Ο Μποστ (και άλλοι) και η προεκλογική κινδυνολογία του 1964

Τις προάλλες, ένας παλιός δημοσιογράφος, στον τοίχο του στο Φέισμπουκ, παραλλήλισε τη σημερινή περίοδο με την προεκλογική περίοδο του 1964,  και συγκεκριμένα θυμήθηκε το παλιό σύνθημα «αυτή η δραχμή είναι δική σου», που ήταν το κεντρικό κινδυνολογικό σύνθημα της ΕΡΕ στις εκλογές του Φεβρουαρίου 1964.

Το ιστολόγιο αγαπάει τον Μποστ, το ίδιο και πολλοί αναγνώστες, και κάθε τόσο παρουσιάζουμε σκίτσα του. Μάλιστα, εδώ και καιρό ανεβάζω σκίτσα του Μποστ που έγιναν πριν από 50 χρόνια με αφορμή σημαντικά γεγονότα της εποχής. Σήμερα θα κάνω μια μικρή παρέκκλιση αφού από τις εκλογές του 1964 έχουν περάσει 51 χρόνια. Με την ευκαιρία, παρουσιάζω  κι άλλες δύο γελοιογραφίες της εποχής.

Στις εκλογές του Φεβρουαρίου 1964, η νίκη του Γεωργίου Παπανδρέου ήταν σίγουρη και το μόνο διακύβευμα ήταν το εύρος της νίκης. Η ΕΡΕ, σε κατάσταση σχεδόν αποσύνθεσης μετά την αποχώρηση του Κ. Καραμανλή από την πολιτική, επέλεξε μια στρατηγική κινδυνολογίας με δύο άξονες, αφενός το Κυπριακό και αφετέρου τη σταθερότητα του εθνικού νομίσματος, της δραχμής.

Τον Ιανουάριο, ισχυροί οικονομικοί παράγοντες είχαν προβεί σε μαζικές αγορές χρυσής λίρας, θέλοντας να παρασύρουν σε πανικό τους απλούς πολίτες και να δημιουργήσουν κύμα απόσυρσης καταθέσεων. Παράλληλα, εμφανίστηκαν φέιγ βολάν με φωτογραφία μιας δραχμής και το σύνθημα «Αυτή η δραχμή είναι δική σου. Μην αφήσεις τον Παπανδρέου να σου την πάρει» ή «Αυτή η δραχμή είναι δική σου. Μην αφήσεις τον Παπανδρέου να την τινάξει στον αέρα». (Δυστυχώς δεν μπόρεσα να βρω κάποια φωτογραφία της προκήρυξης, αλλά δεν χωράει αμφιβολία για την ύπαρξή τους διότι έγιναν μηνύσεις και το θέμα απασχόλησε και τη δικαιοσύνη).

Στην πρώτη γελοιογραφία που θα δούμε, ο Μποστ σατιρίζει την διθεματική κινδυνολογία:

Η γελοιογραφία δημοσιεύτηκε στην Αυγή στις 26 Ιανουαρίου, δηλαδή τρεις Κυριακές πριν από τις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου.  Ο Κανελλόπουλος με τον σύμμαχό του Σπύρο Μαρκεζίνη (σε εκείνες τις εκλογές η ΕΡΕ είχε συμμαχήσει με το μικρό Κόμμα Προοδευτικών) προσπαθούν να κρατήσουν την ισορροπία τους που κλονίζεται απο τις αντιφάσεις της κινδυνολογικής τους εκστρατείας -ενώ κραδαίνουν δύο πλακάτ με τα αντίστοιχα συνθήματα.

Advertisement

Οι λέξεις του χρήματος και των νομισμάτων, ξανά

Το καλοκαίρι είχα πει ότι θα βάζω και επαναλήψεις, δηλαδή παλιότερα άρθρα του ιστολογίου, ιδίως όσα είχαν δημοσιευτεί τον πρώτο καιρό, που δεν είχαμε ακόμα τόσο πολλούς επισκέπτες, κι έτσι δεν είναι και πολύ γνωστά. Το άρθρο που θα διαβάσετε σήμερα, το είχα δημοσιεύσει την πρώτη βδομάδα ζωής του ιστολογίου και στη συνέχεια το συμπεριέλαβα και στο βιβλίο μου «Οι λέξεις έχουν τη δική τους ιστορία«, οπότε είναι κατάλληλο για επανάληψη ύστερα από τόσον καιρό. Βέβαια, όσην ώρα ετοιμάζω το άρθρο, έχω ένα φριχτό ντεζαβούδι, ότι δηλαδή το έχω ήδη δημοσιέψει δεύτερη φορά στο ιστολόγιο, παρόλο που έκανα πεντέξι αναζητήσεις χωρίς να επιβεβαιωθεί η υποψία μου. Τι να πω, ίσως να οφείλεται στο ότι το άρθρο έχει αναδημοσιευτεί σε πολλούς άλλους ιστότοπους, ακόμα και πρόσφατα. (Κάποια κομμάτια, το ξέρω, τα έχω χρησιμοποιήσει σε άλλα άρθρα, αλλά μόνο κομμάτια). Τέλος πάντων, αν το έχετε ξαναδιαβάσει ζητάω συγνώμη.

Λεφτά, νομίσματα, μονέδα, όβολα, παράδες, γρόσια, άσπρα, πεκούνια, τάλιρα, φράγκα, μπικικίνια, ψιλά, μαρούλια, χαρτί, μαλλί, μπαγιόκο

Γραμμένο καθώς είναι σε καιρούς οικονομικής κρίσης, το σημερινό μας σημείωμα θα ασχοληθεί με τον κόσμο του χρήματος και των νομισμάτων. Εννοείται ότι θα κάνουμε διερεύνηση γλωσσική, αν και πρέπει να προειδοποιήσω ότι το θέμα είναι απέραντο, τόσο εκτενές που εύκολα θα μπορούσε να γραφτεί σχετικό βιβλίο.

Στα αρχαία ελληνικά, η λέξη χρήμα σήμαινε αρχικά κάτι που χρησιμοποιεί ή χρειάζεται κάποιος, και προέρχεται από το απρόσωπο ρήμα «χρη». Κι επειδή τα χρειαζούμενα που έχει κάποιος απαρτίζουν την κινητή περιουσία του, γρήγορα η λέξη «χρήματα» πήρε τη σημασία τη σημερινή· όμως, είχε επίσης και τη σημασία «πράγματα». Έτσι, όταν ο Πρωταγόρας (μέσω Πλάτωνα) λέει «πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος» εννοεί ότι ο άνθρωπος είναι κριτήριο των πάντων, όταν όμως ο Δημοσθένης φώναζε στην εκκλησία του δήμου: «δει δη  δε χρημάτων και άνευ τούτων ουδέν εστι γενέσθαι των δεόντων» δεν εννοούσε βέβαια τα πράγματα, ούτε τα χρειώδη, αλλά ειδικώς εννοούσε τα χρήματα: τα λεφτά, τα νομίσματα, τη μονέδα, τα όβολα, τους παράδες, τα γρόσια, τα άσπρα, τα πεκούνια· τα τάλιρα, τα φράγκα, τα μπικικίνια, τα ψιλά, το μαρούλι, το χαρτί, το μαλλί, το μπαγιόκο· τα καπίκια, τα μπακίρια, το καύσιμο, το μπερντέ, τα γκαφρά, για να κάνουμε μια κάθε άλλο παρά εξαντλητική καταγραφή διάφορων ονομασιών -και ελπίζω να μη με θεωρήσετε ασεβή που κόλλησα πλάι στους αρχαίους μας προγόνους τις αργκοτικές ονομασίες της τρέχουσας επικαιρότητας, που ασφαλώς μερικές θα αποδειχτούν εφήμερες και θα ξεχαστούν σε μερικές δεκαετίες, όπως έχει σχεδόν ξεχαστεί σήμερα ο «μπαμπακόσπορος» τον οποίο απαιτούσαν οι ήρωες των Χαλασοχώρηδων του Παπαδιαμάντη για να πουλήσουν την ψήφο τους.

Μια από τις επίκαιρες λέξεις του χρήματος εδώ και μερικά χρόνια είναι αναμφίβολα η  τράπεζα αφού σε όλο τον κόσμο οι τραπεζίτες ζήτησαν και πήραν απίστευτα ποσά, που ψηλώνει ο νους σαν κάθεσαι να τα λογαριάσεις. Ας δούμε λοιπόν την ιστορία της λέξης. Η λέξη τράπεζα ήταν στα αρχαία τετράπεζα, από τα τέσσερα πόδια που έχει το τραπέζι, αλλά η πρώτη συλλαβή σίγησε κι έπεσε· αυτό το φαινόμενο λέγεται «απλολογία», κι όταν έχει συμβεί πριν από καμιά τριανταριά αιώνες το θεωρούμε ιερό και μεγαλειώδες, αλλά όταν γίνεται μπροστά στα μάτια μας και ακούμε κάποιον πιτσιρικά να λέει «περιβαντολόγος» μας φαίνεται ένδειξη έσχατης γλωσσικής παρακμής.