκλίζεις Andora και μεταφέρεις κοτζάμ κράτος (έστω και μικρό, είπαμε) από τα Πυρηναία στη Ριβιέρα.

Αι υγιείς φωναί των βιομηχάνων διά την τέχνην (Μποστ)

Τις προάλλες γιορτάστηκαν τα 85α γενέθλια του Μίκη Θεοδωράκη με μια μεγάλη συναυλία στον Λυκαβηττό. Έρχομαι να τιμήσω το γεγονός με μικρή καθυστέρηση, παρουσιάζοντας ένα σκίτσο του Μποστ αφιερωμένο στον Μίκη -στον Μίκη μας, όπως λέει. Μποστ και Θεοδωράκης συνεργάστηκαν πάμπολλες φορές, και υπάρχουν πασίγνωστα σκίτσα του πρώτου για τον δεύτερο, όπως αυτό που είχαμε παρουσιάσει πριν από καιρό, που εκτός από τον Μίκη παρουσιάζει και άλλες μεγάλες μορφές του ελληνικού τραγουδιού. Το σημερινό όμως σκίτσο είναι εντελώς άγνωστο, παρόλο που κι αυτό παρουσιάζει, μαζί με τον Μίκη, κι άλλα μεγάλα ονόματα, φυσικά κατά 46 χρόνια νεότερους.